İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM KÂRIN TANIMI VE TESPİT YÖNTEMLERİ

Transkript

1 İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM KÂRIN TANIMI VE TESPİT YÖNTEMLERİ I- KÂRIN TANIMI VE SAPTANMASI...3 A- KÂRIN TANIMI Hesap Dönemi Sonucu Yönünden Kârın Tanımı Dağıtım Yönünden Kârın Tanımı Vergi Hukuku Yönünden Kârın Tanımı...9 B- SERMAYENİN KORUNMASINA GÖRE KÂR KAVRAMI Sermayenin Nominal Olarak Korunması Sermayenin Satın Alma Gücü Olarak Korunması Sermayenin Üretim Gücü Olarak Korunması...12 C- ÖZSERMAYE, TANIMI VE NİTELİKLERİ Özsermayenin Tanımı Özsermayedeki Değişim T.T.K. na Göre Özsermaye V.U.K. na Göre Özsermaye...14 II- BİLÂNÇO VE GELİR TABLOSUNDA YER ALAN KALEMLERİN KÂRIN OLUŞUMUNA ETKİLERİ...14 A- DEĞERLEMENİN TANIMI ve KÂRIN TESPİTİNDEKİ ÖNEMİ...14 B- DEĞERLEME ESASI...15 C- DEĞERLEME YÖNTEMLERİ Tarihi Maliyet Yöntemi Yenileme Maliyet Yöntemi Net Gerçekleşebilir Değer (Net Nakit Değeri) Yöntemi Net Şimdiki (Net Bugünkü) Değer Yöntemi Firmaya Katkı Değeri Yöntemi...18 IX

2 6- Uygun Değer Yöntemi...18 D- VERGİ USUL KANUNU, TÜRK TİCARET KANUNU (TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARI) VE SERMAYE PİYASASI KANUNU AÇISINDAN DEĞERLEME HÜKÜMLERİ VE BU HÜKÜMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI Vergi Kanunlarında Yer Alan Değerleme Ölçüleri Türk Ticaret Kanunu nda (Türkiye Muhasebe Standartları) Yer Alan Değerleme Ölçüleri S.P.K. Mevzuatında Yer Alan Değerleme Ölçüleri...27 III- KÂRIN TESPİT ŞEKİLLERİ...28 A- ÖZSERMAYE KIYASLAMASI YOLUYLA KÂRIN TESPİTİ Ticari Bilanço-Mali Bilanço Ayırımı Ticari Kâr (Ticari Bilanço) ile Mali Kâr (Mali Bilanço) Arasındaki Farklar Özsermaye Tespit Yöntemleri...32 a- Analitik Yöntemle Özsermaye Tespiti...32 b- Sentez Yöntemi ile Özsermaye Tespiti...34 c- Özsermaye Kıyaslanması Yoluyla Mali Kâr veya Zararın Tespiti...36 d- Özsermaye Kıyaslaması Yöntemiyle Kazancın Tespitine ilişkin Örnek...38 B- HÂSILAT VE GİDERLERİN KIYASLANMASI YOLUYLA KÂRIN TESPİTİ İndirimi Kabul Edilen Giderler ve Diğer İndirimler İndirimi Kabul Edilmeyen Giderler...45 C- BİLANÇO ESASINA GÖRE DEFTER TUTAN GELİR VERGİSİ MÜKELLEFLERİNDE TİCARİ KÂRDAN MALİ KÂRA ULAŞMAK İÇİN DÜZENLENECEK TABLO VE MALİ KÂRIN TESPİTİ...48 IV- KÂR DAĞITIMI POLİTİKASI...53 A- KÂR DAĞITIM POLİTİKASININ ÖNEMİ...53 B- KÂR DAĞITIM POLİTİKASINI ETKİLEYEN ETMENLER Kanun ve Şirket Ana Sözleşmesinde Yer Alan Hükümler İşletmenin Likidite Durumu Borç Ödeme Gereği Kârlılık Oranının Kâr Dağıtımına Etkisi...55 X

3 5- Kredi Sözleşmelerinde Yer Alan Hükümler Yeni Yatırım Planları Firmanın Büyüme Hızı İstikrarlı Kâr Dağıtımı Sermaye Piyasası Kaynaklarından Yararlanma Kontrolü Elde Bulundurma İsteğinin Kâr Dağıtımına Etkisi Yönetimdeki Öncelikler Vergi Yükü Farklılıklarının Kâr Dağıtımına Etkisi Şirketin Ortak Yapısı İştirak ve Bağlı Kuruluş Niteliği...57 V- KÂR PAYI ÖDEME ŞEKİLLERİ...57 A- NAKİT OLARAK YAPILAN TEMETTÜ ÖDEMELERİ...57 B- HİSSE SENEDİ ŞEKLİNDE YAPILAN TEMETTÜ ÖDEMELERİ...57 C- HİSSE SENETLERİNİN NOMİNAL DEĞERİNİN AZALTILMASI VE SAYISININ ARTIRILMASI YOLUYLA TEMETTÜ DAĞITIMI (STOCK SPLIT)...58 D- ŞİRKETLERİN KENDİ HİSSE SENETLERİNİ ALMALARI...58 İKİNCİ BÖLÜM ŞAHIS ORTAKLIKLARINDA KÂRIN TESPİTİ, VERGİLENDİRİLMESİ VE DAĞITIMI I- ŞAHIS ORTAKLIKLARINDA KÂR DAĞITIMI...63 A- GENEL AÇIKLAMA...63 B- ŞAHIS ŞİRKETLERİNDE DAĞITILABİLİR KÂR KAVRAMI...65 II- ADİ ORTAKLIKLARDA (ŞİRKETLERDE) KÂR DAĞITIMI...65 A- ADİ ORTAKLIĞIN TANIMI VE HUKUKSAL YAPISI...65 B- ADİ ORTAKLIKLARDA VERGİLENDİRME...67 XI

