KONFERANS VE BĠLDĠRĠLER

Transkript

1 SOSYAL HĠZMET SEMPOZYUMU Yılında Türkiye'de Sosyal Hizmet Eğitimi: Sorunlar, Öncelikler ve Hedefler Aralık 2011, Ankara, Beytepe Hacettepe Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümü YAYINA HAZIRLAYANLAR Prof. Dr. Vedat IġIKHAN Doç. Dr. Tarık TUNCAY Dr. Ercüment ERBAY KONFERANS VE BĠLDĠRĠLER

2 ISBN: Yayın Hakkı: Sosyal Hizmet AraĢtırma ve GeliĢtirme Derneği Her hakkı mahfuzdur. Bu kitabın yayınını gerçekleģtiren Sosyal Hizmet AraĢtırma ve GeliĢtirme Derneği dıģında, telif hakkı yasası uyarınca tümü ya da herhangi bir bölümü, resim, yazısı yayıncısının ve editörlerin yazılı izni alınmadıkça basılamaz, çoğaltılamaz ve fotokopi çekilemez. Kitaptan kaynak göstererek alıntı yapılabilir. Kitaptaki yazılarda yer alan görüģler yazarlarına aittir. Sosyal Hizmet AraĢtırma ve GeliĢtirme Derneği Adres: MithatpaĢa cad. 44/22 YeniĢehir/Ankara Telefon: Ġsteme Adresi Hacettepe Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümü Beytepe/Ankara Tel: Faks: Grafik Tasarım/Kapak Tasarımı: Çağlayan Doğan Grafik Tasarım Stüdyo ( )

3 ĠÇĠNDEKĠLER PROF. DR. VEDAT IŞIKHAN IN AÇILIŞ KONUŞMASI... 1 AÇILIŞ KONFERANSI... 5 PROF. DR. SEMA KUT... 5 AÇILIŞ KONFERANSI PROF. DR. EMRE KONGAR ÖĞRENİM YILLARI ARASINDA SOSYAL HİZMET EĞİTİM SÜRECİNDEKİ GELİŞMELER Prof. Dr. A. Beril TUFAN SOSYAL HİZMET ÖĞRETİMİNDE KAÇAN FIRSATLAR, KÖKENLERİ VE BUGÜNE ETKİLERİ Prof. Dr. İlhan TOMANBAY DEN GÜNÜMÜZE SOSYAL HİZMET EĞİTİMİ MÜFREDATI: SOSYAL HİZMETLER AKADEMİSİ- SOSYAL HİZMETLER YÜKSEKOKULU-(HÜİİBF) SOSYAL HİZMET BÖLÜMÜ ÖZELİNDE BİR DEĞERLENDİRME Prof. Dr. Kasım KARATAŞ Prof. Dr. Gönül ERKAN LİSANSÜSTÜ EĞİTİMDE ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ Prof. Dr. Vedat IŞIKHAN TÜRKİYE DE SOSYAL HİZMET EĞİTİMİNİN GÜNCEL SORUNLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME. 65 Prof. Dr. Kasım KARATAŞ TEKNOLOJİ VE SOSYAL HİZMET STANDARTLARI Prof. Dr. Veli DUYAN PROFESYONELLİĞİN GELİŞİMİ KİMİ ETİK TARTIŞMALAR Prof. Dr. Aliye MAVİLİ AKTAŞ YÜZYILDA SOSYAL HİZMET BİLGİ VE UYGULAMASINDA PARADİGMA KIRILMASI Doç. Dr. Nilgün KÜÇÜKKARACA FEMİNİZMİN SOSYAL HİZMET EĞİTİMİNE YANSIMALARI Doç. Dr. Sema BUZ SOSYAL HİZMET ÖĞRENCİLERİNİN ÖĞRENME STİLİ Yrd. Doç. Dr. Filiz DEMİRÖZ i

