SAKARYA TĠCARET VE SANAYĠ ODASI SAKARYA ĠLĠ 2011 YILI ĠKTĠSADĠ RAPORU

Transkript

1 SAKARYA TĠCARET VE SANAYĠ ODASI SAKARYA ĠLĠ 2011 YILI ĠKTĠSADĠ RAPORU EKĠM

2 GĠRĠġ Sakarya ili; tarihsel zenginliği, coğrafi konumu, ulaģım olanakları, tarım, sanayi ve hizmet sektörlerinde ülke ekonomisindeki payı ve uygun yatırım koģulları ile ülkemizin en önemli illerinden biridir. M.Ö. XII. yüzyıldan beri insan yerleģimine açık olan il, 1071de Selçukluların, 1291 yılında da Osmanlıların egemenliğine girmiģ; 26 Mart 1921 de Yunan iģgaline uğramıģ, 21 Haziran 1921 de düģman iģgalinden kurtarılmıģtır. Eski adıyla Adapazarı olan bu bölgede 1868 yılında belediye teģkilatı kurulmuģtur. Cumhuriyetin kurulduğu yıllarda Kocaeli iline bağlı bir ilçe iken 22 Haziran 1954 tarihinde Sakarya adıyla il olmuģtur. Ġl belediyesi tarihinde BüyükĢehir statüsüne kavuģturulmuģtur. Ġl; Marmara Bölgesinde, Ġstanbul iline 164 km uzaklıkta, Ġstanbul-Ankara yolu üzerinde ve Ġstanbul-Antalya yolu kavģak noktasında bulunması itibariyle önemli bir coğrafi konum avantajına sahiptir. Sakarya ili tarıma elveriģli alanları, yağıģlı iklimi, bol içme suyu kaynakları, ovaları, akarsuları ve gölleri ve çeģitli doğal çekicilikleri ile yerleģim için son derece uygun ve avantajlı bir konumdadır. Ġl, geniģ bir alana yayılan ormanlık arazisi ile bu sektörde önemli bir paya sahiptir. Sakarya ili; mısır ve fındık üretimi, büyük ve küçükbaģ hayvan yetiģtiriciliği ile tarım alanında, ulusal ölçekteki kuruluģları ve organize bölgeleriyle sanayi alanında ve çok sayıdaki turistik ilgi noktası ile de hizmet sektöründe yüksek bir potansiyele sahiptir. Sakarya ilinin nüfusu dir. Ġl nüfusunun % 74,11 i ( ) Ģehirlerde, % 25,89 u ( ) köylerde yaģamaktadır. Yıllık nüfus artıģ hızı % 0 13,03, Ġlin yüzölçümü Km 2 olup, Km 2 ye il genelinde 180 kiģi düģmektedir. Ġlimiz sosyo- ekonomik geliģmiģlik sıralamasına göre 23., imalat sanayi sıralamasında 22. sırada ve Türkiye GSYĠH içerisinde % 1,1 lik bir paya sahip olup kiģi baģına düģen GSYĠH sıralamasında 24. sırada yer almaktadır. Ġlde kiģi baģına düģen milli gelir $ dır. Mevcut avantajların yanında, Sakarya da baģta eğitim ve sağlık olmak üzere, ulaģım, sanayi alt yapısı ve benzeri tüm hizmet alanlarında önemli geliģmeler sağlanmıģ, bu da ilin çekiciliğini arttırmıģtır. Bu durum bir yandan insanların bu ilde yaģama isteğini artırmakta diğer yandan artan nüfusun hizmet taleplerinin karģılanması ile ilgili olarak yeni ihtiyaçlar ve sorunlarla karģı karģıya kalınmaktadır. Gelecek on yıllık dönemde tüm geliģmiģlik ve büyüklük kriterlerine göre Sakarya nın ülkemiz illeri arasında ilk on sıra içinde yer alacağı değerlendirilmekte ve tüm çalıģmalar bu stratejik hedefler doğrultusunda sürdürülmektedir. 2

3 ĠL HAKKINDA SAYISAL BĠLGĠLER Nüfusu ġehir Nüfusu Oranı % 74,11 Köy Nüfusu Oranı % 25,89 Yüzölçümü (km 2 ) Yüzölçümü Bakımından Sırası 66 Nüfus Yoğunluğu (km 2 ) 180 Ġlçe Sayısı 16 Belediye Sayısı 29 Köy Sayısı 428 KiĢi BaĢına GSYĠH Miktarı $ KiĢi BaĢına GSYĠH Bakımından Sırası 23 Ġlin GSYĠH içindeki Payı % 1.11 GeliĢme Hızı % 37.7 Sosyo-Ekonomik GeliĢmiĢlik Sıralaması 23 Ġmalat Sanayi GeliĢmiĢlik Sıralaması 22 Genel Bütçe Gelirleri Toplam Tahakkuk TL Genel Bütçe Gelirleri Toplam Tahsilat TL Ġhracat USD Ġthalat USD DıĢ Ticaret Hacmi USD Ġhracatın Ġthalatı KarĢılama 2009 %189 Ġhracat USD Ġthalat USD DıĢ Ticaret Hacmi (Kasım ilk 11 ay) USD Ġhracatın Ġthalatı KarĢılama (Kasım ilk 11 ay) %166 Aktif ÇalıĢan ĠĢgücü (Kamu+ Özel) YeĢil Kartlı Sayısı Kayıtlı ĠĢsiz Sayısı ĠĢsizlik Oranı % 11,8 3

4 SYDV Yardım Alan KiĢi Sayısı SYDV Yardım Tutarı TL ĠL HAKKINDA SAYISAL BĠLGĠLER Okuma Yazma Oranı %92 Toplam Okul Sayısı ( Kamu:479 Özel: 27) 506 Toplam Derslik Sayısı ( Kamu: Özel:423) Toplam Öğrenci Sayısı ( Kamu: , Özel: ) Toplam Öğretmen Sayısı ( Kamu: 8.014, Özel 616 ) Anaokulu Sayısı ( Özel:20, Resmi: 5 ) 25 Anaokulu Derslik Sayısı ( Kamu:496, Özel: 133 ) 629 Anasınıfı Öğrenci Sayısı ( Kamu:12.628, Özel: 1.392) Anaokulu Öğretmen Sayısı ( Kamu: 671, Özel: 109 ) 780 Okul öncesi OkullaĢma Oranı %54(2009 Tüik.V. göre) Ġlköğretim Okulu Sayısı ( Kamu: 371, Özel: 9) 380 Ġlköğretimde Derslik Sayısı ( Kamu: 3.733, Özel: 163) Ġlköğretimde Öğrenci Sayısı ( Kamu: , Özel: 3.236) Ġlköğretimde Öğretmen Sayısı ( Kamu: 4.890, Özel: 301) Ġlköğretimde OkullaĢma Oranı %100(2009 Tüik.V. göre ) Özel Eğitim Okulu Sayısı ( Kamu: 4, Özel: 2) 6 Özel Eğitim Derslik Sayısı ( Kamu: 47, Özel: 10) 57 Özel Eğitim Öğrenci Sayısı ( Kamu: 206, Özel: 6) 212 Özel Eğitim Öğretmen Sayısı ( Kamu: 83, Özel: 14) 97 SBS 2009 Yılı Ġl Sıralaması 54(2009) Ortaöğretimde Okul Sayısı ( Kamu: 84, Özel: 11) 95 Ortaöğretimde Derslik Sayısı ( Kamu: 1299, Özel: 117) Ortaöğretimde Öğrenci Sayısı ( Kamu:47.216, Özel: 1574) Ortaöğretimde Öğretmen Sayısı ( Kamu: 2.371, Özel: 191) Orta Öğretimde OkullaĢma Oranı %81(2009Tüik. V. göre) LYS 2009 Yılı Ġl Sıralaması 45 LYS 2010 Yılı Ġl Sıralaması 40 Halk Eğitim Merkezi Sayısı 17 4