4 C- ADİ ORTAKLIKLARDA KÂR DAĞITIMI...68 D- ADİ ORTAKLIK SÖZLEŞMESİNDE KÂR DAĞITIMINA İLİŞKİN ÖRNEK BELİRLEME...69 E- ADİ ORTAKLIKTA KÂR DAĞITIM YÖNTEMLERİ Ortaklık Sırasında Veya Sonunda Dağıtım Hemen Paylaşma Yöntemi Mikst Yöntemi...70 F- ADİ ORTAKLIKTA KÂR DAĞITIMININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Esas Sözleşmede Hüküm Bulunmayan Adi Şirket Esas Sözleşmede Hüküm Bulunan Adi Şirket...72 III- KOLLEKTİF ŞİRKETLERDE KÂR DAĞITIMI...74 A- TANIMI VE HUKUKSAL YAPISI...74 B- KOLLEKTİF ŞİRKETLERDE VERGİLENDİRME...75 C- KOLLEKTİF ŞİRKETLERDE KÂR DAĞITIMI...76 D- KOLLEKTİF ŞİRKET ANA SÖZLEŞMESİNDE KÂR DAĞITIMINA İLİŞKİN ÖRNEK BELİRLEMELER...78 E- KOLLEKTİF ŞİRKET ORTAKLARININ ŞİRKETTEN ÇEKTİKLERİ PARALAR, SERMAYE PAYI DIŞINDA ŞİRKETE KOYDUKLARI PARALAR VE ŞİRKETTE BIRAKTIKLARI KÂR PAYLARI...79 F- KOLLEKTİF ŞİRKETLERDE KÂR DAĞITIMININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Kârın Ortaklık Payı Çerçevesinde Dağıtılması Dönem Kârının Sermayeye Eklenmesi Durumu Dönem Kârının Bir Kısmının Dağıtılması Bir Kısmının Sermayeye Eklenmesi Durumu...81 IV- ADİ KOMANDİT ŞİRKETLERDE KÂR DAĞITIMI...82 A- TANIMI VE HUKUKSAL YAPISI...82 B- ADİ KOMANDİT ŞİRKETLERDE VERGİLENDİRME...85 C- ADİ KOMANDİT ŞİRKETLERDE KÂR DAĞITIMI...87 D- ADİ KOMANDİT ŞİRKET ESAS SÖZLEŞMESİNDE KÂR DAĞITIMINA İLİŞKİN ÖRNEK BELİRLEME...88 XII

5 E- ADİ KOMANDİT ŞİRKETLERDE YEDEK AKÇELER...89 F- KOMANDİT ŞİRKETLERDE ZARARIN BÖLÜŞTÜRÜLMESİ...89 G- ADİ KOMANDİT ŞİRKETLERDE KÂR DAĞITIMININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Kâr-Zarar Dağıtımının Şirket Ana Sözleşmesinde Belirtilmiş Olması Kâr veya Zarara İlişkin Olarak Ana Sözleşmede Hüküm Bulunmaması Durumu...92 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SERMAYE ŞİRKETLERİNDE KÂRIN TESPİTİ VE DAĞITIMI I- SERMAYE ŞİRKETLERİNDE KÂR DAĞITIMI...95 A- SERMAYESİ PAYLARA BÖLÜNMÜŞ KOMANDİT ŞİRKETLERDE KÂR DAĞITIMI Tanımı ve Hukuksal Yapısı Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketlerde Vergilendirmeye İlişkin Özel Bir Durum Komanditer Ortağın Kâr Payının Hesaplanması Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketlerde Kâr Dağıtımı Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirkette Esas Sözleşmede Kâr Dağıtımına İlişkin Örnek Belirlemeler Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketlerde Kâr Dağıtımının Muhasebeleştirilmesi B- LİMİTED ŞİRKETLERDE VE HALKA AÇIK OLMAYAN ANONİM ŞİRKETLERDE KÂR DAĞITIMI Limited Şirketlerin Hukuksal Yapısı Limited Şirketlerin Örgüt Yapısı a- Genel Kurul b- Müdür ya da Müdürler Kurulu XIII

6 3- Limited Şirketlerde Denetim Ortakların Kâr Payı Hakkı a- Dağıtıma Konu Edilecek Kâr b- Haksız Kâr Payı Sermayeye Faiz Verilmesi Limited Şirket Sözleşmesinde Kârın Tespitine İlişkin Örnek Hükümler C- LİMİTED ŞİRKETLERDE KÂR DAĞITIMININ HUKUKSAL PROSEDÜRÜ D- ANONİM ŞİRKETLERİN HUKUKSAL YAPISI Anonim Şirketlerin Kuruluşu Anonim Şirketlerin Organları a- Yönetim Kurulu b- Genel Kurul c- Müdürler Yönetimin Devri Anonim Şirketlerde Pay Anonim Şirket Ortaklarının Kâr Payı Hakkı Anonim Şirketler Tarafından Çıkarılan Menkul Kıymetler a- Hisse Senedi (Pay Senedi, Aksiyon, Esham) Tanımı ve Türleri i- Hamiline Yazılı Hisse Senetleri ii- Nama Yazılı Hisse Senetleri b- Hisse Senetleri İle İlgili Diğer Belgeler i- Hisse Senedi İlmühaberleri ii- Makbuzlar iii- Yeni Pay Alma Hakkı Kuponu (Rüçhan Hakkı Kuponu) iv- Faiz Kuponları v- Opsiyon Belgesi (Küsur Belgesi) c- İmtiyazlı Paylar (Hisse Senetleri) d- İntifa Senetleri XIV