4 Doç. Dr. Yüksel BAYKARA ACAR Yrd. Doç. Dr. Gülsüm ÇAMUR DUYAN Yrd. Doç. Dr. Kamil ALPTEKİN Doç. Dr. Hakan ACAR Yrd. Doç. Dr. Kevser BAYKARA Prof. Dr. Fatih ŞAHİN YIL ÜZERİNE SÖYLEYECEK SÖZÜM VAR (SİSTEM ANALİZİ) Dr. Uğur ÖZDEMİR ÇEVRİMİÇİ SOSYAL HİZMET EĞİTİMİ: FIRSATLAR VE ENGELLER Doç. Dr. Tarık TUNCAY ÇOKKÜLTÜRCÜ SOSYAL HİZMET EĞİTİMİ: ELEŞTİREL BİR DEĞERLENDİRME VE YERLİ BİR SOSYAL HİZMET EĞİTİM/UYGULAMASI İÇİN ÖNERİLER Yrd. Doç. Dr. Özge ÖZGÜR SOSYAL HİZMET EĞİTİMİNDE AİLE TEDAVİSİ YAKLAŞIMLARI VE AİLEYE YÖNELİK SOSYAL HİZMET Doç. Dr. Cengiz ÖZBESLER TEMEL PSİKOLOJİ KURAMLARININ SOSYAL HİZMET UYGULAMASINDA ÖNEMİ VE KULLANIMI 123 Doç. Dr. Cengiz ÖZBESLER BOLOGNA SÜRECİ SOSYAL HİZMET EĞİTİMİNE NE GETİRİYOR? Doç. Dr. Arzu İÇAĞASIOĞLU ÇOBAN Gonca POLAT ULUOCAK SOSYAL HİZMET EĞİTİMİNDE GERONTOLOJİK VE GERİATRİK BOYUT Dr. Bilge ÖNAL DÖLEK HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ İ.İ.B.F. SOSYAL HİZMET BÖLÜMÜ 4. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN GÖZÜYLE SOSYAL HİZMET UYGULAMASI DERSLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Dr. Ercüment ERBAY Çağrı SEVİN SAYILI ÇOCUK KORUMA KANUNU KAPSAMINDA SUÇA KARIŞMIŞ ÇOCUKLARIN BAZI ÖZLÜK NİTELİKLERİ Yrd. Doç. Dr. Özlem KARAKUŞ Hasan Hüseyin TEKİN BAYBURT MÜSLÜMAN DİLENDİRMEZ CEMİYETİ (1913) Turgay ÇAVUŞOĞLU ii

5 SOSYAL HİZMET EĞİTİMİNDE YARATICI DRAMANIN KULLANIMI: YOKSULLUĞU YARATICI DRAMAYLA NASIL ANLARIZ? Aslıhan Burcu ÖZTÜRK SOSYAL HİZMET EĞİTİMİNDE BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN YERİ Aslıhan AYKARA BİLGİNİN ÜRÜNLEŞTİRİLMESİ, EĞİTİMİN PİYASALAŞTIRILMASI SÜRECİNDE SOSYAL HİZMET EĞİTİMİ İÇİN AÇIK TEHLİKE: AÇIK DERS Gökhan TOPÇU Sedat YAĞCIOĞLU SİSTEMATİK DERLEME/TARAMA VE SOSYAL HİZMET Melike TUNÇ Doç. Dr. Arzu İÇAĞASIOĞLU ÇOBAN İNSAN HAKLARININ KORUNMASI SORUNSALINDA SOSYAL HİZMETTE İNSAN HAKLARI EĞİTİMİ Özge Sanem ÖZATEŞ. 175 SOSYAL HİZMETTE TOPLUMSAL CİNSİYETE VE KADINA YÖNELİK ŞİDDETE İLİŞKİN FARKINDALIK EĞİTİMİ Özge Sanem ÖZATEŞ Burcu HATİBOĞLU Gülgez AĞBABA YAŞLI İSTİSMARI VE İHMALİNİN SOSYAL HİZMET MESLEĞİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Serap DAŞBAŞ SOSYAL HİZMET EĞİTİMİNİN EĞİTİMCİ BOYUTU: MEVCUT DURUM VE GELECEĞİN SOSYAL HİZMET AKADEMİSYENLERİ HAKKINDA ÖNGÖRÜLER Oğuzhan ZENGİN TRANSAKSİYONEL ANALİZ YAKLAŞIMININ SOSYAL HİZMET EĞİTİMİNDE KULLANILMASI İlkay Başak ADIGÜZEL ÇOCUK İŞÇİLERE YÖNELİK TOPLUMSAL DUYARLILIK OLUŞTURMA KAPSAMINDA SOKAK TİYATROSU Gamze ERÜKÇÜ SOSYAL HİZMET EĞİTİMİNDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Özgür ALTINDAĞ HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ İ.İ.B.F. SOSYAL HİZMET BÖLÜMÜNDE UYGULANMAKTA OLAN %30 YABANCI DİLDE EĞİTİM UYGULAMASI HAKKINDA ÖĞRENCİ GÖRÜŞLERİ iii

