HARİTA MÜHENDİSLERİ İÇİN C DİLİ UYGULAMALARI

Transkript

1 HARİTA MÜHENDİSLERİ İÇİN C DİLİ UYGULAMALARI C BİLGİSAYAR PROGRAMLAMA DERSLERİ İÇİN UYGULAMALAR HAZIRLAYAN Prof.Dr. İ. Öztuğ BİLDİRİCİ

2 İÇİNDEKİLER 1. PROGRAMLAMA ORTAMI Proje Klasörü Visual Studio.NET EXPRESS BASİT PROGRAMLAR İlk Program printf ile hesaplama Tam Sayılarla Hesaplama Reel Sayılarla Hesaplama Formatlı Sayı Gösterimi İki nokta arasındaki kenar hesabı İki Nokta Arasında Açıklık Açısı Hesabı for Çevrimi ile Toplama Faktöriyel İç İçe for Çevrimi: Çarpım Tablosu Programı Alan Hesabı e Sayısının Hesabı KARAKTER, DİZİ ve POINTER KULLANILAN ÖRNEKLER Dizi Kullanarak Alan Hesabı Pointer Kullanımı Karakter Dizileri Örneği FONKSİYON KULLANILAN PROGRAMLAR Fonksiyonlara Değer Aktarma Açıklık Açısının Fonksiyon Olarak Programlanması Açıklık Açısı ve Kenarı Birlikte Döndüren Fonksiyon Fonksiyonlar Arası Dizi Aktarma Fonksiyon Olarak Alan Hesabı...27 İ.Ö.BİLDİRİCİ,

3 5. DOSYA KULLANIMI Dosyadan Okuma Dosyaya Yazma İki Boyutlu Dizilerle Çalışma: Matris Çarpımı İLERİ TEKNİKLER Struct, Union ve Typedef Struct ve Dosya Kullanımı Komut Satırından Parametre Almak Sisteme Komut Göndermek Header File Kullanmak C++ ÖRNEKLERİ Ekrandan Veri Giriş Çıkışı Dosya İşlemleri Nesneye Yönelik Programlama...41 İ.Ö.BİLDİRİCİ,

4 1. PROGRAMLAMA ORTAMI Metinde verilen uygulamalar herhangi bir yazılım geliştirme ortamına bağlı değildir. Laboratuar uygulamalarında yazılım geliştirme ortamı olarak Microsoft Visual Studio 6.0 ya da Microsoft Visual Studio.Net kullanılmaktadır. Bu bölümde her iki ortamda da console application (komut satırından çalışan program) oluşturma konusunda kısaca bilgi verilecektir. Günümüzde kullanılan tüm yazılım geliştirme ortamları proje mantığına göre çalışırlar. Proje mantığında proje dosyasında projeyi oluşturan kod dosyalarının adresleri ve proje ile ilgili genel ayarlamalar saklanır. Kod dosyaları yanında başka dosyalarda oluştuğundan proje bir klasörde saklanır. 1.1 Proje Klasörü Projeniz için ilk olarak Windows Explorer (Windows Gezgini) ile bir klasör oluşturun. Windows Explorer iki şekilde açılabilir: 1. Masaüstünde My Computer ikonuna sağ tuş ile tıklayın. Burada Explore (Araştır) seçin. 2. Windows tuşu ve e tuşuna birlikte basın. Windows tuşu klavyede sol tarafta Ctrl ve Alt tuşları arasındaki tuştur. Windows tuşu Ctrl Alt Aşağıdaki şekilde Windows Explorer penceresi görülmektedir. Pencerenin sol tarafında bilgisayarınızdaki kayıt ortamları (disket, sabit diskler, CD, masaüstü vb). Sağ tarafta ise sol tarafta seçilen elemanın içeriği görülmektedir. Çalışma klasörü olarak d:\harita\xxxxxxxxx\prjy (x ler yerine numaranızı yazınız, y yerine proje no yazınız) kullanılacaktır. Klasör açmak için sol pencerede D diskini seçin sağ pencerede boş alanda farenin sağ tuşuna basın New Folder (Yeni Klasör) seçin. Kullandığınız bilgisayarda D diski yok ise aynı işlemi C diskinde yapınız. Bu anda New Folder olarak adlandırılmış bir klasör oluşacaktır. Bu yazı seçilmiş durumda iken (karartılmış durumda) klavyeden klasör ismini girip enter tuşuna basın. Klasör ismi değişmiş olacaktır. Fare ile çift tıklayarak bu klasörü açabilirsiniz. Klasör ismi olarak harita girerken mutlaka küçük harflerle yazınız! İ.Ö.BİLDİRİCİ,

5 Disket Sabit diskler CD Bu alanda farenin sağ tuşu ile tıklayın! Klasörler açılmış ise yeniden açmaya çalışmayınız! Örneğin harita klasörü varsa açın, içinde numaranız olup olmadığına bakın yoksa açın. İşlemi doğru yapmış iseniz Windows Explorer penceresi aşağıdaki gibi görünecektir. Pencereyi minimize edip programlama ortamını çalıştırın. İ.Ö.BİLDİRİCİ,

