ÜLKE VE BÖLGE PLANLAMA. Tuba İNAL ÇEKİÇ

Transkript

1 ÜLKE VE BÖLGE PLANLAMA Tuba İNAL ÇEKİÇ

2 DERS PLANI Eylül Bölge planlama dersi içeriğinin anlatımı Eylül Türkiye de ülke ve bölge planlama Ekim Bölgesel ölçekte analiz -Doğal Yapı ve Tarım Ekim Bölgesel ölçekte analiz--nüfus ve Hizmetler 5. BAYRAM Ekim Bölgesel ölçekte analiz-ulaşım ve Altyapı

3 DERS İÇERİĞİ Bölge Nedir? Planlama Nedir? Ülke Planlama ve Kalkınma Planları Bölge Planlama Bölge Planlama Örnekleri Bölge Ayrımı Bölgesel Eşitsizlik Dengesizlik

4 BÖLGE NEDİR? Bir ülkenin, doğal özellikleri, nüfus yapısı, kaynakları, çıkarları açısından türdeşlik gösteren, bir bütün olarak tasarlanmasında yarar görülen bölümü. Bir ülke içindeki alt birim Her bölgenin göreceli olarak homojen bir yapısı vardır ve çeşitli nitelikler yönünden ülkenin geri kalanından farklılaşır.

5 BÖLGEDEN SÖZ EDİLMESİ İÇİN ARANAN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLER İdari sınırlar ve yönetim kademesi İklim topografya...vb. ölçülebilir fiziki/doğal özellikler GSMH, Kişi Başına Düşen Gelir, Enerji Tüketim, Sermaye Birikimi, Demografik Yapı, İşsizlik ve istihdam koşulları Eğitim, Sağlık,...vb. toplumsal hizmet ve yaşam standardı verileri,

6 TÜRKİYE DE BÖLGELER KARADENİZ KARADENİZ AKDENİZ N 2.DERECE NUTS BÖLGELERİ W E S AKDENİZ N 1. DERECE NUTS BÖLGELERİ W S E

7 PLANLAMA NEDİR? Önceden belirlenmiş amaçları gerçekleştirmek için yapılması gereken işlerin saptanması ve izlenecek yolların seçilmesidir. Planlama, bir eylemle ilgili tüm etkinliklerin önceden hazırlanması sürecidir. Ekonomik anlamda bir kaynak dağıtım mekanizması... sınırsız ihtiyaçlar ile sınırlı kaynaklar arasında bir dengeyi sağlama mekanizmasıdır. Geleceği yönetme ve kaynakları dağıtma aracı olan planlama neyin yapılacağının, nasıl yapılacağının, ne zaman harekete geçileceğinin, bütün bu çalışmalarda kimlerin sorumlu olacağının belirlenmesi ve saptanması sürecidir.

8 Ülke Planlama Ekonomik ve toplumsal gelişmenin tüm yönlerinin içeren bütüncül sosyoekonomik bir planlamadır. üretim faktörlerinin, ülkenin refah düzeyini yükseltmek amacıyla, en verimli ve rasyonel şekilde kullanılması yollarını araştıran saptayan, sağlanacak refah düzeyinden toplum birimlerinin en yaygın ve dengeli bir şekilde yararlanmasını düzenleyen bir eylemdir.

9 Ülke Planlamasının Ana Hedefleri Kişi başına milli gelirin artırılması Dış ticaret dengesinin sağlanması İstihdam yaratılması Gelir dağılımında sosyal adaletin sağlanması Bölgeler arası dengesizliklerin giderilmesi

10 Ülke Planlama İlkeleri Tarım ve orman alanlarının verimini artıracak önlemleri almak Kırsal bölgede işyerleri temin etmek, kalkınmayı sağlamak Şehirsel yoğunluk bölgelerinde, bozulan yaşama koşullarını uygun hale getirecek önlemleri almak Çevre sağlığının korunması yönünde gerekli önlemleri almak Tarihsel çevrenin, gelenek, örf ve adetlerin korunması Ülkenin bütün bölgelerinde, sağlık koşulları uygun yaşama ve çalışma olanakları yaratmak Birbirini tamamlayan hava-demir-deniz ulaşım sistemini kurmak, ulaşım ve altyapı ağını geliştirmek Geri kalmış bölgelerde sosyo-ekonomik ilişkiler ve kültürel donatımları düzeltmek, şehirsel gelişme merkezleri yaratmak