6 Oktay TATLICIOĞLU SOSYAL HİZMET EĞİTİMİNDE ALAN UYGULAMASI Gizem ÇELİK SOSYAL HİZMET EĞİTİMİNDE İŞBİRLİKLİ ÖĞRENME Seda ATTEPE SABİHA SERTEL'DEN GÜNÜMÜZE SOSYAL HİZMET EĞİTİMİNİN 50. YILI Emel DANIŞOĞLU CIF DEĞİŞİM PROGRAMLARI Nüket ATALAY Mustafa DERNEK Reyhan ÖZGÖBEK Emine KOÇ TÜRKİYE'DE SOSYAL HİZMET EĞİTİMİ VEREN YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI, MEZUNLARIN İSTİHDAM DURUMLARI VE ÖNGÖRÜLER Selami TOPUZ Murat ÖZ SOSYAL HİZMET EĞİTİMİNDE YARATICI DRAMANIN YERİ VE ÖNEMİ Yrd. Doç. Dr. Elif GÖKÇEARSLAN ÇİFÇİ Hüseyin ALTINOVA SOSYAL HİZMET UZMANLARININ İNSAN HAKLARININ KORUNMASI KONUSUNDA İKİLİ SORUMLULUĞU Bergen COŞKUN SOSYAL HİZMET ALANINDA SÜREÇ VE TEKNOLOJİ ODAKLI KURUMSAL EĞİTİM FAALİYETLERİNİN ÖNEMİ: SHÇEK ÖRNEĞİ Müberra SUNGUR Gülen ÇELEBİ BAŞÇI Ceren Büşra UZUN Hanife Gülin KOÇAK Zeynep TECİK Erkan UYAR SOSYAL HİZMET ETİĞİNDE AHLAKİ SORUMLULUĞUN VURGULANMASI- (ZYGMUNT BAUMAN IN VİCDAN TEMELLİ AHLAK ANLAYIŞI) iv

7 Doğa BAŞER ERKEKLERİN TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ FARKINDALIĞI VE BU ÇALIŞMALARDA SOSYAL HİZMET UZMANLARININ ROLÜ Gül ERDOST AVRUPA DA SOSYAL HİZMET EĞİTİMİ: LİTVANYA, İSVEÇ, FRANSA, ALMANYA VE HOLLANDA MODELİ Gülşah AKTAŞ TIBBİ ALANDA ÇALIŞAN SOSYAL HİZMET UZMANLARININ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Mehmet Kürşat ALDEMİR SAYILI ÇOCUK KORUMA KANUNU SAĞLIK TEDBİRİ KARARLARI VE SAĞLIK TEDBİRİ ALINAN VAKA ÖRNEĞİ Metin ÇAKIR Nesrin ÇOBAN SOSYAL HİZMET ENFORMATİĞİ S.Sedat TÜRKERİ SOSYAL HİZMET UYGULAMASI YAPAN ÖĞRENCİLER İÇİN SÜPERVİZYONUN ÖNEMİ Sinan AKÇAY SOSYAL HİZMET EĞİTİMİNDEKİ TEORİLERİN KULLANIMINA BİR ÖRNEK: AİLE İÇİ ŞİDDETİ AÇIKLAYAN TEORİLER VE SOSYAL HİZMET UYGULAMALARINDA KULLANIMI Yaser SNOUBAR YASAL VASILIK VE ALMANYADAKİ UYGULAMALARI Erdal CENAN Canfes METİN v

