BÖLGESEL DENGESİZLİK

Transkript

1 BÖLGESEL DENGESİZLİK

2 BÖLGESEL DENGESİZLİK Bölgesel dengesizlikler gerek gelişmiş gerekse az gelişmiş ülkelerde niteliklerine göre üç ayrı grupta incelenebilir. Doğal ya da coğrafi dengesizliklerdir. Bu tür dengesizlikler doğal kaynakların bazı bölgelerin lehine bazılarının ise aleyhine sonuçlar doğuracak biçimde ortaya çıktığı bölgesel dengesizliklerdir. İktisadi ve fonksiyonel dengesizliklerdir. Bu anlamda dengesizlikler bulunan ülkelerde aynı üretim faktörleri, pazar farkından dolayı farklı bölgelerde değişik kazançlar elde ederler. Diğer yandan işgücünün tarım sektöründen, sanayi sektörüne aktarılması halinde de kazançlarda farklılıklar ortaya çıkabilir Sosyal ve kültürel dengesizliktir. İnsanların davranışları ve değer yargıları arasındaki farklılıkları da kapsayan bu tür dengesizlik, eğitim düzeyine bağlı olarak meydana gelmektedir. Kültürlü kimselerin sosyal mevkileri, değer yargıları, davranış ve giyinişleri diğerlerinden ayrılmaktadır. Üçüncü tür dengesizliklere örnek olarak metropoliten şehirlerdeki gecekondu bölgeleri ve kenar semtleri ile bunların dışında kalan varlıklı semtler gösterilebilir.

3 BÖLGELER ARASI GELİŞMİŞLİK FARKLARI Az gelişmiş ülkelerde olduğu kadar gelişmiş ülkelerde de görülen bölgesel dengesizlik, az gelişmiş ülkelerde daha belirgin olarak ortaya çıkmaktadır. Geri kalmışlığın nedeni, doğal kaynaklara, devlet politikasına sosyal yapıya bağlanmaktadır. Bölgeler arası dengesizliğin ortaya çıkış nedenleri : Coğrafi Tarihsel Sosyo-Ekonomik Kültürel

4 BÖLGESEL EŞİTSİZLİK-BÖLGELERARASI DENGESİZLİK Bölgesel dengesizliği bir ülkenin çeşitli bölgelerinde görülen her çeşitten eşitsizlik olarak nitelendirirsek, bugün her ülkede az ya da çok, ama mutlaka bölgesel dengesizlik vardır. Bölgesel dengesizlik daha dar anlamda ekonomik ve sosyal fırsat eşitsizliği şeklinde de ele alınabilir. Ekonomik fırsat eşitsizliği, farklı bölgelerdeki kişilerin iş bulma ve ücret konularında eşit fırsatlara sahip olamaması biçiminde tanımlanabilir. Sosyal fırsat eşitsizliği ise farklı bölgelerdeki kişilerin eğitim ve sağlık hizmetlerinden, kültürel faaliyetlerden aynı derecede yararlanamamalarıdır.