11 Kalkınma Planı (Ülke Planı) İlkeler, politikalar ve gerekli yasal çerçeve tanımlanması. Ekonominin makro büyüklükleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesi Ulusal gelir Toplam sermaye kaynakları ve bunların kullanımı Üretim iş bulma ve dış ekonomik ilişkiler Ekonomik sektör hedeflerinin oluşturulması Eğitim, sağlık, altyapı, ve benzeri alanlardaki düzenlemeler

12 Türkiye de Kalkınma Planları Ülkemizde ülke planlaması eylemi, kalkınma planları ile gerçekleştirilmektedir de 77 sayılı kanun, 1.Ocak.1963 Kalkınma Planları uygulamasına başlanılmıştır. Bu planlar beşer yıllık hazırlanmaktadır. Kalkınma Planları DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) tarafından yapılmaktadır.

13 Ulusal Planlama ve Şehir Planlama ilişkisi Kalkınma Plan ve Programları Mekanı Nasıl etkiler? Yerleşmelerin geleceği ve Kalkınma Planları arasındaki bağlantı nasıl kurulabilir?

14 Kalkınma Planları Kamu kesimi için emredici, Özel kesim içinde yol gösterici Sağlık 8% Eğitim 13% Diğer kamu hizmetleri 15% Konut 1% Turizm 1% Tarım 8% Ulaştırma 31% Madencilik 3% İmalat 3% Enerji 17% Tarım Madencilik İmalat Enerji Ulaştırma Turizm Konut Eğitim Sağlık Diğer kamu hizmetleri 2005 yılı kamu yatırımlarının dağılımı YTL

15 Yatırımcı Kurumlar KOSGEB-Bölge sanayi geliştirme merkezleri-13 adet Ulaştırma Bakanlığı (TCDD, Karayolları Gn Md.) İller Bankası Genel Müdürlüğü Devlet Su İşleri Eğitim-Sağlık Bakanlıkları Karayolları Bölgeleri Devlet Su İşleri Bölgeleri

16 Ülke Mekansal Strateji Planı Ülke genelinde Jeopolitik, sosyo-ekonomik ve fiziki gelişmeyi düzenleyen temel kararları oluşturmak Sınır ötesi işbirliği bölgelerini ve uluslararası işleve sahip bölgesel merkezleri belirlemek Stratejik öneme sahip doğal kaynakları ve yeraltı rezerv bölgelerini tanımlamak (petrol, bor, su vb.) Sürdürülebilir gelişme ilkesi çerçevesinde ülke fiziki mekanına ilişkin eşik ve risk alanlarını tanımlamak (fay hatları, şiddetli erozyona maruz kalan bölgeler, orman alanları vb.) Kentsel ve kırsal alanlardaki yaşam kalitesini artırmak üzere, bölgelere göre farklılaşacak temel stratejileri ve uygulama araçlarını tanımlamak Ülke bütünü için öngörülen önemli gelişme kutuplarını ve aksları belirlemek Ana ulaşım ve enerji altyapısına ilişkin büyük ölçekli kamu yatırımlarını (oto yollar, demiryolları, hava alanları, limanlar, petrol boru hatları ve büyük ölçekli barajlar vb.) programlamak Özel sektör yatırımlarını yönlendirecek ve bölgelere göre farklılaşacak temel stratejileri ve uygulama araçlarını tanımlamak (teşvikler, serbest bölgeler, nitelikli sanayi bölgeleri ve teknoparklar vb.) Diğer büyük ölçekli kamu hizmetlerine yönelik yatırımları belirlemek (üniversiteler ve uzmanlaşmış hastaneler vb.)

17

18 Bölge Planları Bölgenin, doğal, beşeri, sosyal, kültürel ve ekonomik kaynaklarını, ve potansiyelini değerlendirmek Ekonomik, sosyal, kültürel, sektörel ve fiziksel faaliyetlerin korunması, kullanılması, sınırlandırılması ve gelişimi bu faaliyetlerin bölge içinde dağılımına yönelik vizyon ve ilkeleri tanımlar ve hedefleri Kalkınma Bakanlığı tarafından yapılır yaptırılır. Açıklama raporu ile bir bütün olan bölge planları alt ve üst ölçekli planlara girdi teşkil edecek hedef ve politikaları içerir.

