ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ ARASINDA İLETİŞİMİN DEĞİŞEN YÜZÜ: ANLIK MESAJLAŞMA PROGRAMLARI. Ebru ÇETİN

Transkript

1 SOSYOLOJİ DERNEĞİ ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ ARASINDA İLETİŞİMİN DEĞİŞEN YÜZÜ: ANLIK MESAJLAŞMA PROGRAMLARI Ebru ÇETİN VI. Ulusal Sosyoloji Kongresi, Ekim 2009, Toplumsal Dönüşümler ve Sosyolojik Yaklaşımlar, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.

2 Üniversite Öğrencileri Arasında İletişimin Değişen Yüzü: Anlık Mesajlaşma Programları ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİ ARASINDA İLETİŞİMİN DEĞİŞEN YÜZÜ: ANLIK MESAJLAŞMA PROGRAMLARI Ebru ÇETİN 1 Öz Günlük yaşamımızda gerçekleşen birçok iletişim biçimi internet aracılığı ile farklı bir boyuta taşınmıştır. Yeni birlikte olma alanları olarak sosyal iletişim ağlarında, beden ve mekândan bağımsız olarak genellikle kelimeler aracılığı ile gerçekleşen iletişim yaşanmaktadır. Bedensel, mekansal ve zamansal sınırlarından bağımsız olarak elektronik bir alan üzerine sanal kimlikler yeniden inşa edilmektedir. Sosyal iletişim ağları, kullanıcılara kendilerini yeniden tanımladıkları ve çeşitli sosyal ilişkilere katıldıkları bir kimlik alanı olarak yapılanmaktadır. Son yıllarda sosyal iletişim ağlarından biri olan facebook, Türkiye de özellikle üniversite gençliği arasında hızla yaygınlaşmaktadır Bu çalışmada sosyal iletişim ağlarından biri olan facebook un, yeni ilişkiler kurma ve mevcut ilişkileri sürdürmede alternatif sosyal mekânlar olma özelliğinin etkinliği sorgulanacaktır... Gençliğin facebook a üye olma nedenleri ve toplum içinde var olabilme arayışındaki rolüne ilişkin bir çerçeve sunulmaya çalışılacaktır.bu amaçla Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde lisans öğrencilerinden 180 kişiye anket formu uygulanmıştır. Ayrıca facebook u yoğun olarak kullananlar arasından seçilen bir grupla derinlemesine görüşmeler yapılarak uygulamalı bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Anahtar kelimeler: iletişim, anlık mesajlaşma, bilgisayar aracılı iletişim 1 Yrd. Doç. Dr., Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü, İzmir Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı

3 Abstract Ebru ÇETİN Many in our daily life occurred communications format through the internet has moved into a different dimension. Together as a new field of social communication networks that, regardless of size and space is usually achieved by means of words is in the communication. Physical, spatial and temporal boundaries, regardless of the virtual identity on an electronic field are re-built. Social communication network users are redefining themselves and participate in various social relations that are configured as an ID field. In recent years, facebook which is one of the social networks is becoming rapidly popular especially among youth in the universities of Turkey. In this paper the effectiveness of Facebook, which is one of the social networks, to establish alternative social spaces for forming new relationships and to maintain existing relationships is being analysed Youth of the reasons that Facebook members and the role exists within society regarding search to be trying to provide a framework. 180 B.A. students of Ege University have been interviewed for this purpose. A group has been selected among Undergraduate Ege University students, who are facebook users, for the depth interviews that carried out in practical work Key Words: social communication networks, youth, facebook, communication, identity 6. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı 293