6 Pencereyi minimize etmek için bu ikona tıklayın! Sağ pencerede daha sonra kendi klasörünüz altında oluşturacağınız proje klasörünüzü diskete kopyalamak için sol pencerede proje klasörü üzerinde farenin sağ tuşuna tıklayın. Açılan menüden Send to Floppy seçin. Klasörü seçip, sürükleyip disket sürücü (Floppy A:) ikonu üzerine bırakarak da aynı işlemi yapabilirsiniz. Disketten proje klasörü kopyalamak için ise D diskinde açtığınız klasör (numaranız) görünürken disket sürücü (Floppy A:) ikonuna tıklayın sağ tarafta disketin içeriği görünecektir. Buradan proje klasörünü seçin, sürükleyip D diskinde açtığınız klasöre (numaranız) sürükleyin. 1.2 Visual Studio.NET EXPRESS 2010 Laboratuarda VisualStudio.NET yüklü ise bu bölümdeki açıklamaları takip ediniz. VisualStudio6.0 kullanılıyorsa bu bölümü atlayabilirsiniz. Start (Başlat) > Programs (Programlar) > Microsoft Visual C Express seçerek programı çalıştırın. Yeni projeye başlamak için File > New > Project ile aşağıdaki pencerenin görüntülenmesini sağlayın. İ.Ö.BİLDİRİCİ,

7 Installed templates kısmından Win32 seçin, sağ taraftaki pencereden Win32 Console Application seçin. Location kutusunun yanındaki butona (Browse...) basarak açmış olduğunuz klasörü gösterin (D:\HARITA\), name olarak proje1 girin. Create directory for solution kutusunu işaretlemeyin! OK butonuna basın. Next butonuna bastıktan sonra gelen pencerede Empty Project seçin. İ.Ö.BİLDİRİCİ,

8 Projeniz açılınca, görünüm aşağıdaki gibi olmalıdır. Sol tarafta bulunan Solution Explorer penceresinde Surce Files ikonuna farenin sağ tuşu ile tıklayın, açılan penceren add new item seçin. İ.Ö.BİLDİRİCİ,

9 C++ File seçin ve dosya adı olarak proje1 (ya da başka bir isim) verin. Kod dosyası eklendikten sonra dosya adının üzerine farenin sağ tuşu ile tıklayın. Açılan menüden rename seçerek dosyanın uzantısını c yapın. İ.Ö.BİLDİRİCİ,

10 Benzer şekilde projenize başlık dosyası da (Header File) ekleyebilirsiniz. Yazdığınız kodu derlemek ve bağlamak için (compile & link) build menüsünden build... (kısayol F7), kodu çalıştırmak için ise Debug menüsünden Start Without Debugging... (kısayol Ctrl F5) seçilir. Projenizi kaydetmek için File > Save all seçin. Projenizi sık sık kaydetmeniz sizin yararınızadır! İ.Ö.BİLDİRİCİ,

11 Dikkat: Bir projede yalnızca bir main fonksiyonu olabilir. Bir programı bitirip yeni bir programa geçmek için yeni bir proje oluşturmak gerekir. Önceden kaydettiğiniz projenizi açmak için proje klasöründe oluşan vcxproj ya da sln uzantılı dosyayı (örneğin proje1.sln) açınız. Kod dosyasını (örneğin proje1.c) tıklayarak açmayınız!!! Projenizi yedeklerken geçici olarak proje klasörü altında oluşturulan ve diskte fazla yer kaplayan Debug klasörünü silebilirsiniz. 2. BASİT PROGRAMLAR 2.1 İlk Program Ekrana Merhaba mesajı yazdıran bir program kodu aşağıdaki gibidir: /*prg01*/ #include <stdio.h> main() printf("\nmerhaba"); yukarıdaki kodu inceleyelim: include tanımlamaları hemen her C programının başında yer alır. Burada programda kullanılan fonksiyonların hangi kütüphaneden alınacağı bildirilir. ve ile bir programlama bloğu tanımlanır. Programlama blokları içi içe kullanılabilir. printf ekranda veri görüntülemek için kullanılan temel C fonksiyonlarından biridir. Her ifade ; ile sonlandırılır. C dilinde bir program fonksiyonlardan (alt program parçacıklarından) oluşur. Bir programda en az bir fonksiyon olmak zorundadır. Programın çalışmaya başlayacağı fonksiyon main olarak adlandırılır. Bu ad değiştirilemez. Bu bağlamda bir program tek bir fonksiyondan oluşuyorsa o fonksiyonun adı main olmak zorundadır. /* ve */ işaretleri arasında kalan bölüm derleyici tarafından dikkate alınmaz. Bu bölüme program hakkında notlar yazılabilir. 2.2 printf ile hesaplama printf fonksiyonu altında hesaplama da yapmak mümkündür: /*prg02*/ #include <stdio.h> /* printf fonksiyonu ile hesaplama */ main() printf("\n12*2=%i",12*2); printf("\n12/2=%i",12/2); Buradaki %i ifadesi ile ilgili yerde integer tipli bir değişken görüntüleneceği belirtilmektedir. \n ile ekranda imlecin bir alt satıra geçmesi sağlanır. \t tab anlamında olup imleci sekiz boşluk sağa öteler, \a ise alarm anlamında olup kısa bir ses çalınmasını sağlar. Programın çalışması sonucunda aşağıdaki gibi bir ekran görüntüsü elde edilir: 12*2=24 İ.Ö.BİLDİRİCİ,