5 BÖLGESEL EŞİTSİZLİĞİN YOL AÇTIĞI DEĞİŞİMLER Demografik Değişme Sosyal Alandaki Değişmeler Ekonomik Alandaki Değişmeler

6 TÜRKİYE DE BÖLGELER ARASI GELİŞMİŞLİK FARKLARI

7 Dinçer vd., 2003, DPT

8 Bölgesel Kalkınma Endeksi-BKE

9 Beşeri Sermaye Ekonomik Sermaye Yaratıcı Kapasite Altyapı

10

11 TÜRKİYEDE BÖLGESEL DENGESİZLİĞİ GİDERMEYE YÖNELİK ÇALIŞMALAR KALKINMA PLANLARI

12 KALKINMA PLANLARI I. 5 YILLIK KALKINMA PLANI - ( ): Bölgesel Dengesizliğin Giderilmesi, kamu yatırımları II. 5 YILLIK KALKINMA PLANI ( ): Bölgesel Dengesizliğin Giderilmesi, büyüme kutupları III. 5 YILLIK KALKINMA PLANI ( ): Kalkınmada Öncelikli Yöre IV. 5 YILLIK KALKINMA PLANI ( ): Bölgesel dengesizliğin mekan boyutu V. 5 YILLIK KALKINMA PLANI ( ): Bölgesel gelişme yerine bölge planlaması VI. 5 YILLIK KALKINMA PLANI ( ): Yeniden Bölgesel gelişme, KÖY VII. 5 YILLIK KALKINMA PLANI ( ): Doğu ve G.Doğu Anadolu Bölgelerine Öncelik VIII. 5 YILLIK KALKINMA PLANI ( ): fırsat esitligi, kültürel gelisme ve katılımcılık ilkeleri

13 I. 5 YILLIK KALKINMA PLANI - ( ) Birinci planda bölgeler arası esitsizliklerin giderilmesi konusundaki amaç iki farklı biçimde ifade edilmistir. Birinci amaç olarak yurt genelinde fırsat esitliginin saglanması hedeflenirken, ikinci hedef olarak da bölgeler arası dengenin saglanması olarak belirlenmistir. Birinci plan bölgeler arası dengenin saglanmasında esas sorumlulugu devlette görmüstür. Bu nedenle devlet sosyal hizmetleri ve tesisleri geri kalmıs bölgelere yöneltecek, bölgelerin alt yapı yatırımlarını hızlandıracaktır (Tekeli, 1981). 1. Geri kalmıs yörelerde özel kesimce yapılacak yatırımlara gelir vergisinden indirim yapma imkanı getirilmistir. 2. Yurt genelinde gelisme bölgeleri tespit edilerek, Dogu Marmara nın sanayi, Çukurova nın tarım ve sanayi, Antalya Bölgesi nin tarım ve turizm, Zonguldak bölgesinin ise sanayi ile gelisecegi öngörülmüstür. I.BYKP nı bölgeleri üç grupta toplamıstır. Gelismis bölgeler: sorunları yeni merkezler yaratılarak azaltılırken, Potansiyel gelisme bölgeleri: gelismenin hızlanması için ise bazı sektörlere öncelik verilerek, yatırımlar bu bölgelerde yogunlasacaktır. Geri kalmıs bölgeler: kamu hizmetlerinin dagıtılmasında esitlik ilkesi dogrultusunda e de öncelik verilecektir.tür.

14 II. 5 YILLIK KALKINMA PLANI ( ) İkinci planda da temel amaç olarak tıpkı birinci planda oldugu gibi bölgeler arası dengenin saglanması sürmektedir. Ancak bu planda bu amacı gerçeklestirmek için farklı bir yol önerilmektedir. Buna göre, geri kalmıs bölgelerde az sayıda kent merkezinde yıgılma yaratarak gelisme saglanması hedeflenmektedir. Bu cazibe merkezlerinin zamanla çevreye yayılarak kalkınmayı saglayacagı düsünülmektedir. Büyüme kutupları kuramının bu planda bölgesel kalkınma arayıslarına yön verdigi görülmektedir. Bu planda ilk plandaki yaklasımdan farklı olarak Milli plandan bagımsız bir bölge planı hazırlanamayacagı görüsü benimsenmistir.

15 III. 5 YILLIK KALKINMA PLANI ( ) bölge kavramı yerine yöre kavramını ikame etmistir. Kalkınmada öncelikli yöreler kavramı bu planda ana ekseni olusturmustur. Geri kalmıs yörelerin saptanması ilkesinden bahsedilirken Yurdun bazı yöreleri ekonomik, sosyal ve kültürel bakımından geri kalmıs durumdadır. Bu yöreleri kesin cografi sınırlarla belirlemek olanak dısıdır denilmektedir. Bunun neticesinde DPT içinde Kalkınmada Öncelikli Yöreler Dairesi kurulmustur. Bu planın bölgelerarası gelismislik farklılıklarına bakısını en iyi su cümleler karekterize etmektedir: yöreler arasındaki gelismislik farklarını kısa sürede ortadan kaldırmaya çalısmak, ekonomik yönden etkin olmayan kaynak dagılımına yol açacak, sermaye birikimi ve genel ekonomik kalkınma yavaslayacaktır. Bu bakıs açısının bölgesel dengesizlik sorununu üçüncü bes yıllık kalkınma planının gündemine almadıgı net olarak görülmektedir.