5 Halk Eğitim Merkezlerinde Açılan Kurs Sayısı Sakarya Üniversitesi Fakülte Sayısı 12 Yüksek Okul Sayısı 2 Meslek Yüksek Okulu Sayısı 13 Konservatuar Sayısı 1 Enstitü Sayısı 3 Bölüm Sayısı 152 Program Sayısı 264 Sakarya Üniversitesi Öğrenci Sayısı Sakarya Üniversitesi Toplam Mezun Sayısı Sakarya Üniversitesi Toplam Mezun Sayısı (Y.lisans+Doktora) dahil) Sakarya Üniversitesi Akademik Personel Sayısı Hastane Sayısı ( Kamu:9, Entegre İlçe Hastane: 3, Özel: 6) 18 Uzman Doktor Sayısı (Kamu:309+Özel Hastane:122+Özel Pol. :48) 479 Pratisyen Doktor (Kamu:109+Özel Hastane:15+Özel Poliklinik:11) 135 DiĢ Doktoru Sayısı (Kamu: 75, Özel:117) 192 HemĢire Sayısı (Kamu 685+ Özel Hastane:58+ Özel Poliklinik:7) 750 Ebe Sayısı (Kamu Özel Hastane:54+Özel Poliklinik:9) 303 Yatak Sayısı ( Kamu:1227, Özel: 236) 1463 Yatak ĠĢgal Oranı 57.9 Aile Sağlığı Merkezi 76 Toplum Sağlığı Merkezi 16 Aile Hekimliliği Birimi 244 Verem SavaĢ Dispanser Sayısı 5 Halk Sağlığı Laboratuarı 1 AÇSAP Merkezi 1 Bebek Ölüm Hızı (Binde) 8,6 5

6 SOSYAL DURUM 1) NÜFUS VE YÖNETĠM DURUMU: Sıra No Sakarya nın ilinin nüfus durumu Tabloda gösterilmiģtir: Ġlçeler 2010 Yılı Nüfusu ġehir Nüfusu TABLO: 1 ġehir Nüfus Oranı % Köyler Nüfusu Köy Nüfus Oranı % Belediye Sayısı Köy Sayısı TOPLAM , , Adapazarı , , Erenler , , Serdivan , , Arifiye , , Akyazı , , Ferizli , , Geyve , , Hendek , , Karapürçek , , Karasu , , Kaynarca , , Kocaali , , Pamukova , , Sapanca , , Söğütlü , , Taraklı , , Sakarya ilinin nüfusu dir. Ġl nüfusunun % 74,11 i ( ) Ģehirlerde, % 25,89 u ( ) köylerde yaģamaktadır. Yıllık nüfus artıģ hızı % 0 13,03, Ġlin yüzölçümü Km 2 olup, Km 2 ye il genelinde 180 kiģi düģmektedir yılına kadar Kocaeli ye bağlı bir ilçe durumunda olan Adapazarı, 22 Haziran 1954 tarihinde Ġl olarak Sakarya adını almıģtır. Sakarya Ġlinde; 16 ilçe, 28 belediye ve 428 köy mevcuttur. 22 Mart 2008 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 5747 Sayılı Kanunla; Adapazarı, Erenler, Serdivan ve Arifiye adında 4 yeni ilçe kurulmuģtur. 6

7 TABLO: 2 Nüfus, Sayım Yılı (1) Türkiye Sakarya (1) 1927 yılından 2000 yılına kadar olan veriler Genel Nüfus Sayımlarından elde edilmiģtir yılı ve sonraki yıllara ait veriler Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi nden elde edilmiģtir. TABLO: 3 Ġl, ilçe, belediye ve köy sayısı Türkiye Sakarya Ġlçe sayısı Belediye Sayısı Köy sayısı Kaynak: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) 7

8 TABLO: 4 Yıllık Nüfus ArtıĢ Hızı, (Binde- ) Sayım Yılı (1) Türkiye Sakarya ,03 (2) , , , ,53 39, ,63 22, ,19 25, ,01 15, ,65 20, ,88 21, ,71 22, ,28 10, ,10 19, ,50 12, ,88 13,03 (1) 1935 yılından 2000 yılına kadar olan veriler Genel Nüfus Sayımlarından elde edilmiģtir ve sonraki yıllara ait veriler Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi nden elde edilmiģtir. (2) Hatay ilinin nüfusu toplama dahil edilerek hesap edilmiģtir. TABLO: 5 Nüfus büyüklüğüne göre ilçe nüfusları Nüfus Sakarya ili Adapazarı Nüfusu en fazla olan ilçeler Serdivan Akyazı Hendek Nüfusu en az olan ilçeler Söğütlü Karapürçek Taraklı Kaynak: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) TABLO: 6 Nüfus yoğunluğu, Sayım yılı Türkiye Sakarya Not: Türkiye nin yüzölçümü km 2 ; Sakarya nın yüzölçümü 4.471km 2 dir. (kiģi / km 2 ) 8

9 TABLO: 7 Sakarya Ġlçe Nüfusları Toplam Ġl / ilçe merkezleri Belde / köyler Toplam Akyazı Geyve Hendek Karasu Kaynarca Sapanca Kocaali Pamukova Taraklı Ferizli Karapürçek Söğütlü Adapazarı Arifiye Erenler Serdivan Kaynak: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) TABLO: dönemi nüfus artıģ hızı en yüksek ve en düģük olan ilçeler 2009 ADNKS nüfusu 2010 ADNKS nüfusu Yıllık nüfus artıģ hızı ( ) Nüfus artıģ hızı en yüksek olan ilçeler Serdivan ,31 Sapanca ,37 Arifiye ,48 Nüfus artıģ hızı en düģük olan ilçeler Ferizli ,82 Taraklı ,49 Kocaali ,16 Kaynak: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) 9

10 TABLO: 9 Nüfus ve nüfus yoğunluğu bakımından Sakarya ilçeleri Nüfus Yüzölçümü (km 2 ) Nüfus yoğunluğu (kiģi/km 2 ) Toplam Akyazı Geyve Hendek Karasu Kaynarca Sapanca Kocaali Pamukova Taraklı Ferizli Karapürçek Söğütlü Adapazarı Arifiye Erenler Serdivan Kaynak: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) TABLO: 10 Nüfus yoğunluğuna göre Sakarya ilçeleri Nüfus Yüzölçümü (km 2 Nüfus yoğunluğu ) (kiģi/km 2 ) Sakarya ili Nüfus yoğunluğu en fazla olan ilçeler Serdivan Adapazarı Erenler Nüfus yoğunluğu en az olan ilçeler Geyve Kaynarca Taraklı Kaynak: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) 10

11 TABLO: 11 Sakarya belediye nüfusları, 2010 Ġlçe Belediye Nüfus Sıra Akyazı Akyazı Dokurcun Kuzuluk Altındere Geyve Geyve AlifuatpaĢa Hendek Hendek Çamlıca Karasu Karasu Yuvalıdere Kurudere Darıçayırı Limandere Kaynarca Kaynarca Sapanca Sapanca Kocaali Kocaali Lahna Pamukova Pamukova Taraklı Taraklı Ferizli Ferizli Sinanoğlu Gölkent Karapürçek Karapürçek Söğütlü Söğütlü Adapazarı Adapazarı Arifiye Arifiye Erenler Erenler Serdivan Serdivan Kaynak: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) TABLO: 12 YaĢ grubuna göre nüfus, 2010 Türkiye Sakarya YaĢ grubu Nüfus Oran (%) Nüfus Oran (%) Toplam , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,63 11

12 , , , , , , , , , , , , , , , , , ,10 Kaynak: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) TABLO: 13 YaĢ grubu ve cinsiyete göre nüfus, 2010 YaĢ grubu Toplam Erkek Kadın Toplam Kaynak: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) TABLO: 14 Ġl/ilçe merkezi ve belde/köy nüfusu, 2010 Türkiye Sakarya Toplam nüfus Ġl ve ilçe merkezi Erkek Kadın Belde ve köy Erkek Kadın Kaynak: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) 12