4 Üniversite Öğrencileri Arasında İletişimin Değişen Yüzü: Anlık Mesajlaşma Programları İnternet ve Sosyal İlişkiler Günümüzde internet dünyanın çeşitli bölgelerinde yaşayan insanları birbirine bağlayarak, e-posta, anlık mesajlaşma ve sosyal ağları kullanarak, bilgi paylaşımı ve sohbet etmeye olanak sağlamaktadır. İnternet insanların diğer insanlarla ilişki kurarak haberleşebildiği, bilgilerini güncelleyip, bilgi üretebildiği ve paylaşabildiği bir ortam haline gelmiştir.mc Luhan (1964) ve Meyrowitz (1985) elektronik iletişim teknolojilerinin gelişimiyle, zaman ve mekanın ortadan kalktığını ve mekanın anlamını kaybettiğini yada mekan duygusunun kaybolduğu sınırsız küresel köyde yaşadığımızı ifade emişlerdir. Son yıllarda sosyal ilişkilerde internetin kullanılması yaygınlaşmaktadır. Bu konuda yapılan araştırmalar, internetin daha çok iletişim amaçlı ve bilgisayar aracılı iletişimi kolaylaştırmada kullanıldığı, ayrıca sadece sosyal bağları sürdürmede değil aynı zamanda yeni ilişkilerin oluşumunu sağlama amacına da hizmet ettiğine işaret etmektedir. (McKenna vd. 2002; Parks ve Floyd, 1996). İnternetin sosyal olarak kullanımı, diğerleri ile doğrudan etkileşime geçmeyi kapsamaktadır. Diğerleri ile ilişkiye geçme, tanışıklık düzeyine bağlı olarak iki şekilde ortaya çıkmaktadır. Birincisi, tanıdıklarla etkileşimde bulunma, örn; aile iş arkadaşları ve arkadaşlar, ikincisi ise, yabancılarla etkileşimde bulunmadır (Zahoo,2006). Internet sosyal ilişkilerde kullanıldığı gibi, sosyal olmayan amaçlar için de kullanılmaktadır. Internetin sosyal olmayan amaçları, web sitelerinde gezinme, haberleri okuma, bilgisayar oyunları gibi bireysel online aktiviteleri kapsamaktadır (Zahoo,2006). İnternetin sosyal ilişkiler üzerinde etkisi konusunda bir çok çalışma yapılmıştır. Genel olarak araştırmalar internetin, yabancılarla yeni online sosyal ilişkileri sürdürme, oluşturma ve geliştirmede nasıl etkili olduğu yada internetin arkadaşlar, tanıdıklar ve aile ile varolan ve süregiden ilişkilerini nasıl devam ettirmeye yardımcı olduğu üzerine odaklanmaktadır. (Xie,2008) İnternet aracılığı ile bireylerin oluşturdukları sosyal ilişkilerin gerçek yaşamdaki ilişkilerden farklılaştığı yönler, bir çok yazar tarafından ele alınmış ve değişik biçimlerde değerlendirilmiştir. Bazı araştırmacılar internet kullanımının sosyal bağları azalttığı ve sosyal yalnızlı Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı

5 Ebru ÇETİN ğı artırdığına dikkati çekmektedir. (Sanders vd., 2000) Bazı araştırmacılar ise internet kullanımının destekleyici sosyal ilişkilerin sürdürülmesi ve oluşturulmasını kolaylaştırabileceğini ileri sürmektedirler( Wellman ve Gulia, 1999; Turner vd., 2001; Shaw ve Grant, 2002) Tom Tyler, online etkileşimin geleneksel olarak gerçek yaşamdaki aktivitelerle yer değiştirebileceğine vurguda bulunmaktadır. Online iletişimin ortaya çıkışının, daha gevşek sosyal bağlara neden olabileceğin belirtmiştir.böylelikle bireylerin, diğerleri ile yüzyüze etkileşimde bulunmak için evleri dışına çıkmalarına gerek kalmadığını ifade etmiştir. İnternetin bireylerin evlerinden arkadaşlıklarını sürdürmelerine, romantik bağlar kurmaya, diğerleri ile politik, sosyal konulara dayalı tartışmalarda bulunmaya daha kolay olanak sağladığını da ileri sürmektedir. (Tyler,2002:196) Gerçek yaşamda bazı bireylerin birbirleri ile karşılaşma ve arkadaş olması çok zor olsa da, internet ortamında iletişime geçilerek mekansal uzaklık ve sınırlamalar ortadan kalkabilmektedir. Bu açıdan internetin, bireylere gerçek yaşamda içinde yer alamayacağı grup ve arkadaşlıklara ulaşmayı sağlama özelliğini sunduğu söylenebilir. Ancak arkadaşlıkların içeriği ve bireylere ne kadar doyum sağladığı tartışmalıdır. The Pew Internet & American Life ın yaptığı bir araştırmaya göre, üniversite öğrencileri genel nüfusa göre daha fazla internete bağlanmaktadır. (Jones, 2002).Araştırmanın bugularına göre üniversite öğrencilerinin %86 sı internete bağlanmaktadır. Bir çok öğrenci bilgisayara evden ve okuldan ulaşmakta ve yaşamlarının büyük bir kısmında internet yer almaktadır. İnternet günlük yaşamda bireylerin vazgeçemediği ve çok çeşitli amaçlar için kullandığı bir iletişim aracı durumuna gelmiştir. İnternet ortamında gerçekleştirilen iletişim, gerçek yaşamdaki iletişimden farklı aynı zamanda bireylerin ihtiyaçlarını karşılamak için sürekli yeni özellikler sunmaya devam eden bir süreçtir. Bilgisayar Aracılı İletişim (CMC) Günümüzde iletişim biçimleri farklı boyutlarda gerçekleşmekte ve değişmektedir. Bireyler için önemli olan ise bu değişimin sosyal ilişkiler ve yaşamın tümüne uygulayabilmek- 6. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı 295

