Lenfoproliferatif Hastal klar

Transkript

1 Karal ve ark. Lenfoproliferatif Hastal klar Güncel Pediatri 2006 ; 2 : 34-9 Lenfoproliferatif Hastal klar Yasin Karal *, S.fiebnem K l ç** * Uluda Üniversitesi, T p Fakültesi, Çocuk Sa l ve Hastal klar Anabilim Dal, Dr. ** Uluda Üniversitesi, T p Fakültesi, Çocuk Sa l ve Hastal klar Anabilim Dal, Çocuk mmünoloji Bilim Dal, Doç. Dr. 34 Girifl Programlanm fl hücre ölümü (apoptozis) immün sistemin homeostaz n n korunmas nda büyük öneme sahiptir. Periferik matür T hücrelerinin antijen cevab n n düzenlenmesi ve homeostaz n n sa lanmas nda da apoptozisin rolü oldu u yap lan çal flmalarda gösterilmifltir. Böylece apoptozis, hem lenfosit birikimine engel olmakta hem de otoantijenlere karfl olabilecek ve otoimmüniteye yol açacak reaksiyonlar minimuma indirmektedir (1,2). Lenfosit apopitozisi iki yolla olur. 1) Antijen -reseptör ba lant l hücre ölümü 2) Pasif apoptozis Antijen ba lant l lenfosit ölümü bafll ca Fas (CD95/APO-1) ve tümör nekrozis faktör reseptörü (TNFR) ile regüle edilir. Lenfokin geri çekilmesi ile karakterize olan pasif apoptozis ise, mitokondri ve Bcl-2 ailesine ait proteinlerce kontrol edilen ve caspase ad verilen sitoplazmik enzimlerin aktive edilmesi sonucu oluflan bir durumdur (3,4). Lenfosit Apoptozisinin Moleküler Düzenlenmesi Apoptozisin immün sistemde 2 önemli fonksiyonu vard r: 1) Timus ve kemik ili inde otoreaktif olan hücrelerin temizlenmesini sa lar 2) Periferik immün sistemde lenfositlerin birikimini engeller. Lenfosit apoptozisinden sorumlu olan esas ajan Fas reseptör ve onun ligand olan FasL (CD95L)'dir. Karfl lafl lan antijen miktar apoptozisin bafllat lmas nda etkilidir. Ne kadar çok antijen varsa, TNF gibi ölüm sitokinleri ve bu sitokinlerin reseptörlerinin ekspresyonu da o kadar artar. Ortamda sürekli antijen olmas n n, lenfositlerin afl r ço almas na yol açmas apoptozisin bafllamas ile engellenir (4,5). Hücre yüzeyinde bulunan TNF reseptörleri (TNFRs) ve Fas, belli aminoasid dizilimi ve homolojiyi paylafl rlar. Bu proteinlerin hücre d fl k s mlar ligand ba lanma için önemlidir. Sitoplazmik bölümleri, ölüm bölgeleri içerir ve bu bölgeler apoptozisin bafllamas için gerekli olan sitoplazmik sinyal protinlerinin ba land yerlerdir. Caspase lar sistein içeren proteinazlard r ve kendilerini aspartat rezidülerinden bölerek aktif matür enzimleri olufltururlar. Bu aktif enzimlerde proteolitik olarak kaskattaki di er protezlar aktive eder. Bu kaskad mekanizmas n n son üyeleri ise mitokondri ve kromozomal DNA'y parçalar (6). Lenfoproliferatif Hastal klar 1) Otoimmün Lenfoproliferatif Sendrom (ALPS) 2) X'e ba l Lenfoproliferatif Sendrom (XLP) Otoimmün Lenfoproliferatif Sendrom (ALPS) Di er ad Canale-Smith sendromudur. Malign olmayan lenfadenopati, hepatosplenomegali, otoimmün bulgularla giden bir hastal kt r. Lenfositlerin hücre yüzey reseptörü Fas (CD95)' n ligand olan FasL ile etkileflmesiyle indüklenen ve lenfosit apoptozisini sa layan genlerdeki kal tsal mutasyonlar sonucu hücresel ölümdeki (apoptozis) bozukluktan kaynaklanan bir hastal kt r. Bunun sonucu olarak lenfoid kitlede art fl ve dolafl mda otoreaktif hücreler bulunur. ALPS'si olan ço u hastada tümör nekrozis faktör reseptör ailesinin (TNFRSF6) 6. üyesi olan Fas geninde defekt vard r. Bu güne kadar üç farkl proteini kodlayan 3 farkl mutasyon tan mlanm flt r (7,8,9). Amerikan Ulusal Sa l k Enstitüsü'nün (NIH) ALPS grubu taraf ndan hastalar tan mlamak için kullan lan kriterleri; 1) Lenfadenopati veya hepatosplenomegali ile belirlenen malign olmayan lenfoid hücrelerin kronik birikimi 2) n vitro Fas iliflkili lenfosit apoptozis defekti 3) Periferik kanda hücre yüzeyinde α/β-t hücre reseptörü (α/β-tcr) tafl yan fakat CD4 veya CD8 tafl mayan T hücrelerinin oran n n toplam T hücrelerinin % 1'inden fazla olmas Bu üç kritere ek olarak lenf dü ümleri ve dalakta karakteristik histopatolojik bulgular tan mlanmal d r (10). Destekleyici kriterler; Otoimmünite/otoantikorlar Fas, FasL veya Caspase 10 genlerinde mutasyon Yaz flma Adresi: Dr. Yasin Karal, Uluda Üniversitesi T p Fakültesi Çocuk Sa l ve Hastal klar Anabilim Dal, Görükle, Bursa, Türkiye Tel.: / karaliyasin@yahoo.com