12 12/2=6 2.3 Tam Sayılarla Hesaplama Verilen iki sayının toplamını, çıkarmasını, çarpmasını yapan bir program için aşağıdaki kod kullanılabilir: /*prg03*/ #include <stdio.h> int x,y; printf("\n\thesaplayici\n"); printf("\nx="); scanf("%i",&x); printf("\ny="); scanf("%i",&y); printf("\n\nx+y=%i\tx-y=%i",x+y,x-y); printf("\n\nx*y=%i\tx/y=%i",x*y,x/y); Yukarıdaki kodu kısaca inceleyelim. İlk olarak integer (tam sayı) tipinde x ve y değişkenleri tanımlanmıştır. Önceki kodlardan farklı olarak printf içerisinde \t kullanılmıştır. Bunun anlamı ekranda kürsörün sekiz karakter sağa ötelenmesidir. Bunu klavyeden tab tuşuna basılmış gibi düşünebiliriz. scanf fonksiyonunda ise ilk olarak tırnak içerisinde ekrandan okunacak değerin formatı belirtilir. Burada %i bir tamsayı değerin okunacağı anlamına gelir. & işareti ise ileride ayrıntıları verilecek olarak pointer anlamındadır. Burada sadece &x kodunun x değişkenine bellekte ayrılan adresi gösterdiğinin bilinmesi yeterlidir. main fonksiyonunun önünde yer alan int bildirimi main fonksiyonunun geriye tamsayı döndürdüğünü belirtmektedir. Geriye döndürülen değer son satırda return fonksiyonu ile belirtilir. Bu değer bu program için 0 olarak belirlenmiştir. Fonksiyonun geriye bir değer döndürmediği int yerine void ile belirtilebilir. Ancak main fonksiyonu için void bildirimi LINUX gcc derleyicisi tarafından kabul edilmez. 2.4 Reel Sayılarla Hesaplama Tamsayılarla hesap yapan program (prg03) bölme işleminde tam bölünme olmaması durumunda bölme sonucunun ondalıklı kısımlarını vermez. Ondalıklı kısımları elde etmek için reel sayılarla işlem yapılmalıdır. Bu amaçla C iki değişken tipi içermektedir. Reel sayılar için kullanılan değişken tiplerinden float 4 byte, double 8 byte uzunluğundadır. prg03 kodunu bir kez de float tipi kullanarak yazabiliriz. /*prg04*/ #include <stdio.h> float x,y; printf("\n\thesaplayici\n"); printf("\nx="); scanf("%f",&x); printf("\ny="); scanf("%f",&y); printf("\n\nx+y=%f\nx-y=%f",x+y,x-y); printf("\n\nx*y=%f\nx/y=%f",x*y,x/y); İ.Ö.BİLDİRİCİ,

13 scanf ve printf fonksiyonlarında bu kez %i yerine %f geldiğini görüyoruz. %f float değişkenler için kullanılan format tanımlamasıdır. Bu kodu çalıştırdığımızda sayıların ondalık kısımlarının da görüntülendiğini görürüz. Aynı kodu double tipi kullanarak yazmak gerekirse, float yerine double %f yerine ise %lf kullanılması gerekir. Reel sayı kullanılması gereken programlarda yeterli hesap inceliğini riske atmamak için genel olarak float değil double değişken tipi tercih edilir. 2.5 Formatlı Sayı Gösterimi Verilen üç sayının toplamını ve ortalamasını bulan bir program yazarak, sonuçların iki basamaklı olarak gösterilmesi sağlayalım. /*prg05*/ #include <stdio.h> double top=0.0,sayi; printf("\n\thesaplayici\n"); printf("\n1.sayi="); scanf("%lf",&sayi); top=top+sayi; printf("\n2.sayi="); scanf("%lf",&sayi); top=top+sayi; printf("\n3.sayi="); scanf("%lf",&sayi); top=top+sayi; printf("\ntoplam=%.2lf",top); top=top/3; printf("\nortalama=%.2lf",top); Değişken tanımlamalarında, double top=0.0 ifadesi top adlı değişkenin başlangıç değerinin sıfır olarak atandığını ifade etmektedir. C dilinde değişkenlere başlangıç değeri vermek çoğu zaman gerekli ve yararlıdır. Çünkü başlangıç değeri belirtilmemiş değişkenlerin programın başlama anındaki değerleri kullanılan derleyiciye göre sıfır olmayabilir. C bu açıdan diğer pek çok programlama dilinden ayrılır. top=top+sayi şeklinde bir ifade matematiksel açıdan geçersiz olarak düşünülebilir. Matematiksel olarak bu eşitliğin sağlanabilmesi için sayi değişkeninin sıfıra eşit olması gerekir. Ancak buradaki = işareti eşitlik anlamında değil değer ataması anlamında kullanılmıştır. Bu ifade bilgisayar programlama açısından top değişkeninin halihazırdaki değerine sayi değişkeninin değeri ekle ve elde edilen değeri tekrar top değişkenine ata şeklinde anlaşılmalıdır. Bu mantıktan hareketle neden top değişkenine başlangıç değeri atandığı daha kolay anlaşılabilir. printf fonksiyonlarında kullanılan %.2f format bildirimleri, ilgili değişkenin değerinin ondalık kısmının iki basamak olarak gösterilmesini sağlar. Printf fonksiyonunda kullanılan format bildirimleri şunlardır: d desimal o oktal x heksadesimal u unsigned (işaretsiz) c karakter s string (karakter katarı) f float (kayar nokta) İ.Ö.BİLDİRİCİ,

