AB Üyelik Perspektifinden Türk DıĢ Politikası. Yrd. Doç. Dr. Çiğdem ÜSTÜN ve Yrd. Doç. Dr. Sait AKġĠT (Gediz Üniversitesi)

Transkript

1 AB Üyelik Perspektifinden Türk DıĢ Politikası Yrd. Doç. Dr. Çiğdem ÜSTÜN ve Yrd. Doç. Dr. Sait AKġĠT (Gediz Üniversitesi)

2 AVRUPA BĠRLĠĞĠ Nasıl bir uluslararası aktör?

3 NASIL BĠR ÇERÇEVEDE ĠNCELEMELĠ? Tarihsel süreç içerisinde değerlendirilmeli Maddi kaygılar/faktörler kadar fikirsel zemini de değerlendirmeli AB dıģ iliģkilerini tanımlarken çoğulcu bir yaklaģım sergilemeli

4 AB - DIġ ĠLĠġKĠLER ALANLARI Ticaret politikası Kalkınma ĠĢbirliği ve Ġnsani Yardım Ortak dıģ ve güvenlik politikası Amaç: BarıĢ ve refahın tesisi

5 AB TĠCARET POLĠTĠKASI En eski ortak politika ortak ticaret politikası; 1950lerden bu yana geliģiyor; serbest ticaret AB nin varlık sebebi, kurucu prensiplerinden; Uluslarüstü bütünleģmenin en ilerde olduğu dıģ iliģkiler alanı; Ortak Ticaret Politikası üyeler arasında gümrük birliği ve ortak gümrük tarifesinin kabulünün neticesi; dolayısıyla dıģarıya karģı tek ses olma çabası; Kararlar AB Konseyi nde nitelikli çoğunluk esasına göre alınıyor Ortak politikanın geliģimi uluslararası ortamda ortaya çıkan geliģmeleri de yansıtıyor: 1970lerde gümrük tarifelerinden tarife dıģı engellere, 1980lerle birlikte hizmetler ve fikri mülkiyet hakları konularına odaklanılması; AB yetkesi dolayısıyla zaman içerisinde geniģledi: Amsterdam (1999), Nice (2003) ve Lisbon (2009) AnlaĢmaları. Önemli: Uluslararası ticaret müzakerelerinde (DTÖ de) AB Komisyonu AB üyelerini temsilen yer alır. AB dünya ticaretinin yaklaģık %20 sini gerçekleģtiriyor ve ticaret serbestisinin tüm ülkeler yararına olduğu fikri doğrultusunda hareket ediyor.

6 Dünya ticaretinde AB nin yeri Mal ticaretindeki payı (2007) Hizmetler ticaretindeki payı (2007) AB 17% AB 28.5% Diğerleri 53.2% ABD 14.5% Diğerleri 40.6% Çin 9.5% Japonya 5.8% Çin 5.9% Japonya 6.8% ABD 18.2%

7 AB KALKINMA ĠġBĠRLĠĞĠ VE ĠNSANĠ YARDIM POLĠTĠKASI AB ve üye ülkeler küresel düzeyde resmi kalkınma yardımlarının yarısından fazlasını, insani yardımın ise üçte ikisini sağlıyorlar; 1993 Maastricht AnlaĢması ile resmiyet kazansa da topluluğun kendisi kadar eski sömürge bağları, geliģmekte olan ülkeler ile tarihi bağlar; ĠĢbirliği ve ortaklık anlaģmaları kalkınma destek politikalarının en önemli araçları; Yardımlar altyapı destekleri, eğitim, yoksulluğun azaltılması, kurumsal çerçevenin oluģturulması, kapasite artırımı gibi farklı konulara odaklanabilir; Lizbon anlaģması yoksulluğun azaltılması ve ortadan kaldırılmasını AB nin temel hedeflerinden biri olarak belirler; Temel hedeflerinden biri Afrika, Karayip ve Pasifik ülkeleri; AB düzeyi yetke sınırlı üye ülke programları daha önemli bir yer tutar amaç üye ülkelerin etkinliğini sınırlamadan iģbirliği ve koordinasyona dayalı bir politika izlemek; AB düzeyi yetkenin sınırlı olmasının temel nedenlerinden birisi ortak politika konusundaki siyasi irade eksikliği ve üye devletlerin gelenek ve çalıģma yöntemlerindeki farklılıklar.

8 YETKE SORUNU Ticaret politikası Uluslarüstü karar verme süreci: inisiyatif ve süreç yönetimi AB Komisyon unda, AB Konseyi ve Avrupa Parlamentosu onay merci Kalkınma ĠĢbirliği ve Ġnsani Yardım Karma bir karar verme süreci: AB kurumları ve üye devletlerin iģbirliğinde yürütülüyor. Ortak dıģ ve güvenlik politikası Hükümetlerarası iģbirliğine dayanıyor.