8 SOSYAL HĠZMET EĞĠTĠMĠNĠN EĞĠTĠMCĠ BOYUTU: MEVCUT DURUM VE GELECEĞĠN SOSYAL HĠZMET AKADEMĠSYENLERĠ HAKKINDA ÖNGÖRÜLER Oğuzhan ZENGĠN (Hacettepe Üniversitesi Ġ.Ġ.B.F. Sosyal Hizmet Bölümü AraĢtırma Görevlisi) 1.GiriĢ Yükseköğretim kurumlarında öğretim elemanı olarak tanımlanan akademik personelin niteliğinin iki temel boyutunu, bilimsel araģtırmalar yoluyla bilgi üretme ve öğrencilere etkili kuramsal ve uygulamalı bir öğretim hizmeti verme iģlevleri oluģturmaktadır. Yükseköğretim kurumlarında bu iģlevdeki insan gücünü oluģturan öğretim elemanlarının araģtırmacı ve eğitimci kimlikleriyle yetiģmelerini ülkedeki mevcut yükseköğretim politikaları Ģekillendirmektedir. Bu nedenle öğretim elemanlarının yetiģtirilmesi amacıyla uygulanan eğitim programlarının yükseköğretimin niteliğinin oluģturulmasında önemli bir iģlevi vardır sayılı Yükseköğretim Personel Yasası na göre öğretim elemanları; öğretim üyeleri, öğretim görevlileri ve okutmanlar ile öğretim yardımcıları olmak üzere üç gruba ayrılmaktadırlar. Profesör, doçent ve yardımcı doçent kadrosunda görev yapan akademik personel öğretim üyeleri grubunu oluģturmaktadır. Öğretim görevlileri ve okutmanlar alanlarıyla ilgili dersleri vermek ve uygulamaları yürütmekten sorumlu olan öğretim elemanlarıdır. Öğretim yardımcıları grubunda ise, araģtırma görevlisi, uzman, çevirici ve eğitim-öğretim planlamacıları yer almaktadır. Bu bildiride ülkemizde sosyal hizmet bölümlerinde görev yapmakta olan öğretim üyelerinin mevcut durumu ve uygulanmakta olan yükseköğretim politikası kapsamında sosyal hizmet bölümleri adına yetiģtirilen öğretim üyeleri ele alınacaktır. 2.Sosyal Hizmetin Bir Disiplin Haline GeliĢi ve Eğitimci Boyutu Sosyal hizmet; sanayileģme öncesi toplumlarda filantropik, hayırsever ve dinsel düģüncelerle gerçekleģtirilen toplumsal dayanıģma ve yardımlaģma örüntülerinin sanayileģme süreci ile birlikte zayıflamasına paralel olarak önce mesleki ardından da bilimsel bir perspektif kazanmıģtır. Bu süreç içinde Mary Ricmond tarafından 1917 yılında yazılan Sosyal TeĢhis ve 1922 yılında yazılan Bireyle Sosyal ÇalıĢma Nedir? isimli iki kitap ile ciddi derecede ĢekillenmiĢ ve bu iki kitap neredeyse sosyal hizmetin bir bilim ve meslek olarak ortaya çıkıģına temel olmuģtur. Özellikle 2. Dünya SavaĢı sırasında ve sonrasında sosyal hizmet uzmanı sayısında ciddi bir artıģ olmuģtur. 20. yy ın ortalarından itibaren sosyal hizmet birçok alanda hizmet veren bir meslek haline dönüģmüģ, sosyal hizmet uzmanı yetiģtiren okulların ve sosyal hizmet uzmanların sayısı hızla artmıģtır (Rengasamy, 2011). Sosyal hizmet alanındaki eğitsel faaliyetler ilk kez Londra da 1873 yılında hayır derneklerinde çalıģanlar için düzenlenen konferans ve eğitim programları olarak baģlamıģtır. Bunu 1898 yılında New York ta yaz okulu olarak baģlatılan sosyal hizmet eğitimi izlemiģ, 1899 da ise Amsterdam da ilk sosyal hizmet okulu açılmıģtır ve bunu izleyen yıllarda Almanya, Ġsviçre ve Ġngiltere de yeni sosyal hizmet okulları açılmıģ, 1910 yılında 5 ülkedeki sosyal hizmet okulu sayısı 14 ü bulmuģtur. Ülkeler arasında yayılan bu okullar daha sonra Latin Amerika ya sıçramıģ ve 1920 de ġili de ilk sosyal hizmet okulu faaliyete geçmiģtir. Asya kıtasında ise sosyal hizmet eğitiminin öncülüğünü 1938 yılında açılan Tata Enstitüsü ile Hindistan yapmıģtır (Kut, 1983: 4). Ayrıca Güney Afrika da 1924 ve Mısır da 1936 tarihlerinde ilk sosyal hizmet okulları açılmıģtır (KoĢar ve Tufan, 1999: 2). Sosyal hizmet eğitimi ABD li uzmanların 1950 li yılların sonunda Türkiye ye gelip, Hükümet üyeleriyle görüģüp, zamanın Hükümet üyelerinin bu iģ için kurum olarak Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı nı uygun bulmaları ve sosyal hizmetlerin ve sosyal hizmet eğitiminin bu bakanlığın çatısı altında yapılandırılması ile baģlamıģtır (Tomanbay, 2005: 59). BaĢlangıç yıllarında Türkiye de sosyal hizmet alanında eğitilmiģ öğretim elemanları olmadığından mesleki dersleri, ikili anlaģmalar çerçevesinde Hollanda, Ġngiltere, Pakistan, Hindistan gibi ülkelerden 193