19 Bölge Planlamanın Yararı Kalkınma Programlarının oluşturulması Ülke planlama kararlarının mekana indirgenmesi Kurumlar arası eşgüdüm Yerel Planlara girdi Kentler arası etkileşimin organizasyonu Bölgenin kalkınması

20 Bölge Planları Yatırım kararlarına ve bu yatırımların hangi kent ya da kasaba etrafında yer alabileceğine ilişkin işaretler Yerleşmelerin nüfuslarına ve sunacakları hizmetlere göre projeksiyon yılında üstlenecekleri kademelerin belirlenmesi Bölgelerin diğer bölgeler ile olan ekonomik ve sosyal işbirliği ve işbölümünün oluşturulmasına yönelik kamu yatırımlarının belirlenmesi Ekonomik havzaların (sanayi/turizm yığılmaları vb.) risklerinin azaltılması, desantralize edilmesi veya havzaların geliştirilmesine ilişkin kararların verilmesi Kültürel havzaların (benzer yaşam kültürüne sahip toplulukların ürettiği özgün kimlik değerleri ve mekanlar vb.) sürdürülebilirliği ve geliştirilmesine ilişkin kararların verilmesi Doğal havzaların (kıyı, nehir, dağ, bitki örtüsü vb.) korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanması, risklerinin azaltılması ve kullanımına ilişkin kararların verilmesi Bölge içi tarımsal faaliyetlerin desteklenmesi ve modernizasyonuna ilişkin kararların verilmesi, Bölgede arazi kullanım kararlarının verilmesi, Alt bölge planlama alanlarının ve eylem projelerinin tanımlanması

21 Stratejik Planlama Bölge Planlamanın Planlama Hiyerarşisindeki Yeri Kalkınma Planı Bölge Planı Çevre Düzeni Planı Nazım İmar Planı Uygulama İmar Planı

22 Bölge Planlama Türleri Geri Kalmış Bölge Planları Metropoliten Bölge Planları Zengin Kaynaklı Bölgeler için Planlama Özel Bölgeler için Planlama

23 Bölge Planlama Süreci Planlama alan sınırlarının belirlenmesi Veri toplama Analiz Sentez Değerlendirme Alternatif üretme Alternatif seçimi Geri besleme-izleme

24 BÖLGE PLANLAMA SÜRECİ

25

26 Bölgesel Analiz Çalışmaları Doğal Yapı Topografya Arazi Kullanım Jeolojik Yapı Doğal ve kültürel kaynaklar Demografik ve Sosyal Nüfus Suç durumu Kültür Yoksulluk Ekonomik -Sektörel Yapı Tarım Sanayi Hizmetler Sağlık Eğitim Tüm servis ve faaliyetlere erişebilirlik Kırsal yapı Ulaşım ve Altyapı Kurumsal yapı Çevre Bio Çeşitliliği ve Koruma Atık Yönetimi Su Yönetimi Hava Kirliliği Enerji Yönetimi Tüketimin çevre üzerine etkileri Afet Riski

27 Bölge Planlama Örnekleri İngiltere Güney Doğu Bölgesi- SEDEA

28 SEDEA Temel Stratejiler

29 SEDEA İletişim

30 SEDEA-Çevre

31 SEDEA-Ekonomik Gelişme

32 Mekansal Öncelikler

33 Alt Bölge Planları Bölge planları ile kentsel ölçekli nazım imar planları arasındaki geçişi sağlayacak plan kademesi 1/ veya 1/ Çevre Düzeni Planları (ÇDP) Metropoliten Alan Planları (MAP)

34 TOKYO - Ulusal Başkent Bölgesel Gelişme Planı AMAÇ Ağ yapılı, yayılma tipli metropoliten alan ideali-çekirdekler (merkezler) gibi geniş alanda işbirliği temelli yüksek bağımsızlığı olan alanların yaratılması Bunlar arasında işbirliğinin ilerletilmesi Stratejik kentler ring formunun oluşturulması Çeper illerde canlı kentlerin ve kırsal cazibe alanlarının yaratılması Ekonomik bütünlüğün iletişim ve ulaşım altyapısı güçlendirilerek sağlanması Mevcut kentsel bölgeler, Banliyö gelişme alanları ve uydu kent alanlarının plan ile yönlendirilebilmesi Konut alanları, yollar, demiryolları, kamu parkları, su temini ve kanalizasyon sistemleri için yol göstermeli