9 AB NĠN BÖLGESEL ETKĠNLĠĞĠ Afrika, Karayip ve Pasifik ülkeleri AB çevresi GeniĢleme politikası kapsamındaki ülkeler KomĢuluk Politikası kapsamındaki ülkeler Daha kısıtlı düzeyde Kuzey Atlantik ve Asya bölgeleri

10 BĠR ULUSLARARASI GÜÇ OLARAK AB AB kendine özgü bir uluslararası aktör. Bir ekonomik ve ticari süper güç? Özellikle uluslararası diplomasi alanında etkin: Etkin çok taraflı yaklaģımı benimseyen, sivil, diplomatik, yumuģak güç Küresel düzenin Ģekillenmesinde etkili ABD yle bağımlı ABD ye bağımlı değil Tek, Yekpare bir aktörden bahsetmiyoruz: farklı dıģ iliģkiler alanlarında farklı yetkelere sahip Gerektiği zaman kalkınma ve ticari konuları siyasi amaçlar ve hedefler için kullanabilen bir organizasyon

11 BĠR ULUSLARARASI GÜÇ OLARAK AB GeniĢleme süreci ile birlikte dıģ iliģkiler boyutu giderek geniģliyor ve ortak zemin, ortak politika oluģturma çabası derinleģiyor. Küresel pozisyon alma ile de doğrudan bağlantılı, üye devletler birlik olarak tek baģlarına olduklarından daha etkili olduklarının bilinciyle hareket ediyorlar.

12 AB ORTAK DIġ VE GÜVENLĠK POLĠTĠKASI

13 TARĠHĠ SÜREÇ Pleven Planı: 1954 Ortak savunma için Avrupa ordusunun, gerekli siyasi kurumların kurulmasını amaçlar. Savunma Bakanlığının kurulması Avrupa ordusu için ortak bütçe Davignon Raporu 1970 Uluslararası problemlerde tek sesli olabilmek Avrupa Siyasi ĠĢbirliği kuruldu ve 1992 yılına kadar bu iģbirliği devam etti.

14 AVRUPA SĠYASĠ ĠġBĠRLĠĞĠ ODGP nin ilk hali Belçika, Hollanda, Lüksemburg, Fransa, Almanya ve Ġtalya üye ülkeler Ekonomik topluluktan ayrı tutulmuģtur. Fouchet Planları kullanılmıģtır; hükümetler arası yapı içerisinde ortak dıģ politika amaçlanmıģtır

15 1980lerde EPC ekonomik yaptırımlar ve demokratikleģme politikaları uygulardı Maastricht 3 sütunlu yapı kabul edilmiģtir. 1st Sütun: Ekonomik politikalar 2nd Sütun: ODGP 3rd Sütun: Adalet ve ĠçiĢleri ODGP Amaçları (Maastricht AntlaĢması, TEU, Art 21.2) Ortak değerleri, çıkarları, Birliğin bağımsızlık ve birlikteliğini BM kararlarına uygun olarak korumak; Birliğin güvenliğini artırmak; Paris Bildirgesi, BM kararları ve Helsinki kararlarına uygun olarak barıģı korumak, uluslararası güvenliği güçlendirmek; Uluslararası iģbirliğini artırmak Hukukun üstünlüğü ve demokrasiyi geliģtirmek, insan haklarına saygılı olmak

16 KARAR ALMA MEKANĠZMASI Konsey oybirliği ile hareket eder Yasal bağlayıcılığı olan kararlar alınamaz AnlaĢmalara uygun Ģekilde Yüksek Temsilci ve üye devletler ODGP yi uygular Avrupa Adalet Divanı nın yetki alanı dıģındadır AB; (a) Genel çerçeveyi çizer (b) AB tarafından uygulanacak kararları kabul eder (c) üye devletler arasındaki iģbirliğini artırır

17 AMSTERDAM ANLAġMASI (TEU) 1999 Yugoslavya daki savaģın izlerini görürüz. Yüksek temsilcilik kuruldu Nitelikli çoğunluk ile kararlar alınabilir Yapıcı çekimserlik kabul edilmiģtir. Yani kararları engellemeyecek Ģekilde üye ülkeler çekimser kalabilirler. Komisyon karar alma mekanizmasına daha fazla dahil olur. Ortak stratejiler için yeni araçlar Erken uyarı ve politika planlama birimleri kurulmuģtur Petersberg görevleri Ġnsani yardım ve kurtarma görevleri BarıĢı koruma görevleri BarıĢı sağlama ve kriz yönetimi Tasks of combat forces in crisis management, including peacemaking. BAB AB ile birleģtirilmiģtir.

18 AMSTERDAM DAN SONRA 1998 St. Malo: Fransız ve Ġngilizlerin ortak çabası ile birliğin tek baģına hareket edecek yapıya sahip olmasının gerekliliği, yeterli askeri güce sahip olmasının önemi, Birliğin uluslararası krizlere cevap vermesi gerektiği belirtildi. Avrupa yeni risklere karģı hızlı hareket edecek güçlendirilmiģ askeri güce ve Avrupa nın Avrupa güvenliği için teknolojik ve sanayi geliģmelere ihtiyacı vardır.