9 sağlanan öğretim elemanları ile temel bilim derslerini Ankara daki çeģitli üniversitelerden sağlanan öğretim üyelerinden oluģan uluslararası bir kadro yüklenmiģ, buna ilaveten BirleĢmiĢ Milletler Eğitim MüĢavirleri ile ders programı çalıģmaları yapılmıģtır. 3. ve 4. sınıflar oluģunca özelikle sosyal hizmet kuram ve yöntem dersleri için deneyimli öğretim elemanları sağlamak amacıyla Amerika Fullbright Komisyonu ile yapılan anlaģma uyarınca sosyal hizmet bölümlerinin olduğu üniversitelerden öğretim üyeleri gelmiģ, ders vermelerinin ötesinde Türk öğretim üyeleriyle beraber çalıģmıģlardır (Kut, 2005: 10). Bu kapsamda Fulbright Komisyonu, Hollanda Teknik Yardım Programı ve ikili anlaģmalar ile ABD'den altı, Hollanda, Pakistan ve Hindistan'dan birer öğretim üyesi Akademi'nin öğretim kadrosunda yer almıģtır. Akademi, 1965 yılında programının standarda uygunluğu onaylanarak Uluslararası Sosyal Hizmet Okulları Birliği'ne üye kabul edilmiģtir ( Yine 1965 yılında mezun olan ilk mezunlardan baģlamak üzere mezunlar arasından sınavla seçilenler okula asistan olarak atanmıģ ve öğretim üyesi yetiģtirme programı uygulanmıģ, 1982 den itibaren önce master daha sonra doktora programları baģlatılmıģtır. (Kut, 2005: 10). Konuyu daha detaylı olarak ele alırsak; 1959 yılında çıkan 7355 sayılı Sosyal Hizmetler Enstitüsünün Kurulmasına Dair Kanun uyarınca, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı na bağlı olarak liseden sonra dört yıl eğitim vermek üzere kurulan Sosyal Hizmetler Akademisi ni görmekteyiz. Sosyal Hizmetler Akademisi 1982 yılında YÖK Kanunu gereğince Hacettepe Üniversitesi ne bağlanmıģ ve Sosyal Hizmetler Yüksekokulu adını almıģtır yılında eğitimöğretim faaliyetine baģlayan H.Ü. Sosyal ve Ġdari Bilimler Fakültesi Sosyal ÇalıĢma ve Sosyal Hizmetler Bölümü nün ders yılından itibaren Sosyal Hizmetler Yüksek Okulu na katılması ile Yüksekokul un kapasitesi daha da geniģlemiģtir (Özdemir, 1999: 25). Ülkemizde 1961 yılından itibaren sosyal hizmet eğitimi veren tek kurum olan Hacettepe Üniversitesi nin yanında ikinci bir sosyal hizmet eğitimi kurumu olarak BaĢkent Üniversitesi 2002 yılında sosyal hizmet eğitimine baģlamıģtır yılından itibaren sosyal hizmet bölümlerinin sayısında büyük bir artıģ yaģanmıģtır. Günümüzde de bu artıģ hızla sürmektedir. Günümüz itibariyle 15 sosyal hizmet bölümü aktif (Çizelge 1), 30 sosyal hizmet bölümü ise pasif olarak varlığını sürdürmektedir (YÖK, 2011). Sosyal hizmet bölüm sayısında yaģanan bu hızlı artıģ söz konusu bölümlerde akademisyen eksikliğini gündeme getirmiģ ve bu eksiklik farklı bilim dallarından akademisyenlerin alana eklemlenmesiyle geçici olarak giderilmeye çalıģılmıģtır. Ancak yeni açılan bölümlere farklı disiplinlerden akademisyenlerin istihdamının palyatif bir çözüm olduğu düģünülerek daha çok yeni kurulan üniversitelerdeki öğretim üyesi açığını gidermek amaçlı olan ve YÖK ün desteklediği ÖYP ile MEB in desteklediği kısa adı YLSY olan iki proje sosyal hizmet bölümleri adına da öğretim üyesi yetiģtirmeye baģlamıģtır. 194

10 Çizelge 1: Sosyal Hizmet Eğitimi Veren Bölümlerin Eğitime BaĢlama Yılları, Öğretim Üyesi Sayıları ve Lisans/Lisansüstü Düzeyde Sosyal Hizmet Eğitimi AlmıĢ Öğretim Üyesi Sayı ve Yüzdeleri. NO Sosyal Hizmet Eğitimi Veren Üniversiteler Hacettepe Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fak. BaĢkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fak. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fak. Sakarya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Fak. Adnan Menderes Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fak. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fak. Düzce Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Yalova Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fak. Maltepe Üniversitesi Fen-Edebiyat Fak. Uluslararası Kıbrıs Üni. Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fak. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Yüksek Okulu Ġstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fak. Arel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fak. Lefke Avrupa Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fak. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fak. Bölümün KuruluĢ Yılı Kadrolu Öğretim Üyesi Lisans/Lisansüstü Düzeyde Sosyal Hizmet Eğitimi AlmıĢ Öğretim Üyesi Sayısı Lisans/Lisansüstü Düzeyde Sosyal Hizmet Eğitimi AlmıĢ Öğretim Üyesi Yüzdesi % % % % % % % (i.ö.) 6 0 % % % % % % % %0 TOPLAM %58.5 *ÖSYM Tercih ve YerleĢtirme Kılavuzlarından yararlanılmıģtır. Yurt DıĢında Lisansüstü Eğitim (YLSY), 1416 sayılı Kanuna dayalı olarak, yükseköğretim kurumlarının öğretim elemanı ile bazı kamu kurum ve kuruluģlarının uzman personel ihtiyacını karģılamak amacıyla Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı tarafından resmi-burslu statüde 195