35 TOKYO - Yüksek öncelikli hizmet alanları ve merkez gelişim modeli

36 TOKYO - Arazi kullanımın genel yönü ve Bölgeleme ve her bölge için ayırt edici gelecek imajı tanımlama Merkez çekirdek yeniden canlandırma zonu Tokyo körfezi su kenarı canlandırma zonu Kentsel çevrenin yeniden canlandırma zonu Nükleer kent bölgesel işbirliği zonu Doğal çevrenin korunması ve kullanılması zonu

37 TOKYO - Açık Alan Sistemi

38

39

40 BERLİN-BRANDENBURG BÖLGE PLANI

41 Çevre Düzeni Planı çevre düzeni planları demografik, kültürel, ekonomik, sosyal, fiziksel araştırmaların ve verilerin değerlendirilmesi ile hazırlanan, alt bölge veya havza ölçeğinde korunacak tabiat ve kültür varlıkları, su havzaları, ormanlar, tarımsal alanlar ve benzeri doğal kaynak ve varlıklar, afete maruz yerleşme ve alanlar, temel altyapı, enerji, sanayi, ticaret, turizm merkezleri, ulaşım merkez ve eksenleri ile ana ulaşım ve altyapı kararları makro ölçekte nüfus dağılımı ve yoğunluğu yerleşme gelişme yönünü gösteren, konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi yerleşme ve arazi ana kullanımı kararları sektörler arasında koruma kullanma dengesi idareler ve disiplinler arası eşgüdüm açıklama raporları ve plan notları ile bir bütün olan planlardır.

42 İSTANBUL - Açık alan sistemi-hava kanalları -vadiler

43 İSTANBUL- Sanayi Dönüşümünün Planlanması Öncelikli hizmete dönüşebilecek, proje geliştirilip etaplamalı geçiş yapılabilecek sanayi alanları Islah edilip, teknoloji geliştirilecek sanayi alanları İkinci öncelikle önemli rekreasyon projeleri ile geliştirilebilecek sanayi alanları Dondurulup, ıslah edilecek sanayi alanları

44 İSTANBUL - Alt Bölgeler

45 İSTANBUL - Gelişme Alanları-Lineer Yapı Sanayi alanlarının organize edilmesi-teknolojik sanayiye geçiş bölgesi Üniversite -sanayi merkez alanları arasında güçlü ağlar 21. yy modern merkez-sanayi kuruluşlarının uluslar arası bölgesel merkezleri-yazılım kuluçka merkezi-kültür, turizm, rekreasyon birlikteliği Işıkların sönmediği yaşayan merkez Havaalanı Üniversite Dijital kent Turizm 21. Yüzyıl İstanbul Bölgesinin yaratılması Ateşleyiciler:Dijital kent +turizm+hızlı metro ve deniz ulaşım bağlantıları Mevcut alanların dönüşümü için plan, projeler ve program Merkez Havaalanı Üniversite Sanayi

46 İSTANBUL - İki Göl Arası Çevre Düzeni Planları

47 Nazım İmar Planı Altlık: Onaylı standart topografik kadastral haritalar üzerine, Dikkate alınması gereken haritalar jeolojik harita önerileri ve mikro bölgeleme haritaları ve bütünleşik afet haritaları ve afet strateji plan önerileri analiz aşamasında diğer ilgili kurumlardan temin edilecek tüm bilgi ve veriler Temel ilkeler: doğal ve kültürel mirasın korunması gözetilir bölge ve alt bölge planlarına uygun biçimde hazırlanır

48 Nazım İmar Planı arazi parçalarının genel kullanış biçimleri, başlıca bölge tipleri, nüfus yoğunlukları, Yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkeleri, ulaşım sistemleri ve problemlerin çözümü imar uygulama alan sınırları, uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olan zaman ve mekan etaplarını, eylem planlarının yapılabileceği alanların sınırları ve konuları plan notları ve detaylı açıklama raporu Ölçek:1/ veya 1/5.000