14 Bu harfler, bir yüzde işaretinden sonra kullanırlar. Bu iki harf arasına şunlar ilave edilebilir: - sahasının içinde sola dayanmış (n) minimum saha uzunluğunu belirler. n ile m yi birbirinden ayırır (m) float tipi için noktadan sonraki hane sayısı l 'long' tipi olduğunu belirtmek için Değişik formatlı gösterimler için aşağıdaki programı çalıştırıp inceleyin. /*prg06*/ #include <stdio.h> int a; /* basit tamsayı tipi */ long int b; /* uzun tamsayı tipi */ short int c; /* kısa tamsayı tipi */ unsigned int d; /* işaretsiz (+ - siz) tamsayı */ char e; /* karakter tipi */ float f; /* reel sayı (tek incelikli) */ double g; /* çift incelikli reel sayıkta */ a = 1023; b = 2222; c = 123; d = 1234; e = 'X'; f = ; g = ; printf("a = %d\n",a); /* desimal */ printf("a = %o\n",a); /* oktal */ printf("a = %x\n",a); /* heksadesimal */ printf("b = %ld\n",b); /* uzun desimal */ printf("c = %d\n",c); /* kısa desimal */ printf("d = %u\n",d); /* işaretsiz */ printf("e = %c\n",e); /* karakter */ printf("f = %f\n",f); /* reel sayı */ printf("g = %f\n",g); /* çift incelikli reel sayı */ printf("\n"); printf("a = %d\n",a); /* basit 'int' çıktı */ printf("a = %7d\n",a); /* 7 uzunlukta bir saha kullan*/ printf("a = %-7d\n",a); /* sola dayalı 7 lik saha */ printf("\n"); printf("f = %f\n",f); /* tek incelikli reel sayı */ printf("f = %12f\n",f); /* 12 lik bir saha kullan*/ printf("f = %12.3f\n",f); /* noktadan sonra 3 hane */ printf("f = %12.5f\n",f); /* noktadan sonra 5 hane */ printf("f = %-12.5f\n",f); /* sola dayalı 12 hane */ 2.6 İki nokta arasındaki kenar hesabı Verilen iki noktanın koordinatlarından iki nokta arasındaki kenar, s = 2 ( x x ) + ( y ) y1 ifadesinden hesaplanır. Burada karekök almak için sqrt fonksiyonu, math.h kütüphanesindedir. /*prg07*/ #include<math.h> İ.Ö.BİLDİRİCİ,

15 double x1,y1,x2,y2,s; printf("\nx1="); scanf("%lf",&x1); printf("\ny1="); scanf("%lf",&y1); printf("\nx2="); scanf("%lf",&x2); printf("\ny2="); scanf("%lf",&y2); s=sqrt((x2-x1)*(x2-x1)+(y2-y1)*(y2-y1)); printf("\nkenar=%.2f",s); 2.7 İki Nokta Arasında Açıklık Açısı Hesabı İki nokta arasında açıklık açısı (semt) hesabı, y t = 12 arctan x 2 2 y x 1 1 bağıntısından hesaplanır. Buradan elde edilen açılara bölge düzeltmelerinin getirilmesi gerekir. Bölge düzeltmeleri ise pay ve paydanın negatif ya da pozitif olmasına göre yapılır g g g C de trigonometrik fonksiyonlar yalnızca radyan birimi ile çalışır. π sayısını veren bir kütüphane fonksiyonu yoktur. Bu nedenle yeterli incelikte π sayısı trigonometrik ters fonksiyonlar yardımıyla elde edilebilir. π = 2arcsin(1) /*prg08*/ #include<math.h> double x1,y1,x2,y2,t,pi; printf("\nx1="); scanf("%lf",&x1); printf("\ny1="); scanf("%lf",&y1); printf("\nx2="); scanf("%lf",&x2); printf("\ny2="); scanf("%lf",&y2); pi=2*asin(1.0); x1=x2-x1; y1=y2-y1; t=atan(y1/x1); t=t*200/pi; if(x1<0) t=t+200; if(t<0) t=t+400; İ.Ö.BİLDİRİCİ,