11 lisansüstü öğrenim görmek üzere yurt dıģına gönderilmesini kapsamaktadır. Bu kapsamda sosyal hizmet alanı ile ilgili olarak 2009 yılında 4 kiģi, 2010 yılında 28 kiģi ve 2011 yılında 4 kiģi olmak üzere toplam 41 kiģi yurt dıģına lisansüstü öğrenim görmeleri amacıyla gönderilmiģtir (Çizelge 2). Bu üniversitelerin çoğunlukla (iki üniversite dıģında) 2006 yılı sonrasında açılan üniversiteler olduğu görülmektedir. Çizelge 2: Yurt DıĢına Lisansüstü Eğitim (YLSY) ile Sosyal Hizmet Alanında Yurt dıģına Öğrenci Gönderen Üniversiteler Listesi No Üniversite KuruluĢ Tarihi ADNAN MENDERES ÜNĠVERSĠTESĠ SÜLEYMAN DEMĠREL ÜNĠVERSĠTESĠ YALOVA ÜNĠVERSĠTESĠ AHĠ EVRAN ÜNĠVERSĠTESĠ AMASYA ÜNĠVERSĠTESĠ AĞRI ĠBRAHĠM ÇEÇEN ÜNĠVERSĠTESĠ ARTVĠN ÇORUH ÜNĠVERSĠTESĠ ARDAHAN ÜNĠVERSĠTESĠ BARTIN ÜNĠVERSĠTESĠ ERZURUM TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ ĠSTANBUL MEDENĠYET ÜNĠVERSĠTESĠ ĠZMĠR KÂTĠP ÇELEBĠ ÜNĠVERSĠTESĠ KAYSERĠ ABDULLAH GÜL ÜNĠVERSĠTESĠ YILDIRIM BEYAZIT ÜNĠVERSĠTESĠ BĠNGÖL ÜNĠVERSĠTESĠ DÜZCE ÜNĠVERSĠTESĠ KASTAMONU ÜNĠVERSĠTESĠ KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNĠVERSĠTESĠ ARA TOPLAM GENEL TOPLAM 41 * ÖSYM nin Yurt DıĢına Lisansüstü Öğrenim Görmek Üzere Gönderilecek Adayları Seçme ve YerleĢtirme (YLSY) 2009, 2010 ve 2011 Yılları Kılavuzlarından yararlanılmıģtır. Öğretim Üyesi YetiĢtirme Programı (ÖYP) ise DPT desteği ile öğretim üyesi ihtiyacını karģılayabilmek amacıyla, 2547 sayılı Yüksek Öğretim Yasasının yurtdıģı ve yurtiçi doktora öğrenimini kapsayan 33. ve 35. maddelerinin harmanlanması ile geliģtirilmiģ yeni bir modeldir. Bu modelde, bir yandan üniversitelerin bilim ve teknoloji üretme kapasitesi arttırılırken diğer yandan da öğretim üyesi yetiģtirilmektedir. Program, Yükseköğretim Kurulu BaĢkanlığı nın koordinasyonunda, lisansüstü eğitim verme imkânına sahip olan yükseköğretim kurumlarında, öğretim üyesi ihtiyacı olan diğer yükseköğretim kurumlarının araģtırma görevlilerine lisansüstü eğitim yaptırılmasını düzenlemektedir (Öğretim Üyesi YetiĢtirme Programına ĠliĢkin Esas ve Usuller, Madde 1). Dolayısıyla öğretim üyesi açığını kapatabilmek amacıyla geliģtirilen ÖYP, saygın bir üniversitede, iyi bir araģtırma ortamında, yeterli bilimsel donanıma sahip öğretim üyelerinin yetiģtirilmesi için tasarlanmıģtır. Program kapsamındaki öğrenci istediği takdirde üç ay süre ile yurtdıģında dil eğitimine ve bir yıl süre ile de doktora tez döneminde yurtdıģında araģtırma yapması amacıyla ekonomik ve yasal yönlerden desteklenmektedir. Dolayısıyla ÖYP, ülkemizde uzun süredir Milli Eğitim Bakanlığı ve YÖK iģbirliğiyle gerçekleģtirilen YurtdıĢında Lisansüstü Eğitim (YLSY) programına yurtiçinde geliģtirilen bir alternatiftir. ÖYP kapsamında 196