16 IV. 5 YILLIK KALKINMA PLANI ( ) Planlı dönemde bölgeler arası dengesizligin arttıgı, özellikle Üçüncü Bes Yıllık Kalkınma Planı döneminde geri kalmıs bölgelerin yatırımlardan gittikçe daha az pay aldıgını ampirik olarak saptadıktan sonra, soruna bir bölgeler arası gelismislik sorunu olarak bakmaktan ziyade bir yerlesme sorunu olarak bakmaktadır. Planda ekonomik gelismenin gerçeklestirilmesi için, planlama kararlarının mekan boyutuna indirilmesi, sanayinin, hizmetlerin ve alt yapının ülke sathına dengeli dagılımının saglanması öngörülmüstür. Ayrıca uygulanmakta olan tesvik sisteminin bölge kaynaklarını ve potansiyellerini harekete geçirecek tarzda yeniden düzenlenmesi önerilmistir.

17 V. 5 YILLIK KALKINMA PLANI ( ) Gelismenin hızlandırılması ve kaynakların etkin kullanımı amacıyla, gelismekte olan ve belli sektörler açısından gelisme potansiyeline sahip bölgelerde bölge planlaması yapılması öngörülmüstür. Böylelikle 1963 yılındaki ilk planda yer verilen ancak 1973 yılında Üçüncü Planda terk edilen Bölge Planlaması kavramı bu planla tekrar gündeme gelmistir. Planda KÖY anlayısı da sürmüs, kalkınmada öncelikli yörelerin kalkındırılması yoluyla bölgelerarası gelismislik farklılıklarının azaltılacagı öngörülmüstür. Dördüncü Bes Yıllık Kalkınma Planında benimsenen bölgesel gelisme hedefinin yerine Bes Yıllık Kalkınma Planında bölge planlaması ikame olmustur. Bölge planlama yoluyla gelismekte olan bölgelerin gelismelerinin hızlandırılması yanında, gelismis bölgelerdeki asırı yıgılmayı önlemek için desantralizasyon politikalarıyla uyumlu olarak stanbul ve İzmir in merkez oldugu bölgelerde, alt bölgelerin saptanacagı ve bölge merkezlerinin tanımlanacagı belirtilmektedir. Planda, bölgelerin saptanmasında idari sınırlardan bagımsız bölge kavramı benimsenirken, yerlesim birimlerinin çesitli konularda karsılıklı iliskileri en yüksek olan Fonksiyonel Bölgeler olusturulması öngörülmüstür. Bunun için merkezleri, stanbul, Bursa, Eskisehir, zmir, Ankara, Konya, Adana, Samsun, Kayseri, Sivas, Malatya, Gaziantep, Trabzon, Elazıg, Diyarbakır ve Erzurum olan 16 bölge belirlenmistir.

18 VI. 5 YILLIK KALKINMA PLANI ( ) Bu planda bölge planlaması yerine bölgesel gelisme kavramı benimsenmistir. Bu plan ile birlikte daha önce belirlenen 16 bölge yerine bölge planlamasının Kalkınmada Öncelikli Yörelere kaydırılması ilkesi benimsenmistir