7 i- Kurucu İntifa Senetleri ia- Türk Ticaret Kanunu İle İntifa Senedine Sahiplerine Tanınan Haklardan Kâr Payı Alma Hakkı ve Tasfiye Sonucuna Katılma Hakkı ii- Katılma İntifa Senetleri ia- Katılma İntifa Senedi Sahiplerine Tahsis Edilecek Kâr Payı ve Tasfiye Kalanından Verilecek Tasfiye Payı e- Kâr ve Zarar Ortaklığı Belgesi Anonim Şirket Esas Sözleşmesinde Kârın Tespitine İlişkin Örnek Hükümler E- ANONİM ŞİRKETLERDE KÂR DAĞITIMININ HUKUKSAL... PROSEDÜRÜ II- ANONİM ŞİRKETLER İLE LİMİTED ŞİRKETLERDE KÂR DAĞITIMINA İLİŞKİN ORTAK KONULAR A- TÜRK TİCARET KANUNU NDAKİ KÂR DAĞITIM İLKELERİ B- HALKA AÇIK OLMAYAN ANONİM ŞİRKETLERDE (AYNI ZAMANDA LİMİTED ŞİRKETLERDE) T.T.K. HÜKÜMLERİ UYARINCA KÂR DAĞITIMININ AŞAMALARI C- HALKA AÇIK ANONIM ŞIRKETLERDE S.P.K. HÜKÜMLERI UYARINCA KÂR DAĞITIMININ AŞAMALARI III- KÂR DAĞITIMININ AŞAMALARI A-DÖNEM NET KÂRI (SÂFI TICARI KÂR) ÜZERINDEN YASAL YEDEK AKÇE AYRILMASI (T.T.K. NUN 519/1 VE 523/1 MADDELERI UYARINCA) Genel Olarak Yedek Akçe Kavramı Yedek Akçe Türleri Yedek Akçelerin Ayrılma Nedenleri Yedek Akçeye Benzer Kavramlar: Karşılıklar ve Amortismanlar Kanunî Yedek Akçelerin Kaynakları a- Kanunî Yedek Akçelerin Olağan Kaynağı; Yıllık Kâr (Net Dönem Kârı). 169 i- Türk Ticaret Hukuku Açısından Yıllık Kâr (Net Dönem Kârı) Kavramı ii- Sermaye Piyasası Kanunu Açısından Net Dönem Kârı Kavramı iii- Personele ve Yönetim Kurulu Başkan ve Üyelerine Verilen Kâr Payları ve Safi Kâr Kavramı XV

8 b- Yedek Akçenin Olağandışı Kaynakları i- Emisyon Primlerinden Doğan Kazançlar ii- İptal Edilen Pay Senetlerinden Doğan Kazançlar iii- Şirketin Kendi Esas Sermaye Paylarını İktisabı Nedeniyle Yedek Akçe Ayrılması Özel Kanunlar Gereğince Ayrılan Yedek Akçeler a- Kooperatiflerin Ayıracakları Yedek Akçeler i- Kooperatiflerde Ortak ve Personel İçin Yardım Fonları ii- Kooperatiflerde Gelir-Gider Farkından Ayrılacak Fonlar iii- Kooperatiflerde Tanıtma ve Eğitim Fonu b- Holding Şirketlerde Yedek Akçeler c- Yabancı Şirketlerin Türkiye deki Şubelerinin Yedek Akçe Ayırmaları Sorunu d- Şirketlerin Serbest Bölgede Faaliyet Gösteren Şubelerinin Yedek Akçe Ayrılmasındaki Durumu Yedek Akçelerin Bilançolarda Gösterilmesi Gizli Yedek Akçeler a- Gizli Yedek Akçelerin S.P.K. Uygulaması Karşısındaki Durumu b- Gizli Yedek Akçelerin Vergi Kanunları İle İlişkisi Yedek Akçelerin Çözümü ve Kullanılması a- Genel Esaslar b- Genel Kanunî Yedek Akçenin Çözümü ve Kullanılması c- Genel Kanunî Yedek Akçelerin Kullanıldıkları Yerler i- Genel Kanunî Yedek Akçelerle Zararların Kapatılması ii- Geçmiş Yıl Zararının Kısmen Yedek Akçelerle Kısmen Cari Yıl Kârı ile Kapatılmasına İlişkin Bir Örnek iii- Yedek Akçelerin Zararın Kapatılmasında Kullanılmasının Kâr Paylarına Etkisi iv- Yedek Akçelerin İşlerin İyi Gitmediği Zamanlarda İşletmeyi Devam Ettirmek İçin Kullanılması XVI