2 Güncel Pediatri 2006 ; 2 : 34-9 Karal ve ark. Lenfoproliferatif Hastal klar ALPS Tipleri: 1) ALPS Tip 0 Otozomal resesif geçiflli, Fas mutasyonu 2) ALPS Tip Ia Otozomal dominant geçiflli, Fas mutasyonu 3) ALPS Tip Ib, FasL geninde mutasyon 4) ALPS Tip II, CASPASE 10 geninde mutasyon 5) ALPS Tip III, henüz mutasyonu gösterilemeyen hastalar Vakalar n çok büyük bir k sm Tip Ia olan hastalard r. Bu güne kadar ALPS ye ait bir çok bulgu farkl araflt rmac lar taraf ndan tan mlanm flt r. Baz araflt rmac lar belirgin lenfadenopatisi ve splenomegalisi olan hastalar tan mlarken, di erleri otoantikor varl ile ilgili hemolitik anemi, trombositopeni ve nötropeni vakalar bildirmifllerdir y l nda Canale ve Smith lenfadenopati, splenomegali ve otoimmün sitopeni birlikteli i ile giden hastalar tan mlad lar. Daha sonra 1980'li y llarda benzer özellikler gösteren baz hastalarda lenfosit fonksiyonlar nda azalma ve subgrup oranlar nda de ifliklik bildirilmifltir. 1990'lar n bafllar nda bu hastalar n MRL/Lpr fenotipindeki farelerle benzer özellikler tafl d n n anlafl lmas ndan sonra çal flmalar h zland (11). Bu hastalarda normal insanlarda çok düflük oranlarda görülen CD3+, CD4-, CD8- double-negative T hücreler gösterildi y l nda Trauth ve ark. APo-1 ad n verdikleri bir proteinin lenfosit apoptozisini bafllatt n buldular y l nda farelerde bu protein eksikli i gösterildi ve Fas (CD95) olarak adland r ld y l nda Fas proteinini kodlayan gen klonland. ALPS farkl etnik gruplarda görülmüfltür ve her iki cinsiyeti de tutar. Ulusal Sa l k Enstitüsü (NIH) ALPS çal flmas di er birçok otoimmün hastal n aksine ALPS nin erkekleri daha çok etkiledi ini göstermifltir. Klinik izlem esnas nda otoimmünite, hemen hemen tüm hastalarda de iflik flekillerde ortaya ç kar (12,13). Klinik Bulgular ALPS hastalar n n klinik ve laboratuar özellikleri mutasyonun yeri veya tipine göre de ifliklik göstermez. Bu güne kadar yay nlan en genifl seri 1999 y l nda Maryland'dan bildirilmifltir. Burada tan mlanan 26 hastadan 23'ünde Fas mutasyonlar bulunmufltur Fas' n lenfosit homeostaz n sa lamadaki önemi 3 ana bölümde (klinik olarak de erlendirilen ALPS'li hastalara göre) incelenmifltir. 1) Lenfoid sistemin depolama kapasitesini aflan anormal lenfosit birikimi 2) Otoreaktif lenfositlerin yok edilmesindeki bozuklu a ba l otoimmünite 3) Lenfositlerin uygunsuz yaflam süreleri nedeniyle ortaya ç kan lenfoma oluflumu Tüm hastalarda lenfoproliferasyon tan mlanm flt r. ALPS'li hastalar n tümü hastal klar s ras nda lenfadenopati veya splenomegali gelifltirirken hastalar n %50'sinde ayr ca hepatomegali görülmüfltür. Bu belirtilerin süresi ve a rl hastadan hastaya de ifliklik göstermifltir. Bir çok hastada bu belirtiler yaflam n ilk 2 y l nda; kalan nda ise 5 yafl na gelmeden ortaya ç km fl olmakla birlikte kesin yafl s n r yoktur. Splenomegali genellikle çok büyük boyutlardad r. Hastalar ilerleyen yafllarda fliddetli hipersplenizm bulgular ile splenektomiye gider. Lenfadenopatinin boyutlar da çok büyüktür. Lenfadenopati ço unlukla servikal ve aksiller bölgede ortaya ç ksa da herhangi bir anatomik lokalizasyonda da bulunabilir. Yayg n lenfadenopatinin ay r c tan s nda; ALPS'de kilo kayb, atefl, ve gece terlemesi gibi sistemik belirtiler genelde görülmez. Boyutlar na bakmaks z n tüm hastalarda lenfadenopati, 2 veya daha fazla y l devam