19 BATI AVRUPA BĠRLĠĞĠ 1954 de Avrupa Güvenlik ĠĢbirliği nin oluģamaması sonucu 1954 yılında BAB kurulmuģtur. Belçika, Almanya, Yunanistan, Ġtalya, Lüksemburg, Hollanda, Portekiz, Ġspanya, ve BK üye devletler Gözlemciler: Avusturya, Danimarka, Finlandiya, Ġrlanda, Ġsveç Ortak üyeler: Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Ġzlanda, Norveç, Polonya, Türkiye 3 temel amaç: Avrupa ekonomik toparlanmasını sağlamak Saldırı anında birbirine destek olmak Avrupa nın aģamalı entegrasyonunu sağlamak

20 HELSĠNKĠ ZĠRVESĠ NATO nun tamamen taraf olmadığı durumlarda AB yi temsilen kriz bölgelerine müdahale edebilecek bir güvenlik biriminin oluģturulması kararına varılmıģtır. Söz konusu karara göre; 2003 yılına kadar 60 gün içerisinde hazır olabilecek ve bir yıllık süre zarfında görev yapabilecek, bin kiģiden oluģan bir Askeri Gücün yapılandırılması öngörülmüģ ve bu güvenlik biriminin amacı, Petersberg Görevlerini yerine getirmek olarak belirlenmiģtir. Ayrıca, AB ülkelerinin bu oluģumun inģası için NATO imkân ve kabiliyetlerinden faydalanmak istemiģtir Helsinki Sonuç Bildirgesi nde Petersberg Görevlerini yerine getirmek üzere oluģturulacak askeri birimin Avrupa Ordusu Ģeklinde algılanmaması gerektiğine vurgu yapılmıģtır *Fakat AB-NATO iliģkilerinde AB üyesi olmayan NATO üyelerinin durumu sorun olmuģtur.

21 2000LER 2002 Berlin Plus AnlaĢması NATO ve AB arasında bir güvenlik anlaģmasıdır. Gizli bilgilerin paylaģımı, NATO nun planlama kabiliyetlerinin AB tarafından kullanılması ve NATO imkanlarının AB tarafından yapılan operasyonlarda kullanımı ile ilgilidir. NATO üye ülkelerinin oybirliği ile karar vermesi gerekir AB nin operasyon yapabilmesi için NATO nun operasyon yapmayacak olması gerekir.

22 GÜVENLĠK STRATEJĠSĠ Ana tehditler; Terör KĠS Bölgesel çatıģmalar Devletlerin çöküģü Organize suçlar AB kendi güvenliğini ve değerlerini korumak için; Bütün tehditlere cevap vermek sadece savunma değil KomĢu bölgelerinde güvenlik sağlamak Çok taraflı iģbirliğine dayalı uluslararası iģbirliği yaratmak

23 GÜVENLĠK STRATEJĠSĠ Politikalar AB nin stratejik bir kültüre ihtiyacı vardır Hızlı hareket edilmesi gerekir Daha esnek yapılara sahip askeri güce ihtiyaç vardır Sivil inisiyatif kullanmak gereklidir AB kalkınma fonu, destek programları, ve üye ülkelerin hem sivil hem askeri kaynaklarının kullanımı gereklidir Transatlantik iliģkiler çok önemlidir ama AB Japonya, Çin, Kanada ve Hindistan ile de iliģkiler geliģtirmelidir.

24 2004 ANAYASA Anayasa taslağına göre ODGP ve OGSP Ortak Ticaret Politikaları Ġnsani yardım ve üçüncü ülkeler ile iliģkiler Uluslararası örgütler ile iliģkiler Üçüncü ülkeler ve birlik delegasyonları gibi olarak çeģitli kısımlara ayrılıyordu AB nin dıģ iģleri. - Bunlara ek olarak Anayasanın getirdiği yeniliklerden birisi de dayanıģma maddesiydi.

25 YENĠ YAPISAL DEĞĠġĠKLER PLANLANMIġTI - Birlik için bir dıģiģleri bakanlığı - Avrupa DıĢ ĠliĢkiler Servisi - Diplomatik Servis - Silahlanma, AraĢtırma ve Askeri kabiliyet geliģtirmek için kurumlar Üye ülkelerin terörizm saldırısı veya doğal afetlerde dayanıģma içerisinde olmasını öngörmüģ, komģu ülkeler ile iliģkiler için AB nin uluslararası anlaģmalar yapması öngörülmüģtü. Petersberg Görevleri güncellenerek, silahsızlanma, askeri tavsiye, çatıģma sonrası istikrar, terörizm gibi konular eklenmiģti. Savunma için esnek iģbirlikleri ve Birlik bütçesinden bağımsız bir askeri bütçe öngörülmüģtü.

26 LĠSBON ANLAġMASI Birlik tüzel kiģiliğe sahip olmuģtur Nitelikli oyçokluğu usulünün genel kural olması ve birçok konuda veto hakkının kaldırılması öngörülmüģ, fakat ODGP ve OGSP ile ilgili konularda oybirliği usulü ve veto hakkı korunmuģtur. Avrupa Birliği DıĢiĢleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi makamı kurulmuģtur. Yüksek Temsilci aynı zamanda Komisyon baģkan yardımcısıdır. Avrupa DıĢ ĠliĢkiler Birimi kurulmuģtur.

27 LĠSBON ANLAġMASI AB BaĢkanlığı oluģturulmuģtur. Üye ülkeler tarafından 2,5 yıllığına ve en fazla iki dönem için seçilecek BaĢkanın görev ve sorumlulukları: AB Komisyonu BaĢkanlığı ile iģbirliği içinde AB Konseyi nin çalıģmalarının sürekliliğini sağlamak, yılda iki kez toplanan AB Konsey Zirvesi için hazırlıkları yürütmek, AB Konseyi içinde uyumu sağlamak, Konsey toplantılarının ardından Avrupa Parlamentosu na raporlama yapmak, DıĢiĢleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi nin görevi ile çeliģmeyecek ve ona bağlı kalacak Ģekilde AB yi ortak dıģ ve güvenlik politikası alanında temsil etmektir. "Petersberg görevleri : ortak silahsızlandırma operasyonları, çatıģma sonrası istikrarın tesisi ve üçüncü ülkelere kendi topraklarında terörle mücadeleye destek olmayı da içerir.