49 MONTREAL - Arazi Kullanım Tasarımı

50 MONTREAL - Master Plan-Yoğunluklar

51 BELGRAT - Plan Öncelikleri

52 ZEYTİNBURNU - Nazım İmar Planı Yaklaşımı

53 ERZURUM-ERZINCAN-BAYBURT (ISTATISKI BOLGE BIRIMI DUZEY II) BOLGE PLANI YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Tarım ürünleri dağılımı LEJAND Tarım ürünleri dağılımı Tahıllar Yembitki Endüstri bitki Sebze Ova ve havza zinciri İl sınır Hazırlayan: Betül Şengezer N

54 Termal Su Kaynakları Orman Alanları gel Boynuzlu Dağ Keçisi Koruma Alanları Kayak ve Kış/Yaz Sporları için Potansiyel Alanlar Su Kaynakları Ve Göletler

55

56

57 TARIM SANAYİ ÇATIŞMASI:

58 Sanayi odakları

59 Tekirdağ-Adapazarı Metropoliten Bölge

60 Tekirdağ-Adapazarı Metropoliten Bölge Yerleşme Kimlikleri

61 Tekirdağ-Adapazarı Metropoliten Bölge-Model Önerisi Tarım alanlarının korunması -pazara yönelik tarım Sanayinin organizasyonu, yayılmanın önlenmesi Teknolojik ve az kirletici sanayine dönüşüm Desantralizasyon için değerlendirmeler Tarım alanları ve havza baskılarının azaltılması İşgücü tarafından kullanılan rekreasyon merkezlerinin ıslahı ve canlandırılması Potansiyel turizm alanlarında uluslararası boyutta turizm merkezlerinin geliştirilmesi (Örnek Sarı konaklar) Adapazarı Gebze baskısını azaltacak sanayi çekim aksı Giriş kapı limanı Giriş kapı limanı Potansiyel turizm alanı: Dönüşüm proje olanaklarının değerlendirilmesi (Uluslar arası turizm çekim odakları) Termal olanakları, turizm ve rekreasyon olanaklarının değerlendirilmesi Mevcut OSB lerin Endüstri ve Teknoloji Bölgelerine dönüşümü, Öneri OSB lerin sürdürülebilirlik açısından değerlendirilmesi Tarım alanlarının korunması -pazara yönelik tarım

62 BÖLGE AYRIMLARI Kalkınma planına mekan boyutunun kazandırılması, bir başka deyişle ulusal planın bölgeselleştirilmesi için, ülkenin plan bölgelere ayrılması gerekliliğinden hareketle; Genellikle Fransız bölge plancısı ve iktisatçısı Jacques Bouddeville nin sınıflandırması benimsenmektedir. Bu sınıflandırmaya göre bölgeler: Homojen Bölge, Polarize Bölge ve Plan Bölge olarak üçe ayrılmaktadır. Ayrıca bölgeler, ekonomik gelişme derecesi göz önünde tutularak Gelişmiş Az Gelişmiş Bölgeler olarak da genel bir ayrıma tabi tutulmaktadır.

63 HOMOJEN BÖLGE Aynı gelişmişlik düzeyinde olan komşu iller gelişmişlik düzeyi yönünden homojen bölge oluştururlar Uygulamada bir ülkedeki çeşitli yerleşim merkezlerini birbirleriyle karşılaştırarak homojen alan tespit edebilmek için homojenlik ölçütü olarak çok çeşitli kıstaslar kullanılabilir. Bu kıstasların arasında kentli nüfus oranı, eğitim düzeyi, sağlık düzeyi, beslenme düzeyi, işsizlik oranı, endüstriyel işletme sayısı, fert başına düşen milli gelir gibi unsurlar sayılabilir. Buna göre ülke düzeyinde çeşitli alanlar arasında homojenlik, ekonomik gelişmişlik düzeyini belirleyen kıstaslar yardımıyla ölçülmektedir. Bu kıstaslardan herhangi biri alınarak o kıstasa göre homojen alan saptanabilir. Homojen bölge saptamasında bölgelerin, tüm sosyo-ekonomik gelişmişlik göstergelerini göz önüne almak gerekir. Böyle bir çalışma ülkemizde ilk defa Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) tarafından yıllarına ait verilere dayanılarak, 53 gösterge göz önüne alınarak yapılmıştır. Bu çalışma sonucunda ülkemizde tüm iller gelişmişlik düzeylerine göre sekiz gruba ayrılmıştır. Bu gruplardaki illerin her biri bir homojen alan oluşturmaktadır.