9 d- Yedek Akçelerin Sermayeye İlave Edilmesi e- Sermayenin Azaltılmasına Karar Verilmişse Yedek Akçelerin Kullanılması Durumu f- Şirketin İsteği İle Ayrılan (İhtiyari, Esas Sözleşme Gereği Ayrılan) Yedek Akçelerin Kullanılması g- Limited Şirket Genel Kurul Kararı İle Ayrılan Yedek Akçelerin Kullanımı h- Yardım Akçesi veya Yardım Fonlarının Kullanılması ı- Olağanüstü Yedek Akçenin Pay Sahiplerine Dağıtılması Yedek Akçelerin Devlet Tahvillerine Yatırılması Zorunluluğu Zararla Kapatılan Dönemde Kâr Dağıtımı İçin Ayrılan Yedek Akçelerden Dağıtım Yapılıp Yapılamayacağı Yedek Akçelerin Kullanılış Sırası Yedek Akçelerin Amaçlarına Uygun Kullanılmaması Durumu B- NET DÖNEM KÂRI ÜZERINDEN ŞİRKETİN İSTEĞİ İLE (IHTIYARI) YEDEK AKÇE AYIRIMI (T.T.K. NUN 521 VE 523/1 MADDELERI UYARINCA) Esas Sözleşme Gereği Ayrılan İhtiyari Yedek Akçenin Sermayeye Eklenmesi İhtiyari Yedek Akçelerin Pay Sahiplerine Dağıtılması C- NET DÖNEM KÂRI ÜZERINDEN FON AYIRIMI (T.T.K. NUN 523/2 MADDESI UYARINCA) D- ÇALIŞANLAR VE IŞÇILER IÇIN YARDIM SANDIKLARI VE DIĞER YARDIM ÖRGÜTLERI IÇIN YARDIM AKÇESİ AYIRIMI (T.T.K. NUN 522 VE 523/3 ÜNCÜ MADDELERI UYARINCA ESAS SÖZLEŞME GEREĞINCE) E- NET DÖNEM KÂRI ÜZERINDEN IŞÇI VE ÇALIŞANLARA KIDEM TAZMINATI VE IHBAR TAZMINATI AYIRIMI (ESAS SÖZLEŞME GEREĞINCE) F- PAY SAHİPLERİNE DAĞITILACAK KÂR PAYI Kâr Payı (Temettü) Birinci Temettü a- Birinci Temettü Oranının % 5 Olması ve Dağıtılması Zorunlu mudur? XVII

10 b- Kâr Payının Ödenmiş Sermaye Oranında Pay Sahiplerine Dağıtılacağı Kâr Dağıtım Tarihi (Türk Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre) Zamanında Tahsil Edilmeyen Kâr Paylarının Hazineye İntikali Temettü (Kâr Payı) Avansı a- Kâr Payı Avansı Dağıtım Şartları b- Kâr Payı Avansının Hesaplanması ve Ödenmesi G- KURUCU INTIFA SENETLERINE %10 DAN FAZLA OLMAMAK ÜZERE KÂR PAYI VERILMESI (T.T.K. NUN 339/2-f VE 348 INCI MADDELERI ILE ESAS SÖZLEŞME HÜKÜMLERI UYARINCA) H- YÖNETIM KURULU ÜYELERINE AYRILAN KÂR PAYI (T.T.K. NUN 511 INCI MADDESI ILE ESAS SÖZLEŞME HÜKÜMLERI UYARINCA) Türk Ticaret Kanunu na Göre Yönetim Kurulu Üyelerine Kâr Payı I- KURUCULAR DIŞINDA KALAN İNTİFA SENETLERİNE AYRILAN KÂR PAYI (T.T.K. NUN 502 NCİ MADDESİ UYARINCA) Adi İntifa Senetlerine Verilecek Kâr Payının Tespiti Katılma İntifa Senetlerine Verilecek Kâr Payının Tespiti J- İMTIYAZLI PAY SAHIPLERINE AYRILAN KÂR PAYI (T.T.K. NUN 478 INCI MADDESI ILE ESAS SÖZLEŞME HÜKÜMLERI UYARINCA) K- IŞÇI, MEMUR VE ÇALIŞANLARA IKRAMIYE, PRIM, EK ÜCRET VB. NITELIK TAŞIYAN KÂR PAYLARI (ESAS SÖZLEŞME HÜKÜMLERI UYARINCA) L- ESAS SÖZLEŞME HÜKÜMLERİ UYARINCA İKİNCİ TEMETTÜ M- İKİNCİ TERTİP YEDEK AKÇE (EK YEDEK AKÇE) Dağıtılacak Kâr Kavramı İkinci Tertip Yedek Akçenin Ayrılmasında Cari Yıl Kârı ve Geçmiş Yıllar Kârı Ayırımının Yapılıp Yapılamayacağı İntifa Senedi Sahipleri İçin I inci Temettü Hesaplanmaması Kârdan Pay Alacak Kişiler Tabirinin Anlamı II nci Tertip Yedek Akçenin Oranı Dönem Kârının veya Yedek Akçelerin Sermayeye İlave Edilmesi Durumunda Bedelsiz Hisse Dağıtılması ve Bunun II nci Tertip Yedek Akçe Karşısındaki Durumu XVIII