6 Üniversite Öğrencileri Arasında İletişimin Değişen Yüzü: Anlık Mesajlaşma Programları tir. Bilgisayar aracılı iletişim farklı bir iletişim ortamını temsil etmekle birlikte, iletişimdeki yapıları, zaman ve alanı, fiziksel çevreyi değiştirmektedir. Bilgisayar aracılı iletişim ortamlarının varoluş nedeni, içeriği ister ciddi ister hafif olsun, katılımcıların en basit anlamı ile sohbet etme ve enformasyon paylaşımı istemine temellenir. Ortamda katılımcının isteminin gerçekleşmesi düz çizgisel değildir, tam tersine, katılımcılar arasında çok boyutlu ve çok yönlü bağlanmalar meydana gelir. Bilgisayar aracılı iletişim ortamlarında genel olarak doğrudan ve eş-anlı ileti değiş tokuşu gerçekleşir. (Binark, 2004:123) Walther a (1996) göre, İnternet in en çok tartışılan diğer bir yönü de insan ilişkilerinde yarattığı değişikliklerdir. Bu tür ilişkiler için Bilgisayar Aracılı İletişim terimi kullanılmaktadır. Bilgisayar aracılı iletişim yüz yüze ilişkilerde kaçınılmaz olarak yer alan beğenilmeme, eleştirilme, dışlanma gibi sosyal riskleri azaltmaktadır. Bu yüzden kişi bilgisayar ekranının göreceli güvenliğine sığınarak, yeni iletişim yolları, yeni roller, yeni kimlikler hatta yeni cinsiyetler deneyebilmektedir (Curtis, 1992; Turkle, 1995). Sosyal olarak interaktif teknolojiler, anlık mesajlaşma gibi, günümüz gençliğinin sosyal ağlarını yeniden tanımlamaya başlamaktadır. Ucuz olması, hızlı olması anlık iletişimi sağlaması gibi nedenlerle gençlerin bu teknolojileri tercih ettiği görülmektedir. Anlık mesajlaşma, bilgisayar aracılı iletişimin bir biçimi olup bireylerin diğerleri ile iletişim kurmasına ve arkadaşlık ile sosyal bağların güçlendirilmesini sağlamaktadır. (Bryant vd.,2006) İnternet kullanımı yeni insanlarla buluşma ve karşılaşma aracı olması dışında, pek çok bilgisayar aracılı iletişim kullanıcısı bildiği ve tanıdığı kişilerle etkileşime geçmektedir. (Baron, 1998, 2004; Bryant vd., 2006; Grinter ve Palen, 2002; Valkenburg ve Peter, 2007). Genelde birebir iletişime geçen kullanıcılar daha sonra yüzyüze de görüşebilmektedir. Zhao, kulacılarının genelde tanıdığı kişilerle chat kullanıcılarının ise tanımadığı kişilerle iletişime geçme eğiliminde olduğunu ileri sürmektedir. Birebir bilgisayar aracılı chat yapma aynı Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı

7 Ebru ÇETİN zamanda birebir msn kullanımı olarak da genişletilebileceğini ifade etmektedir. (Zhao,2006) Anlık Mesajlaşma Anlık mesajlaşma göreli olarak sanal iletişimin yeni bir aracıdır. Kullanıcılar eşzamanlı metin sohbetleri ile gerçek zamandakine benzer bir iletişim kurabilmektedirler. Anlık mesajlaşma 1990 ların ortalarında popüler olmaya başlamış, IRC (Internet Relay Chat) ve MUD s (Multi User Dungeons) programları bireylerin birbirleri ile iletişme geçmesinde aktif rol oynamıştır. Günümüzde online pazarda AOL Instant Messenger, MSN Messenger, Yahoo! Messenger ve ICQ şirketleri güçlü ve üstün durumda bulunmaktadır (Sines;2002). Anlık mesajlaşma, iki ya da daha çok insanın farklı fiziksel alanlarda gerçek zamanda metin merkezli mesajlar ile sohbet etmesine olanak verir. Anlık mesajlaşma yer merkezli olmayıp zaman merkezli bir iletişim biçimidir (Henze ve Southhard, 2003). Anlık mesajlaşma programı kullanıcıları, iletişimde bulunmak için fiziksel olarak online durumunda iken, aynı mekanda olmalarına gerek yoktur. Anlık mesajlaşma, günümüzde internet ortamında çok hızla gelişen bir uygulama alanıdır. Dünyadaki milyonlarca kullanıcının arkadaşları yada tanıdıkları ile uygun ve kolay olarak etkileşimde bulunmasına olanak vermektedir Hazır bulunma yada varolma (presence) sanal dünyada önemli bir kavramdır. Var olduğunun farkında olma kullanıcılara iletişim listesindeki diğer insanların çevrimiçi olduğunun bilmesi anlamına gelmektedir ( Vogiazou,2002). Anlık iletişimde, bireyler öncelikle kendileri için bir isim yada kimlik oluşturmaktadırlar. Kullanıcıların isim seçimi sanal kimliğin yaratılmasında önemlidir. Bu kimliğin oluşturulma aşamasında ilk adımdır. Daha sonra ise kullanıcılar kendi profillerini oluştururlar. Kulacı profilleri, diğer kişilere sizin kim olduğunuz hakkında bilgi verir. Bireyin kendini ifade etme olanağı bulduğu sınırlı bir alandır. Profillerin işlevi diğer kullanıcılara kendini tanıtmadır. Arkadaş listesi ise kullanıcıya kiminle iletişim kuracağını düzenleme yoludur. Arkadaş listesinde bulunanlar anlık mesajlaşma programını kullandığında diğer kullanıcının listesinde online olarak görülebilirler. Ancak durumlarını isteğe göre çevrimiçi, meşgul, hemen döne- 6. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı 297

