Türkiye Kızılay Derneği Kan Hizmetlerinde yeniden yapılanma çalışmaları (2000)

Transkript

1 1

2 Türkiye Kızılay Derneği Kan Hizmetlerinde yeniden yapılanma çalışmaları (2000) 2

3 1 Haziran 2005 tarihinden itibaren Türk Kızılayı Ulusal Güvenli Kan Temini Programı nı başlattı. 3

4 Ulusal Güvenli Kan Temini Programı başlamadan önce ülkemizde kan bankacılığı faaliyetleri nasıldı? 4

5 İNSANLARIN KAN BAĞIŞI HAKINDA ÖNYARGILARI VARDI Kanım biter, kansız kalırım Kilo alırım Benden yaş geçti, Kilom düşük Kan bağışlarken bana AIDS bulaşır Çok kan alıyorlar Bağımlılık yapar, hep vermek zorunda kalırım İğneler çok kalın, çok can acıtıyor Kan grubum çok rastlanan bir grup, ihtiyaç yoktur. 5

6 İNSANLARIN KAN BAĞIŞI HAKINDA ÖNYARGILARI VARDI Çok uzun form doldurtuyorlar, çok özel sorular soruyorlar. Kan bağışçılarına para vermeleri lazım, bisküvi ile kandırıyorlar Kanı para ile satıyorlar Kızgınım, bana lazım olduğunda vermediler Bağışçılara verilen madalyalar sahte çıkıyor. İşyerimizde veya internet sitesinde bir grup oluşturduk, ihtiyaç olduğunda birbirimize kan veriyoruz. Kana ihtiyaç duyan başka insanlara da yardımcı oluyoruz. Yakınıma ihtiyaç olduğunda kan bağışlayacağım 6

7 Hastane Kan Bankaları ve Türk Kızılayı Kan Merkezleri arasında koordinasyon yoktu Hastanelerde kan stokunu korumak ancak hasta yakınlarından alınan kanlarla mümkün oluyordu Ülkemizde Kan Bankacılığı faaliyetleri için hazırlanmış ulusal bir program mevcut değildi. Kan ve Kan Ürünleri Kanun ve Yönetmelikleri günümüz şartlarına uygun değildi. Ulusal Kan Temin Programı nın uygulanmaya başlaması ile tüm bu aksaklıkların giderilmesi için ilk adım atılmış oldu. 7

8 11 Nisan 2007 de 5624 numaralı Kan ve Kan Ürünleri Kanunu yayınlandı. 4 Aralık 2008 de sayılı Kan ve Kan Ürünleri Kanunu Yönetmeliği yayınlandı. 8

9 9

10 Kan, alternatifi olmayan bir tedavi aracıdır.. 10

11 Acil Durumlar Trafik kazalarında 5-10 ünite Kalça ameliyatlarında 4-6 ünite Omurga ameliyatlarında 6-10 ünite Yenidoğan kan uyuşmazlığında 1-2 ünite Böbrek naklinde 5-10 ünite By-pass ameliyatlarında 4-8 ünite Mide kanamalarında 3-20 ünite Karaciğer naklinde ünite Bazı hastalıklarda ise ünite kan kullanılabilir. 11

12 Düzenli Kana İhtiyacı Olanlar Kan hastalığında (talasemi, lösemi vb.) her ay 1-5 ünite Diyaliz hastalarında her ay 1-2 ünite Kanser hastalarında her ay 1-3 ünite kana gereksinim vardır. 12

13 Ülkemizin deprem kuşağında yer alması, terör olayları gibi olağanüstü durumlar nedeni ile ihtiyaç haricinde depolarımızda herhangi bir felakette kullanılmak üzere belirli sayıda kan bileşeni bulundurmalıyız! 13

14 Güvenli Kan Temini Programının Gerekçeleri Toplumu Kan ve Kan Ürünleriyle Bulaşan Hastalıklardan koruma Hepatit-B Hepatit-C Sifiliz (Frengi) HIV/AIDS 14