16 printf("\naciklik Acisi=%.5f",t); Yukarıdaki kodu incelersek bölme işleminde, sıfıra bölüm olasılığına karşı bir önlem alınmadığını görürüz. Başka bir deyişle arctan fonksiyonu kullanılmadan önce açıklık açısının 0, 100, 200 ve 300 gibi bir değeri olup olmadığı araştırılmalıdır. Bu düşünceye göre program kodu aşağıdaki gibi değiştirilebilir. /*prg09*/ #include<math.h> double x1,y1,x2,y2,t,pi; printf("\nx1="); scanf("%lf",&x1); printf("\ny1="); scanf("%lf",&y1); printf("\nx2="); scanf("%lf",&x2); printf("\ny2="); scanf("%lf",&y2); pi=2.0*asin(1.0); if(abs(x2-x1)<=1.e-7) if(y2>y1) t=100.0; else t=300.0; else x1=x2-x1; y1=y2-y1; t=atan(y1/x1); t=t*200/pi; if(x1<0) t=t+200; if(t<0) t=t+400; printf("\naciklik Acisi=%.5lf\n",t); 2.8 for Çevrimi ile Toplama for çevrimi kullanılarak kullanıcı tarafından verilen sayıda sayının toplamını ve ortalamasını hesaplayan bir program kodu aşağıda verilmiştir. /*prg10*/ İ.Ö.BİLDİRİCİ,

17 int i,j; double top=0.0,sayi; printf("\n kac sayi toplanacak?"); scanf("%i",&j); for (i=1;i<=j;i=i+1) printf("%i.sayi=",i); scanf("%lf",&sayi); top=top+sayi; printf("\ntoplam=%.2lf\tortalama=%.2lf",top,top/(i-1)); 2.9 Faktöriyel Verilen sayının faktöriyelini hesaplayan program: /*prg11*/ int x,i; double fa=1.0; printf("\nx="); scanf("%i",&x); for (i=x;i>=1;i=i-1) fa=fa*i; printf("\nx!=%.0lf",fa); Matematiksel olarak faktöriyel değeri tam sayı olmasına karşın yukarıdaki program kodunda fa değişkeni double olarak tanımlanmıştır. Bunun nedeni, hızla büyüyen faktöriyel değerini int tipi ile hesaplamadan doğan güçlüktür. fa değişkeni int ve long int olarak da tanımlanarak denenebilir. Bu durumda printf içindeki format ifadesi %.0lf yerine int için %i long int için %ld şeklinde değiştirilmelidir. Ancak yukarıdaki kod belli bir büyüklükten sonra (yaklaşık 168!) double tipi ile de hesaplama yapamayacağından program kırılır. Buna karşı bir önlem olarak program aşağıdaki gibi geliştirilebilir. Aşağıdaki kod, negatif bir sayı verilmedikçe, hesaplamaya da devam etmektedir. /*prg12*/ int x=1,i; double fa=1.0; printf("\a\tfaktoriyel Programi, cikis icin negatif sayi girin"); while(x>=0) fa=1.0; printf("\nx ="); scanf("%i",&x); if(x>=0&&x<=168) for (i=x;i>=1;i=i-1) fa=fa*i; printf("x!=%.0lf",fa); else İ.Ö.BİLDİRİCİ,

18 printf("hesaplanamiyor"); printf("\n\tbitti---"); 2.10 İç İçe for Çevrimi: Çarpım Tablosu Programı Aşağıdaki kısa kod 1 den 10 a kadar sayılar için çarpım tablosunu ekranda gösterir: /*prg13*/ int x,y; for (x=1;x<=10;x=x+1) printf("\n"); for (y=1;y<=10;y=y+1) printf("%4i",x*y); Program çalışması sonucu aşağıdaki ekran görüntüsü elde edilir printf fonksiyonu içinde kullanılan %4i" ifadesi ekranda dört karakterlik yere x*y çarpımının sonucunu sağa dayalı olarak yazdırmaktadır. Sola dayalı yazdırmak için %-4i kullanılmalıdır Alan Hesabı Köşe koordinatları bilinen bir şeklin alanı, 1 2 ( x y x y ) F = n n+ 1 n+ 1 n bağıntısı ile hesaplanır. Buna göre nokta koordinatlarını sıra ile alan, kullanıcı esc tuşuna basınca alanı hesaplayan bir program kodu aşağıdaki gibidir. /*prg14*/ /*Bu program LINUX altinda calismaz!*/ #include<conio.h> #include<math.h> İ.Ö.BİLDİRİCİ,