28 LĠSBON ANLAġMASI kalıcı yapısal iģbirliği (permanent structured cooperation) olanağı öngörülerek, güçlendirilmiģ iģbirliği olanağının askeri ve güvenlik ile ilgili konularda uygulanmasını kabul etmeyen Nice AntlaĢması'na (madde 27 b) göre daha ileri bir durum hedeflenmiģtir. Ayrıca bu maddede askeri olanakları daha fazla olan ve diğerlerine göre daha fazla bağlayıcı taahhütleri bulunan üye devletlerin Birlik çerçevesinde aralarında kalıcı yapısal iģbirliği tesis edebileceği belirtilmiģtir. AntlaĢmada herhangi bir üye devlet kendi sınırları dahilinde silahlı saldırıya maruz kalması durumunda, diğer üye devletler BM AntlaĢması'nın 51. maddesinde düzenlenen "müģterek meģru müdafaa hakkı" uyarınca, kendi imkanları dahilinde tüm araçlarla yardımcı ve destek olmak yükümlülüğüne sahiptir, denilerek AB mevzuatında ilk defa bir karģılıklı dayanıģma maddesi öngörülmüģtür ODGP ve AGSP Ortak Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası altında birleģti.

29 BAZI KURUMLAR EDA (Avrupa Savunma Ajansı): Avrupa Birliği (AB) Konseyi Haziran 2004 tarihinde kabul ettiği " Ortak Eylem" belgesi ile yetenek geliģtirme, araģtırma, teknoloji ve savunma sanayi ile silahlanma konularında faaliyet göstererek AGSP (Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası)'nın desteklenmesi maksadıyla kurulmuģtur. EDA'ya üye olabilmek için AB üyesi olmak gerekmektedir. Danimarka hariç AB ülkelerinin tamamı EDA üyesidir. Siyasi ve Güvenlik Komitesi, kararın alındığı tarihten itibaren Daimi Komite sekline dönüģtürülmüģtür. Bir kriz durumunda Ortak DıĢ iliģkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisinin Dönem BaĢkanlığına danıģtıktan sonra Komiteye baģkanlık etmesi kararlaģtırılmıģtır. Bu tür kriz durumlarında Komitenin, Komisyonun rolüne halel getirmeksizin, Konseye siyasi hedefler önermesi ve bu hedeflerin hayata geçirilmesine yönelik önlemlerin uygulanmasını denetlemesi Askeri Komite : siyasi ve Güvenlik komitesi ile beraber çalıģarak askeri meselelerde tavsiyelerde bulunur. Üyeleri genel kurmay baģkanları ve askeri temsilcilerdir. Avrupa Askeri Erkanı: Askeri komitenin altında çalıģırlar ve AB nin askeri gücünü temsil ederler. Bütün dıģiģleri Avrupa DıĢ Eylem Servisi tarafından koordine edilir. Aynı zamanda Diplomatik Servis de AB nin kalkınma politikaları ve OGSP nin yürütülmesinden sorumludur.

30 AB MĠSYON VE OPERASYOLARI

31 AB MĠSYON VE OPERASYOLARI 1 Ocak 2003 Bosna Polis Gücü Mart-Aralık 2003 Makedonya AB Askeri Operasyonu Concordia Aralık Makedonya AB Polis Operasyonu EUPOL Proxima 2004 NATO liderliğindeki Bosna Ġstikrar Gücü nü devraldı EUFOR Althea AB Kosova Hukukun Üstünlüğü Misyonu EULEX Kosovo 2005 AB Moldova ve Ukrayna Sınır Yardım Gücü (EUBAM) mal ve insan kaçakçılığına karģı adalet ve polis reformu AB Gürcistan Hukukun Üstünlüğü Misyonu (EUJUST Themis)

32 AB MĠSYON VE OPERASYOLARI AB Gürcistan AteĢkes Gözlemci Misyonu (EUMM Georgia) 2003 AB Demokratik Kongo Cumhuriyeti Askeri Operasyonu (Artemis) 1800 asker Filistin in uluslar arası bir polis gücüne sahip olmasını amaçlayan ve 1 Ocak 2006 da baslayan AB nin Filistin topraklarındaki Polis Misyonu EUPOL COPPS 2005 yılında Irak ta Lex Tümlesik Hukukun Üstünlügü Misyonu Afganistan a 2007 yılı Mayıs ayında üç yıllıgına bir polis misyonu 2008 yılı basında Sudan ın Darfur bölgesindeki çatısmalardan kaçan mültecileri korumak amacıyla Orta Afrika Cumhuriyeti ve Çad ın sınır bölgelerindeki üç bin kisilik bir askeri birlik görevlendirmistir

33 AB MĠSYON VE OPERASYOLARI VE TÜRKĠYE Türkiye Balkanlarda aktif olarak operasyonlara katılmıģtır ( ör. Concordia ve Proxima) Kongo dıģındaki operasyonlarda Türkiye katılmıģtır.