15 Gönüllü, Karşılık Beklemeksizin, Düzenli, Bilinçli Kan Bağışçıları Etkin Organizasyon Teknoloji HASTANELER Ayrıştırılmış Kan 15

16 ULUSAL GÜVENLİ KAN TEMİNİ PROGRAMI Etkin bir organizasyonla tamamen gönüllü, karşılık beklemeksizin, bilinçli ve düzenli kan bağışçılarından karşılanarak Teknolojinin getirdiği en son laboratuar testlerinden geçirilerek ve ayrıştırılmasının yapılarak Hastanelere uygun koşullarda teslim edilmesidir. 16

17 1. KAN Bağışı süreci a) Kayıt b) Muayene c) Kan Alma işlemi d) Dinlenme ve ikram 2. İşlemler 3. Dağıtım 4. Kan bağışı hakkındaki Önyargılar

18 18

19 Amerika da yıllık 10 milyon kan bağışının yarısından fazlasını Amerikan Kızılhaçı karşılamaktadır. Ancak donasyon kan bankacılığı hizmetlerinin %90 kadarı Amerikan Kızılhaçı üzerinden yürütülmektedir. 19

20 Almanya da hizmete sunulan toplam 4,2 milyon ünite kanın % 85 ini (3,6 milyon kan bağışı, kan gönüllüsü) Alman Kızılhaçı toplamaktadır. 20

21 Japonya da donasyon kan bankacılığı hizmetlerinin tamamı 7 bölgesel kan merkezi ile Japon Kızılhaçı tarafından karşılanmaktadır. Ülkede her yıl yaklaşık 4 milyon ünite kan bağışı toplanmaktadır. 21

22 Kanada, Avusturya, Finlandiya gibi ülkelerde donasyon kan bankacılığı faaliyetleri, bu ülkelerin Kızılhaçları tarafından verilen örneklere paralel bir organizasyon ile sürdürülmektedir. 22

23 Dünya Sağlık Örgütü nün raporuna göre; gelişmekte olan ülkelerde güvenli kanın sağlanmasında en önemli problem, yetersiz gönüllü kan bağışı sebebiyle güvenli olmayan (takas vb.) ve en ucuz yöntemlerin tercih edilmesi olarak gösterilmiştir. 23

24 Dünyada Yıllık Ortalama Toplanan Kan Dünya Nüfusunun % 55 i gelişmiş ülkelerde, % 45 i gelişmekte olan ülkelerde yaşamaktadır. Dünyada toplanan kanlara uygulanan testler % 82 si Gelişmiş Ülkelerde Gönüllü Bağışçılardan % 100 ü tarama testlerinden geçiyor. 81 Milyon % 18 i Gelişmekte Olan Ülkelerde Güvenli Olmayan Yöntemlerle %50 si tarama testlerinden geçiyor. 24

25 TÜRKİYE 25

26 Gönüllü Kan Bağışlarının Nüfusa Oranı % 5 GELİŞMİŞ ÜLKELER % 1,63 TÜRKİYE 26

27 Ülkemizin hastane yatak kapasiteleri ve kan kullanım istatistikleri doğrultusunda şu andaki kan ihtiyacı, yıllık ortalama ünitedir. 27

28 'den 2011'a Türk Kızılayı'nın Topladığı Kan Bağışı Sayıları

29 'den 2011'a Türk Kızılayı'nın Topladığı Kan Bağışı Sayıları Ağustos Ayı sonu itibariyle Türkiye genelinde alınan kan bağışı sayısı ye ulaşmıştır. 29

30 30

31 Kan Bağışçısı Tamamen kendi özgür iradesi ile hiçbir maddi çıkar beklemeksizin kan, plazma ve hücresel kan bileşenlerini kişidir. bağışlayan 31