11 7- II nci Tertip Yedek Akçenin Ayrılma Zamanı ve Sınırı N- YASAL VE IHTIYARI YEDEK AKÇE DIŞINDAKI YEDEK AKÇELER (T.T.K. NUN 523 ÜNCÜ MADDESININ 2 VE 3 NO.LU FIKRALARI UYARINCA VE GENEL KURULU KARARIYLA) O- İŞÇİ VE ÇALIŞANLARA AYRILAN İKRAMİYE, PRİM VB.LERİ (GENEL KURUL KARARLARI UYARINCA) P- ÜÇÜNCÜ TEMETTÜ R- OLAĞANÜSTÜ YEDEK AKÇE IV- HALKA AÇIK ANONİM ŞİRKETLERDE KÂR DAĞITIMI A- SERMAYE PİYASASI KANUNU NA TABİ ANONİM ŞİRKETLERDE KÂR DAĞITIM POLİTİKASI B- KÂR PAYI DAĞITIM ESASLARI C- BAĞIŞLARIN KÂR DAĞITIMINA ETKİSİ D-PAYLARI BORSADA İŞLEM GÖRMEYEN ANONİM ŞİRKETLERE İLİŞKİN ÖZEL HÜKÜMLER E- KÂR PAYI VE KÂR PAYI AVANSI DAĞITIMINDA KAMUYU BİLGİLENDİRME F- HALKA AÇIK ŞİRKETLERDE KÂR PAYI (TEMETTÜ) AVANSI Kâr Payı Avansı Dağıtım Esasları ve Sorumluluk Kâr Payı Avansının Hesaplanması H- DÜNYA UYGULAMALARINDA TEMETTÜ AVANSI Almanya da Temettü Avansı Uygulaması İngiltere de Temettü Avansı Uygulaması Amerika Birleşik Devletleri nde Temettü Avansı Uygulaması Avrupa Birliği Çerçeve Düzenlemelerinde Temettü Avansı Uygulaması Belçika da Temettü Avansı Uygulaması İsviçre de Temettü Avansı Uygulaması Yunanistan da Temettü Avansı Uygulaması I- TAHSİL EDİLEMEYEN KÂR PAYI BEDELLERİNİN ZAMANAŞIMINA UĞRAMASI XIX

12 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ÖZEL NİTELİKLİ ORTAKLIKLARDA KÂRIN TESPİTİ VE DAĞITIMI I- KOOPERATİFLERDE GELİR-GİDER FARKININ DAĞITIMI A- KOOPERATİFİN TANIMI VE HUKUKSAL YAPISI B- Kooperatiflerin AyIracaklarI Yedek Akçeler ve Fonlar C- Kooperatiflerin Vergilendirilmesi D- KOOPERATIF ANA SÖZLEŞMELERINDE GELIR-GIDER FARKININ DAĞITIMINA ILIŞKIN ÖRNEK HÜKÜMLER Konut Yapı Kooperatifinde Gelir-Gider Farkının Dağıtımı Tüketim Kooperatifinde Gelir-Gider Farkının Dağıtımı Esnaf ve Sanatkârlar Kooperatifinde Gelir-Gider Farkının Dağıtımı Sınırlı Sorumlu Tarımsal Kalkınma Kooperatifinde Gelir-Gider Farkının Dağıtımı Sınırlı Sorumlu Eczacılar Temin, Tevzi ve Dağıtım Kooperatifinde Gelir-Gider Farkının Dağıtımı E- KOOPERATİFLERDE GELİR-GİDER FARKININ TESPİTİ, DAĞITIMI, VERGİLENDİRİLMESİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİNE İLİŞKİN ÖRNEK II- DONATMA İŞTİRAKİ, HUKUKSAL YAPISI, VERGİLENDİRİLMESİ VE KÂR DAĞITIMI III- İŞ ORTAKLIKLARININ HUKUKSAL YAPISI, VERGİLENDİRİLMESİ VE KÂR DAĞITIMI IV- İKTİSADİ DEVLET TEŞEKKÜLLERİNDE VE KAMU İKTİSADİ KURULUŞLARINDA KÂR DAĞITIMI BEŞİNCİ BÖLÜM MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞİ VE SERMAYE PİYASASI KANUNU UYARINCA KÂR DAĞITIM TABLOSU I- MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞİNE GÖRE KÂR DAĞITIM TABLOSU A- KÂR DAĞITIM TABLOSUNUN BİÇİMSEL YAPISI XX

13 B- KÂR DAĞITIM TABLOSUNU DÜZENLEME KURALLARI C- KÂR DAĞITIM TABLOSUNUN DOLDURULMASI Dönem Kârının Dağıtımı Yedeklerden Dağıtım Hisse Başına Kâr Hisse Başına Temettü II- SERMAYE PİYASASI KANUNU NA GÖRE KÂR DAĞITIM TABLOSU A- KÂR PAYI DAĞITIMINA İLİŞKİN GENEL ESASLAR B- KÂR PAYI DAĞITIM TABLOSU C- KÂR PAYI DAĞITIM TABLOSUNA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR D- KÂR PAYI AVANSI DAĞITIM TABLOSU ALTINCI BÖLÜM KURUM KAZANCININ TESPİTİ, VERGİLENDİRİLMESİ, KÂR DAĞITIMI, MUHASEBELEŞTİRİLMESİ VE ÇÖZÜMLÜ ÖRNEKLER I- GENEL AÇIKLAMA II- KURUM KAZANÇLARINDA BUGÜNKÜ VERGİLEME ESASLARI A- KURUMLAR VERGISI Tam Mükellef Kurumlar Dar Mükellef Kurumlar a- Genel Olarak Dar Mükellef Kurumlar b- Yabancı Ulaştırma Kurumları Kurumlar Vergisi Beyan Tablosu B- VERGİ KESİNTİSİ Tam Mükellef Kurumlarca Dağıtılan Kâr Paylarında G.V.K. Uyarınca Vergi Kesintisi Uygulaması XXI