34 AB nin Türkiye Raporlarında Güvenlik Boyutuyla Türkiye-AB ĠliĢkileri

35 1999 ĠLERLEME RAPORU Türkiye, dıģiģleri ve güvenlik politikası alanında AB tarafından benimsenen tavırlara ortak edilmeyi istememiģtir. Türkiye nin Kıbrıs sorunundaki konumu, hem BM kararlarıyla hem de Avrupa Birliği nin tavrıyla uyumsuzdur ve ayrıca Avrupa-Akdeniz Ortaklığı üzerinde olumsuz bir etki yapmaktadır. Ege deki sınır anlaģmazlığı çözümsüz devam etmektedir. Türkiye, Batı Balkanlar daki kriz yönetim operasyonlarına önemli katkıda bulunmuģtur. Türkiye, Avrupa güvenlik ve savunma politikası çerçevesinde AB önderliğindeki olası operasyonlar ile ilgili olarak kendi statüsü konusunda endiģeli olmaya devam etmektedir.

36 2000 ĠLERLEME RAPORU AB beyanları ve açıklamaları ile uyumlulaģma konusunda, Türkiye, Helsinki zirvesinden bu yana, kendi pozisyonlarını düzenli olarak Birlik in pozisyonları ile uyumlulaģtırmıģ ve, davet edildiğinde, Birlik in ortak eylemlerine ve pozisyonlarına katılmıģtır. ODGP nin bir parçası olarak AGSP nin geliģtirilmesi bağlamında, Türkiye, AB+15 formatında (yani, AB üyesi devletler artı AB üyesi olmayan Avrupalı NATO üyeleri ve aday ülkeler) AB ile görüģ alıģveriģlerine aktif Ģekilde katılmıģtır. Türkiye nin Kıbrıs sorunu üzerine resmi pozisyonu, hem BM kararlarına hem de AB pozisyonuna aykırı olmaya devam etmektedir. Ege deki anlaģmazlıkların barıģçı yollardan çözülmesi konusunda pek az ilerleme not edilebilir Eski CumhurbaĢkanı Süleyman Demirel tarafından teklif edilen Kafkas Ġstikrar Paktı, esas olarak Dağlık Karabağ sorunu nedeniyle, henüz gerçekleģmemiģtir. Türkiye, Ermenistan sınırını kapalı tutmaya devam etmektedir. Türk Ordusu tarafından Kuzey Irak ta yapılan askeri operasyonlar, Avrupa kamuoyunda ciddi endiģeye yol açmıģtır. Türkiye, Barcelona Süreci nde aktif bir katılımcıdır.

37 2001 ĠLERLEME RAPORU Türkiye, dıģ politikasını Avrupa Birliğinin dıģ politikası ile uyumlaģtırmaya devam etmiģtir. Türkiye, düzenli olarak AB nin beyan ve bildirileri ve Birliğin ortak eylem ve ortak tutumları doğrultusunda hareket etmiģtir. Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası alanında aktif olarak değiģim programlarına katılmıģtır. Türkiye ile özellikle Petersburg yükümlülüklerini Acil Müdahale Gücü ile gerçekleģtirmek için NATO imkanlarından faydalanma ile ilgili bir anlaģmaya varmak mümkün olmamıģtır. Avrupa Zirvesinin teröre karģı mücadele konusunda vardığı sonuçlara tam desteğini açıklamıģtır. Türkiye ile Yunanistan arasındaki ikili iliģkiler önemli ölçüde ilerlemiģtir.

38 2001 ĠLERLEME RAPORU Suriye ile olan iliģkiler, bölgesel iģbirliği seviyesindeki giriģimler ile geliģtirilmiģtir. Irak ile olan iliģkilerde de geliģme kaydedilmiģtir Gayri resmi Türk Ermeni UzlaĢtırma Komisyonu ekonomi, turizm, kültür, eğitim, araģtırma, çevre ve kitle iletiģim araçları konusunda diyaloğun ve karģılıklı anlayıģın geliģtirilmesi amacıyla oluģturulmuģtur. Dönem baģkanı olduğu Karadeniz Ekonomik ĠĢbirliği Konseyini, Orta Asya Türk Cumhuriyetleri Grubunu ve aralarında Mısır, Nijerya, Pakistan ve Malezya nın da bulunduğu 8 Müslüman ülkesinden oluģan D-8 Grubunu aktif olarak desteklemektedir. Türkiye, Balkanlardaki barıģ koruma operasyonlarına önemli katkıda bulunmuģ, ayrıca bütün ana aktörler ile sık sık ikili temaslarda bulunmak suretiyle, Ortadoğu barıģ sürecinde barıģın sağlanmasına da önemli katkıda bulunmuģtur.

39 2002 ĠLERLEME RAPORU AGSP çerçevesinde, AB liderliğinde ve NATO imkanları kullanılarak yapılacak operasyonlara iliģkin kararlara Türkiye nin katılım modaliteleri sorunu konusundaki çözümsüzlük devam etmiģtir. Türkiye, politikalarını, AB nin kararları, ilke kararları ve bildirimleri ile uyumlaģtırmıģ ve Birliğin bir dizi ortak tutum ve eylemleri ile bağdaģtırmıģtır. Türkiye ile Yunanistan arasındaki ikili iliģkilerin iyileģtirilmesine devam edilmiģtir. Türkiye nin Ermenistan sınırı halen kapalı bulunmaktadır. Bununla birlikte, ikili iliģkiler çerçevesinde olumlu geliģmeler kaydedilmiģtir. Ermenistan dan Türkiye ye havayoluyla giriģ yapan Ermenistan vatandaģlarına uygulanan vize iģlemleri basitleģtirilmiģtir. Türkiye, Ocak 2002 de Terörizmin Finansmanının önlenmesine iliģkin Uluslararası SözleĢmeyi onaylamıģ ve ilgili uygulama mevzuatını çıkarmıģtır. Türkiye, Balkan Ġstikrar Paktını desteklemeyi sürdürmüģtür Türkiye, savunma iģbirliği konusunda ve AGĠT çerçevesinde bir dizi barıģı koruma ve izleme operasyonuna katılmıģtır. Türkiye Haziran 2002íde, Uluslararası Afgan BarıĢ Gücünün Kumandasını devralmıģtır 1998 yılı Ġlerleme Raporundan bu yana, Türkiye, ODGP müktesebatına uyum konusunda önemli adımlar atmıģtır.