32 Kan Bağışçısı Tipleri Dünya Sağlık Örgütünün raporuna göre kan bağışçıları üç ana grupta toplanmıştır. Replasman Kan Bağışçısı Ticari Kan Bağışçısı Gönüllü Kan Bağışçısı 32

33 Kana kan, Zorunlu kan bağışı, Aile kan bağışçıları yöntemi olarak tanımlanır. Replasman Kan Bağışçısı Ticari Kan Bağışçısı Gönüllü Kan Bağışçısı 33

34 Kan simsarları veya kanını para ya da paraya çevrilebilir değerler karşılığı veren kişiler olarak tanımlanır. Replasman Kan Bağışçısı Ticari Kan Bağışçısı Gönüllü Kan Bağışçısı 34

35 gönüllü karşılık beklemeksizin düzenli bilinçli bağışçılardan temin edilmesi esasına dayanır. Replasman Kan Bağışçısı Ticari Kan Bağışçısı Gönüllü Kan Bağışçısı 35

36 Kan Bağışçısının Seçimi Ağırlığı 50 kg ın üzerinde, yaşları arasındaki sağlıklı her birey Erkekler 3 ay ara ile yılda 4 kez, bayanlar 4 ay ara ile yılda 3 kez kan bağışlayabilir. 36

37 Kan Bağışı Süreci a)kayıt b)muayene c) Kan Alma işlemi d)dinlenme ve ikram 37

38 Kayıt; Üzerinde T.C. kimlik numaranızın yazılı olduğu resimli ve resmi bir kimlik belgesi (ehliyet, nüfus cüzdanı vb.) gereklidir. 38

39 KAYIT İŞLEMİ samsunbkm.org.tr

40 41 soruluk bu formda verilen cevaplar doğrultusunda, kişinin tıbbi hikayesi değerlendirilir. 40

41 KAN HEMOGLOBİN DÜZEYİNİN ÖLÇÜMÜ samsunbkm.org.tr

42 Doktor Muayenesi; Formunuz, doktor tarafından değerlendirilir. 42

43 KAN BAĞIŞÇISI SORGULAMA FORMUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ VE FİZİKİ MUAYENE samsunbkm.org.tr

44 Kan bağışı alma işlemi; Steril ve tek kullanımlık iğne ile uzmanlar tarafından işlem gerçekleştirilir. İğne, size kullanıldıktan sonra imha edilmek için özel bir cihazla ayrılır ve imha edilir. KAN BAĞIŞI NASIL GERÇEKLEŞİR? 44

45 KAN BAĞIŞI ALMA İŞLEMİ samsunbkm.org.tr

46 İğnenin damara girmesini takiben kan torbası dolmaya başlar, 4-8 dakikada istenilen miktardaki kan alınmış olur. Ortalama 450 ml (yaklaşık 480 gram) kan alınır. İnsan vücudunda yaklaşık ml kan vardır. Alınan bu miktardaki kan sağlık için herhangi bir risk oluşturmaz. KAN BAĞIŞI NASIL GERÇEKLEŞİR? 46

47 Kan alma işlemi bittikten sonra iğne damardan çıkarılır; bir süre kanamanın durması için kolunuza baskı yapmanız ve yatakta yatmanız gerekecektir. Baskıyı görevlinin size göstereceği şekilde yapınız ve iğnenin çıktığı yeri ovuşturmayınız. Kalkmak için acele etmeyiniz. Sağlığınız bizim için önemlidir. 47

48 48

49 İkram; Daha sonra 5-10 dakika istirahat edeceğiniz ikram bölümüne alınırsınız. Burada ikram edilen meyve suyunun içilmesi, sıvı kaybının karşılanması açısından fayda vardır. 49

50 DİNLENME VE İKRAM samsunbkm.org.tr

51 Kan Bağışından Sonra Nelere Dikkat Edilmeli? Kan bağışı, günlük yaşantınızın akışında önemli bir değişikliğe yol açmayacaktır. Ancak yine de dikkat edilmesi gereken bazı konular vardır. 51