8 Üniversite Öğrencileri Arasında İletişimin Değişen Yüzü: Anlık Mesajlaşma Programları cek, dışarıda, öğle yemeğinde, telefonda yada çevrimdışı olarak belirleyebilirler. Diğer bir özellik ise kullanıcıların bir yada daha fazla kullanıcıyı engellemesidir. Böylelikle engellenen diğer kullanıcılar, o kişiyi sürekli olarak çevrimdışı olarak görerek iletişime geçemeyeceklerdir. Hue ve arkadaşları(2004) yaptıkları araştırmada, arkadaşlar arasında anlık mesajlaşmanın kullanım sıklığı ve fark edilen samimiyetin derecesi arasındaki ilişkiyi araştırmışlardır. dışında bilgisayar aracılı iletişim (CMC) tarzı olarak anlık mesajlaşma kullanımı incelenmiştir. Çalışmada elde edilen veriler sonucu, anlık mesajlaşma kullanım sıklığı ve samimiyet arasında pozitif ilişkinin olduğu, anlık mesajlaşma kullanım sürecindeki artışla birlikte, kullanıcıların internetteki arkadaşları ile daha fazla yakınlaştığı ortaya çıkmıştır(hu vd, 2004). Araştırmanın Metodolojisi Bu araştırma, üniversite öğrencileri günlük yaşamlarında anlık mesajlaşma programlarının yerini ve bu tür programları kullanım nedenlerini açıklamaya çalışan betimsel bir çalışmadır. Öğrencilerin bu tür ortamlarda diğerleri ile nasıl ve ne sıklıkla iletişim kurduğu araştırılmıştır. Araştırmanın evrenini, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde öğretim yılında okuyan lisans öğrencileri oluşturmaktadır.hazırlık sınıfında okuyan öğrenciler araştırmanın kapsamı içine alınmamıştır. Araştırmanın örneklemi oluşturulurken kota örnekleme tekniği kullanılmıştır Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde okuyan kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre daha fazla sayıda olması nedeniyle cinsiyet açısından kota yöntemi uygulanmıştır. Her bir cinsiyetin %10 u alınarak toplam 200 öğrenciye anket formu uygulanmıştır. Ayrıca anket formu uygulanan öğrencilerin bir kısmı ile derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Elde edilen sayısal veriler SPSS paket programı ile değerlendirilmiştir. Öncelikle genel frekans dağılımları dikkate alınarak değerlendirilmiş daha sonra anlamlı görülen değişkenler arasında çapraz ilişkiler kurulmaya çalışılmıştır Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı

9 Ebru ÇETİN Araştırma Bulguları Ve Değerlendirilmesi Cinsiyet Araştırmaya katılan toplam 200 öğrencinin 125 i kız öğrencilerden (%62,5)oluşurken 75 i erkek öğrencilerden (%37,5) oluşmaktadır. Edebiyat Fakültesin de okuyan kız öğrencilerin erkek öğrencilerin sayısından fazla olması nedeniyle örneklem oluşturulurken bu dağılım dikkate alınmıştır. Öğrencilerin anlık mesajlaşma programlarının kullanımı ve bununla ilgili düşünceler sorgulanırken cinsiyet açısından herhangi bir farklılık olup olmadığı da araştırmadan elde edilen verileri içerisinde değerlendirilmiştir. İnternete Erişim ve İnternete Bağlanma Yeri Araştırmada öğrencilerin internete erişimi sorgulandığında, büyük bir çoğunluğunun (%81,5) internete doğrudan erişim sağlayabildiği görülmektedir.tablo:1 de görüldüğü gibi, internete erişim ve bağlanma yeri olarak, öğrencilerin % 69,5 gibi büyük bir oranı, kendi evlerini ifade etmişlerdir. Öğrencilerin %8,5 i yurttan internete bağlandıklarını, % 3,5 i ise okuldan internete bağlanabildiklerini belirtmişlerdir. İnternete erişim ve bağlanmada internet kafeyi kullanan öğrencilerin oranı ise %18,5 dir. İnternet kafeden internete erişim sağlayan öğrenciler kendilerinin dolaylı olarak internete eriştiklerini belirtmişlerdir. Öğrencilerle yapılan görüşmelerde kaldıkları ve sürekli bulundukları yerlerden internete erişimin daha kolay olduğunu ancak internet kafeye gitmek için mekan seçimi ve ücret gibi faktörlerin etkili olduğu ifade edilmiştir. Tablo: 1 İnternete Bağlanma Bağlanma Yeri % Ev %69,5 Üniversite %3,5 Yurt %8,5 İnternet Kafe %18,5 Toplam %100 Anlık Mesajlaşma Programlarının (MSN) Kullanım Amaçları Öğrenciler arasında yaygın olarak kullanılan anlık mesajlaşma programlarının(msn) kullanım amaçları farklılık gösterebilmektedir. Bu şekilde kurulan eş anlı iletişim sürecinde kullanım amaçları da bireyin ihtiyaçları ve istemleri çerçevesinde değişebilmektedir. 6. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı 299

10 Üniversite Öğrencileri Arasında İletişimin Değişen Yüzü: Anlık Mesajlaşma Programları Genel olarak değerlendirildiğinde öğrencilerin bu programları kullanım amaçlarının başında %80 ile gündelik aktiviteleri düzenleme, haberleşme sağlama, olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin %11 i can sıkıntısını giderme ve yalnızlığını paylaşma gibi nedenler ile kullandığını ifade ederken, %5 i arkadaşları ile günlük olayları konuşma ve dedikodu yapma, %2,5 i alışkanlıktan dolayı, %1,5 i ise yeni arkadaşlıklar edinme amacıyla MSN i kullandığını belirtmiştir. Tablo:2 MSN Kullanım Amaçları Kullanım Amaçları % Gündelik aktiviteleri düzenleme %41 Haberleşme sağlama %39 Can sıkıntısı, yalnızlığı paylaşma %11 Günlük olayları konuşma ve dedikodu %5 Alışkanlık %2,5 Yeni arkadaşlıklar edinme %1,5 Toplam % Cinsiyet açısından değerlendirildiğinde, can sıkıntısını giderme ve yalnızlığını paylaşma, arkadaşları ile günlük olayları konuşma ve dedikodu yapma gibi kullanım amaçları arasında yer alan seçenekleri tercih edenlerin büyük çoğunluğunu kız öğrenciler oluşturmaktadır. Öğrencilerin %64 ü MSN i uzakta olan arkadaşları ile görüşmede kullandığını, %28 i bazen MSNi tercih ettiğini, %8 i ise uzaktaki arkadaşlarla görüşme amacıyla MSN i kullanmadığını belirtmiştir. Araştırmada dikkati çeken diğer bir sonuç ise, öğrencilerin %75.5 gibi büyük bir çoğunluğunun, MSN de konuşmanın yüz yüze konuşmaktan daha etkili olmadığını belirtmesidir. Öğrencilerin %18,5 i bazen yanıtını verirken, %6 sı etkili olduğunu ifade etmiştir. Öğrenciler arasında yüz yüze görüşmenin sanal iletişimden daha etkili olduğu görüşü yaygın olmakla birlikte, bu olanağa sahip olmadıkları zaman sürecinde MSN i tercih ettikleri ortaya çıkmaktadır. Araştırmaya katılan öğrencilerin günlük ortalama saat olarak MSN kullanımı incelendiğinde, %49,5 i bir saatten az kullandığını, %44 ü 1-3 saat arası kullandığını, %6 sı Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı

11 Ebru ÇETİN saat arası, %0,5 i ise 10 saatten fazla kullandığını belirtmiştir. Elden edilen verilerden de görüldüğü gibi öğrencilerin günlük ortalama MSN kullanımı bir saatten az ve 1-3 saat arasında yoğunlaşmaktadır. Öğrencilerin yaklaşık yarınsı günlük ortalama bir saatten fazla MSN i kullanarak arkadaşları ile iletişime geçmeyi tercih etmektedir. Bir saatten az kullananlar ise genelde MSN i arkadaşları ile bilgi alışverişi sağlama gibi haberleşme amaçlı kullandıklarını ve internet kafeden bağlandıkları için zaman sınırlaması bulunduğunu ifade etmişlerdir. Cinsiyet açısından değerlendirildiğinde anlamlı bir farklılaşma görülmemiştir. Anlık Mesajlaşma Programları Kullanımı (MSN) ve Arkadaşlar Araştırmada öğrencilerin MSN kullanımında arkadaş sayıları ve yeni arkadaş edinmeye ilişkin görüşleri sorgulanmıştır. Elde edilen veriler sonucu MSN de kayıtlı ortalama arkadaş sayısının en fazla %16 ile arasında olduğu görülmüştür. İkinci sırada %15 ile arasında kayıtlı arkadaşı olduğunu belirtenler gelmektedir. Genel olarak değerlendirildiğinde öğrencilerin MSN de kayıtlı arkadaş sayısının yüksek olduğu görülmektedir. Öğrencilerle yapılan görüşmelerde, sosyal ağ sitelerinde eski arkadaşları bulmanın artık kolay olduğu bu sayede onlarla iletişim kurup MSN de iletişimlerine devam ettikleri belirlenmiştir. Ayrıca aileler, arkadaşlar ve akrabalar ile bu yolla daha ucuza iletişim kurulabildiğinden arkadaş listesinin fazla olduğu ifade edilmiştir. Cinsiyet açıcından anlamlı bir farklılaşma bulunmamaktadır. Tablo:3 Ortalama Arkadaş Sayısı Arkadaş Sayısı % , , , , , , , , , , ,5 Toplam 100,00 6. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı 301

12 Üniversite Öğrencileri Arasında İletişimin Değişen Yüzü: Anlık Mesajlaşma Programları Öğrencilerin MSN de yeni arkadaşlıklar edinme konusunda görüşleri incelendiğinde, %31,5 inin yeni arkadaşlıklar edinmeyi sağladığını belirtirken, %68 i yeni arkadaşlıklar edinmeyi sağlamadığını % 0,5 i ise kararsız olduğunu belirtmiştir. Elde edilen veriler sonucu öğrencilerin MSN den yeni arkadaşlıklar edinmeyi tercih etmedikleri görülmektedir. MSN de kurulan arkadaşlıkların kalıcılığı konusunda %65 i olumsuz görüş bildirirken, %27 si kısmen kalıcı olduğunu, %8 i ise bu sayede edinilen arkadaşlıkların kalıcı olduğunu ifade etmiştir. Öğrencilerle yapılan görüşmelerde MSN de daha çok arkadaş, tanıdık, aile ve akrabalarla iletişim kurulduğu dile getirilmiştir. Yeni arkadaşlıklar kurulabildiği kabul edilirken bu arkadaşlıkların kalıcılığı konusunda olumsuz görüşler daha fazladır. Araştırmada öğrencilerin gerçek yaşamda yüz yüze görüştüğü arkadaşları ile MSN de görüşme eğilimleri incelenmiştir. Öğrencilerin %60 ı yüz yüze görüştüğü arkadaşları ile MSN de görüşmeye davam ettiklerini ifade ederken, %32 si bazen, %8 i ise görüşmediğini belirtmiştir. Araştırmadan elde edilen bu veriler, öğrencilerin arkadaş listesine daha çok önceden tanıdıklarını ekledikleri ve yüz yüze görüşülen arkadaşlarla MSN aracılığı ile görüşmeye devam edildiğini göstermektedir.öğrencilerle yapılan görüşmelerde, üniversitedeki arkadaşları ile haberleşme, bilgi alışverişi, günlük yada hafta sonu aktivitelerini düzenlemede MSN kullanımını tercih ettikleri belirlenmiştir. Anlık Mesajlaşma Programlarında Mahremiyet ve Güvenlik Hissi Araştırmada üniversite öğrencilerin MSN kullanımında mahremiyet ve güvenlik hissine ilişkin görüşleri alınmıştır. Elde edilen veriler dikkat çekicidir. Öğrencilerin MSN in sizce özel ve mahremiyeti olan bir ortamıdır sorusuna verdikleri yanıtlar yüzde olarak birbirine yakın orandadır. Öğrencilerin bu soruya %55 i evet yanıtını verirken,%44,5 i hayır yanıtını vermiştir. Evet yanıtını verenlerin büyük çoğunluğu, arkadaşlar listelerini kendileri oluşturdukları için ve istedikleri kişiler ile iletişime geçme şansına sahip olduklarından dolayı, bu ortamı kendilerine özgü ve mahremiyeti olan bir yer olarak gördüklerini belirtmişlerdir. Ayrıca MSN e girmek için şifrelerinin bulunması ve diğerlerinin izin vermedikleri sürece bu alanı göremeyecek olması güvenlik hislerini artıran bir faktör olarak ortaya çıkmaktadır Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı

13 Ebru ÇETİN MSN adreslerinin ad, soyad gibi gerçek bilgilerden mi yoksa yabancı isim, rumuz gibi başka isimlerden mi oluştuğu irdelendiğinde, %70 inin gerçek isimlerinden oluşan MSN adresi aldığı ortaya çıkmıştır. Ayrıca öğrencilerin %71,5 i MSN e kendi fotoğrafını koyduğunu, %21,5, herhangi bir fotoğraf, %7 si ise her ikisini de tercih ettiğini belirtmiştir. Kendi fotoğrafını koyanların neden böyle bir tercih yaptığı sorgulandığında farklı yanıtlar elde edilmiştir. Verilen yanıtlar genelde, tanınmak için, çekindiğim kimse yok, zaten hepsi arkadaşım, hoşuma gidiyor olarak verilmiştir. Cinsiyet ve fotoğraf kullanımı sorgulandığında, kendi fotoğrafını kullananlar içinde kız öğrencilerin yüzdesinin erkek öğrencilere göre daha fazla olduğu bulunmuştur. Araştırmada elde edilen veriler sonucu, gençler arasında MSN kullanımının yaygın olmasının zaman içinde bu ortama duyulan güven hissinin artmasına neden olduğu düşünülmektedir. MSN kullanımında bireyler kötü deneyimlere sahip olmadıkça (adres çalınma, bilgi ve resimleri aktarma gibi) MSN ortamında iletişim kurmada kendilerine yönelik bir tehdit algısı içine girmedikleri anlaşılmaktadır. Anlık Mesajlaşma Programlarında İletişim Biçimi Araştırmada öğrencilerin MSN de iletişim biçimleri irdelenmiştir. Öğrencilerin %51,5 i çevrimiçi iletişimi tercih ederken, %36,5 i çevrimdışı, %12 si ise her ikisini de tercih ettiğini ifade etmişlerdir. MSN e girdiğinde kendisini arkadaş listesi tarafından görünmez durumunda bulunduranlar yani çevrimdışı olanların çoğunluğu, o an konuşmak istemediği kişilerle iletişimde bulunmak istemediklerini yada iletişime geçilenleri kendilerinin seçmek istediklerini belirtmişlerdir. Her ikisini tercih edenler ise duruma göre çevrimiçi yada çevrimdışı olduklarını belirtmişlerdir. MSN de çevrimdışı yazışanlar içinde kız öğrencilerin oranı daha fazladır. MSN de birden fazla kişi ile aynı anda konferans görüşme özelliğini kullananların oranı %73 ile yüksek düzeydedir. Kız öğrenciler konferans görüşmeyi erkek öğrencilere göre daha fazla tercih etmektedir. Öğrenciler arasında görüntülü görüşme (webcam) kullanımı da yaygındır. Öğrenci- 6. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı 303

14 Üniversite Öğrencileri Arasında İletişimin Değişen Yüzü: Anlık Mesajlaşma Programları lerin %48 i webcam kullanımına bazen yanıtını verirken, %22 si evet, % 30 u ise hayır yanıtını vermiştir. Ayrıca MSN aracılığı ile yazışırken J L gibi MSN ifadelerini kullananların oranı da yüksek düzeyde çıkmıştır. Sadece %8 i kullanmadığını ifade etmiştir. Ancak iletişime geçerken yazışmak yerine sadece bu ifadeleri kullanmayı tercih edenlerin oranı %5 dir. Sonuç Günümüzde iletişim teknolojileri, gençler tarafından tercih edilmekte ve kullanılmaktadır. İnternet bir çok birey için özellikle de gençler için hayatın önemli bir parçası durumuna gelmiştir. Kullanım amaçları farklı olsa da özellikle üniversite öğrencilerinin bilgisayar aracılı iletişim biçimi olan anlık mesajlaşma programlarını tercih ettiği görülmektedir. Genel olarak değerlendirildiğinde, anlık mesajlaşma programlarının gençler arasında yaygın olarak kullanıldığı ancak yüz yüze iletişim ile daha fazla paylaşımın yaşandığı ortaya çıkmaktadır. Gerçek yaşamda varolan sosyal ilişkilerin ve arkadaşlıkların anlık mesajlaşma programları ile sürdürüldüğü görülmektedir. Öğrencilerle yapılan görüşmelerde anlık mesajlaşma programlarında de daha çok arkadaş, tanıdık, aile ve akrabalarla iletişim kurulduğu dile getirilmiştir. Yeni arkadaşlıklar kurulabildiği kabul edilirken bu arkadaşlıkların kalıcılığı konusunda olumsuz görüşler daha fazladır Bunun nedenleri arasında, üniversite öğrencilerinin gerçek yaşamda arkadaş edinme olanaklarının yetişkinlere göre daha fazla olması ve kampus ortamında arkadaş edinme konusunda mekansal sınırlamaların daha az olması sayılabilir. Öğrencilerin arasında MSN gibi anlık mesajlaşma programlarının tercih edilmesinin önemli bir nedeni de, maliyet olarak daha ucuz olmasından da kaynaklanmaktadır Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı

15 KAYNAKÇA Ebru ÇETİN BRYANT, J. A., SANDERS, Jackson, A., SMALLWOOD, A. M. K IMing, Text Messaging, and Adolescent Social Networks. Journal of Computer-Mediated Communication, 11(2) CURTİS, Pavel 1992 Mudding: Social Phenomena in Text-Based Virtual Realities, Online HAYTHORNTHWAİTE, C., WELLMAN, B Work, friendship and media use for information exchange in a networked organization, Journal of the American Society for Information Science, 49(12), HENZE B., SOUTHARD S Electronic discussion from the perspective of genre theory,retrievedmar pdf HU, Y., WOOD, J.F., SMİTH, V., WESTBROOK, N Friendships through IM: Examining the relationship between instant messaging and intimacy, Journal of Computer- Mediated Communication, 10(1) MC LUHAN M The Medium is The Message, London MCLUHAN, M., POVERS, B. R., 2001 Global Köy, İstanbul: Scala Yayıncılık. MCKENNA, K., GREEN, A. S., GLEASON, M. E. G Relationship formation on the Internet: What is the big attraction? Journal of Social Issues, 58, 1, 9-31 MEYROWİTZ J No Sense of Place, Oxford. Oxford University of Press. NİE, N. H Stability, interpersonal relationships and the Internet: reconciling conflicting findings American Behavioral Scientist, 45(3), PARKS, M. R., FLOYD, R Making friends in cyberspace Journal of Communication 6. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı 305

16 Üniversite Öğrencileri Arasında İletişimin Değişen Yüzü: Anlık Mesajlaşma Programları 46, SANDERS, C. E., FİELD, T. M., DİEGO, M. KAPLAN, M The relationship of Internet use to depressionand social isolation among adolescents, Adolescence, 35(138), SHAW, L.H. GRANT, C.S.W In defense of the Internet: the relationship between Internet communication and depression, loneliness, self-esteem, and perceived social support,cyberpsychology & Behavior, 5(2), SİNES, Shawn 2003 Instant Messaging is Changing the Way We Chat,[Electronic Version]. The Columbus Dispatch. Retrieved July 5, 2001, from (March17) TURKLE, Sherry 1995, Life on the Screen: Identity in the Age of İnternet, New York, TURNER, J. W., GRUBE, J. A. MEYERS, J Developing an optimal match within online communities: an exploration of CMC support communities and traditional support, Journal of Communication, 51(2), TYLER T.R Is the Internet Changing Social Life? It seems that More Things Change, the More They Stay the Same, Journal of Social Issues, 58(1) XİE Bo 2008 The Mutual Shaping of online and offline social relationships, Information Research, Vol.13, no:3, September. VOGİAZOU Y Wireless Presence and Instant Messaging. kmi.open.ac.uk/ publications/pdf/kmi-02-7 ( ). WELLMAN, B., GULİA, M Virtual communities as communities: net surfers don t ride alone. In M. A. Smith, P. Kollock (Eds.), Communities in cyberspace (pp ). London: Routledge. WELLMAN, B., HAASE, A. Q., WİTTE, J., HAMPTON, K Does the Internet increase, Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı

17 Ebru ÇETİN decrease, or supplement social capital? Social networks, participation, and community commitment. American Behavioral Scientist, 45(3), ZHAO, S Do Internet Users Have More Social Ties?: A Call for Differentiated Analyses of Internet Use. Journal of Computer-Mediated Communication, 11(3). ZHAO S Do Internet users have more social ties? A call for differntiated analyses of Internet use, Journal of Computer- Mediated Communication 11(3) article 8 jcmc.indiana.edu/ vol11/issue3/zhao.html). 6. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı 307