40 2003 ĠLERLEME RAPORU AB nin müeyyidelerine ve kısıtlayıcı önlemlerine, beyanlarına, bildirilerine ve giriģimlerine iliģkin olarak, Türkiye, AB nin kararlarına, ilke kararlarına ve bildirilerine uyum sağlamıģ ve Birliğin bir dizi ortak pozisyonu ve ortak eylemine dahil olmuģtur. Ör. Ġran Türkiye nin, AB-NATO iliģkilerine dair Aralık 2002 de varılan kapsamlı anlaģmaya rıza göstermesi, Berlin Plus gündeminin uygulanması önündeki engelleri ortadan kaldırarak askeri kriz yönetiminde iģbirliğini mümkün kılmıģtır. Türkiye ile Yunanistan arasındaki iliģkiler, her iki ülke hükümetlerinin en üst düzeyde, yakınlaģmanın devamı yönünde kamuoyu önünde verdikleri taahhütler sayesinde, olumlu yönde geliģmeye devam etmektedir. Türkiye, Haziran 2003 de, AB-Balkanlar Zirvesine katılmıģtır. Türkiye, Makendonya daki AB önderliğindeki operasyonun yanı sıra, Bosna da SFOR ve AB Polis Görevine, Kosova da KFOR ve UNMIK e katılmaktadır. Türk askeri güçleri, Güney-Doğu Avrupa BarıĢı Koruma Gücünün komutasını, Temmuz 2003 de iki senelik bir süre için devralmıģtır.

41 2003 ĠLERLEME RAPORU Türkiye, Karadeniz Ekonomik ĠĢbirliği Örgütü ve BLACKSEAFOR dahil, Karadeniz ile ilgili iģbirliğini desteklemektedir. Suriye ve Ġran ile ikili iliģkiler olumlu yönde geliģmiģtir. Türkiye nin Ermenistan ile sınırı hâlâ kapalıdır. Bununla birlikte, Eylül 2003 de New York da gerçekleģtirilen ikili toplantının ardından, Türkiye nin Dağlık-Karabağ ile ilgili ikili iliģkilerdeki bağlantısını tekrar gözden geçirebilmesi olgusu yanında, sınırların diplomatlara ve yabancılara yeniden açılması ihtimaline değinilmiģtir Türkiye Terörizmin Önlenmesine Dair Avrupa SözleĢmesine değiģiklik getiren Protokolü imzalamıģtır.

42 2004 ĠLERLEME RAPORU Türkiye nin AB yaptırımları ve kısıtlayıcı tedbirleri, beyanları, deklarasyonları ve diplomatik hareketleri ile uyumlaģma çalıģmaları, ortak AB-Türkiye görüģlerini büyük ölçüde yansıtmaktadır. Ör. Ġran Türkiye Barselona Sürecine katılmaya devam etmiģtir. Türkiye, ESDP nin 2003 yılında baģlatılmasından bu yana, özellikle de kriz yönetiminde ABNATO iģbirliğine dair Berlin artı-anlaģmasının sonuçlandırılmasından bu yana ESDP ve Balkanlar daki ESDP kriz operasyonlarının geliģtirilmesiyle aktif olarak ilgilenmiģtir. Türkiye Bosna Hersek ve FYROM daki AB polis misyonlarına kuvvet göndermiģtir. Türkiye ve Yunanistan arasındaki ikili iliģkiler olumlu yönde geliģmeye devam etmiģtir Türkiye Güney Kafkasya daki bölgesel istikrara olumlu katkıda bulunmuģtur. Türkiye, 1997 yılından bu yana kuzey Irak ta bulunan askeri gözlemcilerini 2004 Temmuz ayında geri çekmiģtir Türkiye kimi zaman, hayati güvenlik çıkarlarını ve dıģ politikasını ilgilendiren meselelerde, AB nin takındığı tavırlara uymakta çekimser davranmaktadır.