19 VII. 5 YILLIK KALKINMA PLANI ( ) ülke bütününde yer alan her bölgenin farklı imkanlara, özelliklere ve sorunlara sahip olması, sektörel tercihlerle mekansal analizin birlikte ele alındıgı yeni bir planlama yaklasımını zaruri kılmaktadır tespiti yapıldıktan sonra Yedinci Plan öncesinde kalkınma planları ile getirilen KÖY uygulamasının olumlu katkılarına ragmen bölgelerarası dengesizliklerin sürmesi sorun olmaya devam etmektedir denilmektedir. Planda, bölgesel gelismeye iliskin olarak, ekonomik gelismenin sürdürülebilir kalkınma ekseninde bölgeler arası gelismislik farklarını azaltıcı yönde ulusal bütünlügü saglaması öngörülmüstür: Ekonomik, toplumsal, kültürel, siyasal yönleri ile bir bütün teskil eden gelismenin, ulusal birligi güçlendirecek nitelikte olması esas amaçtır. Bu amaçla, Dogu ve Güneydogu bölgeleri öncelikli olmak üzere, geri kalmıs bölgeler için bölgesel gelisme projeleri hazırlanacak, sosyal, ekonomik, kültürel ve mekansal politikaların birbirlerine olan etkileri dikkate alınarak, sektörel politikalara mekansal boyut kazandırılması ilkesi benimsenmistir.

20 VIII. 5 YILLIK KALKINMA PLANI ( ) Temel Amaç: Ulusal kaynakların, en yüksek ekonomik ve sosyal faydayı saglayacak sekilde gelistirilmesi ve bölgeler arası dengesizliklerin en aza indirilmesi Uygulamada: sürdürülebilirlik, bölgeler arası bütünlesme, sosyal ve ekonomik dengelerin saglanması, yasam kalitesinin iyilestirilmesi, fırsat esitligi, kültürel gelisme ve katılımcılık ilkeleri esas alınacaktır. Planda bölge planlama çalısmalarının devam edilecegi öngörülmektedir. Bölge planlarıyla uyumlu, gelir dagılımı dengesizliklerini minimize edecek, bölgesel gelismeyi hızlandıracak ve rasyonel kaynak dagılımını saglayacak il düzeyinde Gelisme Planlarının hazırlanacagı belirtilmektedir. Planda son yıllarda gittikçe önemi artan sanayi odaklarından da bahsedilmekte, yeni sanayi odaklarının desteklenmesine yönelik kurumsal ve finansal destek tedbirlerinin (egitim ve danısmanlık hizmetleri, Ar-Ge ve teknoloji destegi, OSB ler, Küçük sanayi siteleri,vb) alınacagı öngörülmektedir

21 SEKİZİNCİ BES YILLIK KALKINMA PLANINDA BÖLGE PLANLAMASI BASLIGI ALTINDA AMAÇLAR VE İLKELER SÖYLE İFADE EDİLMİSTİR: 1. Bölge planlamasının temel amacı olarak; ülke düzeyinde sosyo-ekonomik planlar ile yerel düzeydeki ayrıntılı fiziki planlar arasında yatay ve dikey iliskilerin kurulması ve ulusal önceliklerin yerel ölçekteki gereksinmelere yanıt verecek biçimde mekana yansıtılması, yerel ve bölgesel kaynakların harekete geçirilmesi için kamu ve özel sektör açısından yapılacakların belirlenmesi olarak tespit edilmistir. 2. Bölge planlaması bölgelerin farklı imkanlara, sorunlara ve özelliklere sahip olmaları nedeniyle kapsamlı ve katılımcı bir yaklasımla ele alınması öngörülmektedir. Bölge planlarının ulusal öncelikleri ve yerel talepleri yansıtacak biçimde, sektörler arası bagları kurması, bölge açısından stratejik vizyonun gelistirilerek dinamik bir yapıya sahip olması hedeflenmistir. 3. Bölge planlama çalısmaları VII.Plan döneminde de hızlandırılarak sürdürülecegi öngörülmektedir. 4. GAP Master Planı nın güncellestirilmesi ile birlikte Güneydogu Anadolu Bölgesinin degisen sosyo-ekonomik kosulları dikkate alınarak 2010 yılı perspektifi içeren yeni hedefler ve stratejilerin ortaya konması amaçlanmıstır. DAP (Dogu Anadolu Projesi) projesinde temel amaç olarak, bölgenin sosyoekonomik gelismesini hızlandırarak diger bölgelerle gelismislik farklarını azaltmak ve yatırım iklimi yaratarak özel sektörün bölgede yatırım yapmasını saglayacak tedbirlerin alınması olarak belirlenmistir. DAP ın belirlenen hedef ve stratejiler ekseninde VIII.Plan döneminde uygulamaya konması hedeflenmistir. 6. Planda, Dogu Karadeniz Bölgesel Gelisme Planından da bahsetmekte, bu bölgesel plan ile Dogu Karadeniz bölgesinde gelir düzeyini yükseltmek, yeni istihdam olanakları yaratarak göçü engellemek, bölgede cılız olan sermaye birikimini artırarak, bölgenin kalkınması hedeflenmistir. 7. Planda, Marmara Bölgesi nde yasanan depremin izleri de görülmektedir. Depremin neden oldugu sosyoekonomik sorunlara iliskin olarak planda su görüslere yer verilmistir: Depremin yarattıgı olumsuzlukların giderilmesi, kentsel alanlara yönelik göçün istikrarlı bir yapıya kavusturulması, tarım,sanayi, ticaret, konut, turizm vb. sektörlerine iliskin yerlesim alanlarının afet riskleri de dikkate alınarak hazırlanacak bir arazi kullanımı planına göre yönlendirilmesi, kentsel büyümenin denetim altına alınması ve sosyoekonomik orta vadeli gelisme deseninin belirlenmesi olarak tespit edilmistir.