eder. Genellikle adölesan döneme kadar lenfadenopati boyutlar nda at fl görülürken, sonras nda küçülme olmaktad r. Lenf nodlar n n histopatolojik olarak yap s korunmufltur. Lenfomadan farkl olarak dokularda kromozomal anormallikler veya monoklonalite bulunmaz. Artm fl say daki double negative T hücreleri parakortikal bölgelerde görülebilir. Bu özellikleriyle ALPS di er malign ve benign lenfoproliferatif lezyonlardan ayr l r. Otoantikorlar hastalar n büyük bir k sm nda bulunmas na ra men her zaman hastal k oluflturmaz. Otoimmün hastal k geliflme oran zamanla artar. ALPS iliflkili otoimmünite 2 gruba ayr l r; 1) Kan hücrelerine karfl otoimmünite 2) Daha nadir görülen otoimmün olaylar ALPS' deki otoimmünite tipik olarak a rlaflma ve iyileflme periyotlar yla seyreder. En s k görülen otoimmün hastal k hemolitik anemi ve ITP dir. Hastalarda fliddetli hemoliz ataklar veya çok düflük trombosit de erleri bulunabilir. Kemik ili inde myeloid seri normal olan ve splenektomi yap lan hastalarda da nötropeni görülmesi bu durumun otoimmün mekanizmalara ba l oldu unu düflündürmektedir. ALPS'li hastalarda hematolojik olmayan otoimmün hastal klar da rastlanmaktad r. Bunlar aras nda glomerülonefrit, Guillain- Barre sendromu ve otoimmün hepatit say labilir. Pulmoner infiltrasyon, artrit, hidrops fetalis ve aplastik anemi ALPS' ye efllik edebilir. Ayn hastada zaman içinde birden fazla otoimmün hastal k geliflebilece i de bildirilmifltir. Defektli apoptozisin proapoptotik ve antiapoptotik faktörler aras ndaki dengeyi bozarak kanserleflmeye neden oldu u ALPS'li ailelerde lenfoma geliflimini araflt ran bir çal flmayla tekrar gündeme gelmifltir. Bu çal flmaya göre ALPS' li hastalarda genel popülasyonla karfl laflt r ld nda Hodgkin ve Non-Hodgkin Lenfomaya yakalanma riski kat artm flt r. Tiroid, meme, akci er, kolon karsinomlar ve hepatoselüler karsinoma görülebilir. Somatik fas mutasyonlar n n ard ndan ortaya ç kan artm fl lenfoid ve non lenfoid malignite oranlar Fas' n bir tümör süpresör faktörü olarak rol ald n düflündürmektedir (14,15,16,17). Laboratuvar mmünolojik Anormallikler ve Otoimmünite Geliflimi ALPS hastalar nda lenfositoz ve yüksek oranlarda double-negative ( CD4-CD8-) T hücreleri bulunur. Hastalarda T hücrelerinin ço u MHC class-ii yüzey antijenleri içerir. Bu durum T hücrelerinin aktive oldu unu gösterir. Dokularda bulunan hücreler bir aktivasyon markeri olan CD69 içerirler. Bu bulgu lenfosit proliferasyonunun ALPS hastalar nda görülen periferik ve doku lenfosit genifllemesinden sorumlu oldu- unu göstermektedir. Hastalarda dolafl mda bulunan düzenleyici sitokinler olan IL-4 ve IL-2 düzeyleri ile inflamatuvar si- 35

3 Karal ve ark. Lenfoproliferatif Hastal klar Güncel Pediatri 2006 ; 2 : tokinler olan TNF-α, IL-1b ve IL-6 düzeyleri normal bulunmufltur. Buna karfl n IL10 düzeyleri ALPS hastalar nda çok yüksektir. Bu hastalar n Fas mutasyonlar olan yak nlar na da bak lm fl fakat ayn yüksek oranlar bulunmam flt r. IL-10 düzeyinin yüksekli inin anormal apoptozisten çok ALPS klini i ile ilgili oldu u düflünülmektedir. ALPS hastalar nda monosit ve makrofajlarda da art fl oldu undan hastalarda görülen yüksek IL-10 düzeylerinin monosit-makrofaj sisteminden kaynakland anlafl lm flt r. T yard mc hücreleri iki büyük gruba ayr l r: IL-12 ile aktive edilen ve interferon γ ve TNF-α üreten Th 1 hücreleri, IL-4 ile aktive edilen IL 4,5,6 üreten Th 2 hücreleri. Bir çok immünolojik hastal k bu iki hücre aras ndaki dengenin bozulmas ndan oluflur. ALPS hastalar nda görülen yüksek Th2 aktivitesi ve düzeyi B hücrelerini uyar r ve otoantikorlar n oluflmas na yol açar. ALPS hastalar nda Th2 aktivitesinin fazla olmas n n yüksek IL-10 ve düflük IL-12 düzeyleri ile ilgili oldu u düflünülmektedir. IL-10 üretiminin artmas