14 2- Tam Mükellef Kurumlarca Dağıtılan Kâr Paylarında K.V.K. Uyarınca Vergi Kesintisi Uygulaması a- Kâr Dağıtımına Bağlı Tevkifatta Mükerrer Tevkifatın Önlenmesi Yönünden Kâr Dağıtımına Konu Olan Kazancın Elde Edildiği Yılın Önemi ve Gelir Vergisi Kanunu nun Geçici 62 nci Maddesinin Uygulaması b- Vergi Kesintisi Uygulamasında Kâr Payı Elde Eden Kişilerin Hukuki Statülerinin Önemi c- Kâr Dağıtılmamasına Karar Verilmesi Durumunda Vergi Kesintisi Uygulaması d- Her İstisna Kazancın Dağıtılıp Dağıtılamayacağı e- Emisyon Primi İstisnası f- Dağıtılmasına Karar Verilen Kâr Paylarının Brüt ya da Net Tutarlarının Pay Sahiplerine Açıklanması Dar Mükellef Kurumlarda Gelir Vergisi Tevkifatı Uygulaması a- G.V.K. nun 75/4 Maddesinde Tanımlanan Menkul Sermaye İradından Ana Merkeze Aktarılan Tutar Üzerinden Gelir Vergisi Tevkifatı G.V.K. nun 94/6-b Maddesi Uyarınca Yapılan Tevkifatın Beyanı ve Ödenmesi III- KURUM KAZANCININ TESPİTİ İLE KÂRIN DAĞITILMASI YA DA DAĞITILMAMASI DURUMLARINA GÖRE MUHASEBE KAYITLARI A- KURUMUN KÂR DAĞITIMI YAPMAMASI VE GELİR VERGİSİ TEVKİFATINA TABİ KAZANCININ BULUNMAMASI B- KURUMUN KÂR DAĞITIMI YAPMAMASI ANCAK GELİR VERGİSİ TEVKİFATINA TABİ KAZANCININ BULUNMASI C- KURUMUN KÂR DAĞITIMI YAPMASI VE GELİR VERGİSİ TEVKİFATINA TABİ KAZANCININ BULUNMASI IV- KÂR DAĞITIMINA İLİŞKİN KAPSAMLI ÖRNEKLER A- HALKA AÇIK OLMAYAN BİR ANONİM ŞİRKETTE KÂR DAĞITIMI Kurumlar Vergisinin Beyanı Vergi Kesintisinin Beyanı a- Kâr Dağıtımında Vergi Kesintisi XXII

15 aa Yılından Gelen Kârın Dağıtımı ab Yılı Kârından Yedek Akçe Ayırımı ve Kâr Dağıtımına Bağlı Vergi Kesintisi Kâr Payı Elde Eden Tam Mükellefiyete Tabi Gerçek Kişilerin Yıllık Beyanname Vermeleri Halinde Kâr Payının Beyanı Ve Diğer Ortakların Durumu B- BİR LİMİTED ŞİRKETTE KÂR DAĞITIMI C-HALKA AÇIK AÇIK BİR ANONİM ŞİRKETTE KÂR DAĞITIMI YEDİNCİ BÖLÜM KURUMLARDAN ELDE EDİLEN KÂR PAYLARININ VERGİLENDİRİLMESİ I- KURUMLARDAN ELDE EDİLEN KÂR PAYLARININ GELİR VERGİSİ MÜKELLEFLERİNDE VERGİLENDİRİLMESİNE İLİŞKİN ESASLAR A- VERGI UYGULAMASINDA KÂR DAĞITIM YÖNTEMLERI Normal Kâr Dağıtımı Muvazaalı Kâr Dağıtımı Yedek Akçelerin, Fonların Sermayeye İlavesi ve Bu Nedenle Kurumlardan Bedelsiz Alınan İştirak Hisseleri ve Hisse Senetleri Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı a- Vergi Hukuku Açısından i- Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Dağıtılan Örtülü Kazanç Tutarlarının Kâr Payı Sayılması ve Yapılacak Düzeltme İşlemleri b- Sermaye Piyasası Hukuku Yönünden B- KÂR PAYININ TÂBI OLDUĞU VERGILEME REJIMI Kâr Paylarının Vergilendirilmesinin Tarihçesi a- 1. Dönem: Yılları Arası b- 2. Dönem: Yılları Arası XXIII