19 double x1,y1,xn,yn,xm,ym,f=0.0; int i=0,j=0; do j=j+1; printf("\nx%i=",j); scanf("%lf",&xm); printf("\ny%i=",j); scanf("%lf",&ym); if(j==1) x1=xm; y1=ym; else f=f+(xn*ym-xm*yn); yn=ym; xn=xm; printf("\ndevam icin bir tusa basin, cikis esc"); i=_getch(); while(i!=27); f=f+(xm*y1-x1*ym); f=fabs(f)/2.0; printf("\nf=%.2lf",f); Kullanıcıdan nokta sayısı sorularak alan hesaplanmak istenirse kod aşağıdaki gibi değiştirilebilir: /*prg15*/ #include<math.h> double x1,y1,xn,yn,xm,ym,f=0.0; int j,n; printf("\nnokta Sayisi="); scanf("%i",&n); for(j=1;j<=n;j++) printf("\nx%i=",j); scanf("%lf",&xm); printf("\ny%i=",j); scanf("%lf",&ym); if(j==1) x1=xm; y1=ym; else f=f+(xn*ym-xm*yn); yn=ym; xn=xm; f=f+(xm*y1-x1*ym); f=fabs(f)/2.0; printf("\nf=%.2lf",f); Test amacıyla aşağıdaki veriler kullanılabilir: NN Y X İ.Ö.BİLDİRİCİ,

20 F= e Sayısının Hesabı Doğal logaritmanın tabanı olan e sayısı seri yardımıyla hesaplanabilir e = ! 2! 3! double tipinin verebildiği maksimum inceliği elde etmek için, serinin terim değeri den küçük oluncaya kadar hesaplama yapılacaktır. Program doğru çalışırsa 18 terim hesaplanacaktır (derleyici ve işlemciye göre değişebilir). /*prg16*/ int i=0,j; double e=1.0,payda,fark=1.e-15; do i=i+1; payda=1.0; for(j=i;j>=1;j--) payda=payda*j; e=e+1.0/payda; while (1.0/payda>=fark); printf("\n%i terim ile hesaplanan e=%.14lf",i,e); 3. KARAKTER, DİZİ ve POINTER KULLANILAN ÖRNEKLER 3.1 Dizi Kullanarak Alan Hesabı Dizi kullanılarak aşağıdaki gibi bir program yazılabilir: /*prg17*/ #include<conio.h> #include<math.h> #define max 100 double x[max],y[max],f=0.0; int j,n; char cevap='e'; do f=0.0; İ.Ö.BİLDİRİCİ,

21 printf("\nnokta Sayisi(max%i)=",max-2); scanf("%i",&n); if(n>2&&n<max-1) for(j=0;j<=n-1;j++) printf("\nx%i=",j); scanf("%lf",&x[j]); printf("\ny%i=",j); scanf("%lf",&y[j]); x[n]=x[0]; y[n]=y[0]; for(j=0;j<=n-1;j++) f=f+(x[j]*y[j+1]-x[j+1]*y[j]); f=fabs(f)/2.0; printf("\nf=%.2lf",f); printf("\ndevam mi?e/h"); cevap=getch(); while(cevap=='e'); printf("\n----b i t t i---"); #define ile sabitler tanımlanır. Yukarıdaki kodda dizi boyutu max adlı sabit ile tanımlanmıştır. Bu şekilde tanımlamanın avantajı sadece #define satırında değişiklik yapılarak dizi boyutunun değiştirilebilmesidir. C dilinde dizi indisleri sıfırdan başlar. Bu nedenle x ve y dizilerinin indisleri 0-99 arasındadır. 3.2 Pointer Kullanımı Pointer, bir değişkene bellekte ayrılan yerin adresini içeren bir değişken tipidir. /*prg18*/ #include<conio.h> int i; int *ptr; char cvp; do printf("\nbir sayi girin"); scanf("%i",&i); ptr=&i; printf("girdiginiz sayi=%i, adresi=%u",i,ptr); printf("devam mi? e/h"); cvp=getch(); while(cvp=='e' cvp=='e'); 3.3 Karakter Dizileri Örneği char değişken tipi tek bir karakteri tanımlar. Bir kelime ya da cümleyi saklayabilmek için char tipinde bir dizi kullanmak gerekir. Dizi kullanılmasından dolayı, dizi boyutunun yani saklayacağımız karakter bilginin uzunluğunu belirlemek zorunludur. Karakter dizilerinde girilen karakterin bitişi \0 ile belirlenir. Bu karakter ASCII kodu sıfır olan karakter olup, rakam olarak İ.Ö.BİLDİRİCİ,

22 0 ile ilgisi yoktur. Karakterin bitişi bu şekilde belirtilmek zorunda olduğundan tanımlanan uzunluğun tamamı kullanılamaz, bir eksiğine kadar kullanılabilir. Örnek: S e l a m \0 Uzunluğu 6 olan bu dizide son karakter \0 olmak zorunda olduğundan beş karakterlik kısmı kullanılabilir. Yukarıdaki değişkenin uzunluğu 10 olsaydı, S e l a m \0 Dört karakterlik kısım kullanılmazdı. Kullanılamayan kısımlar (6,7,8,9) aslında boş değildir. Buralarda compiler tarafından atanmış rasgele değerler ya da önceden kalma değerler olabilir. Karakter işlemleri için çok sayıda kütüphane fonksiyonu olduğundan, çoğu kez karakterin sonlandırılmasıyla uğraşılmasına gerek kalmaz. Sadece tanımlanan uzunluğun bir karakterinin \0 için kullanılacağının bilinmesi yeterlidir. Aşağıdaki kod kullanıcıya adı ve soyadını sorarak, bir karakter dizisine atamaktadır. Ardından ilk boşluk aranarak (space) onun yerine \0 atanıp, karakterin soyadı kısmı kesilmektedir. /*prg19*/ #include<string.h> #include<conio.h> int i; char cvp, adsoyad[80]; do printf("\nadinizi soyadinizi girin:"); gets(adsoyad); printf("\nadiniz soyadiniz:%s",adsoyad); printf("\nuzunlugu=%i",strlen(adsoyad)); for (i=0;i<=79;i++) if(adsoyad[i]==' ') adsoyad[i]='\0'; break; printf("\nadiniz:%s",adsoyad); printf("\ndevam mi? e/h"); cvp=getch(); while(cvp=='e' cvp=='e'); Yukarıda kullanılan gets ve strlen fonksiyonları, string.h kütüphanesine ait fonksiyonlardır. gets, scanf fonksiyonu gibi çalışır, ekrandan karakter okunmasını sağlar. Strlen ise karakterin geçerli uzunluğunu verir. Yukarıdaki kodda adsoyad dizisinin tanımlı uzunluğu 80 dir. Ancak bu 80 karakterin bir kısmı kullanılır. strlen programın çalışması sırasında kullanıcı tarafından girilen kısmının uzunluğunu verir. Örneğin kullanıcı Ali Kuş şeklinde bir giriş yapmış ise, strlen geriye 7 değerini döndürür. Bunun anlamı ilk 7 karakterlik kısım dolu, sekizinci karakterde \0 mevcut demektir, geri kalan karakterler kullanılmamaktadır. İ.Ö.BİLDİRİCİ,

23 4. FONKSİYON KULLANILAN PROGRAMLAR 4.1 Fonksiyonlara Değer Aktarma Fonksiyonlar arası değer aktarma iki şekilde olabilir. Çağıran fonksiyon çağırılan fonksiyona ilgili değişkenlerin değerini aktarabilir ya da adresini aktarabilir. Değer aktarma durumunda çağırılan fonksiyonda yapılan değişiklik çağıran fonksiyonda etkili olmaz. Değişikliklerin etkili olması için adres aktarması yapmak gereklidir. Bu amaçla pointer kullanılması gereklidir. İki değişkenin değerini değiş tokuş etmek amacıyla aşağıdaki kodu yazalım. /*prg20*/ #include <stdio.h> void degistokus(int, int ); /*fonksiyon prototipi*/ int x,y; printf("\nx="); scanf("%i",&x); printf("\ny="); scanf("%i",&y); degistokus(x,y); /*değer aktarma*/ printf("\nx=%i\ty=%i",x,y); void degistokus(int a, int b) int c; c=a; a=b; b=c; Yukarıdaki kodu çalıştırın. Ana fonksiyonda x ve y değişkenlerine atanan değerlerin degistokus fonksiyonunda değiş tokuş edilmesine rağmen ana fonksiyonda etkili olmadığı görülecektir. Bunun nedeni ana fonksiyondaki değişkenlerin bir kopyalarının alt fonksiyona aktarılmasıdır. Alt fonksiyondaki değişikliğin etkili olması için yukarıdaki kod aşağıdaki şekilde düzenlenmelidir. /*prg21*/ #include <stdio.h> void degistokus(int *, int *); /*fonksiyon prototipi*/ int x,y; printf("\nx="); scanf("%i",&x); printf("\ny="); scanf("%i",&y); degistokus(&x,&y); /*adres aktarma*/ printf("\nx=%i\ty=%i",x,y); void degistokus(int *a, int *b) int c; İ.Ö.BİLDİRİCİ,

24 c=*a; *a=*b; *b=c; Yukarıdaki kodlarda & operatörü kullanılmıştır. Adres operatörü olarak tanımlanan & operatörü bir değişkenin adresini verir. Bunun tersi * operatörüdür. * operatörü verilen adresteki değeri döndürür (içerik alma operatörü). 4.2 Açıklık Açısının Fonksiyon Olarak Programlanması Açıklık açısını hesaplayan kod bir fonksiyon olarak yazılırsa, değişik programlarda kolaylıkla yeniden kullanılabilir. /*prg22*/ #include<conio.h> #include<math.h> double aciklik_acisi(double x1,double y1,double x2,double y2) double pi,t; /* pi sayısı...*/ pi=2.0*asin(1.0); /* açıklık açısı */ if(abs(x2-x1)<=1.e-7) /*payda sıfır ise*/ if(y2>y1) t=100.0; else t=300.0; else x1=x2-x1; y1=y2-y1; t=atan(y1/x1)*200.0/pi; if(x1<0)t=t+200; if(t<0) t=t+400; return(t); double x1,y1,x2,y2,t; char cvp; do printf("\nx1="); scanf("%lf",&x1); printf("y1="); scanf("%lf",&y1); printf("x2="); scanf("%lf",&x2); printf("y2="); scanf("%lf",&y2); t=aciklik_acisi(x1,y1,x2,y2); printf("\naciklik Acisi=%.5lf",t); printf("\ndevam mi?e/h"); cvp=_getch(); while(cvp!='h'); İ.Ö.BİLDİRİCİ,