52 Kan Bağışından Sonra Nelere Dikkat Edilmeli? Sigara kullanıyorsanız kan bağışından sonra en az 2 saat geçmeden içmeyiniz. sigara 52

53 Kan Bağışından Sonra Nelere Dikkat Edilmeli? İlk birkaç saat kan bağışladığınız kolunuzla ağır şeyler taşımayınız. Bu, kanamaya neden olabilir. 53

54 Kan Bağışından Sonra Nelere Dikkat Edilmeli? İlk 4 saat boyunca her zaman olduğundan daha çok sıvı (su, kola, meyve suyu vb.) almaya çalışınız. 54

55 Kan Bağışından Sonra Nelere Dikkat Edilmeli? İkinci yemek öğününden önce alkollü içecekler almayınız. Alkol vücuttan sıvı kaybını arttıracağı için şikayetlere yol açabilir. 55

56 Kan Bağışından Sonra Nelere Dikkat Edilmeli? Sporla uğraşıyorsanız, kan bağışladığınız gün ağır spor faaliyetleri yapmayınız. 56

57 Kan Bağışından Sonra Nelere Dikkat Edilmeli? Kan bağışladıktan sonraki ilk 4 saat aşırı sıcak ortamlarda (hamam, sauna gibi) bulunmayınız. 57

58 Kan Bağışından Sonra Nelere Dikkat Edilmeli? Tren makinistleri, ağır yük şoförleri, otobüs şoförleri, ağır iş makinesi operatörleri, vinç operatörleri, pilotlar, işleri gereği portatif merdiven veya şantiye iskelesine tırmanmak zorunda olan kişiler, yer altında çalışan madenciler gibi uzun süre bitkinlik ve yorgunluğa neden olan mesleklere sahip olan kişiler kan bağışında bulunduktan 24 saat sonra bu işleri yapabilirler. 58

59 Kan Bağışından Sonra Nelere Dikkat Edilmeli? Kan bağışından sonra baş dönmesi, baygınlık hissi olursa yere uzanılmalı veya baş iki dizinizin arasına alınacak şekilde oturulmalıdır. 59

60 Kan Bağışı Ne Kadar Sürer? Bütün işlemler ortalama dakikanızı alacaktır. NE DERSİNİZ; BİR HAYAT KURTARMAK İÇİN BU SÜREYİ GÖZDEN ÇIKARMAYA DEĞMEZ Mİ? 60

61 61

62 BAĞIŞLANAN KANLARIN BİLEŞENLERİNE AYRILMASI 1-Eritrosit Süspansiyonu 2-Taze Donmuş Plazma 3-Trombosit Süspansiyonu Türk Kızılayına bağışlanan her bir ünite kandan laboratuvarlarımızda üç ünite kan bileşeni üretilmektedir. 62

63 Amacımız, bağışladığınız kanın her damlasının hastalara en etkin bir şekilde kullanılmasını sağlamaktır! 63

64 Ülkemizde Kan Gruplarının Dağılımı 64

65 65

66 BAĞIŞLANAN KANLARIN BULAŞICI HASTALIK TESTLERİNDEN GEÇMESİ AIDS (HIV) Hepatit-B (B Tipi Sarılık) Hepatit-C (C Tipi Sarılık) Sifiliz (Frengi) samsunbkm.org.tr

67 Türk Kızılayının Kan Merkezlerinde yapılan laboratuvar testleri uluslararası kalite kontrol kuruluşlarınca kontrol edilmektedir. Yurt dışındaki kuruluştan serum örneği gönderilmekte ve gönderilen bu numune kan merkezinde test edilerek sonuç kuruluşa bildirilmektedir. 67

