BASİT MAKİNELER. Basit Makine Örnekleri. Burhan BOZTAŞ

Transkript

1 Basit Makine Örnekleri Sabit Makara Basit Makinelerin Özellikleri Hareketli Makara Bir işi daha kolay yapmamızı sağlarlar. Genellikle bir kaç parçadan oluşurlar. Sadece tek bir çeşidi kullanılır. ten veya yoldan kazanç sağlarlar. Bazı basit makineler sadece iş yapma kolaylığı sağlar. nü, büyüklüğünü(şiddetini) değiştirebilirler. Palanga Palanga Bir işin yapılma hızını azaltabilirler. Bir enerjiyi başka enerjiye dönüştürebilirler. Basit Makinelerle Neler Yapılamaz? İş ve enerjiden kesinlikle kazanç sağlanamaz. Çünkü bir basit makine kendisine verilen enerjiden daha fazla enerji elde edemez. Aynı basit makine üzerinde hem ten, hem yoldan kazanç sağlanamaz. ten kazanç varsa yoldan kayıp vardır; yoldan kazanç varsa ten kayıp vardır. Kazancı: Uygulanan in elde edilen ten küçük olmasıdır. Örneğin el arabasında Kaldıraç 500 N luk bir yükü 100 N luk le kaldırabiliriz. kazancı, yükün e oranı olarak da ifade edilir. / oranı ne kadar büyük olursa kazancı o kadar büyük olur. Eğik Düzlem Çıkrık Giriş i: Basit makineye uygulanan tir. Çıkış i: Uygulanan in etkisiyle basit makine üzerinde oluşan tir. Çıkış i Kasnak Dişli çark genellikle yük tarafında oluşur. Vida 17

2 Sabit Makaralar Sabit Makaralar Sabit bir noktaya asılan ve dönerek cisimlerin etmelerini kolaylaylaştıran makaraya ün sabit makara denir. Sabit Makaraların Özellikleri nü değiştirirler. Bir ip yardımıyla sadece kendi ekseni etrafın- da döner. Aşağı, yukarı; sağa ve sola etmezler. İp gerilmesi ten ve yoldan kazanç sağlamazlar. ten ve yoldan kayıp da yoktur. Sabit makaralarda ip ne kadar çekilirse yük ün de o kadar yükselir. NOT: Sabit makaralarda makara ağırlığının herhangi bir önemi yoktur. Sabit makaralarda taşınan yükü dengelemek için yükün ağırlığı kadar uygulamak gerekir. ağırlığı büyüklüğü PF Sabit Makaraların Kullanım Alanları 50N Bayrak direği 50N Vinç! 75N İnşaat Dağcılık 5N 75N Olta gemileri 18 5N

3 Hareketli Makaralar Hareketli Makaralar ile birlikte eden makaralara li makara denir. Hareketli Makaraların Özellikleri ün Çok ağır yükleri daha az le kaldırmak için kullanılırlar. Bir ip yardımıyla hem kendi ekseni etrafında dönerler, hem de yükle birlikte aşağı, yukarı; sağa, sola ederler. ten kazanç sağlarlar fakat aynı oranda yoldan kayıp vardır. Hareketli makaralarda ip metre kadar çekilirse yük 1 metre kadar yükselir. ün Hareketli makaralarda taşınan yükü dengele-mek Hareketli Makaraların Kullanım Alanları için yükün ağırlığından daha az uygulanır. NOT: Hareketli makaralarda, makaralar yükle birlikte taşındığından toplam yük makara ve yükün ağırlığı kadardır. Toplam yük ağılığı ü taşıyan ip sayısı büyüklüğü Vinç Araba kurtarma 50N 5N Yelkenliler Hesaplamalarda makara ağırlıkları dikkate alınmamıştır. gemileri 19

4 Palangalar Palangalar En az bir sabit ve bir li makaranın ip ile beraber kullanılmasıyla oluşturulan sisteme palanga denir. Palangaların Özellikleri Çok ağır yükleri daha az le kaldırmak için ün kullanılırlar. ten kazanç sağlarlar Yoldan kayıp vardır. NOT: Palanga sistemindeki li maka-ralar yükle birlikte taşındığından toplam yük li makaralar ve yükün ağırlığı kadardır. Palangalarda taşınan yükü dengelemek için ün uygulanan in büyüklüğü, in ne göre değişebilir. Aşağıda verilen palanga örneklerini inceleyiniz. yukarı yönlü aşağı yönlü 15N Uygulanan ün 0N 60N Toplam yük Makara sayısı + 1 Uygulanan 60N Toplam yük Makara sayısı Hesaplamalarda makara ağırlıkları dikkate alınmamıştır. Palangalar daha çok vinçlerde ve yük gemilerinde kullanılır. 0

5 Kaldıraçlar Kaldıraçlar Bir destek noktası üzerinde edebilen basit kolu kolu makinelere kaldıraç denir. Kaldıraçların Özellikleri Örnekler Kaldıraçlarda yük kolu, kolu ve destek bulunur. Keser Pense-Kerpeten ün bulunduğu kola yük kolu; in Makaslar bulunduğu kola kolu adı verilir. Bazı çeşitleri ten kazanç sağlarken bazı tip Tırnak makası Tahterevalli kaldıraçlar ten kazanç sağlamaz. Kayık küreği Not:Kaldıraçlarda kazancı oluşabilmesi için kolu kolunun yük kolundan uzun olması gerekir. kolu, yük kolundan hangi oranda büyükse o oranda ten kazanç oluşur. ortada kolu Örnekler Ceviz kıracağı Gazoz açacağı olduğu kaldıraçlarda ise her zaman ten kayıp, yoldan kazanç vardır. 3 çeşit kaldıraç bulunur. a) Desteğin ortada, yük ve in uçta olduğu El arabası Fındık açacağı b) Desteğin uçta, yükün ortada, in uçta _ kolu olduğu Kesinlikle kazancı vardır. kolu c) Desteğin uçta, in ortada, yükün uçta Örnekler Kürek Olta olduğu Kesinlikle kaybı Cımbız vardır. ağırlığı Maşa Zımba makinesi 1 x kolu uzunluğu büyüklüğü x kolu uzunluğu

6 Eğik Düzlem Uz Bir cismi, belirli bir yüksekliğe daha az seklik (h) Eğik Düzlem un luk harcayarak çıkarabilmek için kullanılan yatık (L ) yüzeylere eğik düzlem denir. Eğik Düzlemlerin Özellikleri İş yapma kolaylığı sağlarlar Eğik Düzlem Örnekleri Eğik düzlemlerde daima ten kazanç yoldan kayıp vardır. Eğik düzlemler sizdir. Merdiven Engelli rampası Yokuşlu, virajlı yollar taşıma Eğik düzlemlerde yol uzunluğu arttıkça uygulanan in büyüklüğü ve eğim azalır. ( Sağ taraftaki resim) Eğik düzlemlerde yol uzunluğu azaldıkça uygulanan in büyüklüğü ve eğim artar. ( Sol taraftaki resim) Not: Yukarıdaki resimde her iki durumda da _Eğim fazla _Eğim az _Uygulanan _Uygulanan fazla az _Rampa uzunluğu _Rampa uzunluğu az fazla yapılan işler eşittir. P h z lu un seklik m Ra ve uzunluk arasındaki ilişki ğu u pa F Eğik düzlemlerde yük,, yükseklik t ve _ v Ku L x seklik xuzunluk Pxh FxL