12 2010 yılında yeni kurulan sosyal hizmet bölümlerine 4, 2011 yılında ise 10 kontenjan olmak üzere iki yılda toplam 14 adet kontenjan ayrılmıģtır (Çizelge 3). Çizelge 3: ÖYP ile Sosyal Hizmet Alanında Öğretim Üyesi YetiĢtirilen Üniversiteler Listesi NO ÜNĠVERSĠTE AÇILMA TARĠHĠ YALOVA ÜNĠVERSĠTESĠ ĠSTANBUL MEDENĠYET ÜNĠVERSĠTESĠ DĠCLE ÜNĠVERSĠTESĠ CELAL BAYAR ÜNĠVERSĠTESĠ SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ DÜZCE ÜNĠVERSĠTESĠ KASTAMONU ÜNĠVERSĠTESĠ GÜMÜġHANE ÜNĠVERSĠTESĠ SAKARYA ÜNĠVERSĠTESĠ Ara Toplam 6 11 TOPLAM 17 * Yükseköğretim Kurulu Personel Dairesi BaĢkanlığı 2010 ve 2011 Yılları ÖYP Tercih Kılavuzlarından yararlanılmıģtır. Sonuç ve Değerlendirme Türkiye de yaklaģık 40 yıl boyunca (bir süre iki okul olarak var olsa da) sosyal hizmet eğitimi tek bir eğitim kurumu tarafından verilmiģtir. Söz konusu eğitim kurumu 1960 larda dünyada ve ülkemizde yaģanan sosyal dönüģüme paralel olarak BirleĢmiĢ Milletler tarafından kuruluģ ve eğitimin ilk yılları aģamasında desteklenmiģtir. Okulun kurulduğu ilk yıllarda eğitimciler yurtdıģından gelen yabancı uzmanlardan oluģmuģtur. Ancak daha sonraki yıllarda okul kendi akademik personelini yetiģtirir hale gelmiģtir. Son 5 yıldır her ile bir üniversite parolası ile yola çıkan yüksek öğretim stratejisi ile birlikte çok sayıda yeni üniversite kurulmuģ ve bu üniversitelerin çoğunda sosyal hizmet bölümü açılmasına karar verilmiģtir. Ancak bu sürecin plansız, programsız ve eğitim için gerekli altyapıyı oluģturmadan uygulamaya konulduğu söylenebilir. Ayrıca denilebilir ki sosyal hizmet eğitiminin Türkiye ye gelmesi ve ilk sosyal hizmet bölümünün kurulması dıģ dinamiklerin, bölüm sayısının artarak 45 e ulaģması ise iç dinamiklerin sonucudur. Sosyal hizmet bölümlerinin bu yeni üniversitelerin çoğunda yer almasının sebebi; üniversitelerde nicelik olarak bölüm çokluğunun bir prestij kaynağı olarak görülmesi, bölümün diğer fen bilimleri gibi herhangi bir laboratuar, deney malzemesi v.b. gibi masraflı girdilere ihtiyaç duymaması ve alanda yetiģmiģ akademik personel olmasa da yakın disiplinlerden sosyal hizmeti herkes yapabilir düģüncesiyle akademisyen devģirilmesinin kolaylığı Ģeklinde düģünülebilir. Bu bölümlerin bazılarına yıllarca tek bir okul olarak kalan Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmet Bölümü nden öğretim üyeleri transfer olmuģ ancak birçok sosyal hizmet bölümünde hala lisans ya da lisansüstü düzeyde sosyal hizmet eğitimi almamıģ akademik personel mevcuttur. Bunun nedeni de yurtiçinde ve yurtdıģında hala bazı çevrelerce sosyal hizmetin bir bilim olarak görülmeyiģi ve sosyal hizmet eğitiminin 40 yıl boyunca tek bir kurumla sınırlı ve içe kapanık bir görünüm sergileyerek kendini bilim çevrelerine, halka ve yönetim erkine tanıtamamasıdır. Bu bağlamda üniversitelerin akademik personel ihtiyacını karģılamak üzere geliģtirilen YLSY ve ÖYP programlarında sosyal hizmet bölümleri adına da önemli sayılarda kontenjan ayrılması önemlidir. YLSY ile 41, ÖYP aracılığı ile 17 olmak üzere toplam 58 kiģi 197