64 POLARİZE BÖLGE Polarize Bölge; bir merkez veya farklı yaşama biçimlerini bir arada tutan merkezlere bağlı bir çok çevreyi içine alan, çevreyi merkeze bağlayan bağların sosyal ve ekonomik ilişkilerin kaybolması ya da başka bir merkez lehine zayıflaması özelliği ile sınırlanmış iç yapısı olan bir birimdir. Bir ülkede bulunan tüm yerleşme merkezleri karşılıklı ilişki içindedirler. Küçük merkezler ticari yönden daha büyük yerleşim merkezlerine bağlıdırlar. Yani, küçük kasaba gibi küçük merkezler kentler gibi kendilerinden daha büyük yerleşme merkezlerinin etkisi altındadırlar. Aynı şekilde büyük kentlerde metropoller gibi kendilerinden daha büyük merkezlerin etki alanına girebilmektedir. Bu şekilde bir yerleşme merkezi kendisinden küçük olan bir ya da dahafazla yerleşme merkezini etki altına alıyorsa, bu merkezin artık bir cazibe merkezi haline geldiğini söyleyebiliriz. Görüldüğü gibi, ülke metropolü olan İstanbul, Türkiye de birinci derece polarize bölge durumundadır. Daha sonra ikinci, üçüncü, dördüncü, beşinci ve altıncı derece polarize bölgeler saptanmıştır. Hiyerarşi içinde her polarize bölge merkezi bir üst derecede bulunan polarize merkezleri ile yoğun ilişkisi varken, aynı zamanda kendi içindeki merkezlerle de yoğun bir ilişki içindedir. Homojen bölgelerin tespiti statik bir inceleme ile ortaya çıkmasına rağmen, Polarize Bölgeler ancak bir dinamik inceleme sonucu saptanabilmektedir

65 PLAN BÖLGE Plan Bölge, bölgesel politikayı uygulamakla görevli yönetimin yetki alanı içinde kalan alanlar bütünüdür. Plan bölgeler bölgesel planlama uygulayan ülkedeki planlama anlayışına göre, ülkenin bölgesel sorunlarının niteliği ve yoğunluğuna göre tüm ülkeyi kapsayabileceği gibi sadece belirli problemli bölgeleri de kapsayabilir. Plan bölge uygulamasına başvurulmasını gerektirecek bölgesel sorunlar arasında şunlar sayılabilir. Geri kalmış bölgenin sorunlarının hafifletilmesi, İşsizliğin çözülmesi, Tarımsal göçün önlenmesi, Hızlı sanayileşen yörelerin sorunlarının çözümü, Zengin yer altı ve yerüstü kaynaklarının harekete geçirilmesi, Metropol bölgelerdeki nüfus yoğunluğunun azaltılması, Ekonomik canlılığı kaybolmaya başlayan yörelerin yeniden hareketlendirilmesi, Sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması, vb.

66 TÜRKİYE DE BÖLGE PLANLAMA ÇALIŞMALARI Yoğun kentleşmenin ve büyük kentlerin bulunduğu bölgelerin sosyoekonomik sorunlarına çözüm aramak için: Doğu Marmara Plan Bölgesi Büyük bir endüstri projesinin yaratacağı sorunların çözümü için: Zonguldak Plan Bölgesi Bölgesel planlama için eleman yetiştirilmesi ve bu alanda deneyim kazanabilmek amacıyla, turistik bir bölgenin gelişme sorunları için: Antalya Plan Bölgesi Zengin tarımsal potansiyele sahip bir ovanın planlama çalışmalarına örnek olarak: Çukurova Plan Bölgesi Büyük bir projeye dayalı olarak geri kalmış bir bölgeyi geliştirmek ve bölgeler arası sosyo-ekonomik gelişmişlik farkını azaltabilmek için: Keban Plan Bölgesi

67 AZ GELİŞMİŞ BÖLGE Faktörlerin verimliliği zayıftır, Faktör dağılımı bozuktur, Altyapı yatırımları yetersizdir, Doğal çevre gelişmeye imkan vermemektedir, Bölgede gelir dağılımı düzensiz olması nüfusun dışarıya göçlerini hızlandırmaktadır, İlim adamlarının sayıları azdır, Kullanılan teknoloji basit ve gelişmemiştir, Nüfusun beslenme düzeyi düşük ve artış oranı ise yüksektir, Eğitim ve sağlık düzeyleri düşüktür, Ekonomik yapıları tarıma dayanır, Ayrıca halkın çoğunluğunun tarımsal kesimde çalışmasına rağmen, bu kesimin yarattığı katma değer artış hızı oldukça küçüktür ve kimi zaman eksi bir durum gösterir.