68 Testlerinizde hastalık veya şüpheli bir durum tespit edilirse, kan merkezine davet edilerek bilgilendirileceksiniz. İleri tanı ve takip için gerekli sağlık kuruluşlarına yönlendirileceksiniz. 68

69 69

70 Eğitim Şart! Pencere dönemi riskini en aza indirmenin tek yolu, risk grubuna giren kişilerin kan bağışlamasını engellemektir! 70

71 samsunbkm.org.tr Pencere Dönemi Hastalık etkeni vücudumuza girdikten sonra hem hastalık etkeni hemde antikorlar savaş için çoğalırlar. Yapılan serolojik testlerde etkenin saptanabilmesi için bu değerlerin belirli bir düzeye gelmesi gerekir. Etkenlerin belirli bir düzeye ulaşması için geçen bu süreye pencere dönemi denir. Her bulaşıcı hastalığın pencere dönemi vardır. AİDS : yaklaşık 1 ay Hepatit B : yaklaşık 2 ay Hepatit C : yaklaşık 3 ay Bu hastalıkların pencere dönemleri 1 ile 3 ay arasında değişmekte olup, bazı durumlarda 1 yıla kadar uzayabilmektedir.

72 Pencere Dönemi En gelişmiş tarama testlerinde bile pencere döneminde sonuç NEGATİF çıkabilmektedir. Bu dönemde test sonuçları negatif çıkmasına rağmen, kişi kendisinde bulunan hastalık etkenini bulaştırabilir. Kişide hiçbir hastalık belirtisi olmayabilir, taşıyıcı olabilir. Bu durumda kişi hastalık etkenini taşıdığını bilmiyor olabilir. Başınızdan hastalık etkeninin bulaşabileceği riskli bir durum geçtiğinde, pencere dönemini hatırlamanız, 1 yıl kan bağışlamamanız, bu bilinci taşımanız, güvenli kan temininin temelini oluşturan etkenlerden biridir. samsunbkm.org.tr

73 samsunbkm.org.tr Pencere Dönemi Bu dönemde kişi aynı zamanda taşıyıcıdır ve başkalarına hastalığı bulaştırabilir. Tüm sağlık otoritelerinin de kabul ettiği üzere, güvenli kanın birinci adımı kan bağışlayacak kişinin sorgulama formunu samimi ve doğru doldurmasıdır. Vereceğiniz bilgiler tüm testlerden daha değerlidir ve bu bilgiler kesinlikle gizli tutulur.

74 Bulaşıcı Hastalıklar İçin Riskli Davranışlar Son bir yılda çok sayıda seksüel partner Son 3 ayda yeni/farklı seksüel partner Son bir yılda cinsel yolla bulaşan enfeksiyon geçirmiş olma Para / eşya / uyuşturucu madde karşılığı cinsel ilişki Tüm yollarla korunmasız cinsel ilişki Yukarıdaki davranışlarda bulunan kişilerle cinsel ilişki 74

75 Bulaşıcı Hastalıklar İçin Riskli Davranışlar Steril olmayan piercing (vücuda küpe) takılması Akupunktur ve dövme yaptırılması Damar içi uyuşturucu kullanımı Kesici aletlerin ortak kullanımı (manikür / pedikür aletleri, traş bıçakları vb.) 75

76 Bulaşıcı Hastalıklar İçin Bazı Riskli Özel Durumlar Son bir yıl içinde ameliyat geçirmiş olma Kan, doku veya organ nakli Kaza ile kullanılmış enjektör iğnesi batması 76

77 Güvenli Davranışlar Eğitim ile toplumda bilgi ve bilinç düzeyinin arttırılması gerekir. Kondom kullanımı Düşük riskli veya daha güvenli cinsel etkinlikler Tek eşlilik koruyucu davranışların temelini oluşturur. 77

78 Kan bağışlarınız için tüm hasta ve hasta yakınları adına binlerce TEŞEKKÜRLER samsunbkm.org.tr