22 BÖLGESEL GELİŞMEYE İLİŞKİN KURAMSAL YAKLAŞIMLAR Büyüme Kutupları Entegre Bölgesel Gelisme Yaklasımı Esnek Uzmanlasma ve Sanayi Odakları Uzun Dalgalar Teorisi Yenilikçi-Çevre ve Ag Teorisi

23 BÖLGESEL ANALİZ DOĞAL YAPI VE TARIM

24 Bölge Planlama Süreci Planlama alan sınırlarının belirlenmesi Veri toplama Analiz Sentez Değerlendirme Alternatif üretme Alternatif seçimi Geri besleme-izleme

25 Bölgesel Analiz Çalışmaları Doğal Yapı Topografya Arazi Kullanım Jeolojik Yapı Doğal ve kültürel kaynaklar Sosyal Yapı Nüfus Konut Suç durumu Yoksulluk Ekonomik yapı-sektörel Yapı Tarım Sanayi Hizmetler Sağlık Eğitim Tüm servis ve faaliyetlere erişebilirlik Kültür Kırsal yapı Ulaşım Kurumsal yapı Çevre Bio Çeşitliliği ve Koruma Atık Yönetimi Su Yönetimi Hava Kirliliği Enerji Yönetimi Tüketimin çevre üzerine etkileri Afet Riski

26 DOĞAL YAPI ANALİZLERİ Topoğrafya Arazi Kullanımı Toprak Kabiliyeti Erozyon Jeolojik Yapı

27 TOPOĞRAFYA Temel altlık Genel topografik haritalar-ülke ve Ulus ötesi çevre Harita genel komutanlığı 1/ ve 1/ ölçekli haritaları Uydu görüntüleri- Araç Coğrafi Bilgi Sistemleri İşlem Eş yükselti eğrileri Eğim yüzdeleri Bakı

28 Örnek: İBB düzey II-ERZURUM-ERZİNCAN-BAYBURT Eğim yüzdeleri Eş yükselti eğrileri Havzalar Ova ve vadi modellemesi

29 TOPOĞRAFYANIN ETKİLERİ Konum Ulaşım İklim Bitki örtüsü Arazi kullanım Yerleşme sistemi Bölgesel Gelişme için topoğrafyanın sunduğu olanaklar? Sorunlar Potansiyeller