16 c- 3. Dönem: Yılları Arası d- 4. Dönem: Yılları Arası e- 5. Dönem: Yılları Arası f- 6. Dönem: 1 Ocak Tarihleri Arası g- 7. Dönem: Tarihleri Arası h- 8. Dönem: 2006 Yılı Sonrası ve Mevcut Durum Dağıtılan Kâr Paylarında Vergi Kesintisi Uygulaması Kâr Payı Kavramı ve Türleri Kâr Paylarının Gelir Vergisi Kanunu Açısından Elde Edildiği Zaman a- Anonim Şirketlerce Dağıtılan Kâr Payının Elde Edildiği Zaman b- Limited Şirketlerce Dağıtılan Kâr Payının Elde Edildiği Zaman c- Eshamlı Komandit Şirketlerce Dağıtılan Kâr Payının Elde Edildiği Zaman d- Kooperatiflerce Dağıtılan Gelir-Gider Farkı veya Kâr Paylarının Elde Edildiği Zaman e - İş Ortaklıklarınca Dağıtılan Kâr Paylarının Elde Edildiği Zaman Kâr Paylarının Beyanı ve Yıllık Beyannamede Toplanması Yabancı Ülkelerde Elde Edilen Kâr Payları Serbest Bölgelerde Faaliyet Gösteren Kurumlardan Elde Edilen Kâr Payları Vergi Alacağı Kâr Paylarının Beyanı a- Tam Mükellef Gerçek Kişiler Tarafından Elden Edilen Kâr Payı i- Ticari Faaliyete Bağlı Olarak Elde Edilen Kâr Payı ii- Ticari Faaliyete Bağlı Olmaksızın Elde Edilen Kâr Payı b- Adi Ortaklıklar ve Kollektif Şirketlerce Elde Edilen Kâr Payının Beyanı c- Adi Komandit Şirketlerce Elde Edilen Kâr Payının Beyanı d- Hisseli Komandit Şirketlerce Elde Edilen Kârın Beyanında Komandite Ortağın Durumu XXIV

17 II- YURTDIŞINDA OTURMA VEYA ÇALIŞMA İZNİ BULUNAN TÜRK VATANDAŞLARININ TÜRKİYE DE ELDE ETTİKLERİ KÂR PAYLARININ VERGİLENDİRİLMESİ III- KÂR PAYI ELDE EDEN (İŞTİRAK KAZANCI) KURUMLAR VERGİSİ MÜKELLEFLERİNDE VERGİLENDİRİLMEYE İLİŞKİN ESASLAR A- TÜRKIYE DE TAM MÜKELLEF OLAN BIR KURUMDAN KÂR PAYI ELDE EDILMESI B- YURT DIŞINDA YERLEŞİK BİR ŞİRKETTEN KÂR PAYI ELDE EDİLMESİ Kontrol Edilen Yabancı Kurumdan Kâr Payı Elde Edilmesi a- İştirakin Kâr Paylarını Dağıtması Durumunda Vergileme b- Kontrol Edilen Yabancı Kurum Müessesesinin Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları Karşısındaki Durumu Kanuni ve İş Merkezi Türkiye de Olmayan Bir Şirketten Kâr Payı Elde Edilmesi IV- ELDE EDİLEN KÂR PAYLARININ BANKA VE SİGORTA MUAMELELERİ VERGİSİ KARŞISINDAKİ DURUMU A- BANKA VE SIGORTA MUAMELELERI VERGISI MÜKELLEFLERININ SINAI IŞLETMELERDEN ELDE ETTIKLERI KÂR PAYLARI B- BANKA VE SIGORTA MUAMELELERI VERGISI MÜKELLEFLERININ BANKA, BANKER VE SIGORTA ŞIRKETLERINDEN ELDE ETTIKLERI KÂR PAYLARI V- ÇİFTE VERGİLENDİRMEYİ ÖNLEME ANLAŞMALARININ (Ç.V.Ö.A.) TEMETTÜ (KÂR PAYI) VERGİLEMESİ İLE İLGİLİ HÜKÜMLERİ A- GENEL AÇIKLAMALAR B- ÇIFTE VERGILENDIRMEYI ÖNLEME ANLAŞMALARINA GÖRE TEMETTÜ KAVRAMI C- TEMETTÜ VERGİLEMESİNDE DÜŞÜK ORAN UYGULANMASI D- DÜŞÜK ORANDA VERGİLENDİRMEDEN YARARLANMANIN ŞARTLARI XXV

18 E- ÇIFTE VERGILENDIRMEYI ÖNLEME ANLAŞMALARI UYARINCA DAR MÜKELLEF KURUMLARDA TEVKIFAT UYGULAMASI F- ÇIFTE VERGILENDIRMEYI ÖNLEME ANLAŞMALARI UYARINCA TAM MÜKELLEF KURUMLARDA TEVKIFAT UYGULAMASI G- YABANCI ÜLKELERDE ELDE EDILEN TEMETTÜLER ÜZERINDEN ÖDENEN VERGILERIN MAHSUBU H- ÇİFTE VERGİLENDİRMEYİ ÖNLEME ANLAŞMALARINA İLİŞKİN ÖRNEK ÖZELGELER SEKİZİNCİ BÖLÜM KÂR DAĞITIMI KONUSUNDA ÖZEL HUKUKTAKİ BAZI DÜZENLEMELER VE BUNLARIN VERGİ YASALARI KARŞISINDAKİ DURUMU I- İÇ FİNANSMAN YOLUYLA SERMAYE ARTIRIMININ (KÂRIN, YEDEK AKÇELERİN, DEĞER ARTIŞ FONLARININ VE YARDIM FONLARININ SERMAYEYE EKLENMESİNİN) VERGİSEL SONUÇLARI A- ÖZEL HUKUK KURALLARINA GÖRE IÇ FINANSMAN YOLUYLA SERMAYE ARTIRIMI (DAĞITILMAMIŞ KÂRLARIN, YEDEK AKÇELERIN, DEĞER ARTIŞ FONLARININ VE YARDIM FONLARININ SERMAYEYE EKLENMESI) Sermaye Artırımında Yararlanılabilecek İç Kaynaklar Sermayenin İç Kaynaklardan Artırılmasında Takip Edilecek Prosedür İç Kaynakların Sermayeye İlavesinin Pay Sahipleri Açısından Özel Hukuk Boyutundaki Sonuçları Sermaye Piyasası Kanunu na Tabi Şirketlerde Sermayenin İç Kaynaklardan Artırımı ve Kâr Paylarının Sermayeye Eklenmesi İç Kaynaklı Sermaye Artırımlarında Bedelsiz Hisse Senetlerinin Ya da Ortaklık Paylarının Kime Ait Olacağı B- IÇ FINANSMAN YOLUYLA SERMAYE ARTIRIMININ VERGI YASALARI KARŞISINDAKI DURUMU XXVI