n n B ve T hücreleri üzerinde baflka etkileri de vard r. IL-10 antiapoptoik protein Bcl-2 yi hem B, hem de T hücrelerinde aktive ederek bu hücrelerin ölümünü geciktirir. Bu nedenle yüksek IL-10 düzeyleri otoreaktif hücre klonlar n n, hatta malign hücre klonlar n n yaflamas na neden olmaktad r. CD 57 + (HLA-DR + ) /CD8 + T hücrelerinin art fl n n ve CD25 + T hücrelerindeki azalman n klinik ALPS için spesifik oldu u görülmüfltür. Çünkü bu anormallikler klinik hastal olmayan fakat mutasyon pozitif akrabalarda mevcut de ildir (10,18,19). Genetik Temel Bu güne kadar Fas, FasL ve Casp10 genlerinde mutasyon bildirilmifltir. En s k tan mlanan Fas gen mutasyonlar d r. nsanlarda kromozom 10q24.1 de lokalizedir. Fas molekülü, kalp, karaci er, B ve T hücrelerinde bulunur. Aktive T hücrelerinde özellikle yüksek miktarlardad r. ALPS' nin en s k rastlanan flekli heterozigot fas mutasyonlar oland r. Fas geninin en çok mutasyona u rayan bölümü ölüm bölgelerinin kodlayan k s md r. ALPS hastalar n n yak nlar üzerinde yap lan çal flmalarda tamamen normal olan kiflilerde de Fas mutasyonlar saptanm flt r. Baz aile üyelerinde de ALPS'nin birkaç belirtisi varken di er belirtiler ortaya ç kmam flt r. Bu veriler lenfoproliferasyon ve otoimmünitenin ortaya ç kmas için ilave genetik veya çevresel faktörlerinde rol oynad n düflündürmektedir (20,21,22). Tedavi ve Prognoz Lenfadenopati ve splenomegaliyle belirti veren lenfoproliferasyonda belirgin obstrüktif komplikasyonlar veya hipersplenizm ile iliflkisi yoksa immünsüpresif ajanlar n kullan m na gerek yoktur. ALPS tedavisindeki deneyimler, immünsüpresif tedavinin kesilmesinin ard ndan lenfoproliferasyon belirtilerinin tekrar ortaya ç kma e iliminde oldu unu göstermifltir (23). ALPS'li hastalarda hipersplenizm s k görülen bir komplikasyondur ve efllik eden otoimmün sitopenilerden ay rmak oldukça güçtür. Tedavi gerektiren en yayg n otoimmün belirtiler anemi ve trombositopenidir. Otoimmün hemolitik anemi ve ITP ataklar genellikle yüksek doz glukokortikosteroidler kullan larak (prednisolon 1 mg/kg/gün) tedavi edilir. ITP hastalar nda yüksek doz intravenöz immünglobulin ( V G) kullan m yarars zd r veya ancak geçici fayda sa lar. Tekrarlayan ITP vakalar nda ayl k yüksek doz deksametazon (4-6 mg/kg/g, 5 gün süreyle) kullan m ataklar önler. Rekombinan G-CSF kullan m ile nötrofil say lar n n yükselmesi sa lanm fl ve tekrarlayan enfeksiyon geliflimi önlenmifltir. Fare çal flmalar nda interlökin-2 ve siklosporin kullan m n n etkili olabilece i gösterilmifltir. Bu tedaviler ile lenfadenopati derecesinde geçici bir azalma sa lanabilmifltir. Dirençli otoimmünite ile gelen hastalar vinkristin, metotreksat, siklosporin A ve siklofosfamid kullan larak baflar yla tedavi edilmifltir. Bu hastalar n adölesan döneme geldiklerinde hem atak say s nda hem de atak s kl nda azalma olmaktad r. Artm fl malignensi riski nedeniyle kemoterapotik ajanlar dikkatli kullan lmal d r. Primethamin, sulfadoksin, mikofenolat motil veya rituksimab (B hücre üzerindeki CD 20 ye karfl gelifltirilmifl terapotik monoklonal antikor) ALPS'li hastalar n tedavisinde kullan lmak üzere önerilmektedir. ALPS hastalar nda fliddetli ve hayat tehdit eden komplikasyonlar varl nda düflünebilecek bir di- er tedavi seçene i de kemik ili i naklidir (K N). Bu konuda yap lan çal flmalar yeni olmas na ra men ALPS'li bir hastada yap lan K N sonras nda CD4-, CD8- double-negative T hücreleri dolafl mda görülmesine ra men 3 y ll k izlem süresince lenfoproliferasyon ve otoimmünite gözlenmemifltir (15,25). ALPS yeni tan mlanan bir hastal k oldu undan ve uzun süreli izlemler bulunmad ndan henüz bu hastalar n prognozlar tam olarak bilinmiyor. Bununla birlikte yaflam süresini otoimmün hastal n fliddetinin ve splenektomi yap lan