30 ARAZİ KULLANIMI Temel altlık kaynakları: Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Arazi Kullanım Varlığı kitapçık ve eki haritalar Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Toprak ve Su Kaynakları Ulusal Bilgi Merkezi- Uydu görüntüleri- İlgili istatistik kaynakları: KHGM -Arazi Kullanım Varlığı Yurt ansiklopedisi İl Özel İdaresi Valilik Envanter Raporları İLEMOD-İç işleri Bakanlığı Temel haritalar : Arazi Kullanım haritası Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfları Büyük toprak grupları haritası Erozyon Özellikleri

31 ARAZİ KULLANIM Toprakların kullanım durumu. Sulu tarım, kuru tarım, mera, çayır, fundalık, orman arazileri vb.) Arazi Tipleri (*) Diğer Coğrafi Veriler (*) Çıplak kaya ve molozlar, ırmak taşkın yatakları, kıyı kumulları, kara kumulları, sazlıklar, bataklıklar, daimi karla örtülü alanlar gibi altlıkları içerir. Irmak ve nehirler, barajlar, göller, göletler, denizler, adalar, azmak, komşu ülke, yerleşim alanı, sanayi alanı, turistik alan, kömür ocağı, havaalanı, milli parklar, çiftlikler, mezarlıklar ve askeri sahalar gibi altlıkları içerir.

32 ARAZİ KULLANIMI

33 ERZURUM-ERZINCAN-BAYBURT (ISTATISKI BOLGE BIRIMI DUZEY II) BOLGE PLANI YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ İlçelere göre arazi kullanım dagılımı ERZURUM İLİ TOPLAMI ERZİNCAN İLİ TOPLAMI LEJAND Arazi Kullanım Dağılımı Kuru tarım Sulu tarım Bahçe Çayır Mera Orman Fundalık Yerleşim Haliarazi Lokasyon katsayısı son çeyrekte olan ilçeler Kuru tarım Sulu tarım Çayır-mera Orman-fundalık Hazırlayan: Betül Şengezer N Veri kaynağı: TGM, 1975 : İl Toprak Kaynağı Envanter Raporu.

34 Bölgesel Gelişme ve Arazi Kullanım İlişkileri Bölgenin ekonomik yapısı arasında ilişki Yerleşme deseni, kimlikleri ilişkisi Arazinin etkin kullanılıp kullanılmadığı Mevcut hatalı kullanımlar toprak sınıfı erozyon topografya bitki örtüsü tarımsal kullanım ve tarım dışı kullanım Kullanılamayan alanlar

35 ARAZİ KULLANIM DAĞILIMI Arazi kullanım dağılımıdan üretilebilecek verilerkarşılaştırmalar Lokasyon Ülke Bölge İl İlçe Kırsal nüfus başına düşen kuru/sulu tarım alanı Kırsal nüfus başına düşen orman alanı Büyük / küçük baş hayvan başına düşen mera alanı

36 TOPRAK KABİLİYETİ I, II, III, IV, V,VI,VII,VIII sınıf araziler Toprak Özellikleri Derinlik, eğim, drenaj, bünye, tuzluluk ve alkalilik gibi özellikleri kapsar. Toprak özellikleri diğer temalarla birlikte verilmektedir. - Eğim ve erozyon zararı olan alanlar - Toprak yetersizliği (taşlılık, tuzluluk, alkalilik) olan alanlar - Yaşlık, drenaj bozukluğu veya taşkın zararı - İklim sınırlamaları Diğer Toprak Özellikleri - Tuzlu alanlar - Alkali alanlar - Taşlı alanlar - Kayalık alanlar - Yetersiz drenajlı alanlar - Kötü drenajlı alanlar

37 Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfları Örnek: İBB düzey II-ERZURUM-ERZİNCAN-BAYBURT