43 2005 ĠLERLEME RAPORU Türkiye bu bağlamda, Kosova (UNMIK), Bosna-Hersek (EUPM), Eski Yugoslavya Cumhuriyeti Makedonya (Proxima) ile Demokratik Kongo Cumhuriyeti nde (EUROPOL KINSHASA) AB önderliğinde yürütülen polis misyonlarına halihazırda iģtirak etmektedir. Türkiye, UNPROFOR ıle baģlayan, IFOR, KFOR ve Aralık 2005 te, Türkiye nin de katıldığı, EUFOR -ALTHEA tarafından devralınan SFOR gibi Balkanlardaki muhtelif BM ve NATO misyonlarında yer almıģtır. Türkiye, aynı yaklaģımla, Irak taki hukukun üstünlüğü ilkesini geliģtirmek amacıyla tesis edilen EUJUST LEX e de katkı sağlama arzusunu dile getirmiģtir. Türkiye nin, Kıbrıs ile Malta nın kriz yönetimi konusundaki AB-NATO stratejik iģbirliğinin dıģında tutulmaları yönündeki ısrarı, bu yöndeki iģbirliğine engel olmuģtur. Türkiye ile Yunanistan arasındaki iliģkiler olumlu yönde geliģmeye devam etmiģtir. Ġran a iliģkin olarak Türkiye, AB nin Tahran dan, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi AnlaĢması ile UAEA ile imzaladığı Nükleer Güvence SözleĢmesi nin uygulanmasına iliģkin uzun dönemli garanti alma çabalarını desteklemiģtir. Türkiye ile Ermenistan arasındaki ikili diyalog süreci, DıĢiĢleri Bakanları dahil, çeģitli seviyelerde devam etmektedir Güney Kafkasya ile iliģkiler hususunda Türkiye, Avrupa KomĢuluk Politikası na tam destek göstermiģtir.

44 2006 ĠLERLEME RAPORU Ortak DıĢ ve Güvenlik Politikası bağlamında, Türkiye nin AB nin yaptırım ve kısıtlayıcı önlemleri, açıklamaları, bildirileri ve giriģimlerine geniģ çaplı uyumu devam etmiģtir. AB-NATO stratejik iģbirliğine Kıbrıs ve Malta nın dahil edilmesine direnmektedir. Kıbrıs la ilgili olarak Türkiye, siyasi nedenlerle, Kıbrıs ın Konvansiyonel Silahlar, Çift Kullanımlı Malzeme ve Teknolojileri Ġhracat Kontrolüne iliģkin Wassenaar Düzenlemesi gibi belirli tedarikçi gruplarına üyeliğini bloke etmeyi sürdürmektedir. Lübnan daki UNIFIL misyonuna Türk askerlerinin katılmasına iliģkin Hükümet tezkeresi Meclis tarafından kabul etmiģtir. Türk yetkilileri uluslararası toplumun taleplerine uyması konusunda Ġran ı teģvik etmiģtir 2005 yılı Nisan ayında Türkiye BaĢbakanı ile Ermenistan CumhurbaĢkanı arasındaki resmi mektup teatisinden bu yana, Ermenistan ile iliģkilerde önemli bir geliģme olmamıģtır. Güney Kafkasya ve Orta Asya ülkeleri ile iliģkiler konusunda Türkiye nin resmi tutumunun AB tutumu ile yakın uyum içinde olduğu gözlemlenmiģtir Türkiye, 10 Kasım 2005 tarihinde Azerbaycan daki seçimlere iliģkin olarak AB BaĢkanlığı tarafından yapılan açıklamaya katılmıģtır.

45 2007 ĠLERLEME RAPORU Türkiye, Irak güvenlik güçlerini eğitme teklifinde bulunmuģtur. Türkiye uluslararası yükümlülüklerine uyma konusunda Ġran ı teģvik etmiģtir. Ermenistan ile Ermeni ve Türk üst düzey yetkililer arasında görüģmeler gerçekleģtirilmiģtir. Ayrıca, Türkiye, Ermenistan temsilcilerini, Ocak 2007 de öldürülen Ermeni asıllı gazeteci Hrant Dink in cenaze törenine ve Mart ayında, Kutsal Haç Akdamar Ermeni Kilisesi nin resmi açılıģına davet ederek sembolik adımlar atmıģtır. Ancak, bu konuda ilave esaslı geliģme kaydedilmemiģtir. Türkiye, Ermenistan kara sınırını kapalı tutmayı sürdürmüģtür. Türkiye, AB nin Ortak DıĢ ve Güvenlik Politikası açıklamaları, beyanatları ve giriģimleriyle uyum içerisinde olmayı sürdürmüģtür de, Türkiye Ģu ana kadar 46 Ortak DıĢ ve Güvenlik Politikası açıklamasının 45 ine katılmıģtır. Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası (AGSP) çerçevesinde, Türkiye, AB tarafından yürütülen EUFOR un ALTHEA operasyonuna katkıda bulunmayı sürdürmektedir. Türkiye, ayrıca, AB tarafından Bosna Hersek te yürütülen EUPM-II polis misyonuna ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti ndeki EUPOL KINSHASA gücüne destek vermektedir Nisan ayında, Türkiye, AB kriz yönetimi operasyonlarına katılımına çerçeve teģkil eden anlaģmayı onaylamıģtır. Türkiye nin Kıbrıs a iliģkin tutumu, AB-NATO iģbirliğinin iģleyiģine engel teģkil etmektedir.