hastalarda sepsise yakalanma riskinin belirleyece i düflünülmektedir. Otoimmün hastal klara yakalanma riski bu hastalar için yaflam boyu yüksek görünmektedir. Yap lan s n rl say daki çal flmada lenfosit apoptozisinin engellenmesinin hastalarda lenfoma geliflme riskini de artt rd saptanm flt r. Lenfomalar n baflar yla tedavi edilmesi defektif Fas iliflkili apoptozisin standart kemoterapik ajanlara yan t etkilemedi ini düflündürmektedir. Lenfoproliferasyonun prognozu genellikle olumludur ve ço u hasta da lenfadenopati ve splenomegali genellikle 2. dekatta parsiyel veya tam geriler (26). X e Ba l Lenfoproliferatif Sendrom (XLP) X'e ba l lenfoproliferatif sendrom, infeksiyöz mononükleosize neden olan a r EBV enfeksiyonlar ndan sonra ortaya ç kan bir immün bozukluktur (27). XLP'nin klinik özelliklerinin daha önce tek bafl na EBV enfeksiyonunu gösterdi ine inan ld halde araflt rmalar sonucunda bir grup hastada önceden bir EBV öyküsü olmaks z n bu hastal k belirtileri gösterilmifltir. XLP'nin alt nda yatan immun bozukluk muhtemelen lenfosit fonksiyonu ve homestazda bozulmaya neden olur (28,29). 1998'de SH2D1A, Duncan sendromu insan proteini (DSHP), SAP (lenfosit aktivatör protein ile iliflkili protein genleri) ço u XLP'li hastada saptanm flt r. SH2D1A proteini ise lenfosit aktivasyonunda rol alan biyolojik yollar ve antiviral cevab düzenler (30).

4 Güncel Pediatri 2006 ; 2 : 34-9 Karal ve ark. Lenfoproliferatif Hastal klar Klinik 1975 de Purtilo ve araflt rmac lar; primer EBV enfeksiyonuna verilen kontrolsüz cevaba ba l olarak ölen baz erkeklerin akrabalar n da XLP yi yay nlam flt r. lk olarak etkilenmifl akrabalarda Duncan Sendromu olarak adland r lm flt r. Bu hastal k X'e ba l kal t m gösterir. Hipogamaglobulinemi ve malign lenfomaya yavafl gidifl gösteren özelliktedir. XLP nadir görülen bir hastal kt r, her milyonda bir erke i etkiler. Dünya çap nda kaydedilen hastalarda, etnik yada rksal nedenler XLP gelifliminde neden oluflturmamaktad r (29). Ço u XLP de 3 klinik semptom; 1) Malign lenfoma, 2) Fulminant Enfeksiyöz Mononükleoz (EMN) 3) Disgamaglobulinemi ile karakterizedir. Daha az olarak vaskülit, sitopeni (aplastik anemi gibi), pulmoner lenfomatöz granülomatözis rapor edilmifltir (31,32). XLP de hastal n semptomlar izole ya da 2 veya daha fazla tutulum olarak görülebilir. Baz akrabalar aras nda ve ayn ailenin üyeleri aras nda XLP'nin klinik özelliklerinde, çevresel ve genetik faktörlerin etkisi öne sürülmüfltür. Fulminan EMN, EBV enfeksiyonu ile tan mlanmas na ra men; di er XLP bulgular olan semptomlar lenfoma ve hipogamaglobulinemi zaman zaman EBV seronegatif hastalarda görülür. Bu hastal k genelde fataldir ve ço unlukla 10 y la kadar kaybedilirler. Ölümler ço unlukla organ disfonksiyonuna ba l d r. Di er ölüm nedenleri; EBV'nin indükledi i hemofagositik sendromu takiben ortaya ç kan ya da hipogamaglobulinemiden kaynaklanan infeksiyöz komplikasyonlara ba l d r. XLP'li k z çocuklar klinik semptom göstermezler, çünkü onlar n lenfositlerinin %50'si rastgele inaktif X kromozomundan kaynaklanan SH2D1A proteinini oluflturabilirler. Birkaç bayanda serum immunglobulin seviyeleri s n rda bulunmufltur. Buna karfl n lenfomaya artm fl hassasiyet ve klinik olarak belirgin hipogamaglobulinemi hiçbir tafl y c da bulunmam flt r. EBV enfeksiyonu, XLP'li hastalar n %60' nda fulminan infeksiyöz mononükleosiz olarak görülür. Fulminan EMN'nin seyri ayn zamanda çok agresiftir. Sadece hastalar n %7' sinin sa kald bildirilmifltir. Fulminan EMN bafllang ç yafl 3 yaflt r. Patolojik olarak kemik ili i, dalak, karaci er, timus, lenf nodlar, barsak ve di er etkilenen organlar, EBV ile infekte poliklonal B hücreleri ve reaktif CD4 ve CD8 T lenfositleri ile genifl infiltrasyon gösterir. Aktive olmufl T lenfositlerden