13 ALES, dil sınavı ve mezuniyet notu ortalaması kriterlerine göre seçilerek yurtiçinde ve yurtdıģında lisansüstü düzeyde sosyal hizmet eğitimine baģlamıģtır. Geleceğin öğretim üyeleri olan araģtırma görevlilerinin seçiminde öznel görüģleri de ihtiva eden baģvurulan bölümdeki öğretim üyelerinin düzenlediği bir bilim sınavına tabi tutulmadan daha objektif kriterlerle seçilmesi ülkemizdeki hala geçerli olan torpil adı verilen mekanizmayı saf dıģı bıraksa da üniversitelerin geleneklerinde mevcut olan usta-çırak iliģkisi gibi bir iliģkiyi engellediği iddiasıyla öğretim üyelerince eleģtirilmektedir. Buna ek olarak YÖK tarafından yakın bir gelecekte ÖYP dıģındaki araģtırma görevlilerinin de bu yolla seçileceği dillendirilmektedir. Tüm bu tartıģmalardan sonra mevcut durum bize 5-6 yıl sonra ülkemizde sayısı Ģuan için 45 i bulan sosyal hizmet bölümlerinde 58 öğretim üyesinin yetiģtirilerek istihdam edileceğini göstermektedir. Bu da hemen hemen her sosyal hizmet bölümüne bir sosyal hizmet akademisyeninin yetiģtirildiğini göstermektedir. Dolayısıyla her sosyal hizmet bölümünde yurtdıģı deneyimi olan, akademik alanda geçerli olan yabancı dile hâkim, dıģ dünyadaki bilimsel geliģmelere aģina ve bu ülkelerdeki bilimsel kuruluģlar ile iliģkisi olan, sosyal olguları çok yönlü değerlendirebilen, yurtiçinde ve dıģında köklü üniversitelerde iyi bir Ģekilde yetiģmiģ, araģtırma ve raporlama kabiliyeti yüksek genç bilim insanlarının sosyal hizmet eğitimine olumlu yönde katkı vereceği düģünülmektedir. Kaynakça KoĢar, N. ve Tufan, B. (1999). Sosyal hizmetler yüksekokulu tarihçesine genel bir bakıģ. In:KoĢar N.G., Duyan V. (Eds.), YaĢam boyu sosyal hizmet (ss.1-21), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Yayın No:004, Ankara. Kut, S. (1983). Sosyal hizmet eğitiminde 22 yıl, Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Dergisi, 1(1), Kut, S. (2005). Türkiye de sosyal hizmet mesleğinin eğitimi. In: Onat Ü. (Ed.), Sosyal hizmet eğitiminde yeni yaklaģımlar, sosyal hizmet sempozyumu 2002 (ss ), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Yayın No:17, Ankara. ÖSYM Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları 2011 Yılı Kılavuzu, ÖSYM Yurt DıĢına Lisansüstü Öğrenim Görmek Üzere Gönderilecek Adayları Seçme ve YerleĢtirme (YLSY) 2009 Yılı Kılavuzu, ÖSYM Yurt DıĢına Lisansüstü Öğrenim Görmek Üzere Gönderilecek Adayları Seçme ve YerleĢtirme (YLSY) 2010 Yılı Kılavuzu, ÖSYM Yurt DıĢına Lisansüstü Öğrenim Görmek Üzere Gönderilecek Adayları Seçme ve YerleĢtirme (YLSY) 2011 Yılı Kılavuzu, Özdemir, U. (2005). Hacettepe üniversitesi sosyal hizmetler yüksekokulu öğrencilerin üniversite ve okula yönelik ihtiyaç ve beklentilerinin değerlendirilmesi, Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 2(16), Rengasamy, S. (2011). History of social welfare / work. madurai ınstitute of social sciences Tomanbay, Ġ. (2005) lı yıllardan 2000 li yıllara sosyal hizmet eğitimi. In: Onat Ü. (Ed.), Sosyal hizmet eğitiminde yeni yaklaģımlar, sosyal hizmet sempozyumu 2002 (ss ). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Yayın No:17, Ankara. Yükseköğretim Kurulu Personel Dairesi BaĢkanlığı 2010 Yılı ÖYP Tercih Kılavuzu,

14 Yükseköğretim Kurulu Personel Dairesi BaĢkanlığı 2011 Yılı ÖYP Tercih Kılavuzu, Sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu na Ġstinaden YÖK ün Ülkemizdeki Sosyal Hizmet Bölüm Sayısına ĠliĢkin Verileri Tarihli 2914 sayılı Yükseköğretim Personel Yasası Tarihli Öğretim Üyesi YetiĢtirme Programına ĠliĢkin Esas ve Usuller