46 2008 ĠLERLEME RAPORU Türkiye Ġran ın nükleer programına dair AB tutumunu desteklemekte olup, sorunun 2008 Haziran ayındaki E3+3 önerisine uygun Ģekilde diplomatik yollardan çözümü yönünde çaba harcaması için Ġran ı teģvik etmiģtir. Güney Kafkasya yla iliģkilerle ilgili olarak, Türkiye Azerbaycan ve Gürcistan la yakın iliģkilerini sürdürmektedir. Ermenistan la iliģkilerle ilgili olarak, Türkiye bu ülkeyle kara sınırını kapalı tutmaya devam ederken, Türkiye CumhurbaĢkanı Erivan a ilk kez ve ikili iliģkilerde yeni bir baģlangıç için ümit verici nitelikte bir ziyaret gerçekleģtirmiģtir. Türkiye, Ağustos ayındaki Rus-Gürcü çatıģmasına tepki olarak, Gürcistan ın toprak bütünlüğü ve egemenliğinin önemini vurgulamıģtır

47 2008 ĠLERLEME RAPORU Türkiye, çatıģmanın ardından uzlaģtırıcı bir rol oynamıģ ve tüm bölge ülkelerinin temsil edileceği bir Kafkasya ĠĢbirliği ve Ġstikrar Platformu kurulmasını önermiģtir. Türkiye ayrıca, Dağlık Karabağ sorununun çözümünü kolaylaģtırıcı çaba göstermeye baģlamıģtır. Türkiye, Komisyon un 2007 Karadeniz Sinerjisi Bildirisi ni memnuniyetle karģılamıģ olup, AB nin Karadeniz bölgesel iģbirliğinde daha aktif bir rol oynadığını görmek istemektedir. Türkiye nin Ortak DıĢ ve Güvenlik Politikası (ODGP) açıklamaları, bildirileri ve giriģimlerine genel anlamda uyumu devam etmiģtir yılında Türkiye, 124 ODGP bildirisinden 109 una katılmıģtır. Türkiye, Ġran (ifade özgürlüğüyle ilgili bir konu), Rusya, Pakistan, Sri Lanka, Çin, Sudan, Beyaz Rusya ve Moritanya yla ilgili açıklamalarda dile getirilen AB tutumunu izlememiģtir

48 2009 ĠLERLEME RAPORU Güney Kafkasya ile iliģkiler konusunda, Türkiye CumhurbaĢkanının Eylül 2008 de Ermenistan ı ziyaretini müteakip, iki ülke, aralarındaki çalıģma ziyaretlerinin ve üst düzey ikili ziyaretlerin sayısını arttırmıģ ve ikili iliģkilerini normalleģtirme yönünde önemli mesafe katetmiģtir. Ġran ı bölgede yapıcı bir rol oynamaya ve nükleer anlaģmazlık konusunda uluslararası toplum tarafından önerilen fırsatları değerlendirmeye davet etmiģtir. Türkiye, Ortadoğu barıģ sürecinde oynadığı yapıcı rolü sürdürmüģtür. Türkiye nin ortak dıģ politika ve güvenlik politikası (ODGP) konusundaki açıklamalara, bildirilere ve giriģimlere uyumu devam etmiģtir. Türkiye, Rapor döneminde, AB tarafından kabul edilen toplam 128 OGDP bildirisinden 99 una uyum sağlamıģtır. Türkiye, Afrika ile ilgili bazı konulara iliģkin açıklamaların yanı sıra örneğin Özbekistan, Suriye, Ġran ve Yemen ile ilgili bildiride yer alan AB tutumuna katılmamıģtır. Türkiye, AGSP ye esaslı katkılarda bulunmakta ve AGSP faaliyetlerine daha fazla dâhil olmayı istemektedir

49 2010 ĠLERLEME RAPORU Ortak dıģ politika ve güvenlik politikası (ODGP) konusunda Türkiye, rapor döneminde, davet edildiğinde, ilgili 73 AB bildirisi ve Konsey kararından 54 tanesine uyum sağlamıģtır. Türkiye, Ġran a karģı ilave yaptırımlar konusunda BM Güvenlik Konseyinde yapılan oylamada AB, ABD ve diğer ülkelerin yanında yer almamıģtır. Orta Doğu konusunda, Türkiye, özellikle Ġsrail ve Suriye arasında arabuluculuk rolü üstlenmeyi önermek suretiyle yapıcı bir rol oynamaya çaba göstermektedir UNIFIL e katılımı vasıtasıyla Lübnan da istikrarın tesisine katkıda bulunmayı sürdürmektedir. AB tarafından Bosna Hersek te yürütülen polis misyonuna (EUPM) ve Kosova daki AB hukukun üstünlüğü misyonuna (EULEX) destek vermektedir. AB tarafından Bosna Hersek te yürütülen askeri misyona (EUFOR/Althea) katkıda bulunmayı sürdürmektedir

50 2011 ĠLERLEME RAPORU Türkiye rapor döneminde, davet edildiği ilgili 67 AB deklarasyonu ve Konsey kararından 32 tanesine katılmıģtır. AB nin Ġran a uyguladığı kısıtlayıcı önlemlere katılmamıģtır. Türkiye nin Ġsrail ile iliģkileri 2010 yılındaki Gazze filosu olayından bu yana daha da kötüleģmiģtir. Lübnan da Ocak 2011 de ortaya çıkan siyasi krize çözüm bulunmasına etkin bir Ģekilde dahil olmuģtur. Libya hakkındaki 1970 ve 1973 sayılı BMGK kararlarının uygulanması için NATO komutasındaki operasyonlara destek vermeyi sonunda kabul etmiģtir. Türkiye, AB nin Libya ya yönelik kısıtlayıcı önlemlerine katılmamıģtır. Türkiye, temas grubunun bir üyesidir. Türkiye, Libya ya önemli miktarda insani yardımda bulunmuģtur.