IL-2 ve IFN-gaman n afl r sekresyonu kontrolsüz makrofaj aktivasyonuna katk da bulunur. Bu olay eritrofagositoz ile T, B lenfositlerin tükenmesiyle ve doku y k m ile sonuçlan r. EBV ye karfl artm fl hassasiyet olmas na ra men, XLP' li erkekler di er herpes virüslere, ço u viral ve bakteriyal patojenlere normal immun cevap verirler. T ve B lenfositlerin proliferasyonundaki regulasyon bozuklu una dayanan mekanizma, Th1 sitokinlerinin artm fl sekresyonu ve EBV'ye karfl ineffektif immun cevap ile karakterizedir (31,33,34). Disgamaglobulinemi Hastalar n %20-30'unda disgamaglobulinemi XLP'nin 2. s k semptomudur. Ço u hastan n Ig seviyeleri azal r.her ne kadar baz hastalarda IgM ve IgA yüksekli i mevcutsa da IgG1, IgG3 subgruplar nda eksiklikler daha s k görülür. Ortalama tan tafl 7-9 dur. Özellikle enfeksiyonlara karfl koruyucu ayl k immunglobulin infüzyonu ile tedavi edilen hipogamaglobulinemili hastalar genellikle fulminan EMN ve lenfomal hastalara göre daha iyi prognoza sahiptir. Hipogamaglobulinemi ço unlukla EBV enfeksiyonundan sonra oluflmas na ra men baz hastalarda EBV iliflkisiz hipogamaglobulinemi geliflir (31,35,36). Lenfoma Lenfoma XLP'li hastalar %20-30'unda geliflir. Ço unlukla EBV enfeksiyonunu takiben ortaya ç kar. Ço u lenfoma B hücre fenotipindedir ve küçük hücreli, Burkitt, diffüz, büyük hücreli histolojisinde olabilir. Ço u lenfoma ekstranodal orjinlidir ve terminal ileum, karaci er, böbrek, SSS, timus veya tonsillere yay l r. Lenfoma geliflimi hipogamaglobulinemi gibi EBV enfeksiyonu bulunmadan geliflebilir. Lenfoma gelifliminde median yafl 5 ila 8 yafl aras d r (2-19 yafl). Ortalama yaflam EBV enfeksiyonunun durumuna ba l d r. EBV'li hastalarda geliflen lenfoma kötü prognozludur. Lenfomalar tedaviye cevap vermekle birlikte ço u zaman nüks eder (37,38). Tan XLP tan s SH2D1A geni tan mlanmadan önce klinik yada laboratuvar olarak konmaktayd. Tan da laboratuvar olarak lenfosit say s, immünfenotipi, ve fonksiyonlar genellikle yard mc de ildi, çünkü genellikle sonuçlar normaldi. Humoral cevap de erlendirilmesinde çeflitli varyasyonlar gözlenmifltir. Baz hastalarda de erler normal saptanm fl, baz hastalarda IgM ve IgA seviyelerinde artma; total IgG, IgG1 ve IgG3 seviyelerinde düflme görülmüfltür. EBV spesifik immünite araflt rmalar kesin tan koymada yard mc de ildir. Çal flmalar göstermifltir ki XLP li hastalar EBV ye karfl etkili bir immün cevap oluflturamamaktad r. EBV'ye karfl spesifik antikor oluflumunda yetersizlik görülmüfltür. Otolog T ve NK lar taraf ndan EBV ile enfekte B hücrelerinin öldürülmesinde bozukluk gösterilmifltir. Anormal SH2D1A gen sekans n n tan mlanmas ile bu proteininin üretiminin olmamas ile flimdi daha kolay tan konur. Tüm XLP'li hastalarda SH2D1A gen mutasyonu saptanmaz. XLP nin ay r c tan lar içinde sporadik fatal EMN, hiper IgM sendromu, X linked agamaglobulinemi, yayg n de iflken immün yetmezlik (CVID), kronik aktif EBV enfeksiyonu ve familyal hemofagositik lenfohistiyositoz say labilir. Bu tan lardan birinden flüphenildi inde erkek hastalarda SH2D1A deki mutasyon araflt r lmal d r (39,40). 37

5 Karal ve ark. Lenfoproliferatif Hastal klar Güncel Pediatri 2006 ; 2 : Genetik 1998 de araflt rmac bir grup Xq25 kromozomunda XLP genini klonlam flt r. Hastal n tan mlanmas n takiben Xq25'de yap sal delesyondan etkilenmifl SH2D1A geni bu bölgenin büyük bir k sm ndan izole edilmifltir XLP'li hastalar n genetik analizi ile SH2D1A geni üzerinde 50' den fazla tek mutasyonu tan mlanm flt r. XLP hikayesi olan 35 ailenin genifl bir genetik analizi, SH2D1A'n n gen yap s ile XLP nin klinik tutulumu veya fliddeti aras nda korelasyon olmad n ortaya koymufltur (30). Tedavi ve Prognoz XLP tedavisiz fatal bir hastal kt r. Kesin tedavi kök hücre nakli ile