68 GELİŞMİŞ BÖLGE Üretim faktörlerinin verimliliği yüksektir, Faktör dağılımında aşırı dengesizlik yoktur veya azdır, Altyapı yatırımları yeterlidir, Doğal çevre gelişmeye elverişlidir, Bölgede gelir dağılımı düzenli ve dışarıdan göç almaktadır, Gelişmiş bölgelerin kalkınma hızları yalnız geri kalmış bölgelerin değil aynı zamanda ülke kalkınma hızından da yüksektir, Bölgede tasarruflara bağlı olarak yatırımlar da yüksektir.

69 BÖLGESEL DENGESİZLİK Bölgesel dengesizlikler gerek gelişmiş gerekse az gelişmiş ülkelerde niteliklerine göre üç ayrı grupta incelenebilir. Doğal ya da coğrafi dengesizliklerdir. Bu tür dengesizlikler doğal kaynakların bazı bölgelerin lehine bazılarının ise aleyhine sonuçlar doğuracak biçimde ortaya çıktığı bölgesel dengesizliklerdir. İktisadi ve fonksiyonel dengesizliklerdir. Bu anlamda dengesizlikler bulunan ülkelerde aynı üretim faktörleri, pazar farkından dolayı farklı bölgelerde değişik kazançlar elde ederler. Diğer yandan işgücünün tarım sektöründen, sanayi sektörüne aktarılması halinde de kazançlarda farklılıklar ortaya çıkabilir Sosyal ve kültürel dengesizliktir. İnsanların davranışları ve değer yargıları arasındaki farklılıkları da kapsayan bu tür dengesizlik, eğitim düzeyine bağlı olarak meydana gelmektedir. Kültürlü kimselerin sosyal mevkileri, değer yargıları, davranış ve giyinişleri diğerlerinden ayrılmaktadır. Üçüncü tür dengesizliklere örnek olarak metropoliten şehirlerdeki gecekondu bölgeleri ve kenar semtleri ile bunların dışında kalan varlıklı semtler gösterilebilir.

70 BÖLGELER ARASI GELİŞMİŞLİK FARKLARI Az gelişmiş ülkelerde olduğu kadar gelişmiş ülkelerde de görülen bölgesel dengesizlik, az gelişmiş ülkelerde daha belirgin olarak ortaya çıkmaktadır. Geri kalmışlığın nedeni, doğal kaynaklara, devlet politikasına sosyal yapıya bağlanmaktadır. Bölgeler arası dengesizliğin ortaya çıkış nedenleri : Coğrafi Tarihsel Sosyo-Ekonomik Kültürel

71 BÖLGESEL EŞİTSİZLİK-BÖLGELERARASI DENGESİZLİK Bölgesel dengesizliği bir ülkenin çeşitli bölgelerinde görülen her çeşitten eşitsizlik olarak nitelendirirsek, bugün her ülkede az ya da çok, ama mutlaka bölgesel dengesizlik vardır. Bölgesel dengesizlik daha dar anlamda ekonomik ve sosyal fırsat eşitsizliği şeklinde de ele alınabilir. Ekonomik fırsat eşitsizliği, farklı bölgelerdeki kişilerin iş bulma ve ücret konularında eşit fırsatlara sahip olamaması biçiminde tanımlanabilir. Sosyal fırsat eşitsizliği ise farklı bölgelerdeki kişilerin eğitim ve sağlık hizmetlerinden, kültürel faaliyetlerden aynı derecede yararlanamamalarıdır.

72 BÖLGESEL EŞİTSİZLİĞİN YOL AÇTIĞI DEĞİŞİMLER Demografik Değişme Sosyal Alandaki Değişmeler Ekonomik Alandaki Değişmeler

73 TÜRKİYE DE BÖLGELER ARASI GELİŞMİŞLİK FARKLARI