38 Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfları Dağılımı ve Lokasyonlar Örnek: İBB düzey II-ERZURUM-ERZİNCAN-BAYBURT ERZURUM-ERZINCAN-BAYBURT (ISTATISKI BOLGE BIRIMI DUZEY II) BOLGE PLANI YILDIZ TEKNIK UNIVERSITESI Toprak Sınıfları AYDIN TEPE # BAYBUR TMER # DEM IR OZU # PA ZA RYOL U # ISP IR # # OL UR SE NK A YA UZUND ER E OL TU # # # NAR MAN # TOR TUM # ERZ URUM ME R HORA SA N # # PA S INLE R LEJAND 1.,2.,3.4. sınıf toprak lokasyonları lokasyon cubukları Toprak sınıfları 1.sinif 2.sinif 3.sinif 4.sinif 6._7._8. sinif_ REF AH IYE # KE MA H # OTL UK B EL I # CAYIR LI # ERZ INCANM ER # UZUM LU # TER CAN # AS K AL E # ILIC A # CAT # # TEK MA N # # KOPRUK OY KA RA YA ZI # lokasyon grupları ILIC A # KE MA LIYE # HINIS # KA RA COBAN # N W E S

39 Arazi Kullanım, Arazi Kabiliyet Sınıfları ve Topografya Etkileşimi Örnek: İBB düzey II-ERZURUM-ERZİNCAN-BAYBURT

40 EROZYON Çeşitli şiddette su erozyonu ve rüzgar erozyonu ile ilgili bilgileri içerir.

41 Topografya ve Yüksek Erozyon Alanları Karşılaştırması Örnek: İBB düzey II-ERZURUM-ERZİNCAN-BAYBURT

42 Arazi kullanım yüksek erozyon alanları karşılaştırması Örnek: İBB düzey II-ERZURUM-ERZİNCAN-BAYBURT

43 JEOLOJİK YAPI Temel altlık MTA Araç Coğrafi Bilgi Sistemleri Veri Yerleşilebilir Alanlar Önlemle Yerleşilebilen Alanlar Yerleşilemez Alanlar Fay Hatları Maden yatakları

44 BÖLGESEL ANALIZ TARIM SEKTÖRÜ

45 TARIM SEKTÖRÜ ANALİZLERİ Tarımsal ekonomi Tarımsal istihdam Tarımsal işletme Tarımsal üretim Kırsal yerleşme Tarımsal Örgütlenme Tarım Politikaları

46 TARIMSAL EKONOMİ GSYİH içindeki payı Yıllara göre tarımın GSYİH katkısı Hane başına gelir Tarımsal üretim yapan hane Kişi başına GSYİH İthalat-İhracat payları İhracat içinde tarımsal ürünlerin payı Yatırımlar ve programlar

47 TARIMSAL İSTİHDAM İstihdamın sektörel dağılımı Kırsal ve kentsel alanlarda Tarımla uğraşan hane sayısı Hanede çalışanların yapısı

48 TARIMSAL İŞLETME İşletme yapısı Bitkisel Hayvansal İşletme büyüklüğü Küçük-orta-büyük Parçalı-Parçasız İşletme biçimi

49 TARIMSAL ÜRETİM Üretilen ürünler Meyve / Sebze / Tahıl Üretim biçimi Sulu / Kuru Sulama yapısı Salma Yağmurlama Damla Üretim miktarı Lokasyonlar

50 TARIM SEKTÖRÜ DEĞERLENDİRME ARAÇLARI Lokasyon Katsayısı: (1 den küçük, 1 den büyük) ürün ilçe/ ürün grubu ilçe ürün il / ürün grubu il

51 KIRSAL YERLEŞME Kırsal yerleşme yapısı Yerleşme şekilleri (yayla, köy, mezra,.) Yerleşme yeri (ova, vadi, dağ,.) Yerleşme büyüklüğü ( nüfus büyüklüğü) Yerleşme tipi (toplu, dağınık) Yerleşme şekli (yol boyu, meydan civarında, yıldız.) Kamusal hizmetler (eğitim ve sağlık hizmetleri)

52 TARIMSAL ÖRGÜTLENME Mesleki Örgütler Kamu Örgütlenmesi Ekonomik Amaçlı Örgütler Tarım Kredi Kooperatifleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri Tarım Satış Kooperatif ve Birliği