13 TABLO: 15 Ortanca yaģ ve yaģ bağımlılık oranı, Türkiye Ortanca yaģ 28,8 29,2 Toplam yaģ bağımlılık oranı 49,25 48,89 YaĢlı bağımlılık oranı (65+ yaģ) 10,46 10,76 Genç bağımlılık oranı (0-14 yaģ) 38,79 38,13 Sakarya Ortanca yaģ 30,4 30,9 Toplam yaģ bağımlılık oranı 46,95 46,69 YaĢlı bağımlılık oranı (65+ yaģ) 11,27 11,58 Genç bağımlılık oranı (0-14 yaģ) 35,67 35,11 Kaynak: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) TABLO: 16 Sakarya ili okuma yazma bilen oranı (6+ yaģ), 2010 Okuma Yazma Bilen Oranı (%) Toplam Erkek Kadın Adapazarı 96,86 99,06 94,67 Akyazı 93,62 98,10 89,22 Arifiye 96,21 98,54 93,84 Erenler 96,31 98,91 93,71 Ferizli 93,65 97,83 89,48 Geyve 93,13 97,25 89,10 Hendek 94,09 98,37 89,87 Karapürçek 93,39 97,63 89,08 Karasu 93,24 97,88 88,67 Kaynarca 92,47 96,81 88,04 Kocaali 91,73 97,56 86,05 Pamukova 94,99 98,28 91,79 Sapanca 96,02 98,58 93,48 Serdivan 97,31 99,14 95,45 Söğütlü 93,53 97,72 89,14 Taraklı 89,31 94,70 84,09 Kaynak: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) TABLO: 17 Alınan göç, verilen göç, net göç ve net göç hızı, Sakarya Dönemi Dönem sonu nüfusu Aldığı göç Verdiği göç Net göç Net göç hızı (binde) 4,32 1,86 Kaynak: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) 13

14 EMNĠYET VE ASAYĠġ HĠZMETLERĠ TABLO: 18 Yılı ASAYĠġ OLAYLARI Suç Emniyet Jandarma Müdürlüğü Komutanlığı ġahsa KarĢı ĠĢlenen Suçlar Mala KarĢı ĠĢlenen Suçlar Toplam ġahsa KarĢı ĠĢlenen Suçlar Mala KarĢı ĠĢlenen Suçlar Toplam ġahsa KarĢı ĠĢlenen Suçlar Mala KarĢı ĠĢlenen Suçlar Toplam ġahsa KarĢı ĠĢlenen Suçlar Mala KarĢı ĠĢlenen Suçlar Toplam Emniyet Müdürlüğü ve Jandarma Trafik Kazaları ve Denetleme; 2008 Yılında ise toplam trafik kazası meydana gelmiģ, 56 kiģi ölmüģ, bu kazalar sonucunda kiģi yaralanmıģtır. Trafik denetleme ekiplerince ceza yazılmıģ olup, bu cezaların tutarı TL. dir yılı sonu itibariyle toplam trafik kazası meydana gelmiģ, 83 kiģi ölmüģ, bu kazalar sonucunda kiģi yaralanmıģtır. Trafik denetleme ekiplerince ceza yazılmıģ olup, bu cezaların tutarı TL. dir yılında toplam trafik kazası meydana gelmiģ, 66 kiģi ölmüģ, bu kazalar sonucunda kiģi yaralanmıģtır. Trafik denetleme ekiplerince ceza yazılmıģ olup, bu cezaların tutarı TL. dir. 14

15 TABLO: 19 YILI KAZA (EMNĠYET+JANDARMA) Toplam Ölümlü Yaralamalı Maddi hasarlı ÖLÜ YARALI TRAFĠK DENETLEME ĠġLEMLERĠ Ceza Yazılan Sürücü Sayısı Kesilen Ceza Tutar(TL) Tutarı ) EĞĠTĠM DURUMU Sakarya ilinde eğitimin kademelere göre durumu Tabloda gösterilmiģtir: TABLO: 20 SAKARYA ĠLĠNDE EĞĠTĠMĠN KADEMELERE GÖRE DURUMU EĞĠTĠM KADEMELERĠ KAMU ÖZEL TOPLAM OKULLAġMA ORANI(%) OKUL ÖNCESĠ ĠLKÖĞRETĠM ÖZEL EĞĠTĠM OKUL DERSLĠK ÖĞRENCĠ ÖĞRETMEN OKUL DERSLĠK ÖĞRENCĠ ÖĞRETMEN OKUL DERSLĠK % 54 (4-5) % 100 (6-13) - 15

16 GENEL ORTAÖĞRETĠM MESLEKĠ VE TEKNĠK ORTAÖĞRETĠM TOPLAM ÖĞRENCĠ ÖĞRETMEN OKUL DERSLĠK ÖĞRENCĠ ÖĞRETMEN OKUL DERSLĠK ÖĞRENCĠ ÖĞRETMEN OKUL DERSLĠK ÖĞRENCĠ ÖĞRETMEN % 33,05 (14-17) % 47,93 (14-17) % 88,82 (ĠL ORTALAMA) Sakarya ilinde eğitim ve öğretim yılı itibariyle: Ġl Genelinde 506 Okul (Okulöncesi, Ġlköğretim, Ortaöğretim ve Özel Eğitim), Derslik, Öğretmen, Öğrenci, bulunmaktadır. Okuryazarlık oranı; % 92 dir. Okul öncesi eğitimde; Ġl genelinde toplam 25 bağımsız anaokulu (resmi+özel), 629 derslik bulunmakta olup, 780 öğretmen görev yapmaktadır. Öğrenci sayısı ve okullaģma oranı %54 (2009 TÜĠK verilerine göre hesaplanmıģtır.)dir. Ġlköğretimde; Ġl genelinde toplam 380 ilköğretim okulunda derslik bulunmakta olup, öğretmen görev yapmaktadır. Ġlköğretimde öğrenci eğitim görmektedir ve okullaģma oranı %100 (2009 TÜĠK verilerine göre hesaplanmıģtır) dur. Derslik baģına düģen öğrenci sayısı 30 dur. Özel eğitimde; resmi+özel 6 okul, 57 derslik bulunmakta olup, 97 öğretmen görev yapmakta ve 212 öğrenci örgün eğitim görmektedir. Orta öğretimde; Ġl genelinde toplam 95 orta öğretim okulunda derslik 16

17 bulunmakta ve toplam öğretmen görev yapmaktadır. Ortaöğretimde öğrenci eğitim görmekte olup, okullulaģma oranı % 81 (2009 TÜĠK verilerine göre hesaplanmıģtır) dir. Orta öğretimde derslik baģına düģen öğrenci sayısı 32 dir. Genel Ortaöğretimde; Ġl genelinde toplam 48 genel ortaöğretim okulu olup, 19 Anadolu Lisesi, 1 Fen Lisesi, 1 Sosyal Bilimler Lisesi, 3 Anadolu Öğretmen Lisesi, 14 genel lise ve 10 özel lise vardır. Genel ortaöğretimde 763 derslik bulunmakta olup, 1093 öğretmen görev yapmaktadır. Genel ortaöğretimde öğrenci öğrenim görmektedir ve okullaģma oranı %33.05 (2009 TÜĠK verilerine göre hesaplanmıģtır) tir. Ġlde genel ortaöğretimin orta öğretim içindeki ağırlık payı %41 dir. Mesleki ortaöğretim alanında; Ġl genelinde toplam 47 meslek lisesi olup 46 sı resmi 1 i özel okuldur. 653 derslik bulunmakta, toplam öğretmen görev yapmaktadır. Ġlde öğrenci bulunmaktadır. OkullaĢma oranı %47.93 (2009 TÜĠK verilerine göre hesaplanmıģtır) tür. Ġlde mesleki eğitimin orta öğretim içindeki ağırlık payı %59 dur. YAYGIN EĞĠTĠM ALANINDA; Halk Eğitim Merkezleri: 2010 itibariyle toplam öğretmen, kursta, kursiyere eğitim vermiģtir. Mesleki Eğitim Merkezleri: 7(3 ü okul bünyesinde) Mesleki Eğitim Merkezinde toplam 35 öğretmenle, 137 kursta, kursiyere eğitim verilmiģtir. TaĢımalı eğitim alanında; 574 yerleģimden, öğrenci, 113 taģıma merkezine taģınarak eğitim görmektedir eğitim yılında ortaöğretimde de taģımalı; 178 yerleģim biriminden öğrenci 30 taģıma merkezine taģınarak eğitim görmektedir. Özel öğretim kurumu sayısı; 5 i okul öncesi, 9 u ilköğretim, 11 i Orta öğretim ve 106 sı diğer ( 47 dershane, 26 motorlu taģıt sürücü kursu, 22 muhtelif kurslar-etüt eğitim merkezi ve 9 özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi, 2 özel eğitim okulu) olmak üzere toplam 131 dir. Okul kitaplıklarında; öğretim yılı sonu itibariyle kitap 17

18 bulunmaktadır. Bunun i okullarca, ü Valilik ve Kaymakamlıklarca temin edilmiģtir. Öğrenci baģına düģen kitap sayısı sürdürülen çalıģmalarla dünya ortalaması olan 7 düzeyine ulaģtırılmıģtır. TABLO: 21 EĞĠTĠM ALANI AÇILAN KURS KURSĠYER ÖĞRETMEN DERSLĠK Mesleki-Teknik Kursları Sosyal-Kültürel Kurslar Okuma-Yazma Kursları TOPLAM Çıraklık Kursları Kalfalık Kursları Diğer Kurslar TOPLAM GENEL TOPLAM SAKARYA ÜNĠVERSĠTESĠ: Ġlin tek yüksek öğretim kurumu Sakarya Üniversitesidir. Bu üniversitede 12 fakülte, 2 yüksek okul, 13 meslek yüksek okulu, 1 konservatuar ve 3 enstitü bulunmaktadır. Sakarya Üniversitesi Personel Sayısı; 133 Profesör, 116 Doçent, 465 Yrd. Doçent, 206 Öğt.Gör., 100 Okutman, 298 AraĢtırma Görevlisi, 48 Uzman, 1 Çevirici, 1 Eğitim Öğretim Planlamacısı olmak üzere Akademik personel görev yapmaktadır. Sakarya Üniversitesi Öğretim Yılı Öğrenci Sayısı; Sakarya Üniversitesinde yılı itibariyle öğrenci bulunmaktadır. Üniversiteden Ģimdiye kadar mezun olan toplam öğrenci sayısı dır. Ġlimizde Kredi Yurtlar Kurumuna bağlı 3 yurt bulunmaktadır. Bu yurtlardan; Sakarya Öğrenci Yurdunda öğrenci (1.000 erkek, 730 kız), Atatürk Kız Öğrenci Yurdunda 500 öğrenci ve Hendek Öğrenci Yurdunda 668 öğrenci (356 erkek, 312 kız) olmak üzere toplam öğrenci barınmaktadır. Halen kiģilik yurt ihtiyacı bulunmakta birlikte ihtiyacın karģılanması amacıyla yapımı planlanan yurt için arsa tahsis edilmiģ olup projenin bu yıl yatırım programına alınması için çalıģmalar devam 18

19 etmektedir. Ġlimizde Sakarya Üniversitesine bağlı Esentepe Öğrenci Yurtları bulunmaktadır. Bu yurtlardaki toplam öğrenci sayısı 446 dır ( 186 erkek, 260 kız). Halen 96 kiģi mevcutlu blok inģaatı devam etmektedir. 3) SAĞLIK: A) BĠRĠNCĠ BASAMAK SAĞLIK KURULUġLARI: TABLO: 22 Doktor sayısı HemĢire Sayısı Ebe Sayısı Aile Hekimi Diğer Aile Sağlığı Elemanı Diğer Aile Sağlığı Elemanı Diğer yılı itibariyle Ġlimiz Birinci Basamak Sağlık KuruluĢlarında; 265 doktor, 111 hemģire ve 204 ebe görev yapmaktadır yılında bu kuruluģlarımızda (Aile hekimlikleri; , AÇSAP Merkezi ve Verem SavaĢ Dispanserleri ) poliklinik muayenesi gerçekleģtirilmiģtir. Ġlde bulunan Toplum Sağlığı Merkezleri ve Aile Sağlığı Merkezlerine iliģkin sayısal bilgiler Tabloda gösterilmiģtir: 19

20 TABLO: 23 BĠRĠNCĠ BASAMAK SAĞLIK KURULUġLARI DAĞILIMI VE PERSONEL BĠLGĠLERĠ ĠLÇE ADI TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZĠ AĠLE SAĞLIĞI MERKEZĠ DOKTOR HEMġĠRE EBE Aile Hekimi Diğer Aile Sağ. Elem. Diğer Aile Sağ. Elem. ADAPAZARI AKYAZI ARĠFĠYE ERENLER FERĠZLĠ GEYVE HENDEK KARAPÜRÇEK KARASU KAYNARCA KOCAALĠ SAPANCA PAMUKOVA SERDĠVAN SÖĞÜTLÜ TARAKLI TOPLAM Diğer AĠLE HEKĠMLĠĞĠ, Ġlimiz tarih sayılı bakanlık onayı ile Aile Hekimliğine geçecek 35 il arasında yer almıģtır yılından bugüne kadar ilimizde Aile Hekimliğine geçiģ çalıģmaları yapılmıģtır. Bu çalıģmalar kapsamında tüm il nüfusu ortalama kiģilik bölgelere ayrılmıģ ve toplam 244 adet Aile Hekimliği Birimi oluģturulmuģtur. Ayrıca her ilçe merkezinde 1 er adet olmak üzere toplam 16 adet Toplum sağlığı merkezi oluģturulmuģtur. YaklaĢık 2,5 yıllık çalıģmalarla binaların modernize edilmesi bölge planlamalarının yapılması ve eğitimlerin tamamlanmasın ardından Sağlık Bakanlığının tarih ve sayılı onayı ile bugün aile hekimliğine geçiģte en önemli basamak olan Hekimlerin Aile Hekimliği Bölgelerine yerleģtirme iģlemi tamamlanarak 4 Ocak 2010 da ilimizde Aile Hekimliği uygulaması ilimizde faaliyete geçmiģtir. 20

21 TABLO: 24 SAKARYA TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZLERĠ PLANLAMASI S.No ĠLÇE ADI AĠLE HEKĠMLĠĞĠ NÜFUSU TSM ASM AHB 1 ADAPAZARI ARĠFĠYE ERENLER SERDĠVAN AKYAZI FERĠZLĠ GEYVE HENDEK KARAPÜRÇEK KARASU KAYNARCA KOCAALĠ PAMUKOVA SAPANCA SÖĞÜTLÜ TARAKLI TOPLAM TSM: Toplum Sağlığı Merkezi ASM: Aile sağlığı Merkezi AHB: Aile Hekimliği Birimi PERSONEL BĠLGĠLERĠ: DEVLET HASTANELERĠ Ġlimiz Sağlık Ġl Müdürlüğüne bağlı kamu kurum ve kuruluģlardaki personel sayısı olup, aģağıdaki Tabloda ayrıntılı bir Ģekilde verilmiģtir. 21

22 TABLO: 25 Sıra HASTANE Uzman Prt. DiĢ Sağ. Anes. Rönt Diğer Diğer Hem. Ebe ADI (AKTĠF) Dr. Dr. Dr. Mem. Tek. Tek. Tek. Personel TOPLAM 1 EĞĠTĠM VE ARAġ.HAST YENĠKENT DEVLET HAST. 3 DOĞUMEVĠ TOYOTA-SA AKYAZI D.H GEYVE D.H HENDEK D.H KARASU D.H PAMUKOVA D.H KOCAALĠ ĠLÇE H SAPANCA ĠLÇE H KAYNARCA ĠLÇE H AĞIZ VE DĠġ SAĞLIĞI MER KAMU TOPLAM Sakarya ilinde; kamu ve özel olmak üzere toplam 18 hastane ve 1 Ağız ve DiĢ Sağlığı Merkezi bulunmaktadır yılında, kamu hastanelerindeki toplam yatak sayısı 1.227, poliklinik sayısı Ağız ve DiĢ Sağlığı Merkezi hariç olmak üzere dir. Kamu sağlık kurumlarında 309 uzman doktor, 109 pratisyen doktor, 67 diģ tabibi, yardımcı sağlık personel ve 542 diğer personel görev yapmaktadır. ÖZEL HASTANELER Ġlde bulunan özel hastaneler Tabloda gösterilmiģtir: 22

23 TABLO: 26 SAKARYA ĠLĠ ÖZEL HASTANELERĠ VE PERSONEL DURUMU Sıra No Hastane Adı Uzm. Dr. Prt. Dr. DiĢ Dr. Hem. Ebe Sağ. Mem. Anes. Tek. Rönt. Tek. Diğer Tek. Diğer Personel TOPLAM Ö.BĠLGE HASTANESĠ Ö.ADA TIP HASTANESĠ Ö.VATAN HASTANESĠ Ö.BEYHEKĠM HASTANESĠ Ö.ALTINOVA HASTANESĠ Ö.ĠNCĠ GÖZ HASTANESĠ TOPLAM Tabloda görüldüğü üzere; 2010 yılında, Özel Hastanelerindeki toplam yatak sayısı 236, poliklinik sayısı olarak gerçekleģmiģtir. Özel Hastanelerde 122 uzman doktor, 15 pratisyen doktor, 2 diģ tabibi ve 235 de yardımcı sağlık personeli görev yapmaktadır. YATAKLI SAĞLIK KURUMLARININ ÇALIġMALARINA ĠLĠġKĠN SAYISAL BĠLGĠLER: TABLO: YATAK POLĠKLĠNĠK AMELĠYAT DOĞUM YATAK ĠġGAL ORANI ( % ) KAMU ÖZEL ( KAMU + ÖZEL ) Devlete ve özele ait yataklı sağlık kuruluģlarında 2009 yılında; muayene sayısı , ameliyat sayısı olarak gerçekleģtirilmiģtir. Yatak iģgal oranı % 56,9 dur yılında; Ağız ve DiĢ Sağlığı Merkezi hariç olmak üzere muayene sayısı kamu ve özel toplam , ameliyat sayısı dir. Yatak iģgal oranı % 57,9 dur. 23

24 2010 Poliklinik Sayısı TABLO: 28 Doğum Sayısı Yatak ĠĢgal Oranı (%) Yatak Sayısı Ameliyat Sayısı GENEL TOPLAM Sakarya Eğt. ve ArĢ. Hst Yenikent Devlet Hst Toyotasa Hastanesi Doğum Evi Akyazı Devlet Hst Gevye Devlet Hst Hendek Devlet Hst Karasu Devlet Hst Pamukova Devl. Hst Sapanca Ġlçe Hst Kocaali Ġlçe Hst Kaynarca Ġlçe Hst KAMU TOPLAM Özel Adatıp Hst Özel Beyhekim Hst Özel Bilge Hst Özel Ġnci Göz Hst Özel Vatan Hst Özel Altınova Hst ÖZEL TOPLAM ) KÜLTÜR VE TURĠZM: Sakarya ili kültür ve turizm bakımından önemli bir potansiyele ve çeģitliliğe sahiptir. Ġlde Taraklı Evleri gibi zengin kültürel değerler ve ilgi noktaları; orman, yayla, göl, deniz ve kaplıca gibi çeģitlilikleri içine alan doğa turizmi olanakları, bunlardan kaynak bulan diğer alternatif turizm olanakları ve bu olanakların ortaya çıkardığı turistik hizmet altyapısı mevcuttur. Ġlde, 408 taģınmaz kültür varlığı, 24 sit alanı ve 2 müze bulunmaktadır yılı sonu itibariyle müzeleri tamamı ücretsiz kiģi ziyaret etmiģtir. 24

25 TABLO: 29 SAKARYA MÜZESĠ'NDEKĠ ESER ÇEġĠDĠ VE Müzedeki Eser ÇeĢidi Eser Sayısı Arkeolojik 185 Etnografik 186 Sikke Mühür ve mühür baskısı 11 El yazması 4 Toplam TABLO: 30 SAKARYA ĠLĠNDEKĠ TAġINMAZ KÜLTÜR VARLIKLARI Tek Yapılar Yapıların ÇeĢidi Yapıların Sayısı Askeri Yapılar 12 Dinsel ve Kültürel Yapılar 74 Ġdari Yapılar 5 Sivil Mimari Örnekleri 219 Endüstriyel Yapılar 11 Doğal Anıtlar 87 Toplam 408 TABLO: 31 SĠT ALANLARI A- ARKEOLOJĠK SĠT ALANLARI B- DOĞAL SĠT ALANLARI A-1 Merkez-BeĢköprü-Jüstinyanus Köprüsü D-1 Taraklı-Merkez A-2 Söğütlü-Akarca Köyü(Roma Nekropolu) D-2 Sapanca-Vakıf Otel Yolu A-3 Hendek Yağbasan Tümülüsü Üçtepeler Mevki D-3 Sapanca-Kırkpınar Civarı A-4 Merkez-Ġkizce Köyü (Roma Nekropolu) D-4 Arifiye-Sapanca Arası A-5 Geyve-Kulfalar Köyü (Ortaköy Mevkii) D-5 Sapanca-Akçay-Fevziye Köyü Arası A-6 Pamukova-Akçakaya Köyü D-6 Merkez-Poyrazlar Gölü ve Çevresi A-7 Taraklı-Merkez D-7 Merkez-Hanlı Beldesi 25

26 A-8 Pamukova-Hayrettin Köyü (Menete Mevkii) D-8 Sapanca-Kurtköy Belediyesi Mesire Alanı A-9 Adapazarı-Merkez BeĢköprü Hakikat Vakfı Kooperatifi D-9 Karasu-Acarlar Gölü ve Longos Ormanı A-10 Serdivan Ġlçesi,Ġstiklal Mah. AltınıĢık Cad. 29.Ġ.3 paf.468 D-10 Sögütlü-Akgöl Köyü-Akgöl Mevkii ada,1-2-3 parseller A-11 Sakarya Merkez Alandüzü Köyü Bağdere Mevkii D-11 Karasu-Kocaali ilçeleri Maden Deresi Mevkii Karasu Kuyumcu köyü Kocaali Akpınar köyü K-1 Taraklı-Merkez K-2 Merkez Uzun ÇarĢı C- KENTSEL SĠT ALANLARI BaĢlıca ilgi noktaları olarak; Taraklı Evleri, BeĢköprü (Justinyenus Köprüsü), 9 adet tarihi cami, 3 tarihi kale, 1 imarethane, 22 yayla, 4 orman içi dinlenme alanı, bir kısmı ilgi çekici Ģelalelere sahip 15 akarsu, baģta Sapanca ve Poyrazlar Gölü olmak üzere 7 göl, Kuzuluk kaplıcaları ve muhtelif içmeler, 6 yaban hayatı koruma ve geliģtirme alanı, Acarlar Longozu, Karasu ve Kocaali deniz kıyıları sayılabilir. Kültür ve Turizm Müdürlüğüne bağlı 10 kütüphanede 2010 yılı sonu itibariyle toplam adet kitap bulunmakta olup, bu yıl içindeki okuyucu sayısı kiģidir. Ġlde 2 si beģ yıldızlı olmak üzere 18 turistik otel bulunmaktadır. Bu otellerin yatak kapasitesi dır. Turizm Belgeli Tesislere 2010 yılı sonu itibariyle i yerli, u yabancı olmak üzere toplam turist giriģ yapmıģtır. TABLO: 32 Turizm ĠĢletme ve Yatırım Belgeli Tesisler ĠĢletme Belgeli Tesis Sayısı Yatak Sayısı Deneme ĠĢletme Belgeli Tesis Sayısı Yatak Sayısı Tesis Sayısı Yatırım Belgeli Yatak Sayısı Tesis Sayısı Toplam Yatak Sayısı 5 Yıldızlı Otel Yıldızlı Otel Yıldızlı Otel Yıldızlı Otel Apart Otel Butik Otel Özel Belg. Tesis Toplam

27 Valiliğimiz, Ġlin sahip olduğu kültürel ve turistik potansiyeli daha etkin olarak değerlendirmek üzere turizm hizmet alt yapısının geliģtirilmesini ve nitelikli konaklama imkânlarının geliģtirilmesini hedeflemektedir. Bu kapsamda Taraklı Evlerinin restorasyonuna, yöresel el sanatlarının ve ev yemeklerinin geliģtirilmesine, kampçılık, trekking, rafting, yamaç paraģütü, akarsu kanosu, binicilik, yelken katamaran, su kayağı, sivil havacılık, çeģitli oto yarıģları, ralli kroslar gibi alternatif turizm alanlarında faaliyetlerin yerleģtirilmesine yönelik çalıģmalar yapılmaktadır. 5) MALĠYE: Vergi Gelirleri: Sakarya ili bütçe gelirlerinde; 2009 yılı sonu itibariyle bütçe gelirlerinde tahakkuk 941 Milyon TL, tahsilât 661 Milyon TL olarak gerçekleģmiģ olup, tahsilatın tahakkuka oranı % 70 dir yılı Aralık ayı itibariyle ise bütçe gelirlerinde tahakkuk 1 Milyar 119 Milyon TL, tahsilat 769 Milyon TL olarak gerçekleģmiģ olup, tahsilatın tahakkuka oranı % 69 dir. TABLO: 33 TAHAKKUK TUTARI(TL) TAHSĠLAT TUTARI(TL) , , , , , ,56 Yıllar Ġtibariyle Bütçe Gelir Ve Giderleri: 2009 yılı sonu itibariyle Sakarya ilinin toplam bütçe gideri ,32 TL olmuģtur yılı sonu itibariyle toplam bütçe gideri ,26 TL dir. 27

28 TABLO: 34 BÜTÇE GELĠRLERĠ BÜTÇE GĠDERLERĠ MUHASEBE , , , , , ,18 MÜDÜRLÜĞÜ ĠLÇELER , , , , , ,08 TOPLAM , , , , , ,26 Yıllar Ġtibariyle Döner Sermaye Saymanlıklarının Gelir Ve Giderleri SAĞ. KUR.1 NOLU D.S.S SAĞ. KUR.2 NOLU D.S.S SAKARYA ÜNĠV. D.S.S. SAYM. TOPLAM , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,46 Milli Emlak Varlığı ve Gelirleri Sakarya ilinde Devlete ait toplam; 2008 yılında toplam adet taģınmazdan 7 milyon TL bütçe geliri tahakkuk edilmiģ bunun 4,6 milyon TL si tahsil edilmiģtir yılında adet taģınmazdan 7,8 milyon TL bütçe geliri tahakkuk edilmiģ bunun 6,8 milyon TL si tahsil edilmiģtir Mart ayı sonu itibariyle adet taģınmazdan ,84 TL bütçe geliri tahakkuk edilmiģ bunun ,13 TL si tahsil edilmiģtir. 6) GENÇLĠK VE SPOR: Spor Kulüpleri ve Spor Tesisleri Sakarya ilinde 2010 yılı itibariyle; 157 spor kulübü, 13 gençlik spor kulübü, 8 okul spor kulübü ve 9 ihtisas spor kulübü olmak üzere toplam 187 spor kulübü bulunmaktadır. 28

29 Ġlde bulunan spor tesisleri Tabloda gösterilmiģtir: TABLO: 35 Spor Tesisleri 2010 Stadyum 1 Spor Salonu 13 Bireysel ÇalıĢma Spor Salonu 11 Çim Zeminli Stat 14 Semt Futbol Sahası 106 Trap Skeet AtıĢ Poligonu 1 Havalı Silahlar AtıĢ Poligonu 1 Kürek ve Kano Tesisleri 2 Kamp Eğitim Merkezi 2 Gençlik Merkezi 2 Gençlik ve Kültür Merkezi 1 Ġl Hizmet Binası 1 Lojman Binası (4 Daireli) 1 Kapalı Tenis Kortu 1 Toprak Zeminli Futbol Sahası 4 Yüzme Havuzu 1 (inģaa) TOPLAM 162 7) SOSYAL GÜVENLĠK: 2010 yılı Eylül ayı itibariyle Sosyal Güvenlik Kurumu kapsamındaki kiģi sayısı dir. Yine 2010 yılı Eylül ayı itibariyle yeģil kartlı sayısı dir. Ġl nüfusunun % 88,14 ü sağlık bakımından sosyal güvence altındadır. Ġlin sosyal güvenlik durumu Tabloda gösterilmiģtir. TABLO: 36 SAKARYA ĠLĠ SOSYAL GÜVENLĠK BĠLGĠLERĠ YILLAR Ġl Nüfusu Sosyal Güvenlik Kapsamında Aktif ÇalıĢan KiĢi Sayısı Sosyal Güvenlik Kapsamında Aktif ÇalıĢanların Ġl Nüfusuna Oranı % Sosyal Güvenlik Kapsamında Emekli KiĢi Sayısı Sosyal Güvenlik Kapsamındaki Emeklilerin Ġl Nüfusuna Oranı % Sosyal Güvenlik Kapsamındaki Nüfus (YeĢil Kart Hariç) Sosyal Güvenlik Kapsamındaki Nüfusun Ġl Nüfusuna Oranı % , , , , , ,14 29

30 TABLO: 37 YEġĠL KART YEġĠL KARTLI ĠL NÜFUSUNA ORANI %7 TABLO: 38 AKTĠF ÇALIġAN ĠġGÜCÜ ( KAMU VE ÖZEL) 5510 SAYILI KANUNA SĠGORTALI TÜRÜ KAMU ÖZEL TOPLAM 4/a Kapsamında Sigortalı Sayısı /b Kapsamında Sigortalı Sayısı /c Kapsamında Sigortalı Sayısı TOPLAM ) ULAġIM TABLO: 39 Motorlu kara taģıtları Sakarya Otomobil Minibüs Otobüs Kamyonet Kamyon Motosiklet Yol ve iģ Özel amaçlı makineleri taģıtlar Traktör Kaynak: Emniyet Genel Müdürlüğü 30

31 EKONOMĠ Sakarya ilinde sektörlerin ağırlık durumları tabloda gösterilmiģtir: TABLO: 40 SAKARYA ĠLĠNDE EKONOMĠK SEKTÖRLERĠN AĞIRLIK DURUMU SEKTÖRLER % ( DĠE GSMH) 2008 Tarım 24 Ticaret 19,2 Sanayi 18,2 UlaĢtırma-HaberleĢme 14 Hizmet 9,2 ĠnĢaat 5,1 Diğer 10,3 Çizelgede görüldüğü üzere en güçlü sektör % 24 ile tarım sektörüdür. 1) TARIM: Ülke genelinde tarım sektörü; 2008 yılı verilerine göre GSMH içinde % 7,5 lik payla inģaat, ticaret, sanayi sektörleri arasında üçüncü sırada yer almakta iken, diğer sektörler karģısında sanayinin tartıģılmaz üstünlüğü görülen Marmara bölgesinin bir ili olan Sakarya da ise %24 lük pay ile ilk sırada yer alarak sanayiye kaynak aktaran itici bir güç konumundadır. Ġlimiz ekonomisi içerisinde tarım sektörü önemli bir paya sahiptir. 31

32 TABLO: 41 Tarımsal GSH nın Alt Sektörlere Göre Dağılımı, 2009 Üretim Üretim Değeri TL 2008 % Oranı Üretim Değeri TL 2009 % Oranı Tarla Bitkileri Üret , Sebze Üretimi , Meyve Üretimi , Hayvansal Üretim , Su Ürünleri Üretimi , Toplam yılında bir iģletme baģına düģen GSH 31 bin 632 TL. dir. ĠĢletmelerdeki ortalama fert sayısının 5,5 olduğu varsayıldığında fert baģına düģen GSH 5 bin 751 TL olmaktadır. Tarımsal üretim değeri bu yılın cari fiyatlarına göre 1 milyar 882 milyon TL olarak gerçekleģmiģtir. Bu değerin sektörlere göre dağılımına baktığımızda % 48,9 luk bir payla hayvansal üretim ilk sırada yer almaktadır. Bunu % 29,3 lük oranla meyve üretimi, % 15,5 lik oranla tarla bitkileri üretimi ve % 6,1 lik oranla sebze üretimi izlemektedir. Yukarıdaki tablodan da anlaģılacağı üzere tarımsal üretim değerinde 2008 yılına göre % 5 lik bir artıģ olmuģtur. Ġlin güneyinde yer alan ilçelerimizde sebzecilik ve çeģitli meyveler, orta kesimde baģta mısır olmak üzere tarla ziraatı ve sebzecilik, kuzeye gidildikçe fındığın öne çıktığı görülmekle birlikte il genelinde hayvancılık yaygın olarak yapılmaktadır. Bazı tarımsal istatistiklerin ilçeler üzerinden dağılımı aģağıda görülmektedir. 32

33 Ġlçelerde Tarımsal iģletmeler, KiĢi BaĢına TGSH, TL, ADAPAZARI AKYAZI ARİFİYE ERENLER FERİZLİ GEYVE HENDEK KARAPÜRÇEK KARASU KAYNARCA KOCAALİ PAMUKOVA SAPANCA SERDİVAN SÖĞÜTLÜ TARAKLI Tarım İşletmesi Sayısı TGSH/Kişi Bit. GSH/Kişi Hay. GSH/Kişi Tarım iģletmelerinin dağılımına bakıldığında en fazla iģletme sırayla Karasu, Akyazı ve Hendek ilçeleri ilk sıralarda yer almaktadır. KiĢi baģına tarımsal GSH değerlerine bakıldığında, il ortalaması 5 bin 751 TL nin üzerinde değere sahip ilçeler Taraklı, Kaynarca, Pamukova, Adapazarı, Söğütlü olarak sıralanmaktadır. Bu değerin sektörel dağılımı incelendiğinde özellikle Kaynarca ve Taraklı Ġlçelerinin hayvansal üretimden elde edilen GSH değerinin Bitkisel üretime oranla daha yüksek olduğu görülmektedir, Pamukova ve Kocaali ilçelerinde ise tam tersi bir durum söz konusudur. Tablodan anlaģılacağı üzere tarımdan elde edilen gelirin kiģi baģına dağılımında Kaynarca ve Taraklı Ġlçeleri ön plana çıkmaktadır. Bu da söz konusu bu ilçelerimizdeki temel geçim kaynaklarının tarımsal faaliyetlere dayalı olduğunu göstermektedir. 33

34 ĠLĠN ARAZĠ VARLIĞI -TOPRAK VE SU REJĠMĠ Sakarya'da Arazinin Niteliklerine Göre Dağılımı Tarım Alanı 50% Orman ve Fundalık Alan 42% Çayır ve Mera 3% Tarım Dışı Alan 5% Sakarya Ġlinde tarım yapılan topraklar hektar geniģlikle ilin yaklaģık %51 ini kaplamaktadır. Sulanabilme kabiliyetine haiz hektarlık alanın yaklaģık 20 bin hektarlık (toplam alanın % 8 i) bölümünde sulama ünitelerinden fiilen yararlanılarak sulu tarım yapılmaktadır. TABLO: 42 Sakarya Ġli Tarım Arazilerinin Kullanım Amacına Göre Dağılımı ( ) Tarım Alanlarının Dağılımı Hektar 2008 % Hektar 2009 % Tarla Arazisi , Sebze Arazisi , Meyve Arazisi , Fındık , Bağ , Zeytin 419 0, Kavak , Diğer Kullanım Amaçlı , Arazi Ġkinci Ürün EkiliĢleri , Toplam , ,00 Bu alanlar yaklaģık 60 bin aile tarafından kullanılmakta ve iģletme baģına ortalama 41 34

35 dekar arazi görünmesine rağmen, iģletmelerin ancak % 18 i 50 dekarın üzerinde arazi varlığına sahiptir. Tarla Bitkileri Üretimi: Ġlimizde uygulanan tarla tarımında ağırlıklı olarak yer alan ürünler arasında, mısır ile münavebe bitkisi olarak buğday, endüstri bitkilerinden Ģeker pancarı ile ayçiçeği, yumrulu bitkilerden patates ve yem bitkilerinden yonca sayılabilir. Buğday, mısır, Ģekerpancarı ve ürünlerde ilimizdeki verim, Türkiye ortalamasının üzerindedir. Tarla bitkileri üretim değerinin ilçeler üzerinden dağılımını incelediğimizde %22,49 luk pay ile birinci sırada Adapazarı ilçemiz, %17,26 lık pay ile Akyazı, %11,57 lik pay ile Kaynarca ve %8,42 lik pay ile Erenler Ġlçelerimiz sıralanmaktadır. TABLO: 43 Ġlimizde Önemli Tarla Bitkileri EkiliĢ ve Üretim Miktarları, dekar, ton, kg/dekar ( ) Ürünler Ekim Ekim Üretim Verim Alanı Alanı Üretim Verim Mısır Buğday Arpa ġ.pancarı Fiğ Yonca Ayçiçeği Patates Kuru fas Tütün Korunga Sebze Üretimi: Her ilçemizde sebze üretimi yapılmakla birlikte Pamukova, Geyve, Adapazarı, Söğütlü ve Hendek Ġlçesi ticarî anlamda sebzeciliğin sürdürüldüğü yerlerdir.bu ilçeler büyük tüketim merkezlerine yakınlıklarının da avantajını kullanmakta, iç tüketimin yanında il dıģı 35

36 talepleri de karģılamaya yönelik bir sebzecilik çalıģması içindedirler.ġlimizde ticarî amaçlı tarla sebzeciliği yapılan toplam alan 9 bin 326 ha olup, ayrıca meyve bahçelerinde ara ziraat olarak da sebzecilik faaliyetleri sürdürülmektedir TABLO: 44 Önemli Sebze EkiliĢ ve Üretim Miktarları, dekar, ton, kg/dekar, 2008, Ürünler Ekim Alanı Üretim Verim Ekim Alanı Üretim Verim Sivri Biber Salçalık Biber Domates Taze Fasulye Hıyar Balkabağı Sakız Kabağı Kabak (çerezlik) Ispanak Karnabahar Karpuz Kavun BaĢlahana Kıvırcık Marul

37 Meyve Üretimi: TABLO: 45 Ġlimizde Önemli Meyve Ağaçlarının Sayısı ve Üretimi, ton, (2008,2009) Meyveler Meyve Veren Ağaç Sayısı Üretim Meyve Veren Ağaç Sayısı Üretim Armut Ayva Elma T. Hurması Erik Kiraz ġeftali ViĢne Ceviz Fındık ocağı Bağ * Çilek* * Bağ ve çilek alanı dekar Ġlimizde meyvecilik denildiğinde, Geyve, Pamukova, Taraklı, Sapanca ve Serdivan ilçelerimizde elma, armut, ayva, kiraz ve viģne, diğer ilçelerimizde de fındığın hakim ekiliģleri görülmektedir. Meyve üretim değerinin ilçeler üzerinden dağılımı incelendiğinde Kocaali ve Karasu ilçelerimiz toplamın içinde %18,6 pay ile birinci sırada yer almakta, %11,2 pay ile Geyve ilçemiz ikinci sırada, %10,5 lik pay ile de Hendek üçüncü sırada yer almaktadır. Fındık: Fındığın ilin tarımında ve ekonomisinde önemli bir yeri vardır. Ġlimizde toplam dekar fındık alanı mevcut olup, 2009 yılında ton fındık üretimi gerçekleģmiģtir. Kocaali, Karasu Hendek ve Akyazı Ġlçelerimizde meyve üretim değerinin öne 37

38 çıkması tamamen fındık geliri sebebiyledir. Pamukova, Geyve ve Sapanca Ġlçelerimizde ise elma, kiraz ve diğer meyve türleri hâkimdir. Süs Bitkileri: Ġklim ve konumu itibariyle özellikle dıģ mekân süs bitkisi üretimine uygun olan ilimizde sektör hızla geliģmektedir yılında 14 iģletmede 65 dekar olan süs fidanı üretimi, 2010 yılında 318 iģletmede dekar alana yayılmıģtır ĠĢletme Adedi Dekar ĠĢletme Adedi Dekar Ġlimiz merkez Yazlık Beldesinde dekar alan Ġl Özel Ġdaresince alınmıģ, sözleģmeli modelle süs bitkileri üretmek kaydıyla profesyonel firmalara 16 yıllığına kiralanmıģtır yılında kuruluģlarını tamamlayan firmalar, Tarım Ġl Müdürlüğünce eğitilen 13 çiftçimiz ile 283 dekar alanda üretim sözleģmesi imzalayarak dikimlerini yaptılar. Alternatif üretim bölgeleri için arazi belirleme çalıģmaları devam etmektedir. Hayvancılık: Ġlimizde sığırcılık sektörü yanında tavukçuluk sektöründe de önemli geliģmeler meydana gelmiģtir. Modern beyaz et ve yumurta tesisleri faaliyete geçirilmiģ ve bunlara bağlı kesimhaneler kurulmuģtur. Ġlin tarımsal üretim değerinin yaklaģık %55 si hayvansal ürünlerden sağlanmaktadır. Hayvancılıkta da bitkisel üretimde olduğu gibi orta ve büyük ölçekli iģletmelerin sayısının artırılması gerekmektedir. Halen merada ve Ģahıslara ait çayırlarda otlatmaya dayalı hayvancılık devam etmekle birlikte hayvancılığımız kapalı sisteme dönmektedir. 38

39 Ġlimizde adet büyük baģ, adet küçükbaģ ve 22 milyon 384 bin adet/devre kanatlı varlığı bulunmaktadır. Büyük baģ hayvan varlığının % 92 si saf kültür ırkı ve kültür melezidir. Ġlimizde yapılmakta olan tavukçuluk faaliyetlerinin büyük bir kısmı Broiller (etçi) tavuk üretimi üzerinedir. Bu iģletmeler genellikle Kaynarca, Akyazı, Adapazarı ve Hendek ilçelerinde yoğunlaģmıģ olup gerek kapasite gerekse teknoloji bakımından son derece geliģmiģtir. Bunun yanı sıra Ġlimizde yumurta tavukçuluğu iģletmeleri de mevcuttur. Ġlimizde hayvan baģına verim ortalaması ülke ortalamasından yüksek olmasına rağmen, bu verimin katma değerini elde etmede yeterli geliģme sağlanamamıģtır. Irk ıslahı konusunda %93 oranında baģarı sağlanmıģ olmakla birlikte kalan bölümün de ıslahı gerekmektedir. Kaba yem açığını gidermede yem bitkileri üretimi ve silaj kullanımında sağlanan geliģme henüz yeterli değildir. Hayvan sağlığı konularında ciddi tedbirlere ihtiyaç vardır. Sektörün üretim değerinden daha yüksek pay alması için, verimlilik ilkeleri doğrultusunda tarıma dayalı sanayi tesislerinin geliģtirilmesi yanında ırk ıslahı, kaliteli yem temini ve hayvan sağlığı hizmetlerine önem verilmeli, sağlıklı damızlık yetiģtirmeye sağlıklı ürün üretmeye özen gösterilmelidir. Arıcılık: 2010 Yılında Tarım Ġl Müdürlüğü Hayvan Sağlığı ġube Müdürlüğü tarafından Arı kayıt sistemi çerçevesinde Arı yetiģtiricilere Koloni desteği verilmiģtir. Bu destekten 547 iģletme de Koloniye ,00 TL. Kovan desteği ödenmiģtir. Ġlimiz zengin bir bitki varlığına sahip olması ve kıģ aylarının ılık geçmesi sebebiyle arıcılık için uygun bir bölgedir. Ġlimizde üretici, adet kovan ile arıcılık ile uğraģmaktadır. Su Ürünleri: 2010 yılı sonuna kadar olan sürede verilen gemi ruhsatı 7 adet olup halen yürürlükte olan 149 adet ruhsatlı balıkçı gemisi bulunmaktadır. Gemilerde çalıģan tayfalar (Gerçek KiĢiler) için 2010 yılı sonuna kadarki süre içerisinde 179 adet yeni belge düzenlenmiģ olup, toplam gerçek kiģi sayısı 912 adettir. Yürürlükteki Amatör Balıkçı Belgesi ise adettir. 39

40 2) ÇEVRE VE ORMAN: Atık Yönetimi: Ambalaj Atıkları; Sakarya BüyükĢehir Belediyesi katı atık düzenli depolama sahası 2009 yılı baģında iģletmeye açılmıģtır. Saha (1. Lot) 9,7 ha kullanım alanına sahip olup, nüfusa hizmet etmektedir. Tesise günlük ortalama 423,5 ton atık kabul edilmektedir. BüyükĢehir Belediyesi dıģında bulunan tüm Belediyelerden katı atık depolama sahaları ile ilgili olarak iģ termin planları alınarak Bakanlığa iletilmiģtir. 4 adet lisanslı Toplama Ayırma Tesisi, 1 adet Geri DönüĢüm Tesisi ve 1 adet Toplama Ayırma ve Geri DönüĢüm Tesisi bulunmaktadır. Ġlimizde 10 Adet Belediyenin Bakanlıkça onaylanmıģ Atık Yönetim Planı yürürlüktedir yılında kg, 2008 yılında kg, 2009 yılında kg, 2010 yılı Kasım ayı sonu itibari ile kg ve Son 4 yılda toplam kg Ambalaj atığı toplanmıģtır. Atık Yağlar; 2009 yılında Ġlimizde oluģtuğu tespit edilen 303,658 ton atık yağın Yönetmelik hükümlerine göre bertarafı sağlanmıģtır. Bitkisel Atık Yağlar; Ġlimizin Bitkisel Atık Yağ Yönetim Planının yapılması sağlanmıģtır. Bakanlığımız tarafından 2007 yılında Sakarya BüyükĢehir Belediyesine bitkisel atık yağların denetim ve idari yaptırım karar yetkisi verilmiģtir. 1 adet firmaya Bitkisel Atık Yağ Geçici Depolama Alanı Ġzin Belgesi verilmiģtir. Atık Pil ve Akümülatörler; Ġl sınırları içerisinde Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği Kapsamı na giren Geri Kazanım ve Depolama Tesisi mevcut değildir. 1 adet firmanın akümülatör geçici depolama sahası için baģvurusu mevcut olup, değerlendirme aģamasındadır. 72 adet akü satıģ bayii ve hurda akü alan iģletme geri kazanım konusunda uyarılarak, Çevre ve Orman Bakanlığı ndan lisanslı kuruluģlara yönlendirilmiģtir. Tıbbi Atıklar; Ġlimize ait Tıbbi Atık Yönetim Planları oluģturulmuģtur. Sakarya BüyükĢehir Belediyesi Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi 2010 yılı Ocak ayında faaliyete geçmiģtir. 40