YAYLAR. Burada, yuvarlak tel kesitli, çelik, silindirik, basma ve çekme yaylarına değinilecektir.

Transkript

1 YAYLAR Yaylar, sıcak veya soğuk olarak bir malafa üzerine sarılır veya özel yay sarma makinalarında şekillendirilir. Yaylar genellikle sağ yönde sarılarak üretilir. Burada, yuvarlak tel kesitli, çelik, silindirik, basma ve çekme yaylarına değinilecektir.

2 Yayların Gösterilmesi (TS EN ISO2162)

3 Yayların Gösterilmesi (devam) Burma yayı: Mandallarda. Konik basınç yayı: Budama makaslarında.

4 Yayların Gösterilmesi (devam) Disk yayı, bir milin üzerine ters-yüz geçirilmiş cok sayıda sac gibi düşünülebilir. Debriyaj balatalarında. Gözsüz yaprak yay: Uçlarından pernoyla tutturulmayacak olan yay. Yaprak yaylar genellikle gözlüdür. Spiral yay: Zembereklerde.

5 Basınç Yayı Uçları Tel çapı > 1mm ise: Yay uçları tel eksenine dik olarak ve 270ºlik bir oturma yüzeyi oluşturacak şekilde açık bırakılır. Tel çapı < 1mm ise: Olduğu gibi bırakılır.

6 Yay ucunun taşlanması ve diklik kontrolu

7 Basınç yayına uygulanan kuvvet ve yaylanması Basınç yayı, bir yere oturtulduktan sonra Fo ön gerilim (yay kurma) kuvveti uygulanarak kullanıma hazır hale getirilir. Yük artarsa yay boyu kısalır. Kısalma, yay telleri temas edene kadar devam edebilir. Ancak yaylara en fazla fn kadar bir yaylanma gelecek şekilde kuvvet uygulanmalıdır. Aksi halde temas eden teller ezilir ve aşınır. Dolayısıyla bloke durumu tavsiye edilmez. Kuvvet-yaylanma mesafesi bir diyagramla açıklanır.

8 Silindirik basınç yaylarının temel elemanları ve formüller GÖSTERİM: Basınç yayı TS 1440/1-2.5x20x Si7 Tel çapı: 2.5mm, ortalama çap (D m ) 20 mm, serbest uzunluk (L 0 ) 81.5mm. Malzeme 55Si7 alaşımlı çelik. TS1441/1 (DIN 2098)

9 Basınç yayı sarım (SPİR) sayısına göre çizim esasları Basınç yaylarında, yay uçlarının esnemediği kabul edilerek her iki uçtan birer sarım, ölü sarım olarak kabul edilir. Ayrıca yay uçlarının oturma yüzeyinin başlangıcı veya sonu, birbirine göre 180º açıda olmalıdır. Bu nedenle sarım sayıları her zaman buçuklu olarak ( vb) ifade edilir. Çizim işlemi için sarım sayısının tespiti ve başlangıç yeri buna göre belirlenir. Sarım sayısı fazla, dolayısıyla Lo ın büyük çıktığı durumlarda, yayın uçlarındaki birkaç sarım çizilir. Aradaki sarımlar gösterilmez.

10 Basınç yayının çizim aşamaları

11 Basma yayının imalat resmi Malafa çapı: Sarılacak milin çapı. Bir miktar geriye esnediği için Ø25>Ø21.6. NOT: Ø30 yanlış =28 olacak!!!!

12 Basma yayının resimde gösterimi Sağ sarımlı yaylar Normal ve kesit görünüşlerde yay halkalarının tamamı çizilmeyebilir. Ancak tel kesitlerinden geçen ortalama çap eksenleri çizilir. Şematik çizimler, tel çapının çok küçük olduğu veya küçültme ölçeğinin kullanıldığı ve özellikle komple resimlerde uygulanır. Sol sarımlı yaylarda yukarıdaki resimlerin simetriği kullanılır.

13 Basma Yayının Tam Kesitli Montaj Resmi Resimde, yayın serbest boyu (Lo) ile, kurulduktan sonraki boyu (L1) ve sarımlar arasındaki mesafenin (t1) farklılığı görülmektedir.

14 Basma Yayının Çeşitli Montaj Resimleri

15 Çekme Yayları Çekme yayı başları, özel olarak kanca biçiminde yapılır. Başlar en büyük yükte kopmamalı, yerinden çıkmamalıdır. Kanca, bir yere geçirildikten sonra, üzerine bir ön gerilim kuvveti (Fo) uygulanarak hazır hale getirilir. Yük arttıkça yay uzar. Bu uzama, fn kadar olmalıdır.

16 Çekme Yayına Uygulanan Kuvvetler

17 Çekme Yayına Elemanları ve Formüller

18 Çekme yayı resimleri GÖSTERİM: Basınç yayı TS x5x150-55Si7 Tel çapı: 5mm, dış çap (D a ) 30 mm, serbest boy (L 0 ) 150mm. Malzeme 55Si7 alaşımlı çelik.

19 Çekme yayı resimleri

20 Çekme yayının imalat resmi

21 Çekme yayının çizim aşamaları

22 Çekme yayının resimde gösterimi Sağ sarımlı yaylar Normal ve kesit görünüşlerde yay halkalarının tamamı çizilmeyebilir. Ancak tel kesitlerinden geçen ortalama çap eksenleri çizilir. Şematik çizimler, tel çapının çok küçük olduğu veya küçültme ölçeğinin kullanıldığı ve özellikle komple resimlerde uygulanır. Sol sarımlı yaylarda yukarıdaki resimlerin simetriği kullanılır.

23 Çekme Yayının Normal Görünüşlü Montaj Resmi Şekil de

24 Çekme Yayının Çeşitli Montaj Resimleri

25 Uygulamalar M.Bağcı, s.152

26 ÖDEV İ. Z. Şen, N. Özçilingir, s.116