53 TARIM POLİTİKALARI DTÖ-GATT-AB ithalat kısıtlamalarını azaltmak, ithalat zorunluluğu İhracat desteğinin kaldırılması Desteklemelerde kısıtlamalar-doğrudan gelir ödemeleri Tarım satış kooperatiflerinin özerkleştirilmesi Türkiye ulusal tarım politikası Kırsal kalkınma planı Tarım master planı Yatırım kararları Kırsal kalkınma yatırımlarını destekleme programları Fonlar

54 ERZURUM-ERZINCAN-BAYBURT (ISTATISKI BOLGE BIRIMI DUZEY II) BOLGE PLANI YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Tarım ürünleri dağılımı LEJAND Tarım ürünleri dağılımı Tahıllar Yembitki Endüstri bitki Sebze Ova ve havza zinciri İl sınır Hazırlayan: Betül Şengezer N

55

56

57

58 alüvyal sulu tarım sulanan ekilen tarla arazisi sulanan sebze çiçek bahçeleri sulanana uzun ömürlü bitkiler endüstri bitkisi yalnız bitkisel üretim kiracılık ve ortakçılık kümes hayvanları TİB aps (50-100) orman nadas yem bitki yonca TİB aps (50-100) çıplak kaya, kahverengi toprak sınırlı tarım toprağı TİP aps (0-50 dek) mera sebze yem bitki korunga fig arpa sulanan uzun ömürlü bitkiler erozyon bbh ve arıcılık yalnızca bitkisel üretim yalnız hayvancılık 5 6A 6B nadas bugday endüstri bitki yem bitki yonca taze fasulye lahana bbh ve arıcılık yalnız hayvancılık kiracılık-ortakçılık 4B 5 4 4A mera tahıl üretimi çavdar kısmi bugday arpa kiracılık ve ortakçılık kümes hayvanları yalnız hayvancılık alüvyal kuru ve kısmen sulu tarım sulanan ekilen tarla arazisi TİP aps ( dek) tarla arazisi yem bitkileri mısır korunga 1B 4C mera sulanmayan ekilen tarla arazisi bbh yalnız hayvancılık alüvyal 3B nad as alüvyal kuru tarım nadas bugday lahana domates kbh-tiftik üretimi TİP aps ( dek) TİP aps(>500 dek) kiracılık ve ortakçılık 1A 3A çıplak kaya, kahverengi toprak sınırlı tarım toprağı sebze- taze fasulye domates-hıyar sulanan sebze çiçek bahçeleri sulanan uzun ömürlü bitkiler patates endüstri bitkileri arpa-bugday bbh ve arıcılık yalnız bitkisel üretim erozyon TİP aps (0-50 dek) 2 kestane renkli toprak kuru tarım sulanan ekilen tarla arazisi lahana domates hıyar mera kbh ve bbh sağılan hayvan süt üretimi TİP aps (0-50 dek) kestane renkli toprak bugday çavdar mera et, süt üretimi kesilen, sağılan hayvan TİP aps ( dek) TİP aps (>500 dek) Kuru Tarım ( nadassız) Kuru Tarım ( nadaslı) Sulu Tarım Sulu Tarım ( yetersiz) Bahçe ( sulu) Bahçe ( kuru) Hazırlayan:Betül Şengezer Çayır Mera Orman Fundalık Irmak Taşkın Yatakları Çıplak Kaya ve Kolonlar

59

60

61

62 NUTS2 BÖLGESİ ARAZİ KULLANIMI 20% 18% 7% TARIM ALANI ÇAYIR-MERA ARAZİSİ 55% ORMAN-FUNDALIK ARAZİ TARIM DIŞI ARAZİ ŞANLIURFA NUTS2 BÖLGESİ TOPRAK SINIFLARI 39% 48% 13% I-II-III IV-V VI-VII-VIII

63

64

65

66