olur. Antiviral tedavi; primer EBV enfeksiyonun tedavisinde kullan lm flt r ve ancak etkisi kan tlanamam flt r. EBV ile ilgili hemofagositik sendrom tedavisinde önerilen ajanlar; aktive makrofajlar yok etmede kullan lan karfl sitotoksik etoposid, topoizomeraz I d r. Siklosporin ve glukokortikoidler reaktive T lenfositleri süprese etmek için kullan l r. Hipogamaglobulinemi geliflen hastalarda bakteriyal ve viral enfeksiyonlar önlemek için düzenli immünglobulin infüzyonu gerekir. mmunglobulin infüzyonu EBV seronegatif hastalarda primer EBV enfeksiyonundan korunmada garanti de ildir. Lenfoma ve sitopenisi olan hastalar için standart medikal yaklafl m kullan labilir. Medikal tedavi hastay remisyona soksa da relaps ve XLP'nin di er fenotipleri s kl kla geliflir (34,36). Kaynaklar 1. Leonardo M, Chan FK, Hornung F, et al. Mature lymphocyte apoptosis-immune regulation in a dynamic and unpredictable antigenic enviroment. Annu Rev Immunol 1999; 17: Strauss S.E., Sneller M, Leonardo M.J. et al. An inherited disorder of lymphocyte apoptosis: The autoimmune lymphoproliferative syndrome. Annals of nternal Med 1999; 130: Pan TQ, Atkinson TP, Makris CM, et al. ALPS (autoimmune lymphoproliferative syndrome) associated with a mutation in Fas-Ligand (abstract 48). In: Programs and Abstracts of the 14th Annual Conference on Clinical Immunology and 5th International Symposium on Clinical Immunology. Washington; DC; p Wang J, Zheng L, Lobito A, et al. Inherited human caspase 10 mutations underlie defective lymphocyte and dendritic cell apoptosis in autoimmune lymphoproliferative syndrome II. Cell 1999; 98: Jackson CE, Fischer RE, Hsu AP, et al. Autoimmune lymphoproliferative syndrome with defective Fas: genotype influences penetrance. Am J Hum Genet 1999; 64: Fisher G.H, Rosenberg F.J., Straus S.E. et al. Dominant interfering Fas gene mutations impair apoptosis in a human autoimmune lymphoproliferative syndrome. Cell 1995; 81: nfante A.J, Britton H.A., DeNapoli T., Middelton L.A. et al. The clinical spectrum in a large kindred with autoimmune lymphoproliferative syndrome caused by a fas mutation that impairs lymphocyte apoptosis. J. Pediatr 1998; 133: Sneller MC, Straus SE, Jaffe ES, et al. A novel autoimmune lymphoproliferative syndrome resembling murine lpr/gld disease. J Clin Invest 1992; 90: Takahashi T, Tanaka M, Brannan CL, et al. Generalized lymphoproliferative disease in mice, caused by a point mutation in the Fas ligand. Cell 1994;76: Bleesing J.J, Straus S.E., Fleisher T.A. Autoimmune lymphoproliferative syndrome. A human disorder of abnormal lympocyte. Pediatr Clin North Am 2000; Dec; 47: Watanabe- Fukunaga R, Brannan CI,Copeland NG, et al. Lymphoproliferation disorder in mice explained by defects in fas antigen that mediates apoptosis. Nature 1992; 356: Behrmann I, Walczak H, Krammer PH. Structure of the human APO-1 gene. Eur J Immunol 1994; 24: Martin DA, Zheng L, Siegel RM, et al. Defective CD95/APO-1/Fas signal complex formation in the human autoimmune lymphoproliferative syndrome, type Ia. Proc Natl Acad Sci USA 1999; 96: Rieux-Laucat F, Le Deist, Hivbroz C, et al. Mutations in Fas associated with human lymphoproliferative syndrome and autoimmunity. Science 1995; 268: Sleight BJ, Prasad VS, DeLaat C, et al. Correction of autoimmune lymphoproliferative syndrome by bone marrow transplantation. Bone Marrow Transplant 1998; 22: Van der Burg M, de Groot R, Comans-Bitter WM, et al. Autoimmune lymphoproliferative syndrome (ALPS) in a child from consanguineous parents: a dominant or recessive disease? Pediatr Res 2000; 47: Kasahara Y, Wada T, Nida Y, et al. Novel Fas (CD95/APO-1) mutations in infants with a lymphoproliferative disorder. Int Immunol 1998; 10: Vaishnaw AK, Toubi E, Ohsako S, et