19 a- G.V.K. nun 94/6-b-i Maddesindeki Değişiklik ve Bu Değişikliğin Amacı b- Gelir İdaresi nin Görüşü c- Kârın ya da Yedeklerin Sermayeye İlavesi Kâr Dağıtımı Sayılır mı? d- Danıştay Kararları Sonucunda Ortaya Çıkan Hukuksal Durum II- DAĞITILMAYAN KÂRLARLA YA DA YEDEK AKÇELERLE ZARARLARIN KAPATILMASININ VERGİSEL SONUÇLARI A- PAY SAHİPLERİ AÇISINDAN KONUNUN İNCELENMESİ B- ZARARLARIN KAPATILMASINDA ÖNCELİĞİN HANGİ TÜR YEDEK AKÇELERE VERİLECEĞİ C- YEDEK AKÇELERLE ZARARLARIN KAPATILMASININ PAY SAHIPLERI DIŞINDA KÂRDAN PAY ALAN DIĞER KIŞILER AÇISINDAN IRDELENMESI III- SERMAYE ŞİRKETLERİNDE TEMETTÜ AVANSI VE VERGİ YASALARI KARŞISINDAKİ DURUMU A- TEMETTÜ AVANSINDA VERGI TEVKIFATI (K.V.K. MD. 15/2, 30/3 VE G.V.K. MD. 94/6-b) KARŞISINDAKI DURUMU B- TEMETTÜ AVANSI OLARAK DAĞITILAN TUTARIN IÇERISINDE KURUMLAR VERGISINDEN MÜSTESNA KAZANÇLARIN OLMASI DURUMUNDA GELIR VERGISI TEVKIFATI UYGULAMASI C- HESAP DÖNEMİ SONUNDA ŞİRKETİN ZARAR ETMESİ YA DA AVANS OLARAK DAĞITILAN TEMETTÜ TUTARININ ALTINDA BİR TUTARDA KÂR ELDE ETMESİNİN VERGİSEL SONUÇLARI Sermaye Piyasası Kanunu na Tabi Şirketler Açısından Diğer Sermaye Şirketleri Açısından Kâr Payı Avansı Ödenirken Yapılan Tevkifatların Durumu Temettü Avansı ve Örtülü Kazanç Dağıtımı İlişkisi a- Halka Açık Ortaklıklar Açısından b- Halka Açık Olmayan Ortaklıklar Açısından Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımının Gerçekleştiği Tarih IV- ÖRTÜLÜ SERMAYE ÜZERİNDEN ÖDENEN FAİZ VE BENZERİ TUTARLARIN KÂR PAYI OLARAK NİTELENDİRİLİP NİTELENDİRİLEMEYECEĞİ XXVII

20 V- TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA YAPILAN ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMININ KÂR PAYI OLARAK NİTELENDİRİLİP NİTELENDİRİLEMEYECEĞİ VI- VERGİ İNCELEMESİ SONUCUNDA İKMALEN VEYA RE SEN KURUMLAR VERGİSİ TARHEDİLMESİ DURUMUNDA KAYITDIŞI BIRAKILAN KAZANÇ ORTAKLARA DAĞITILMIŞ KABUL EDİLEREK KÂR DAĞITIMINA BAĞLI VERGİ KESİNTİSİ YAPILIP YAPILMAYACAĞI HUSUSU VII- ENFLASYON DÜZELTMESİ SONUCUNDA ORTAYA ÇIKAN DÖNEM KÂRININ DAĞITILIP DAĞITILAMAYACAĞI VIII- BİLANÇODAKİ ZARAR KAPATILMADAN KÂR PAYI DAĞITILMASININ VERGİSEL SONUÇLARI IX- SERMAYE AZALTIMI İŞLEMİNİN VERGİ HUKUKU KARŞISINDAKİ DURUMU Sermaye Azaltımının Nedenleri Azaltılan Sermayenin Ortaklar Tarafından Aynen ya da Nakden Ödenen Sermayeden Karşılanması Sermaye Artırımının Ortaklara Olan Borçların Sermayeye İlavesi Yoluyla Gerçekleşmesi ve Bu Tutarların Sermaye Azaltımına Konu Edilmesi Sermaye Azaltımının, Sermayeye İlave Edilmiş Olan Özkaynaklara İlişkin Enflasyon Düzeltme Farklarından Karşılanması Sermaye Azaltımının Geçmiş Yıl Kârları ve Kâr Yedeklerinden Karşılanması Sermaye Azaltımının Emisyon Primi Kazançlarından Karşılanması Azaltılan Sermayenin Kurumlar Vergisinden İstisna Edilen Gayrimenkul ve İştirak Kazançlarını İçermesi Azaltılan Sermayenin Af Kanunlarıyla Oluşturulan Fon ve Karşılıklar ile Ar-Ge Fonlarını İçermesi YARARLANILAN KAYNAKLAR XXVIII