25 printf("\n---->bitti"); Fonksiyon prototipi kullanılarak yazım: /*prg23*/ #include<conio.h> #include<math.h> double aciklik_acisi(double,double,double,double); double x1,y1,x2,y2,t; char cvp; do printf("\nx1="); scanf("%lf",&x1); printf("y1="); scanf("%lf",&y1); printf("x2="); scanf("%lf",&x2); printf("y2="); scanf("%lf",&y2); t=aciklik_acisi(x1,y1,x2,y2); printf("\naciklik Acisi=%.5lf",t); printf("\ndevam mi?e/h"); cvp=_getch(); while(cvp!='h'); printf("\n---->bitti"); double aciklik_acisi(double x1,double y1,double x2,double y2) double pi,t; /* pi sayısı...*/ pi=2.0*asin(1.0); /* açıklık açısı */ if(abs(x2-x1)<=1.e-7) /*payda sıfır ise*/ if(y2>y1) t=100.0; else t=300.0; else x1=x2-x1; y1=y2-y1; t=atan(y1/x1)*200.0/pi; if(x1<0)t=t+200; if(t<0) t=t+400; return(t); İ.Ö.BİLDİRİCİ,

26 4.3 Açıklık Açısı ve Kenarı Birlikte Döndüren Fonksiyon Bir fonksiyonun iki değer döndürebilmesi için pointer kullanmak gerekir. Fonksiyon geriye direkt olarak bir değer döndürmemekte, çağıran fonksiyondan (main) gönderilen iki değişkenin adresini alarak hesaplanan değerleri bu adresler yoluyla çağıran fonksiyona aktarmaktadır. Öte yandan, fonksiyon kodu main fonksiyonundan sonra yer aldığı için, main fonksiyonundan önce fonksiyonun prototipi verilmiştir. /*prg24*/ #include<conio.h> #include<math.h> void aci_kenar(double,double,double,double,double *,double *); double x1,y1,x2,y2,t,s; char cvp; do printf("\nx1="); scanf("%lf",&x1); printf("y1="); scanf("%lf",&y1); printf("x2="); scanf("%lf",&x2); printf("y2="); scanf("%lf",&y2); aci_kenar(x1,y1,x2,y2,&t,&s); printf("\naciklik Acisi=%.5lf\tkenar=%.2lf",t,s); printf("\ndevam mi?e/h"); cvp=_getch(); while(cvp!='h'); printf("\n---->bitti"); void aci_kenar(double x1,double y1,double x2,double y2,double *t,double *s) double pi; /* kenar hesabı*/ *s=sqrt(pow((x2-x1),2)+pow((y2-y1),2)); /* pi sayısı...*/ pi=2.0*asin(1.0); /* açıklık açısı */ if(abs(x2-x1)<=1.e-7) /*payda==0 mi?*/ if(y2>y1) *t=100.0; else *t=300.0; else x1=x2-x1; y1=y2-y1; *t=atan(y1/x1)*200.0/pi; if(x1<0) *t=*t+200; if(*t<0) İ.Ö.BİLDİRİCİ,

27 *t=*t+400; 4.4 Fonksiyonlar Arası Dizi Aktarma Fonksiyonlara değişkenlerin aktarılmasını daha önce inceledik. Fonksiyonlar arası dizi değişkenlerinin aktarılması biraz farklıdır. Dizi değişkenleri için tanımlanan değişken ismi parantezsiz kullanılırsa o dizinin ilk elemanının pointerını tanımlar. x biri dizi olmak üzere aşağıdaki iki ifade birbiri ile eşdeğerdir. x &x[0] Aşağıdaki örnekte 5 elemanına atama yapılan bir dizinin bir fonksiyona aktarılarak ekranda görüntülenmesi sağlanmaktadır. Burada dizinin aktarılma şekline ve fonksiyon prototipinin nasıl tanımlandığına dikkat edin. /*prg25*/ #include <stdio.h> #define max 100 void diziyaz(double *,int); /*fonksiyon prototipi*/ double x[max]; int i,j; i=5; for(j=0;j<i;j++) x[j]=2*j+1; diziyaz(x,i); void diziyaz (double *x,int i) int j; for(j=0;j<i;j++) printf("\nx(%i)=%.0lf",j,x[j]); Aşağıdaki örnek ise karakter dizileri fonksiyonlara aktarılmaktadır. Buradaki fonksiyonlardan yaz1 de fonksiyona aktarılan karakter dizisinin içeriği, dizi kullanılarak ekrana yazılmakta, yaz2 de ise aynı işlem pointer kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Bu örnekte pointer ve dizi kavramlarının birbirleriyle ilişkisi daha açık olarak görülmektedir. /*prg26*/ #include <stdio.h> void yaz1(char *text) int x=0; while(text[x]!='\0') putchar(text[x]); x++; void yaz2(char *text) İ.Ö.BİLDİRİCİ,