al. The spectrum of apoptotic defects and clinical manifestations, including systemic lupus erythematosus, in humans with CD95 (Fas/APO-1)) mutations. Arthritis Rheum 1999; 42: Bader-Meunier B, Rieux-Laucat F, Croisille L, et al. Dyserythropoisesis associated with a Fas deficient condition in childhood. Br J Haematol 2000;108: Hetts SW. To die or not to die: an overview of apoptosis and its role disease. JAMA 1998; 279: Griffith TS, Brunner T, Fletcher SM, et al. Fas ligand-induced apoptosis as a mechanism of immune privilege. Science 1995; 270: Siegel RM, Chan FK, Chum HJ, et al. The multifaceted role of Fas signaling in immune cell homeostasis and autoimmunity. Nat Immunol 2000; 1: Sneller MC, Wang J, Dale JK, et al. Clinical, immünologic and genetic features of an autoimmune lymphoproliferative syndrome associated with abnormal lymphocyte apoptosis. Blood 1997; 89: Bekerrou M, Le Deist F, de Villartay JP, et al. Correction of Fas (CD95) deficiency by haploidentical bone marrow transplantation. Eur J Immunol 1997; 27: Chanock SJ, Foster CB. SNPing away at innate immunity. J Clin Invest 1999; 104: Straus SE, Jaffe ES, Puck JM, et al. The development of lymphomas in families with autoimmune lymphoproliferative syndrome with germline Fas mutations and defective lymphocyte apoptosis. Blood 2001; 98: Purtilo DT, Cassel CK, Yang JPS, et al. X-linked recessive progressive combined variable immundeficiency (Duncan's disease). Lancet 1975; 1: Brandau O, Schuster V, Weiss M, et al. Epstein-Barr virus-negative boys with non-hodgkin lymphoma are mutated in the SH2D1A gene, as are patients with X-linked lymphoproliferative disease (XLP). Hum Mol gen 1999; 8: Sumegi J, Huang D, lanyi A, et al. Correlation of mutations of the SH2D1A gene and Epstein-Barr virus infection with clinical phenotype and outcome in X-linked lymphoproliferative disease. Blood 2000; 96:

6 Güncel Pediatri 2006 ; 2 : 34-9 Karal ve ark. Lenfoproliferatif Hastal klar 30. Coffey AJ, Brooksbank RA, Brandau O, et al. Host response to EBV infection in X-linked lymphoproliferative disease results from mutations in an SH2-domain encoding gene. Nat genet 1998; 20: Seemayer TA, Gross TG, Egeler RM, et al. X-linked lymphoproliferative disease: twenty-five years after the discovery. Pediatr Res 1995; 38: Dutz JP, Benoit L, Wang X, et al. Lymphocytic vasculitis in X-linked lymphoproliferative disease. Blood 2001; 97: Okano M, Pirrucello SJ, Grierson HL, et al. Immunovirological studies of natal infectious mononucleosis in apatient with X-linked lymphoproliferative syndrome treated with intravenous immunoglobulin and interferon-alpha. Clin Immunol Immunopathol 1990; 54: Amrolia P, Gaspar HB, Hassan A, et al. Nonmyeloablative stem cell transplantation for congenital immunodeficiencies. Blood 2000; 96: Grierson H, Purtilo DT. Epstein-Barr virus infection in males with X-linked lymphoproliferative syndrome. Ann Int Med 1987; 106: Schuster J, Gross TG, Seemayer TA. The molecular genetics X- linked lymphoproliferative (Duncan's) disease. Cancer J Sci Am 1999; 5: Harrington DS, Weisenburger DD, Purtilo DT. Malignant lymphoma in the X-linked lymphoproliferative syndrome. Cancer 1987; 59: Purtilo DT, Sakamoto K, Barnabei V, et al. Epstein-Barr virus-induced diseases in boys with the X-linked lymphoproliferative syndrome (XLP): update on studies of the registry. Am J Med 1982; 73: Grierson HL, Skare J, Hawk J, Pauzo M, Purtilo DT. Immunoglobulin class and subclass deficiencies prior to Epstein-Barr virus infection in males with X-linked lymphoproliferative disease. Am J Med Genet 1991; 40: Purtilo DT, Grierson HL, Ochs H, Skare J. Detection of X-linked lymphoproliferative disease using molecular and immunovirologic markers. Am J Med 1989; 87: