KISRAKLARDA UTERUS VE OVARYUMDAKİ DEĞİŞİMLERİN ULTRASONOGRAFİK YÖNTEMLE DEĞERLENDİRİLMESİYLE UYGUN SUNİ TOHUMLAMA ZAMANININ SAPTANMASI

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "KISRAKLARDA UTERUS VE OVARYUMDAKİ DEĞİŞİMLERİN ULTRASONOGRAFİK YÖNTEMLE DEĞERLENDİRİLMESİYLE UYGUN SUNİ TOHUMLAMA ZAMANININ SAPTANMASI"

Transkript

1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ KISRAKLARDA UTERUS VE OVARYUMDAKİ DEĞİŞİMLERİN ULTRASONOGRAFİK YÖNTEMLE DEĞERLENDİRİLMESİYLE UYGUN SUNİ TOHUMLAMA ZAMANININ SAPTANMASI Mehmet UZMAN DÖLERME VE SUNİ TOHUMLAMA ANABİLİM DALI TEZSİZ YÜKSEK LİSANS DÖNEM PROJESİ DANIŞMAN Doç. Dr. Ongun UYSAL ANKARA

2 TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ KISRAKLARDA UTERUS VE OVARYUMDAKİ DEĞİŞİMLERİN ULTRASONOGRAFİK YÖNTEMLE DEĞERLENDİRİLMESİYLE UYGUN SUNİ TOHUMLAMA ZAMANININ SAPTANMASI Mehmet UZMAN DÖLERME VE SUNİ TOHUMLAMA ANABİLİM DALI TEZSİZ YÜKSEK LİSANS DÖNEM PROJESİ DANIŞMAN Doç. Dr. Ongun UYSAL ANKARA

3 ii Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dölerme ve Suni Tohumlama Anabilim Dalı Yüksek Lisans Programı çerçevesinde yürütülmüş olan bu çalışma, aşağıdaki jüri tarafından Dönem Projesi olarak kabul edilmiştir. Proje Savunma Tarihi: 29/05/2006 Prof. Dr. Necmettin TEKİN Ankara Üniversitesi Jüri Başkanı Prof. Dr. Zeki ALKAN Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Ali DAŞKIN Ankara Üniversitesi Doç. Dr. Ongun UYSAL Ankara Üniversitesi Doç. Dr. Ergün AKÇAY Ankara Üniversitesi

4 iii İÇİNDEKİLER Kabul ve Onay... ii İçindekiler... iii Önsöz... iv Simgeler ve Kısaltmalar... v Şekiller... vi Çizelgeler... vii 1.GİRİŞ GEREÇ VE YÖNTEM BULGULAR Kısraklara Ait Fizyolojik Bulgular Rektal Muayenede Seksüel Siklusa ve Gebeliğe Ait Fizyolojik Bulgular Seksüel Siklusa Ait Bulgular Gebeliğe Ait Fizyolojik Bulgular Ultrasonografik Muayenede Seksüel Siklusa ve Gebeliğe Ait Fizyolojik Bulgular Anöstrus Geçiş Dönemi Östrus Dönemi (Tohumlama Dönemi) Luteal Faz Gebeliğin Tanısı ve İzlenmesi Patolojik Bulgular Ultrasonografik Muayenelerde Ovaryumlarda Görülen Patolojik Değişiklikler Anovulatorik Folliküller a. Anovulatorik Luteinize Follikül (ALF) b. Anovulatorik Hemorajik Follikül (AHF) ya da Ovariyal Hematom c. Ovaryum Kistleri (Folliküler Kistler) Uterusta Görülen Patolojik Değişiklikler Uterusta Sıvı / Endometritis / Pyometra Puerperal Uterus Uterus Kistleri Aygırlara Ait Spermatolojik Bulgular TARTIŞMA SONUÇ VE ÖNERİLER ÖZET SUMMARY KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ... 39

5 iv Önsöz Atlarda kendilerinden beklenen verim özelliklerine göre yüzyıllar boyu seleksiyon yapılmış, ancak bu seleksiyonda kısrakların fertilite özellikleri bilinçli bir şekilde seçme kriterleri arasında yer almamıştır. Bu nedenle evcil hayvanlar arasında kısraklar, fertiliteleri yönünden verimleri en düşük hayvanlar olarak bilinmektedir. Bu çalışmada damızlık kısrakların reprodüktif parametrelerinin asgari aşım/sun i tohumlama yapılarak yüksek dölverimi elde edilmesine yönelik klasik muayeneler ve ultrasonografik muayeneler yapıldı. Aşım sezonu öncesi aygır ve kısrakların (sonbahar muayeneleri) reprodüktif sistemlerinin kontrolleri yapılarak, aşım sezonu başlangıcı kabul edilen 15 şubata kadar damızlık kısrak ve aygırlar belirlendi. 15 şubattan itibaren kısraklarda ovulasyon zamanının saptanmasına yönelik ultrasonografik muayenelere devam edilerek uygun tohumlama zamanında olduğu belirlenen kısraklar tohumlandı. Elde edilen reprodüktif parametre değerleri, klasik üretim yöntemleri ile elde edilen değerlerle karşılaştırıldı. Çalışmamın bütün aşamalarında yardımlarını esirgemeyen, danışman hocam Doç. Dr. Ongun UYSAL başta olmak üzere, tüm Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dölerme ve Suni Tohumlama Anabilim Dalı öğretim üyelerine, Cerrahi Anabilim Dalı başkanı Prof. Dr. Zeki ALKAN a ve Dr. Veteriner Hekim Şükrü KOCASARI ya ve manevi desteklerini esirgemeyen aileme teşekkürlerimi sunarım.

6 v Simgeler ve Kısaltmalar US: Ultrasonografi CH: Corpus heamorajicum CL: Corpus luteum FSH: Follikül Stimulan Hormon LH: Luteinleştirici hormon ecg: Equine chorionik gonodotrophine cm: Santimetre mm: Milimetre

7 vi Şekiller Şekil 1. Anöstrus evresinde ovaryumun US görünümü Şekil 2. Anöstrus evresinde uterusun US görünümü Şekil 3. Geçiş döneminde ovaryumun US görünümü Şekil 4. Geçiş döneminde uterusun US görünümü Şekil 5. Dominant ikiz follikül ün US görünümü Şekil 6. Dominant follikül ün US görünümü Şekil 7. Ovulasyona yakın follikül ün US görünümü Şekil 8. Uterusun portakal dilimi görünümü Şekil 9. Ovaryumda corpus hemorrhagicum Şekil 10. Ovulasyondan 36 saat sonra luteal yapı Şekil 11. Gebelik 10. gün Şekil 12. Gebelik 12. gün Şekil 13. Gebelik 15. gün Şekil 14. Gebelik 19. gün Şekil 15. Gebelik 23. gün Şekil 16. Gebelik 31. gün Şekil 17. İkiz Gebelik Şekil 18. Anovulatorik luteinize folliküller (A ve B) Şekil 19. Anovulatorik hemorajik follikül Şekil 20. Ovaryumda hematom Şekil 21. Korpus uteride az miktarda sıvı Şekil 22.Korpus uteride orta derecede sıvı Şekil 23. Pyometra (A ve B) Şekil 24. Embriyonik ölümde kesenin rezorpsiyonu Şekil 25. Kornu uteride endometrial kist Şekil 26. Gebelik ve endometrial kist

8 vii Çizelgeler Çizelge 1. Kısraklarda (n=95) belirlenen intrauterin sıvıların miktarlarına göre insidansı (%) ile kalitatif ve kantitatif özellikleri, intrauterin sıvı kalitesi (ekojenite derecesi) Çizelge 2. Çalışmada kullanılan kısrakların yıllara göre dağılımı ve elde edilen bazı reprodüktif bulgular Çizelge 3. Çalışmada kullanılan aygırların ortalama spermatolojik özellikleri

9 1 1. GİRİŞ Hayvan yetiştiriciliğinde bakım ve beslenme sorunlarının yanı sıra bireye bağlı fertilite problemleri de döl veriminin azalmasına neden olmaktadır. Bu nedenle yetiştiricilikte hayvan başına düşen verimin arttırılması ve yüksek verimli hayvanların verimliliğinin korunması hedeflenir. Verimliliğin arttırılması hayvan ıslahı ile devamı ise yeterli döl verimi ve yetiştirme koşullarının düzeltilmesiyle sağlanabilir. Her iki durumda da iyi bir döl verimi için yüksek oranda gebelik sağlanması esastır (Ginther ve ark., 1972). Atlarda kendilerinden beklenen verim özelliklerine göre yüzyıllar boyu seleksiyon yapılmış, ancak bu seleksiyonda kısrakların fertilite özellikleri bilinçli bir şekilde seçme kriterleri arasında yer almamıştır. Bu nedenle evcil hayvanlar arasında kısraklar, fertiliteleri yönünden verimleri en düşük hayvanlar olarak bilinmektedir. Bu amaçla gelişmiş ülkelerde atlar için ilgili kurumlarca fertilite kontrol programları organize edilmiş ve bu programlar çerçevesinde damızlık kısrak ve aygırlar bir yetiştirme yılı boyunca öngörülen minimum kontrollere tabi tutulurlar. Kısraklarda genital kanalın kontrolü amacıyla klinik, mikrobiyolojik ve histolojik muayeneler yaygın olarak uzun süredir kullanılmaktadır. Atlarda infertiliteye neden olan mikrofloranın saptanması amacı ile yapılan bir çalışmada; gram negatif ve gram pozitif değişik mikroorganizmalar izole ve identifiye edilmiştir (Yurdaydın ve ark., 1992). Ultrasonografinin Veteriner Hekimlikte uygulamaya girmesinden kısa bir süre sonra bu yöntem kısraklarda gebelik muayenesi ve jinekolojik tanı amacıyla yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır (Bostedt, 1993). Ultrasonografinin uygulayana bağlı olması; çabukluk, esneklik, doğruluk açısından üstünlük sağlarsa da, kişinin deneyimsiz olduğu durumlarda yöntemin faydası ve kullanımı sınırlanmaktadır (Alkan, 1999). Ultrasonografik muayenede reprodüktif sistemdeki birçok patolojik ve fizyolojik değişimler sisteme zarar vermeden kolayca izlenebilmekte, muayene

10 2 edilen organ veya doku cihazın ekranında görüldüğünden kesin tanı koymak mümkün olmaktadır (Pierson ve Ginther, 1987; Boyd ve ark., 1988; Pierson ve ark., 1988). Veteriner hekimlikte real-time ultrason; erken gebelik tanısı, reprodüktif sorunların tanısı ve embriyonik ölümlerin saptanmasında güvenilir olması, kolaylıkla uygulanabilmesi ve çabuk sonuç vermesinden dolayı geniş bir kullanım alanı bulmaktadır (Fissore ve ark.,1986; Boyd ve ark., 1988). Ovaryumlar, ultrasonda longitudinal veya çapraz kesit incelemede çok iyi görülebilir. Ovaryumlar aşırı derecede hareketli olduğundan, ultrasonu kullanan kişi net bir görüntü sağlamak için ovaryumların repozisyonuna ihtiyaç duyabilir. Ultrasonografi (US) yolu ile üreme siklusunun safhaları, ovulasyon öncesi ve ovulasyon incelenebilir. Granülöz hücre tümörleri veya ovaryumdaki kistler gibi ovaryum anormallikleri detaylı olarak incelenebilir. 5 milimetreden (mm) daha küçük folliküller 5 MHz lik prob ile görülebilir. Minimum görülebilir follikül çapı 3,5 MHz lik prob ta 6 mm dir. Follikül büyüklüğünü belirlemedeki ideal metot; follikülün iç sınırları arasındaki uzaklığın ölçülmesidir. İç sınırlar, dış duvar ve ovaryum dokusu arasındaki yüzeylerden daha kolay belirlenir. Follikülün büyüklüğü, en uzak noktalar arasındaki mesafenin ölçülmesi ile değerlendirilir. Düzensiz görünüşteki bir follikül, bunun en büyük yüksekliği ve genişliği ile değerlendirilir. Ovulasyon öncesi ikili follikül rektal muayenede tek bir büyük follikül şeklinde hatalı yorumlanabilir. İki büyük follikül yan yana lokalize olduğunda rektal muayenede ayrım yapmak çok güç hatta imkansız gibidir. Bu durumda, bitişik büyük follikülleri belirlemede US en uygun metottur. Ultrasonografide çift follikül belirlendiğinde ikiz gebelik yönetiminde kritik değerlendirme yapılmalıdır. Ultrasonografik çalışmalar folliküler büyümenin dalgalar halinde şekillendiğini ve kısrakların büyük çoğunluğunun siklus başına bir büyüme dalgasına sahip olduğunu göstermiştir. Ovule olacak follikül ovulasyona kadar büyümeye devam ederken diğerleri regrese olur. Östrus süresince regrese olan ve ovule olmayan

11 3 folliküllerin, folliküler sıvısının ekojenitesinde artış gözlenir. Ovule olacak folliküllerin %85 i ovulasyon öncesi yaklaşık bir günde görüntülerinde küreselden küresel olmayana doğru değişim gösterirler. Bu karakteristik ultrasonografik değişim, ovulasyon öncesi follikülün yumuşaması ile birlikte başlamak üzere olan ovulasyonun en belirleyici göstergesidir. Folliküler duvarın kalınlığı, ekojenitesi ve folliküler sıvı ekojenitesi gibi diğer belirleyiciler ovulasyon öncesi follikülde değerlendirilmektedir. Folikül duvarı ovulasyona yakın zamanda kalınlaşır ve daha ekojen hale gelir. Foliküler duvar ve sıvının ekojenitesi ovulasyon zamanını tahmin etmede karakteristik bilgiler vermez. Bu bağlamda ovulasyon zamanını tahmin etmede en iyi metot, follikülün yumuşak palpasyonu ile birlikte follikülün büyüklüğü ve görüntüsüdür. Ovulasyon, US ile kolayca saptanabilir, istendiğinde önceden genişlemiş olan follikülün patlaması izlenebilir. Çoğu kısrakta rektal muayene ile ovulasyonun belirlenmesi zor değildir, bununla birlikte bazı kısraklarda ovulasyon bölgesi kanla dolabilir ve yeni gelişen preovulatör follikülden; corpus heamorajicum u (CH) veya corpus luteumu (CL) ayırt etmek güçtür. Ultrosonografi bu iki yapının pre-ovuler follikülden ayrımını saptamada kullanılır. Ovulasyon zamanının belirlenmesinde US ve rektal muayenenin doğruluğunu karşılaştırmak amacı ile yapılan bir çalışmada 34 te 24 ünün ovulasyon zamanı her iki teknikle eş zamanlı saptanmış, geriye kalanlarda ovulasyon US ile palpasyona göre saat öncesinde tespit edilmiştir. Bu durum CH oluşumunun ovulasyondan hemen sonra oluşumu ile ilgilidir. Ovulasyon zamanının kesin olarak belirlenmesi üremede donmuş spermanın verilişinde önemlidir. (Leith ve Allen 1995). Veteriner Hekimin CL ve CH u ayırma yeteneği değişik klinik uygulamalara bağlıdır. Bu uygulamalar siklusun döneminin belirlenmesi, kalıcı bir CL un saptanması, kısrakta başlamış olan siklus faaliyetlerinin belirlenmesi ve gebe kısrakta CL un değerlendirilmesini kapsar.

12 4 Bir çalışmada (Pierson ve Ginther, 1985) luteal yapının, uniform ekojenik (kısrakların %50 si) ve merkezi ekojenik olmayan (kısrakların %50 si) iki farklı tipi tespit edilmiştir. Diğer bir çalışmada da (Mckinnon ve ark., 1987) aynı iki tip belirlenmiştir. Tek taraflı ekojenik CL, parlak bir ekojenik yapıyı içerir. Merkezi ekojenik olmayan CL, merkezi bir kan pıhtısı geliştirir. Kanama hızla organize olur ve CL un yaşı ile birlikte büyüküğü azalır. Kan pıhtısı ekojenik olmayan bölgelerde ekojenite oluşumu ile izlenir. Corpus luteum, ovulasyon olduğu gün, ovaryumlar üzerinde aşırı derecede parlak ekojenik bir kitle olarak görülür. Çeşitli araştırıcılar CL un ekojinitesinin diöstrus süresince dereceli olarak azaldığını, fakat CL un regresyonu öncesinde belirgin olarak arttığını ispatlamışlardır. Yeni oluşan tek taraflı ekojenik CL unun eski CL dan ayrımı, büyüklükle bağlantılı olarak yapılabilir. Aynı çalışmada, belirli CL un ovulasyon gününden itibaren ovulasyonlar arası aralığın ortalarına kadar olan sürede tüm kısraklarda görülebildiği belirtilmiştir. 5,0 MHz lik prob ile yapılan ultrason incelemesinde CL un tüm siklusu incelenebilir ve yaklaşık 17 gün boyunca CL identifiye edilebilir. Kısrakta östrus siklusunun safhalarının belirlenmesi, ultrason cihazını kullanan kişinin, folliküleri ve CL u tanıma ve uterus endometriumunu değerlendirme deneyimine bağlıdır. Anöstrus döneminde kısrakların ovaryumlarında çok sayıda küçük folliküller vardır ve CL yoktur. Östrus dönemine girerken ultrasonografik incelemede çok sayıda büyük folliküller (20 mm veya daha küçük) görülür, ancak halen CL yoktur. Bu dönemdeki büyük folliküllerin atrezisi rektal muayenede ovulasyon olmuş gibi yanlış yorumlanabilir. Atreziye uğrayan follikülün, folliküler sıvısının ekojenitesinde artış görülür. Bu dönemdeki ultrasonografik muayene ile kullanıcı, ovulasyondan atrezik follikülü ayırt edebilir. Eğer kısrak siklusta ise büyüklü küçüklü folliküllerle birlikte CL bir arada belirlenebilir. Kalıcı CL US ile görülebilir. Bu bulgu temelinde klinik muayene bulguları da göz önüne alınarak (östrusun yokluğu, şişkin uterus, kapalı serviks, solgun vajinal mukoza) yalancı gebeliğin tanısı yapılabilir (Leith ve Allen 1995). Kısraklarda östrus periyodunun çok uzun olması, aynı östrus periyodu içerisinde kısrakların birçok defa tohumlanması yada aşım yapılmasına neden

13 5 olmaktadır. Bu durum aygırların günlük olarak kullanımlarının artmasına ve dolayısıyla libidosunda düşmeye yol açmaktadır. Libido düşüklüğü gebelik oranlarının azalmasıyla sonuçlanmaktadır (Ginther ve ark., 1972). Normal bir döl verimi için kısrakların taze sperma ile ovulasyondan bir gün önce ve ovulasyon anında, dondurulmuş sperma ile ovulasyondan hemen sonra tohumlanmaları gerekmektedir (Yurdaydın, 2000). Tohumlama, ovulasyonun oluşundan çok sonra yapılırsa, meydana gelen ovum döllenmeden ölür. Ovaryumdan ayrılıp serbest kalan tek tırnaklı hayvanların ovumu 5-8 saat canlı kalır. İşte bu 5-8 saat içerisinde, bırakıldıkları yerden, ovumun bulunduğu yere gelebilen spermatozoayı kabul eder (bazı olaylarda çiftleşmeden dakika sonra ovumun bulunduğu bölgede spermatozoaya rastlanmıştır). Bu bakımdan kısraklar ender olarak ovulasyondan sonra tohumlanır. Özellikle ovulasyondan sonraki zaman iki saati geçiyorsa, yapılan tohumlama ile gebeliğin sağlanması güçtür (Özkoca, 1984). Doğal aşım yapılan işletmelerde aygırlara düşen yük, östrus süresinin uzun olmasına bağlı olarak artmaktadır.yarış atı yetiştiriciliğinde aygırlardan normal döl verimi elde edebilmek için gün aşırı aşıma çıkmaları önerilmekte (Müller ve ark., 1986) ve her aşım mevsiminde ortalama (maksimum 20) aşım yaptırılması tavsiye edilmektedir (Arpacık, 1996). Fakat kısrak sayısının çok, aygır sayısının yetersiz olduğu istasyonlarda, yarış hayatı iyi veya iyi bir yarış performansı gösteren taylara sahip şampiyon aygırlar, çoğu zaman değil 2 günde bir, günde 2 kez aşıma çıkmaktadırlar. Bu da aygırlarda sperma kalitesinin düşmesine ve libido yetersizliğine yol açmakta, buna bağlı olarak bu aygırlarla yapılan aşımlarda gebelik oranı da düşmektedir (Ginther ve ark., 1972). Kısraklarda östrus süresi, kısraktan kısrağa hatta aynı kısrağın siklusları arasında bile farklılıklar göstermektedir. Östrus döneminin uzun sürmesi; ovaryumun seröz yapıda bir katmanla çevrili olmasına bağlı olarak follikülün ovule olabilmek için ovulasyon bölgesine göç etmek zorunda olması, ovaryumun eksojen Follikül Stimulan Hormon a (FSH) diğer bazı hayvan türlerine göre (inek, koyun) daha az duyarlı olması ve bu nedenle preovulatör follikül gelişimi için uzun süreye ihtiyaç

14 6 duyulması ve luteinleştirici hormon (LH) seviyesinin FSH ya göre daha düşük olmasından dolayı ovulasyonun uzamasına bağlanmaktadır (Hafez, 1987). Kızgınlık süresi tohumlama mevsiminin başlangıcında biraz uzun olursa da tohumlama mevsimi ilerledikçe yavaş yavaş kısalır. Haziran ayında ortalama beş gün olur. Kızgınlık süresi, çok uzun olan olaylar da görülebilir. Büyük bir olasılıkla bunlar üreme organlarındaki bir bozukluğun sonucudur. İki kızgınlık arasında geçen zaman dikkati çekecek derecede değişik de olabilir. Bu süre ortalama 21 gün olarak kabul edilir. Gelecek kızgınlığın zamanını daha sağlıklı olarak saptamak için geçen kızgınlığın sonundan 16 gün sayılır. Kızgınlık devri sürelerinin yaz aylarında kısa, sonbahar ve kış aylarında ise uzun olduğu yapılan incelemelerle anlaşılmıştır (Özkoca, 1984). Kısrakların büyük bir kısmı (%90) mevsime bağlı poliöstrik hayvanlar olup, ülkemizin de içinde bulunduğu kuzey yarım kürede seksüel aktivitelerini Mart-Eylül ayları arasında göstermektedirler. Kısraklar bir üreme mevsiminde ırkına göre değişmekle beraber, ancak 3-6 kez östrus gösterir ve bu dönem içerisinde ovulasyonlu siklusların sayısı oldukça azdır (Hugles ve Stabenfeld, 1977; Hyland, 1990; Şenünver ve ark., 1995). Gerek geçiş ve gerekse siklik dönemde uzayan östruslar, ovulasyonsuz sikluslar ve yanlış östrus tespitine bağlı ovaryum kaynaklı infertilite problemleri de fertilitede önemli bir yer tutmaktadır (Rutten ve ark., 1986; Hyland, 1990). Kısraklarda genellikle östrus siklusu boyunca sadece bir folliküler dalga şekillenmesi, östrus süresinin ve ovulasyon zamanının ruminantlarla kıyaslandığında uzun, östrus tespitinin ise zaman alıcı olmasından dolayı, östrus ve ovulasyonların kontrolü fertilite yönünden önemli bir avantajdır (Squires ve McKinnon 1987; Brinsko 1991). Uzayan östruslar ve östrus davranışlarının değişken olmasından dolayı kısraklarda fertilite, diğer evcil hayvanlara göre daha düşüktür (Rutten ve ark., 1986; Deals ve Hughes, 1993; Alaçam,1999). Yetiştirme yapılan pek çok işletmede gebelik ortalaması % olduğunda başarılı kabul edilir (Özkoca, 1984). Gebe veya gebe kalmayan kısrakların aşım yada sun i tohumlamayı izleyen en kısa sürede belirlenmesi büyük önem taşımaktadır. Çünkü doğum ile yeniden gebe

15 7 kalma arasındaki sürenin uzaması, tohumlama sayısının artması ve embriyonik ölümler gibi nedenler at yetiştiriciliğinde önemli kayıpları oluşturmaktadır. Embriyonik ölümler fertilite kayıplarına neden olan bir sorun olarak tanımlanmakta ve çiftlik hayvanlarında infertilitenin önemli bir nedeni olduğu ifade edilmektedir. Kısraklarda embriyonik dönem saatten başlayıp güne kadar devam eden süre olarak kabul edilmektedir (Ley, 1985). Kısraklarda rektal palpasyonla gebelik tanısı, deneyimli kişiler tarafından gebeliğin erken döneminde uterus ve serviksin tonusunun artması ile belirlenebilir. Ovulasyondan gün sonra gebe kısraklarda uterus duvarının kalınlığı yaklaşık üç misli artar. Gebe olmayanlarda ise gelecek östrus başlayıncaya kadar bu kalınlık azalır. Gebe olmayanlarda ovulasyonu izleyen 21. günde uterus yumuşak ve gevşektir. Gebelerde ise bu günlerde tonik ve tubuler yapıdadır. Gebeliğin dönemi genellikle ilk 3 ay içinde yüksek doğrulukla tayin edilebilir. İlk defa gebe kalanlarda günlerde 2-3 santimetre (cm) çapındaki fötal keseyi uterusta fark etmek mümkün olabilir. Kese, günlerde 3-6 cm çapında olarak kornu uteri nin üst 1/3 ünde, küre şeklinde, ventrale doğru kabarıklık yapar günlerde kese 6-10 cm çapındadır günlerde oval bir biçim alır ve kornu içinde uzamaya başlayarak çapı, günlerde cm e ulaşır. Gebeliğin 60. gününe kadar genellikle pelvis düzeyinde olan uterus, günlerde karın boşluğuna doğru sarkar. Deneyimsiz kişiler günler arasında tanıda güçlük çekebilirler. Fremitus genellikle gebeliğin 150. gününden sonra palpe edilebilir (Alaçam, 1990). Kısraklarda ultrasonografik muayene ile erken gebelik tanısı, ovulasyondan 9 gün sonra uterus içerisinde yaklaşık 2 mm çapında nonekojen bir bölgenin görülmesiyle konulmaktadır. Embriyo ise ovulasyondan 21 gün sonra belirlenebilir (England, 1994). Kısraklarda erken embriyonik ölümlerde; östrus siklusları düzenli, geç embriyonik ölümlerde ise düzensiz östrus siklusları ve östrus semptomları görülmektedir. Kısraklarda endometrial kaplar şekillenmeden ve equine chorionik

16 8 gonodotrophine (ecg) salınımı başlamadan erken gebeliğin ve erken embriyonik ölümlerin belirlenmesi önem taşımaktadır. Çünkü endometrial kap gelişimi (ecg salınımı) embriyonik ölüm şekillenen kısrağın östrus göstermesini engeller. Kısraklarda endometrial kapların dejenerasyonu şekilleninceye kadar (gebeliğin günü) östrus aktivitesi baskılanır (Ley, 1985). Kısraklarda real-time ultrasonla embriyonik ölümlerin tanısı; amnion kesesi sınırlarının düzensiz olması, kese çapının gebelik yaşına göre küçük kalması, allantois sıvısında ekojenite artışı, embriyonik dokuların netliğinin kaybolması ve embriyonun kalp atımlarının görülmemesine göre konulmaktadır ( England, 1994). At yetiştiriciliğinde normal bir döl verimi alabilmek, kısrakların tüm dölerme özelliklerinin yeterince bilinmesi, değişikliklerin zamanında belirlenmesi ve gerekli önlemlerin uygun teknik ve yöntemlerle hemen uygulanmasıyla ancak mümkündür (Yurdaydın, 2000). Normal bir döl verimi için ayrıca aygırların da başlıca dölerme özelliklerinin bilinmesi büyük önem taşımaktadır (Yurdaydın ve ark., 1996). Ovulasyon zamanının önceden bilinmesi veya kontrolü, gebelik şansının arttırılması, aygırdan maksimum düzeyde yararlanılması ve kısrak başına düşen aşım sayısının azaltılması gibi avantajlar sağlamaktadır (McDonald, 1980; McKinnon ve ark., 1993; Kılıçarslan ve ark., 1996; Kaşıkçı ve ark., 1999). Çalışmanın amacı; geleneksel klinik muayene yöntemleri (aygır testi, serviks uteri-vaginal muayene ve rektal palpasyon) uygulanarak elde edilen reprodüktif parametreler (ortalama gebelik, doğum, ikizlik ve abort oranları, her bir gebelik için gereken aşım sayısı ve gebeliğin yoğunlaştığı ay) ile aşım sezonu öncesi (sonbahar muayeneleri) ve aşım sezonunda yapılan ultrasonografik muayenelerin değerlendirilmesi (ovaryum ve uterusunda fertiliteyi etkileyeceği düşünülen patolojik bulguları bulunan kısrakların damızlık sürüden uzaklaştırılması), US ile uygun tohumlama zamanında oldukları belirlenen kısrakların sulandırılmış (yağsız süt tozuglikoz sulandırıcısı) taze sperma kullanılarak tohumlanması sonu elde edilen fertilite ile reprodüktif parametrelerin karşılaştırılmasıdır.

17 9 2. GEREÇ VE YÖNTEM Araştırmanın materyalini Ankara Atlıspor Eğitim Merkezi ve Bursa nın Gemlik bölgesinde yetiştirilen 5-15 yaşlı İngiliz ve Avrupa sıcakkanlısı kısrak ve aygırlar oluşturmuştur. Araştırmanın verileri yıllık kısrakla ve 3 aygırla yapılan çalışmalarda tutulan kayıtlardan elde edilmiştir. Çalışmada yaklaşık 950 östrus siklusu incelenmiştir. Ultrasonografik muayene için Pie Medical 200 Vet (5-7,5 MHz lineer rektal prob) cihazı kullanıldı. Ultrason görüntüleri bir termo yazıcı (Mitsubishi P90) ile kaydedildi. Genital kanal muayenesi yapılacak kısraklar uygun bir travay içerisine alındı. Muayene için ince ve yumuşak rektal muayene eldiveni, kayganlaştırıcı olarak metil selüloz ile hazırlanmış jel ve iyi bir görüntü sağlamak için özel ultrason jeli (Konıx Turkuaz, Türkiye) kullanıldı. Ultrasonografik muayene öncesinde rektum boşaltılarak rektal palpasyon ile genital organların lokalizasyonları, fizyolojik veya olası patolojik durumları belirlendi. Daha sonra ultrasonografik muayeneye geçilerek rektal probun uzunlamasına ekseni daima kranio-kaudal kalacak şekilde, ovaryumlar ve kornular transversal kesitler halinde, korpus uteri, serviks uteri ve vagina longitudinal kesitler halinde incelendi. Düzenli kontrolleri yapılan sürülerde kısraklarda haftada 3 kez veya daha fazla ultrasonografik muayene yapıldı. Özellikle aygır muayenesi (deneme aygırı) pozitif olan kısraklar (aygıra karşı davranışında değişiklik olan, aygıra yaklaşan) aynı gün ultrasonografik muayeneye alındı. Çalışmanın birinci bölümünde ( ) östrus tespiti; aygır muayenesi, spekulum ile serviks uteri-vagina muayenesi ve rektal palpasyon ile ovaryum ve uterusun muayenesi yapılarak gerçekleştirildi ve östrusların aylara göre dağılımları belirlendi. Östrusta oldukları belirlenen kısraklara, östrus tespitinin ikinci gününden başlanılarak gün aşırı olmak üzere ovulasyonun belirlenmesine kadar doğal aşım

18 10 yaptırıldı. Her kısrak için aşım sayısı belirlendi. Gebelik muayeneleri rektal palpasyon yardımıyla gebeliğin günleri arasında gerçekleştirildi. Aygırın yetersiz olduğu durumda aşım bir sonraki siklusa bırakıldı. Çalışmanın ikinci bölümünde ( ) aşım sezonu başlangıcı kabul edilen 15 şubattan önce, bir önceki üretim sezonunda gebe kalmayan damızlık adayı kısraklara ultrasonografik muayeneler yapılarak ovaryum ve uterustaki fizyolojik ve patolojik bulgular saptandı. Elde edilen verilerle reprodüktif performansı düşüreceği değerlendirilen patolojik bulgulara sahip olan kısraklar damızlık sürüden uzaklaştırıldı. 15 şubat öncesinde yapılan ultrasonografik muayenelerle siklik aktiviteleri belirlenen kısrakların ovulasyon zamanının belirlenmesine yönelik ultrasonografik muayenelere devam edildi. Damızlık olarak ayrılan tüm kısraklara 15 şubattan itibaren günlük deneme aygırı testi yapıldı. Aygır testine pozitif cevap veren kısraklar ovulasyon zamanının belirlenmesi amacıyla aynı gün ultrasonografik muayeneye alınarak ovaryum ve uterus aktiviteleri kontrol edildi. Aygır testine cevap vermeyen kısrakların ovaryum ve uterus aktiviteleri 5 günlük periyotlarla US ile kontrol edildi. Tahmini ovulasyon zamanı ovaryum ve uterus bulgularıyla belirlenen (4,0 cm ve üzerinde dominant folliküle sahip) kısraklar ovulasyona kadar gün aşırı aygırlardan sun i vajen ile alınarak jelden ayrılmış kısmı, yağsız süt tozu, glikoz, sodyum bikarbonat, gentamisin sulandırıcısı (yağsız süt tozu 2,4 g, glukoz 4,9 g, bidistile su 96,0 ml, % 8,4 lük sodyum bikarbonat 1,6 ml ve gentamisin 100 mg) ile 1:3 oranında (bir kısım sperma + üç kısım sulandırıcı) sulandırılan ve bir tohumlama dozunda en az 500 milyon motil spermatozoa bulunduran spermalarla tohumlandı. Sulandırılan sperma genelde sulandırıldıktan hemen sonra bazen de +5 0 C ye soğutularak en geç 48 saat içinde kullanıldı. Sulandırılmış spermanın her tohumlamada ml lik kısmı kullanıldı. Sun i vajen ile alınan ve jelden ayrılmış kısmı 1:3 oranında sulandırılan spermanın soğutma işlemi McKinnon un (1999) bildirdiği şekilde yapıldı. Bunun için; 37 0 C den 19 0 C ye 0,7 0 C/dakika hızında (hızlı soğutma), 19 0 C den 8 0 C ye

19 11 motil sperm kaybını önlemek için, soğutma hızı 0,05 0 C/dakikaya azaltıldı. Sulandırılan spermanın ısısı 8 0 C ye ulaşınca, 5 o C ye düşene kadar hızlı soğutmaya (-0,7 0 C/dakika) devam edildi. İlk gebelik muayeneleri ovulasyon sonrası en erken günlerde, daha sonra günlerde yapıldı. Bu muayenelerde gebelik saptanamayan kısraklarda günler arasında gebelik kontrolü yapıldı. 20. günden itibaren gebe oldukları bilinen kısraklarda gebeliğin ilerleyen dönemlerinde kontrol muayeneleri genel olarak 30., 40. ve 60. günler civarında yapıldı. Gebelik ve doğum oranı, aşıma/sun i tohumlamaya alınan kısrak sayısı esas alınarak belirlendi. İkizlik ve abort oranı ise gebe kalan kısraklar esas alınarak belirlendi. Damızlık aygırların spermatolojik muayeneleri şubat ayının ilk haftasında iki kez sun i vajina ile kızgın kısrak kullanılarak alınan ejakülatların incelenmesiyle yapıldı. Spermatolojik parametreler olarak; ejakülat miktarı (ml), spermatoza motilitesi (%), spermatozoa yoğunluğu (x10 6 /ml), ölü spermatozoa oranı (%), anormal spermatozoa oranı (akrozom, baş, orta, kuyruk), ve sperma ph sı değerlendirildi.

20 12 3. BULGULAR 3.1. Kısraklara Ait Fizyolojik Bulgular Rektal Muayenede Seksüel Siklusa ve Gebeliğe Ait Fizyolojik Bulgular Seksüel Siklusa Ait Bulgular Ovaryumlar, genital organların yerini belirleyen bir işaret olarak kullanıldı ve sistematik muayeneye, ovaryumlardan birinin konumunun belirlenmesiyle başlandı. Muayenede sağ el ile sol ovaryum, sol el ile sağ ovaryumun yeri tespit edilerek, siklik aktivite yönünden ovaryumların yapısı (kıvamı, şekli, büyüklüğü) ve folliküllerin varlığı değerlendirildi. Deneme aygırı kullanılarak östrusta olduğu belirlenen kısraklara yapılan rektal palpasyonda ovaryum aktiviteleri, follikül büyüklügü ve follikülün kıvamı (östrusun ortalarında gergin, ovulasyona yakın fluktuan) belirlenerek kayıt altına alındı. Ovaryumları üzerinde 3,5-4 cm nin üzerinde fluktuasyon gösteren follikül bulunan kısraklarda uterus kıvamının ve hacminin ödeme bağlı olarak değiştiği belirlendi. Gebe olmayan veya gebeliğin erken dönemlerinde olan kısraklarda ovaryumların; belirgin halde oval, düzensiz şekilli ve oldukça katı kıvamda oldukları saptandı Gebeliğe Ait Fizyolojik Bulgular Gebeliğin günlerinde; serviksin ve uterusta kornuların tubularite ve tonusunun arttığı, gebeliğin şekillendiği kornunun kaudalinde embriyonik kesenin şişkinlik yaptığı, serviksin katı sert çıkıntılı oldugu ve ovaryumlarda folliküler aktivitenin olduğu belirlenmiştir. Gebeliği tehlikeye sokabileceğinden vaginoskopi, gebelik tanısında kullanılmamıştır. Gebeliğin günlerinde; uterus kornularının pelvik boşlukta, gergin ve tubuler şekilde olduğu, embriyonik kesenin küresel şekilde 3-6 cm çapında gergin

21 13 (28. gün piliç yumurtası, 35. gün limon büyüklüğünde), gebeliğin şekillendiği kornunun aşağı 1/3 ünde esnek sıvı dolu bir kitle olarak palpe edilmiş, uterus kornusunun embriyonik keseden dolayı kalınlaştığı hissedilmiş ve ovaryumlarda folliküller tespit edilmiştir. Rektal palpasyonla kısraklarda gebelik tanısı en kolay olarak tohumlamadan sonraki 35. günde yapılabilmiştir. Gebeliğin günlerinde; uterus pelvik boşlukta, embriyonik kese gebeliğin bulunduğu kornu ile korpus uterinin birleşim yerinde 7-9 cm çapında, (42. gün portakal, 49. gün greyfurt, 56. gün çizgili bir kavun büyüklüğünde) oval yapıda olduğu, gebeliğin şekillendiği kornu duvarının kalınlaşması nedeniyle idrar kesesi ile karıştırılabildiği, gebeliğin bulunmadığı kornuda tonusun 60. güne kadar bulunduğu, 60. günde bu kornuda tonusun kaybolduğu, ovaryumların normal pozisyonlarında ve aktivitelerinde belirgin bir azalma olduğu belirlenmiştir. Gebeliğin günlerinde; uterus pelvisin girişinde, gebeliğin şekillendiği kornunun şişkin fakat gerginliğini kaybetmiş, fötal kesenin yarısı korpus uteriye yerleşmiş, oval durumda olan kese cm uzunluğunda 8-10 cm çapında olup korpus uteri ve gebeliğin şekillendiği kornunun oval bir şekilde, fötusun palpe edilebildiği, gebe olmayan kornuda tonusun kaybolduğu ve ovaryumlarda folliküler aktivite olduğu belirlenmiştir. 60. günde fötus palpe edilebilmiş, 80. günde gebelik kolaylıkla balon gibi hissedilmiştir. Gebeliğin 90. gününde; uterusun kalın duvarlı, şişkin ve karına doğru indiği, korpus uterinin tamamen işgal edilmiş, her iki kornunun da dolu olduğu, genişlemiş olan bölgenin yaklaşık olarak cm uzunluğunda ve cm çapında olduğu ve fötusun kornuların bifurkasyonuna yakın bölgede kolayca palpe edildiği ve uterus ligamentlerinde gebelikten dolayı gerginliğin arttığı belirlenmiştir. 90. günde gebeliğin; dolu idrar kesesinden, gazla dolu kalın bağırsaklardan ve sekumdan ayrımının yapılmasının önemli olduğu saptanmıştır. Ovaryumların pozisyonu; gebelik sırasında uterusun durumunda oluşan değişikliklere bağlı olarak ligamentum lata uteri ve ovaryumların da pozisyonlarında

22 14 değişimler olduğu belirlenmiştir. Gebelik ilerledikçe uterus karın boşluğu içerisine sarkarken, uterusun ağırlığı ligamentum lata uteriyi, onun da ovaryumları aşağıya ve ileriye doğru çekmiş halde saptandı. Gebeliğin 6. ayından 7. ayına kadar ovaryumlar genellikle pelvis kenarı ile aynı hizada palpe edildi. Gebeliğin rektal palpasyonla tanısı; pyometra (uterus genişlemiş, hamur kıvamında ve fötal kitle yoktur), mucometra, dolu idrar kesesi, ovarian genişlemeler (neoplasm, hematom), sıvı dolu kalın bağırsaklar, sekum ve enterolitler dikkate alınarak yapılmıştır. Fötusun büyüklüğü ile yaşı arasındaki uyumun kesin olmadığı görülmüştür Ultrasonografik Muayenede Seksüel Siklusa ve Gebeliğe Ait Fizyolojik Bulgular Seksüel siklusa bağlı fizyolojik değişiklikler; anöstrus, geçiş dönemi, östrus, ve diöstrus evreleri ultrasonografik olarak izlendi Anöstrus 2005 yılı ağustos ve 2006 yılı ocak ayları arasında gebe olmayan 25 kısrakta yapılan toplam 80 ultrasonografik muayenede 16 kısrağın (%64) bu dönemde seksüel aktivite göstermedikleri belirlendi. Kısraklardan 9 unda (%36) ultrasonografik olarak ovaryum aktivitelerinin devam ettiği, bu kısrakların ovaryumlarında değişen büyüklüklerde folliküllerin bulunmasıyla belirlendi. Ancak ne kadar kısrakta ovulasyonla sonuçlanan ovaryum aktivitelerinin şekillendiği, muayenelerin ardışık olmaması ve kısrak başına düşen muayene sayısının az olması nedeniyle belirlenemedi. Seksüel aktif sezonda 6 kısrakta hormon tedavisine rağmen nisan ayının ikinci yarısına kadar ovaryumların inaktif olduğu ve anöstrusun devam ettiği (şekil 1 ve şekil 2) görüldü.

23 15 Şekil 1. Anöstrus evresinde ovaryumun US görünümü Şekil 2. Anöstrus evresinde uterusun US görünümü Anöstrik evredeki kısraklarda küçük olan ovaryumların homojen olmayan hipoekoik (koyu gri) bir yapı gösterdikleri, üzerlerinde bazen çapı 4-8 mm yi geçmeyen bir veya birkaç küçük follikül haricinde anekoik (siyah, hiçbir yansımanın olmaması) hemen hemen hiçbir folliküler yapının bulunmadığı (şekil 1) gözlendi. Bu evrede ovaryumların çevre dokulardan ayırt edilmesi, dokular arasındaki ekojenite farkının fazla olmaması nedeniyle genellikle çok kolay olmadığı (şekil 1) saptandı. Uterusun ultrasonografik görünümü bu evrede hafifçe hipoekoik ve homojen olarak belirlendi. Uterusun ekrana yansıyan görüntüsünde çevre dokulardan kolayca ayırt edilemediği belirlendi. Kornuların transversal kesit görüntüsünün çoğunlukla dairesel olmayıp iki taraftan basılmış olduğu (şekil 2) kaydedildi Geçiş Dönemi Bu döneme ait bulgulara, 12 kısrakta yapılan 73 ultrasonografik muayenede rastlanmıştır. Buradaki kısrakların çoğu sezonun başlamasından sonra diğer kısraklardaki seksüel aktiviteye rağmen aygır kontrollerinde uzunca bir süre belirgin ilgi göstermeyen kısraklardır. Bu kısraklarda geçiş döneminde östrusların düzensiz ve çoğunlukla anovulatorik folliküllerin bulunduğu saptandı. Bu dönemde ultrasonografik olarak birbirinden çok farklı ovaryum görüntüleri elde edildi. Genel olarak her iki ovaryumda çok sayıda (ortalama 3-5 follikül/ovaryum) ve farklı büyüklüklerde ancak çapları genellikle 2-2,5 cm yi aşmayan folliküllere (şekil 3) rastlandı. Bazı

24 16 preovulatorik folliküllerin ovulasyon şekillenmeden uzunca bir süre ovaryumda kaldıkları ve daha sonra luteinize oldukları ya da atreziye uğrayarak küçüldükleri de gözlendi. Geçiş döneminde uterusun yapısı, genellikle ovaryumdaki folliküler gelişmelere paralel olarak zaman zaman anöstrustaki görünümü, bazen de östrus dönemindekine benzer bir görünüm aldığı (şekil 4) belirlendi. Şekil 3. Geçiş döneminde ovaryumun US görünümü Östrus Dönemi (Tohumlama Dönemi) Şekil 4. Geçiş döneminde uterusun US görünümü Bu dönem, kısrakların çiftleşme için aygırı kabul ettiği, ovaryumlarda folliküllerin geliştiği ve ovulasyonun şekillendiği evredir. Östrusun belirlenmesinde; ovaryumlar üzerinde 4 cm follikül, endometrial ödemleşme ve aygır testi kullanıldı. Çalışmanın ikinci bölümünde düzenli follikül kontrolleri yapılan toplam 95 kısrakta yaklaşık 450 ultrasonografik muayene değerlendirmeye alındı. Bu evrede bir ya da her iki ovaryumda yine bir ya da daha fazla sayıda preovulatorik folliküller izlendi. Preovulatorik follikül büyüklükleri ortalama 4, 5 ± 0,6 cm olarak belirlendi. Çift preovulatorik follikül gelişimine (şekil 5) % 20 oranında (n=19) rastlandı. Ovaryumlarda ultrasonografik muayenede; folliküller anekoik dairesel yapılar şeklinde (şekil 6) görüntülendi. Ovulasyon yaklaştığında fluktuasyonun artmasına paralel olarak preovulatorik folliküller çevre dokuların veya probun yaptığı basınçla kolayca esnediğinden düzgün dairesel formda görülememiştir. Ovulasyona yakın dönemde

25 17 folliküllerin duvar kalınlığının arttığı ve 1 mm veya üzerine çıktığı ve birkaç follikülde ovulasyon çukurluğuna doğru bir çıkıntının şekillendiği (şekil 7) gözlendi. Östrustaki kısrakların, uterus kornularının belirgin yuvarlak bir kesite sahip olduğu, çap artışı gösterdikleri ve olguların çoğunda ekojen ve anekojen alanların yan yana dizilmesiyle şekillenen portakal dilimi benzeri bir eko deseninin oluştuğu (şekil 8) gözlendi. Şekil 5. Dominant ikiz follikül ün US görünümü Şekil 6. Dominant follikül ün US görünümü Şekil 7. Ovulasyona yakın follikül ün US görünümü Şekil 8. Uterusun portakal dilimi görünümü Luteal Faz Bu dönemde 25 kısrakta yapılan 75 ultrason muayenesi değerlendirmeye alındı. Ovulasyon şekillendiğine, ovaryumlar üzerinde bulunan preovulatorik follikülün olmaması, bu follikülün yerinde ekojenite veren CH un görülmesiyle karar verildi.

26 18 Ovulasyonu takiben CH ve erken luteal doku çoğunlukla homojen, ince granüllü, hiperekoik (açık gri den beyaza kadar), soliter veya ortasında anekoik alana sahip yapısı ile belirgin şekilde ovaryuma ait diğer dokulardan (şekil 9 ve şekil 10) ayrılmaktadır. Diğer yandan ovulasyon zamanı bilinmeyen veya ovulasyondan sonra 7-10 günden fazla zaman geçen olgularda CL un lokalizasyonu her zaman saptanamadı. Bununla birlikte siklusun günlerinde ve sonrasında regresyon sürecinde olan CL lar nadir olarak görüntülenebildi. Luteal dönemde kornu uteri lerin kesiti çoğunlukla ince hipoekoik bir halka ile çevrili, düzgün dairesel ve değişik derecelerde ekojen, bazen düzensiz olarak gözlendi. Şekil 9. Ovaryumda corpus hemorrhagicum Şekil 10. Ovulasyondan 36 saat sonra luteal yapı Gebeliğin Tanısı ve İzlenmesi Çalışmada 60 gebe kısrakta yapılan toplam 188 ultrasonografik muayenede gebelik tanısı ve ilerleyen evrelerde gebeliğin devamının kontrolleri yapıldı. İlk gebelik tanısı için prensip olarak ovulasyondan sonra 12. günde ultrasonografik muayene yapıldı. En erken gebelik 10. günde muayene edilen üç kısraktan birinde gebeliğin ultrasonografik olarak karanlık sıvı dolu bir kese şeklinde görülmesi ile (şekil 11) belirlendi. 12. günde 33 kısrakta (şekil 12) ; günlerde 22 kısrakta (şekil 13) ve düzenli kontrolleri yapılan diğer kısraklarda en geç günler arasında yapılan kontrollerle dört gebelik (şekil 14) tespit edildi. Bu günlerde yavru kesesi gebelik süresine paralel olarak çapı 4-22 mm arasında değişen büyüklüklerde olmak üzere

27 19 özellikle erken dönemde düzgün yuvarlak, çoğunlukla kesenin dorsal ve ventralindeki ultrasonik refleksiyonlarla dikkati çekti. Embriyonal kesenin ovulasyondan sonraki günde fikse olana kadar uterusta yoğun bir migrasyon (göç) geçirdiği ( günlerde maksimum hareketlilik) gözlendi. 16. günden sonra migrasyon görülmedi günlerden itibaren embriyonal kesenin düzgün yuvarlak (küresel) formunun kaybolduğu, günlerde üç açılı bir görüntü aldığı (şekil 14) gözlendi. Gebe olmayan kısrakların ovulasyondan sonraki günlerde yeniden östrus belirtileri göstermeye başladıgı görüldü. Bu günlerde ( gün) gebe kısrakların da ortalama %8 inde östrus belirtileri belirlendi. Ovulasyondan sonra yaklaşık 21. günden itibaren embriyo, anekoik yavru kesesi içerisinde, ventralde hiperekoik bir kitle olarak gözlendi (şekil 15). Yavruya ait ilk kalp hareketleri günlerde gözlendi (şekil 15). 40. güne kadar embriyoların kese içerisinde ventralden dorsale doğru yükseldikleri (şekil16), 40. günden itibaren ise tekrar yavaş yavaş göbek kordonundan asılı olarak ventrale doğru alçaldıkları görüldü. Çalışmanın ikinci bölümünde, toplam 60 gebe kısraktan birinde (% 1,6) ikiz gebelik belirlendi. İkiz gebelik değişik zamanlarda yapılan ultrasonografik muayenelerde ya uterusun farklı yerlerinde ayrı yavru keselerinin görülmesiyle veya bazen aynı anda iki yavru kesesinin aynı ultrason görüntüsüne gelmesiyle (şekil 17) belirlendi. Şekil 11. Gebelik 10. gün Şekil 12. Gebelik 12. gün

28 20 Şekil 13. Gebelik 15. gün Şekil 14. Gebelik 19. gün Şekil 15. Gebelik 23. gün Şekil 16. Gebelik 31. gün Şekil 17. İkiz Gebelik

29 Patolojik Bulgular Ultrasonografik Muayenelerde Ovaryumlarda Görülen Patolojik Değişiklikler Çalışmanın ikinci bölümünde düzenli ultrasonografik kontrolleri yapılan toplam 95 kısrağın ultrasonografik muayene bulguları aşağıdadır Anovulatorik Folliküller Özellikle çiftleşme sezonunun başında ovaryumlarında folliküller geliştiren bazı kısraklarda, bunların ovule olmayarak regrese oldukları gözlendi. Bir kısım kısrakta preovulatorik follikül büyüklüğüne ( 4 cm) ulaşan folliküllerin ovule olmayıp luteinleşme veya hemorajik değişikler gösterdikleri veya büyümeye devam ederek 8-10 cm büyüklüğe ulaştıkları ve bu safhadan sonra hemorajik değişiklikler gösterdikleri gözlenmiştir. Çalışmada karşılaşılan ve anovulatorik folliküller olarak belirlenen yapıların takip eden kontrollerde gösterdikleri gelişmelere göre aşağıdaki gibi sınıflandırma yapıldı a. Anovulatorik Luteinize Follikül (ALF) ALF lere şubat-mart ile temmuz aylarında yaşlı kısraklarda (n=3, % 3,1) rastlandı. Ultrasonografık muayenede belirlenen follikül gelişimini takiben dominant preovulatorik folliklül olduğu düşünülen folliküllerin, bu safhada bir süre değişmeden kaldıktan sonra luteinleşmeye başladıkları gözlendi. Folliküllerin bazılarının içlerinde inhomojen iplikçikler tarzında ortaya çıkan ekojenite artışını takiben follikülün çevresinden merkezine doğru ilerleyen bir luteinleşmenin geliştiği, lutein dokuya özgü ekojenik yapısı ile (şekil 18 A ve B) belirlendi.

30 22 Şekil 18. Anovulatorik luteinize folliküller (A ve B) b. Anovulatorik Hemorajik Follikül (AHF) ya da Ovariyal Hematom Anovulatorik folliküllerde şekillenen ekojenite artışının homojen (üniform ekojenite) bir yapıya sahip olduğu ve büyüklüğü preovulatorik follikül büyüklüğünde olan fluktuan yapılar AHF olarak (şekil 19) adlandırıldı (n=2 % 2,1). Follikülün büyüklüğünün 8-10 cm e ulaştığı, takiben kan hücrelerinin follikül içerisine dolmasıyla homojen ekojenitede görüntü veren fluktuan yapılar ise ovaryal hematom (şekil 20) olarak sınıflandırıldı (n=1 % 1). Her iki yapıda da erken dönemde pıhtılaşma şekillenmediği için probun yaptığı basınç sırasında follikül içerisindeki hücresel materyalin kar fırtınası benzeri uçuştuğu gözlendi. AHF ler ve ovariyal hematomların içeriği (içerdikleri kan pıhtılarının fibrinöz materyalinden dolayı) ultrason görüntüsünde ekojenik hat (çizgi) şeklinde görüldü. Büyük ovariyal hematomların regresyonunun aylarca sürdüğü izlendi.

31 23 Şekil 19. Anovulatorik hemorajik follikül Şekil 20. Ovaryumda hematom c. Ovaryum Kistleri (Folliküler Kistler) İki kısrakta (n=2, % 2,1) ovaryumda uzun süre kalan, 10 ve 14 cm çaplı, ince duvarlı, soliter, anekoik yapılar halinde belirlenen kistik oluşumlar folliküler kistler olarak sınıflandırıldı. Kistlerden birinin 6 ay süreyle ovaryumda değişmeden kaldığı takip edilmiş, diğeri ise 2,5 ay süreyle izlenebilmiştir. Bu çalışmada muayene edilen kısraklarda ovaryum tümörlerine, apselerine, epitelial inkluzyon kistlerine ve ovaryumun multiple kistik dejenerasyonuna rastlanmamıştır Uterusta Görülen Patolojik Değişiklikler Çalışmanın ikinci bölümünde düzenli ultrasonografik kontrolleri yapılan toplam 95 kısrağın ultrasonografik muayene bulguları aşağıdadır Uterusta Sıvı / Endometritis / Pyometra Uterusta belirlenen sıvılar kalitesi ve kantitesi açısından ultrasonografık görüntüsüne göre sınıflandırıldı. Buna göre korpus veya kornu uteri' de çapı 1 cm'yi geçmeyen miktarlardaki sıvılar az miktarda (şekil 21), çapı veya uzun ekseni 1-2,5 cm olan sıvılar orta derecede (şekil 22), çapı veya uzun ekseni 4 cm ye ulaşan sıvılar bol miktarda ve daha çok olduğu durumlarda ise fazla miktarda olarak kaydedildi. Sıvılar kaliteleri ve içerdikleri lökosit yoğunluğu oranında değişen ekojeniteleri açısından ise tamamen anekoik (siyah) görüntü verdikleri zaman berrak sıvı veya 1. derece, ekojenite artışına göre 2. derece, 3. derece ve daha ekojen olduğu durumda ise 4. derece olarak değerlendirildi. 3. ve 4. derecedeki sıvı kalitesi pyometra (şekil 23 A

32 24 ve B), ayrıca uterusdaki sıvı post partum dönemde gözlendiğinde loşia olarak da adlandırıldı. Bu başlık altında değerlendirilen 95 kısrakta yapılan ultrasonografık muayenede değişik miktar ve özellikte sıvı uterus içeriği belirlenmiştir (çizelge 1). Uterusunda az miktada sıvı görülen kısraklardan 4' ünde serbest sıvı sadece östrus sırasında, 10 unda ise hem östrus hem de diöstrus sırasında gözlendi. Çizelge 1. Kısraklarda (n=95) belirlenen intrauterin sıvıların miktarlarına göre insidansı (%) ile kalitatif ve kantitatif özellikleri, intrauterin sıvı kalitesi (ekojenite derecesi) İntrauterin sıvı miktarı 1. Derecede 2. Derecede 3. Derecede 4. Derecede Toplam Az miktarda (% 14,7) Orta miktarda (% 8,4) Bol miktarda (% 3,2) Fazla miktarda (% 4,2) Toplam (% 30,5) İntrauterin sıvı bulunan kısraklara yapılan lavajlarda ultrasonografık muayenede gözlenen ekojenite derecesi ile orantılı olarak bir bulanıklığın varlığı belirlendi. Özellikle 3. derecede ekojenite gösterenlerin lavajında içerisinde yer yer flakonlar bulunan mukopurulent ve purulent karakterde içerik, 4. derecede ekojenite gösterenlerin lavajında ise purulent karakterde uterus içeriği görüldü. Dördüncü dereceden ekojenite gösteren kısraklara sifon yapıldığında iki litreden fazla miktardaki purulent içerik elde edildi ve içeriğin koyu boza kıvamında olduğu görüldü. Şekil 21. Korpus uteride az miktarda sıvı Şekil 22. Korpus uteride orta derecede sıvı

33 25 Şekil 23. Pyometra (A ve B) Puerperal Uterus Tay kızgınlığında post partum günler arasında muayene edilen 50 kısraktan 13 ünde (% 26,0) ultrasonografık muayenede uterus lumeninde serbest loşial sıvı belirlendi. Bu dönemde uterusunda loşia belirlenen kısraklardan; üçünde az miktarda, sekizinde orta dereceli miktarda, ikisinde bol miktarda intra luminal (14 ve 15 yaşlı kısraklar) sıvı belirlendi. Görülen loşial sekret miktar olarak genellikle az olmamakla birlikte bunların çoğunun (n=11, % 84,6) berrak veya sadece birinci derecede ekojenite gösterdikleri dikkati çekti. Tay kızgınlığında 50 kısrakta yapılan tohumlamalardan 29 unda (% 58) gebelik sağlandı Uterus Kistleri Kısraklarda uterus kistlerinin görülme oranı çalışmanın ikinci bölümünde 95 kısrakla yapılan ultrasonografik incelemede, 14 kısrakta (%14,7) belirlenmiştir. 5-6 yaş grubunda uterus kistlerine rastlanmaz iken, 7-15 yaş grubunda 14 kısrakta (%14,7) kistlere rastlanmıştır. Uterusta belirlenen kistlerin uterusun değişik kısımlarında lokalize olduğu belirlendi. Kistler korpus uteri, kornulara geçiş bölgesinde ve kornularda görülebilmekle birlikte ilk iki lokalizasyon bölgesinde daha sık rastlandı. Bu çalışmada belirlenen kistlerin büyüklükleri farklılık göstermekte ve çapları 4 mm ile 35 mm arasında değişmektedir. Çoğunluğunu çapları 15 mm'yi geçmeyen kistler

34 26 oluşturmaktadır. Birkaç olguda belirlenen kistlerin erken gebelikle ve embriyonik ölümlerle kolayca karıştırılabileceği gözlendi. Erken embriyonik ölümlerde; başlangıçta embriyonik kesenin yuvarlak görüntüsünden uzaklaştığı, kenarlarının düzensiz bir görünüm aldığı ve kesenin rezorbsiyonu (şekil 24) görüldü. Kistli kısrakların 9 unun uterusunda az sayıda kistlere (şekil 25) rastlandığı halde (1-3 adet), 2'sinde kist sayısı 4-6 arasında belirlendi. Östrusta muayene edilen bazı kısraklarda görülen kistlerin interöstrusta küçüldügü veya kaybolduğu belirlendi yaş grubunda uterus kisti belirlenen 14 kısraktan 12 sinin gebe kalmasına karşın, 10 kısrakta fizyolojik gebelik süreci (şekil 26) tamamlandı. Bazı olgularda (3 kısrak, %21,4) uterus kistlerinin pyometra ve uterus enfeksiyonu ile birlikte seyrettiği görüldü. Çalışmada kullanılan kısrakların yıllara göre dağılımı ve elde edilen bazı reprodüktif bulgular çizelge 2 de verilmiştir. Şekil 24. Embriyonik ölümde kesenin rezorpsiyonu Şekil 25. Kornu uteride endometrial kist Şekil 26. Gebelik ve endometrial kist

35 27 Çizelge 2. Çalışmada kullanılan kısrakların yıllara göre dağılımı ve elde edilen bazı reprodüktif bulgular Reprodüktif Östrusların Aylara Göre Özellikler Dağılımları (%) Yıllar Ortalama Ortalama (%) (%) Kısrak Sayısı (n) Aşım/Tohumlama Sayısı 3,2 3,1 3,2 2,9 3,1 2,0 1,9 1,7 1,7 1,8 Abort Oranı (%) - 5 6,25 6,7 4,5 4,8 4, ,3 İkizlik Oranı (%) - - 6,25 6,7 3,2-4, ,1 Doğum Oranı (%) , ,3 Gebelik Oranı(%) , ,3 Ocak Şubat 2, , Mart Nisan 32, , Mayıs 27,5 25, , Haziran 17, , Yapılmadı 18 Temmuz 10 9, , Yapılmadı 4

36 Aygırlara Ait Spermatolojik Bulgular Aygırların spermatolojik özellikleri her yıl aşım sezonunun başlangıcında (15 şubat) sun i vajenle 48 saat arayla iki defa alınan ejakülatların jel kısmı ayrıldıktan sonra kontrol edildi. Değerlendirmeye alınan spermaların ortalama değerleri çizelge 3 te verilmiştir. Çizelge 3. Çalışmada kullanılan aygırların ortalama spermatolojik özellikleri Aygır No Ejakülat Sayısı (n) Aygırın Reaksiyon Zamanı (saniye) Ejakülat İçin Gerekli Hamle Sayısı Ejakülat Miktarı (ml) Jelsiz Sperma Miktarı (ml) Spermatozoa Motilitesi (%) Spermatozoa Yoğunluğu (10 6 /ml) Sperma ph sı Ölü Spermatozoa Oranı (%) Anormal Spermatozoa Oranı (%) Akrozom Baş Orta Kuyruk Toplam , ,4 1,6 1,3 2,3 5,3 4,3 13, , ,3 2,3 1,0 2,0 9,0 7,3 19, , ,3 1,0 1,0 1,0 6,0 5,0 13

Çiftlik Hayvanlarında Türlere Göre Üreme Özellikleri. Prof. Dr. Fatin CEDDEN

Çiftlik Hayvanlarında Türlere Göre Üreme Özellikleri. Prof. Dr. Fatin CEDDEN Çiftlik Hayvanlarında Türlere Göre Üreme Özellikleri Prof. Dr. Fatin CEDDEN Koyunlarda Seksüel Döngü Ilıman iklim kuşağından köken alan koyunlar mevsime bağlı kızgınlık gösterirler. Günlerin kısalmaya

Detaylı

GENİTAL SİKLUS Östrus Siklusu

GENİTAL SİKLUS Östrus Siklusu GENİTAL SİKLUS Östrus Siklusu Tanım Purbertiye ulaşan bir dişide hormonların kontrolü (hipotalamus, hipofiz ve ovaryum dan salınan) altında ovaryum ve uterusta meydana gelen değişiklikler Genital siklus

Detaylı

DİŞİ ÜREME ORGANLARI

DİŞİ ÜREME ORGANLARI DİŞİ ÜREME ORGANLARI Dişi üreme organları dişi gamet hücresi ovumu (yumurtayı) üreten ovaryumlar ile ovumun döllendiği, döllenme sonrasında gebeliğin şekillendiği ve gelişen yavrunun dışarı çıkarıldığı

Detaylı

Seksüel Siklus ve Suni Tohumlama

Seksüel Siklus ve Suni Tohumlama Seksüel Siklus ve Suni Tohumlama Siklus: Belli aralıklarla aynı biçimde yinelenen olayları kapsayan dönem; hormonların etkisiyle üreme organlarının belirli dönemlerde gösterdigi degişim, döngü. Siklik

Detaylı

ÜREMENİN KONTROLÜ. PROF. DR. Nafiz YURDAYDIN

ÜREMENİN KONTROLÜ. PROF. DR. Nafiz YURDAYDIN ÜREMENİN KONTROLÜ PROF. DR. Nafiz YURDAYDIN Çiftlik hayvanlarında üremenin denetlenmesi çerçevesinde: Çiftleşme-tohumlamalar istenen zamana göre planlanıp, toplulaştırılabilir, Mevsimsel poliöstrik hayvanlarda

Detaylı

Östrus Belirtleri VEYSEL TAHİROĞLU

Östrus Belirtleri VEYSEL TAHİROĞLU Östrus Belirtleri VEYSEL TAHİROĞLU Östrus endokrinolojik, fizyolojik ve psikolojik etkimeler altında, dişilerin aşım için erkeği kabul etmeleri seklinde tanımlanır. genel saglık, bakım, beslenme, iklim

Detaylı

P U B E R TA S, SUNİ T O H U M L A M A, G E B E L İ K V E T E R İ N E R HEKİ M : A H M E T K E S K İ N

P U B E R TA S, SUNİ T O H U M L A M A, G E B E L İ K V E T E R İ N E R HEKİ M : A H M E T K E S K İ N S I Ğ I R L A R D A P U B E R TA S, SUNİ T O H U M L A M A, G E B E L İ K V E D O Ğ U M V E T E R İ N E R HEKİ M : A H M E T K E S K İ N PUBERTAS Üreme yeteneğinin elde edilme olgusudur. Pubertas İlk kızgınlık

Detaylı

Spermatozoanın Dişi Genital Kanalındaki Hareketi. Üreme Biyolojisi ve Yapay Tohumlama Prof. Dr. Fatin CEDDEN

Spermatozoanın Dişi Genital Kanalındaki Hareketi. Üreme Biyolojisi ve Yapay Tohumlama Prof. Dr. Fatin CEDDEN Spermatozoanın Dişi Genital Kanalındaki Hareketi Üreme Biyolojisi ve Yapay Tohumlama Prof. Dr. Fatin CEDDEN Döllenme Sperm hücresinin ovuma girip kaynaşması olayına (fekondasyon) Döllenme denir. Bu olgu

Detaylı

SÜT İNEKLERİNDE ÜREME HORMONLARI

SÜT İNEKLERİNDE ÜREME HORMONLARI SÜT İNEKLERİNDE ÜREME HORMONLARI Üreme ile ilgili herhangi bir sorun olduğunda, reprodüktif sistemi bütünüyle düşünmek zorundayız. Cinsiyet ve türler arasında reprudiksiyon farklılıklarının mevcudiyeti

Detaylı

T. C. DİCLE ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ KAMU HİZMET STANDARTLARI TABLOSU

T. C. DİCLE ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ KAMU HİZMET STANDARTLARI TABLOSU BİRİM: BESİN/GIDA HİJYENİ VE TEKNOLOJİSİ ANABİLİM DALI T. C. 1 Gıda analizleri mikrobiyolojik- 2 Gıda analizleri serolojik ve toksikolojik- 3 Danışmanlık hizmeti 1. Yapılacak analizleri ve ilgili mevzuatı

Detaylı

T.C. ADNAN MENDERES ÜNĐVERSĐTESĐ SAĞLIK BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE AYDIN

T.C. ADNAN MENDERES ÜNĐVERSĐTESĐ SAĞLIK BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE AYDIN T.C. ADNAN MENDERES ÜNĐVERSĐTESĐ SAĞLIK BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE AYDIN Veteriner Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Programı öğrencisi Vet. Hek. Ziver ÜSTÜN tarafından hazırlanan Sıcak

Detaylı

PROSPEKTÜS Sadece Hayvan Sağlığında Kullanılır Buserin Enjeksiyonluk Çözelti Hormon GnRH analoğu

PROSPEKTÜS Sadece Hayvan Sağlığında Kullanılır Buserin Enjeksiyonluk Çözelti Hormon GnRH analoğu PROSPEKTÜS Sadece Hayvan Sağlığında Kullanılır Buserin Enjeksiyonluk Çözelti Hormon GnRH analoğu BILEŞIMI : Buserin, berrak, renksiz, steril çözelti olup, her ml.sinde 0.004 mg buserelin e eşdeğer 0.0042

Detaylı

Gebeliğin Erken Teşhisi

Gebeliğin Erken Teşhisi Gebeliğin Erken Teşhisi Üreme Biyolojisi ve Yapay Tohumlama Dersi Prof. Dr. Fatin Cedden Gebelik teşhisinde isabet Gebe olmayanların mümkün olan en kısa zamanda isabetle teşhis edilebilmesinin ekonomik

Detaylı

Genital siklus Pubertaya ulaşan bir dişide, hipotalamus ve hipofiz bezinin kontrolü altında ovaryum ve uterusta bazı değişiklikler meydana gelir.

Genital siklus Pubertaya ulaşan bir dişide, hipotalamus ve hipofiz bezinin kontrolü altında ovaryum ve uterusta bazı değişiklikler meydana gelir. Genital siklus Pubertaya ulaşan bir dişide, hipotalamus ve hipofiz bezinin kontrolü altında ovaryum ve uterusta bazı değişiklikler meydana gelir. Ovaryumda meydana gelen değişiklikler ovogenezis ve ovulasyon

Detaylı

Sperma DNA İçeriği. Cinsiyeti Belirlenmiş Sperma Gebelik Oranları?

Sperma DNA İçeriği. Cinsiyeti Belirlenmiş Sperma Gebelik Oranları? Sütçü Düvelerde Cinsiyeti Belirlenmiş Sperma ile Farklı Saatlerde Yapılan Tohumlamanın Gebelik Oranı Üzerine Etkisi X-Y SPERM DNA FARKI Sperma DNA İçeriği Barış GÜNER1, Melih ERTÜRK2, Melih YENİTAVŞANLI3,

Detaylı

BİYOTEKNOLOJİ NEDİR? Canlılar aracılığı ile ürün ve hizmet üretmektir

BİYOTEKNOLOJİ NEDİR? Canlılar aracılığı ile ürün ve hizmet üretmektir BİYOTEKNOLOJİ NEDİR? Canlılar aracılığı ile ürün ve hizmet üretmektir Reprodüktif Biyoteknolojinin Amacı Canlılarda in vivo ve in vitro koşullarda gen kaynaklarının uzun süreli korunması ve daha fazla

Detaylı

DÜVE VE İNEKLERDE KIZGINLIK TAKİBİ

DÜVE VE İNEKLERDE KIZGINLIK TAKİBİ DÜVE VE İNEKLERDE KIZGINLIK TAKİBİ Sütçü inek işletmelerindeki başlıca kayıplar: Düşük süt verimi Düşük döl verimi - Üreme sistemi hastalıkları - Üremenin kontrolündeki aksaklıklar Metabolik sorunlar Ayak

Detaylı

Erken gebelik (4-10 hf) USG: Neler görmem gerekir ve neler görmeliyim?

Erken gebelik (4-10 hf) USG: Neler görmem gerekir ve neler görmeliyim? Erken gebelik (4-10 hf) USG: Neler görmem gerekir ve neler görmeliyim? Doç.Dr.Miğraci TOSUN Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Ad. 1/54 4-10 hft USG de Tespit Edilmesi

Detaylı

İnfertil Dişiler. Çiftleşme zorlukları. Deneyimsiz erkek. Normal çiftleşmeden sonra başarısız gebelik. Seyrek östrus. Deneyimsiz dişi.

İnfertil Dişiler. Çiftleşme zorlukları. Deneyimsiz erkek. Normal çiftleşmeden sonra başarısız gebelik. Seyrek östrus. Deneyimsiz dişi. İnfertil Dişiler Çiftleşme zorlukları Deneyimsiz erkek Deneyimsiz dişi Erkekte fizyolojik problemler Dişide Dişinin hazır olmaması Vulval stenosis Vestibuler konstrüksiyon Vaginal Vaginal hiperplazi ya

Detaylı

ÜNİTE II- KADIN GENİTAL ORGANLARININ ANATOMİ VE FİZYOLOJİSİ

ÜNİTE II- KADIN GENİTAL ORGANLARININ ANATOMİ VE FİZYOLOJİSİ ÜNİTE II- KADIN GENİTAL ORGANLARININ ANATOMİ VE FİZYOLOJİSİ Genital Organlar Dış Genital Organlar İç Genital Organlar Kemik Kısımları (Pelvis ) Siklus Oluşumu ve Hormonlar Oval ve Menstrual Siklus Halkası

Detaylı

Araştırmacılar. Araştırma İNEKLERDE ÜREME VERİMİ KLİNİK ENDOMETRİTİS

Araştırmacılar. Araştırma İNEKLERDE ÜREME VERİMİ KLİNİK ENDOMETRİTİS Araştırmacılar Klinik Endometritis Tanısı Konmuş Laktasyondaki Sütçü İneklerde, İntrauterin Dekstroz Uygulamalarının İyileştirme Oranı Üzerine Etkisi (Araştırma Ön Sonuçları) Araştırma Erciyes Üniversitesi

Detaylı

Sığrlarda Embryo Transferi. Prof.Dr.Serhat Pabuccuoğlu

Sığrlarda Embryo Transferi. Prof.Dr.Serhat Pabuccuoğlu Sığrlarda Embryo Transferi Prof.Dr.Serhat Pabuccuoğlu BİYOTEKNOLOJİ NEDİR? Canlılar aracılığı ile ürün ve hizmet üretmektir Reprodüktif Biyoteknolojinin Amacı Canlılarda in vivo ve in vitro koşullarda

Detaylı

Çiftlik Hayvanlarında Cinsiyetin Denetimi

Çiftlik Hayvanlarında Cinsiyetin Denetimi Çiftlik Hayvanlarında Cinsiyetin Denetimi Cinsiyetin belirlenmesi Demokritus (MÖ: 470-402) Sağ testisten erkek, sol testisten dişi yavruların dünyaya geldiğini ileri sürmüştür. Fötal yaşamda cinsiyetin

Detaylı

SIĞIRLARDA KIZGINLIĞIN BELİRLENMESİ VE ÜREME KUSURLARI. Araş. Gör. Koray KIRIKÇI

SIĞIRLARDA KIZGINLIĞIN BELİRLENMESİ VE ÜREME KUSURLARI. Araş. Gör. Koray KIRIKÇI SIĞIRLARDA KIZGINLIĞIN BELİRLENMESİ VE ÜREME KUSURLARI Araş. Gör. Koray KIRIKÇI Ahi Evran Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, KIRŞEHİR koray.kirikci@ahievran.edu.tr (Yazıların bilimsel ve

Detaylı

Ovaryum kistleri: Tanısı ve tedavide yaklaşımlar

Ovaryum kistleri: Tanısı ve tedavide yaklaşımlar Ovaryum kistleri: Tanısı ve tedavide yaklaşımlar Prof.Dr. Selim Aslan Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi Doğum ve Jinekoloji ABD Em. Öğr. Üyesi Viyana-Zürich Üniversitesi Serbest Araştırmacı (Proje

Detaylı

Senkronizasyon. Prostaglandin ile senkronizasyon Kontrolü yöntem Pazartesi yöntemi 2+2 yöntemi ½ yöntemi

Senkronizasyon. Prostaglandin ile senkronizasyon Kontrolü yöntem Pazartesi yöntemi 2+2 yöntemi ½ yöntemi Prostaglandin gibi luteolitik ajanlar kullanarak luteolizisi premature olarak oluşturmak, Progesteron veya sentetik derivelerini kullanarak CL'un fonksiyonuna benzer etkiyi oluşturmak. Prostaglandin ile

Detaylı

Ektopik Gebelik. Doç. Dr. Şule Akköse Aydın U.Ü.T.F Acil Tıp AD ATOK - 2012

Ektopik Gebelik. Doç. Dr. Şule Akköse Aydın U.Ü.T.F Acil Tıp AD ATOK - 2012 Ektopik Gebelik Doç. Dr. Şule Akköse Aydın U.Ü.T.F Acil Tıp AD ATOK - 2012 Sunum Planı Tanım Epidemiyoloji Patofizyoloji Klinik Tanı Ayırıcı tanı Tedavi Tanım Fertilize ovumun endometriyal kavite dışında

Detaylı

FARMAKOLOJİK ÖZELLİKLERİ

FARMAKOLOJİK ÖZELLİKLERİ PROSPEKTÜS Sadece Hayvan Sağlığında Kullanılır PGS Enjeksiyonluk Çözelti Hormon - Prostaglandin F2-alfa analoğu BILEŞIMI PGS her ml sinde 250 µg kloprostenole eşdeğer 263 µg kloprostenol sodyum ve bakterisit

Detaylı

ULUSAL 2-3 KONGRESİ. Türk Veteriner Jinekoloji Derneği. 15-18 Ekim 2015. 1. Tohumlama: % 60 2. Tohumlama: % 90 GİRİŞ. 83 Günde Görülen Östrus

ULUSAL 2-3 KONGRESİ. Türk Veteriner Jinekoloji Derneği. 15-18 Ekim 2015. 1. Tohumlama: % 60 2. Tohumlama: % 90 GİRİŞ. 83 Günde Görülen Östrus SÜTÇÜ İNEKLERDE FARKLI SENKRONİZASYON PROTOKOLLERİNİN GEBELİK ORANI ÜZERİNE ETKİSİ GİRİŞ Damızlık süt inekçiliği işletmelinde h yıl bir yavru almak önemli bir hedeftir. Murat ABAY 1, Tayfur BEKYÜREK 1,

Detaylı

Ek-1 MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ DEKANLIĞI HİZMET ENVANTERİ DİĞER(ÖZEL SEKTÖR İSTENEN BELGELER TAŞRA BİRİMLERİ MAHALLİ İDARE

Ek-1 MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ DEKANLIĞI HİZMET ENVANTERİ DİĞER(ÖZEL SEKTÖR İSTENEN BELGELER TAŞRA BİRİMLERİ MAHALLİ İDARE Ek1 MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ HİZMET ENVANTERİ SIRA NO 1 2 KURUM KODU. STANDART DOSYA PLANI KODU HİZMETİN ADI Klinik Muayene Klinik Bilimler nün Hasta muayenesini Radyografik Muayene Röntgen çekimini

Detaylı

G. Ü. ÇALIŞKAN, D. SEYREK-İNTAŞ, N. ÇELİMLİ, O.S. GÖRGÜL, E. ÇARKUNGÖZ, B. EDİZ

G. Ü. ÇALIŞKAN, D. SEYREK-İNTAŞ, N. ÇELİMLİ, O.S. GÖRGÜL, E. ÇARKUNGÖZ, B. EDİZ G. Ü. ÇALIŞKAN, D. SEYREK-İNTAŞ, N. ÇELİMLİ, O.S. GÖRGÜL, E. ÇARKUNGÖZ, B. EDİZ * Özel Pati Veteriner Polikliniği, İhsaniye-BURSA ** Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi Cerrahi ABD, Görükle-BURSA Uludağ

Detaylı

Abdominal Myomektomi Fertiliteyi Arttırıyor

Abdominal Myomektomi Fertiliteyi Arttırıyor Abdominal Myomektomi Fertiliteyi Arttırıyor Amaç: Bu çalışmanın amacı, abdominal myomektomi sonrası fertiliteyi değerlendirmek ve uterin fibroid lerin sayı, büyüklük ve lokalizasyonunun cerrahi sonrası

Detaylı

FERTİLİZASYON-Döllenme

FERTİLİZASYON-Döllenme FERTİLİZASYON-Döllenme Tanım Spermatozoon ile Oosit II nin birleşerek yeni bir canlı olan ZİGOT u şekillendirmesi Ovulasyonla yumurta yoluna atılan Oosit korona radiata hücreleri ile sarılıdır. - Oosit

Detaylı

İneklerde postpartum problemler. Prof.Dr.Mehmet GÜLER Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı KONYA

İneklerde postpartum problemler. Prof.Dr.Mehmet GÜLER Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı KONYA İneklerde postpartum problemler Prof.Dr.Mehmet GÜLER Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı KONYA İneklerde Buzağılama Aralığının Dönemleri Buzağılama aralığı Buzağılama

Detaylı

DOĞURGANLIK BİLİNCİ GELİŞTİRME VE İNFERTİLİTE AÇISINDAN ÖNEMİ. İlknur M. Gönenç

DOĞURGANLIK BİLİNCİ GELİŞTİRME VE İNFERTİLİTE AÇISINDAN ÖNEMİ. İlknur M. Gönenç DOĞURGANLIK BİLİNCİ GELİŞTİRME VE İNFERTİLİTE AÇISINDAN ÖNEMİ İlknur M. Gönenç Doğurganlık Bilinci Kadın ve erkek üreme anatomisi ve fizyolojisi arasındaki ilişkiyi ve buna bağlı olarak doğurganlık işlevini

Detaylı

ADOLESANLARDA FĠZĠKSEL BÜYÜME VE CĠNSEL GELĠġME

ADOLESANLARDA FĠZĠKSEL BÜYÜME VE CĠNSEL GELĠġME ADOLESANLARDA FĠZĠKSEL BÜYÜME VE CĠNSEL GELĠġME Adolesans ; çocukluktan erişkinliğe geçiş dönemidir * Fiziksel Büyüme * Cinsel Gelişme * Psikososyal Gelişme Büyüme ve gelişme, adolesansta belirgin bir

Detaylı

DEHİDRE KÖPEKLERDE BİKARBONATLI SODYUM KLORÜR SOLÜSYONUNUN HEMATOLOJİK VE BİYOKİMYASAL PARAMETRELERE ETKİSİ

DEHİDRE KÖPEKLERDE BİKARBONATLI SODYUM KLORÜR SOLÜSYONUNUN HEMATOLOJİK VE BİYOKİMYASAL PARAMETRELERE ETKİSİ T.C. ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ İÇ HASTALIKLARI ANABİLİM DALI VİH-YL 2007 0002 DEHİDRE KÖPEKLERDE BİKARBONATLI SODYUM KLORÜR SOLÜSYONUNUN HEMATOLOJİK VE BİYOKİMYASAL PARAMETRELERE

Detaylı

Çiftlik Hayvanlarında Embriyo Aktarımı. Prof Dr Fatin Cedden

Çiftlik Hayvanlarında Embriyo Aktarımı. Prof Dr Fatin Cedden Çiftlik Hayvanlarında Embriyo Aktarımı Prof Dr Fatin Cedden İlk embriyo transferi 1890 da Walter Heape tarafından Büyük Britanya da tavşan üzerinde gerçekleştirildi Sığırda yapılan ilk embriyo transferi

Detaylı

FETAL SAĞLIĞIN DEĞERLENDİRİLMESİ

FETAL SAĞLIĞIN DEĞERLENDİRİLMESİ FETAL SAĞLIĞIN DEĞERLENDİRİLMESİ Antenatal fetal izlenim amacı: Erken dönemde asfiksi tanısı koyarak fetal ve erken neonatal ölümü engellemek. Fetal ve perinetal morbiditeyi azaltmak. Kalıcı hasar başlamadan

Detaylı

Sadece Hayvan Sağlığında Kullanılır OPROSYN Enjeksiyonluk Çözelti Sentetik Prostaglandin

Sadece Hayvan Sağlığında Kullanılır OPROSYN Enjeksiyonluk Çözelti Sentetik Prostaglandin Sadece Hayvan Sağlığında Kullanılır OPROSYN Enjeksiyonluk Çözelti Sentetik Prostaglandin BİLEŞİMİ: Oprosyn Enjeksiyonluk Çözelti nin beher ml de 250µg kloprostenol a eşdeğer 263 µg kloprostenol sodyum

Detaylı

Prof.Dr. Selahattin Kumlu

Prof.Dr. Selahattin Kumlu Döl Verimi Sürü Yönetim Programı Prof.Dr. Selahattin Kumlu Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Antalya Amaç; Sürü Yönetim Programı Asgari kayıpla üretim Koruma yoluyla tedavi ihtiyacını

Detaylı

2019 YILI ÇİFTLİK HAYVANLARI ALT SINIR ÜCRET TARİFESİ (At, Sığır, Tay-Buzağı, Koyun-Keçi, Domuz)

2019 YILI ÇİFTLİK HAYVANLARI ALT SINIR ÜCRET TARİFESİ (At, Sığır, Tay-Buzağı, Koyun-Keçi, Domuz) 1 2019 YILI ÇİFTLİK HAYVANLARI ALT SINIR ÜCRET TARİFESİ (At, Sığır, Tay-Buzağı, Koyun-Keçi, Domuz) MUAYENE ve TANI (Hayvan Başına) (10 dan fazla sayıda hayvan için %40 oranında indirim yapılır) KLİNİKTE

Detaylı

Irkların Sınıflandırılması

Irkların Sınıflandırılması Irkların Sınıflandırılması Gelişmişlik düzeyine göre İlkel yerli ırk Islah edilmiş yerli (geçit) ırk Kültür ırkları Verim yönlerine göre Tek verim yönlü ırklar Kombine verimli ırklar İlkel yerli ırk; Genellikle

Detaylı

FETAL ULTRASONOGRAFİK ÖLÇÜMLER

FETAL ULTRASONOGRAFİK ÖLÇÜMLER FETAL ULTRASONOGRAFİK ÖLÇÜMLER Dr. Şevki ÇELEN Zekai Tahir Burak EAH Perinatoloji Kliniği Amnion Sıvı Ultrasonografik Değerlendirilmesi Subjektif ölçüm Maksimum en derin cep Amniotik sıvı indeksi Subjektif

Detaylı

Hayvan Islahı ve Yetiştirme 2. ders

Hayvan Islahı ve Yetiştirme 2. ders Hayvan Islahı ve Yetiştirme 2. ders Akin Pala akin@comu.edu.tr Seleksiyona cevap Et sığırlarında doğum ağırlığını arttırmak istiyoruz. Ağır doğmuş olan bireyleri ebeveyn olarak seçip çiftleştiriyoruz.

Detaylı

Üremenin Kontrolü ve Çevresel Faktörlerin Fertiliteye Etkisi PROF.DR.SERHAT PABUCCUOĞLU

Üremenin Kontrolü ve Çevresel Faktörlerin Fertiliteye Etkisi PROF.DR.SERHAT PABUCCUOĞLU Üremenin Kontrolü ve Çevresel Faktörlerin Fertiliteye Etkisi PROF.DR.SERHAT PABUCCUOĞLU Konu Başlıkları Beslenme ve beslenmenin üremeye etkisi Yağlanma, egzersiz, ve egzersizin fertilite üzerinde etkileri,

Detaylı

SÜT İNEKLERİNDE METRİTİS

SÜT İNEKLERİNDE METRİTİS SÜT İNEKLERİNDE METRİTİS Hayvancılık sektörünün devamlılığı için yavru elde etme ve genital organların sağlığı büyük bir önem arz etmektedir. Yavru elde etme tüm verimlerin başlangıcı olması nedeniyle

Detaylı

Sadece Hayvan Sağlığında Kullanılır OPROSYN Enjeksiyonluk Çözelti Sentetik Prostaglandin

Sadece Hayvan Sağlığında Kullanılır OPROSYN Enjeksiyonluk Çözelti Sentetik Prostaglandin Prospektüs Sadece Hayvan Sağlığında Kullanılır OPROSYN Enjeksiyonluk Çözelti Sentetik Prostaglandin BİLEŞİMİ: Oprosyn enjeksiyonluk çözelti nin beher ml de 250µg kloprostenol a eşdeğer 263 µg kloprostenol

Detaylı

30.12.2014. Kadın Hastalıklarında Uygulanan Muayene Metotları. 10.Sınıf Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı. 16.Hafta ( 29.12-02.

30.12.2014. Kadın Hastalıklarında Uygulanan Muayene Metotları. 10.Sınıf Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı. 16.Hafta ( 29.12-02. 10.Sınıf Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı 16.Hafta ( 29.12-02.01 / 01 / 2015) KADIN HASTALIKLARINDA UYGULANAN MUAYENE METOTLARI Slayt No: 25 JİNEKOLOJİK MUAYENE 1.) Anamnez 2.) Genel Fizik Muayene

Detaylı

Gebelikte Karşılaşılan Anormal Olgular. Prof Dr Fatin Cedden Üreme Biyolojisi ve Yapay Tohumlama

Gebelikte Karşılaşılan Anormal Olgular. Prof Dr Fatin Cedden Üreme Biyolojisi ve Yapay Tohumlama Gebelikte Karşılaşılan Anormal Olgular Prof Dr Fatin Cedden Üreme Biyolojisi ve Yapay Tohumlama Anomaliler üç ana başlıkta toplanabilir Yavru zarları ve suları Yavrudaki gelişme bozuklukları Anada ortaya

Detaylı

PLASENTANIN OLUŞMASI. Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU

PLASENTANIN OLUŞMASI. Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU PLASENTANIN OLUŞMASI Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU Plasentanın tanımı Chorion ile uterus mukozasının birbirine kaynaşmasından meydana gelmiş, yavru ile anne arasında metabolik ve hormonal ilişkiyi

Detaylı

İneklerde Üremenin Kontrolü Embriyo Transferi

İneklerde Üremenin Kontrolü Embriyo Transferi İneklerde Üremenin Kontrolü Embriyo Transferi PROF.DR.SERHAT PABUCCUOĞLU 28.10.2013 İNEKLERDE ÜREMENİN KONTROLÜ EMBRİYO TRANSFERİ 1 Konu Başlıkları İneklerde Üremenin kontrolü Başarıyı etkileyen faktörler

Detaylı

GEBE MUAYENE YÖNTEMLERİ ve GEBE BAKIMI

GEBE MUAYENE YÖNTEMLERİ ve GEBE BAKIMI 10.Sınıf Kadın Sağlığı Hastalıkları ve 10.Hafta ( 17-21 / 11 / 2014 ) GEBE MUAYENE YÖNTEMLERİ VE GEBE BAKIMI Slayt No: 11 GEBE MUAYENE YÖNTEMLERİ ve GEBE BAKIMI 2 Doğum öncesi bakım şu amaçlara yönelik

Detaylı

Gebelik nasıl oluşur?

Gebelik nasıl oluşur? Normal doğurgan çiftlerde, normal sıklıkta cinsel ilişki durumunda aylık gebe kalma oranı % 25 dir. Bu oran 1 yıl sonunda % 85, 2 yıl sonunda ise % 90 civarındadır. Gebelik nasıl oluşur? Gebeliğin oluşması

Detaylı

DONDURULMUŞ SPERMA İLE TOHUMLANAN KISRAKLARDA TOHUMLAMA ZAMANININ VE SPERMA DOZUNUN DÖLVERİMİNE ETKİSİ

DONDURULMUŞ SPERMA İLE TOHUMLANAN KISRAKLARDA TOHUMLAMA ZAMANININ VE SPERMA DOZUNUN DÖLVERİMİNE ETKİSİ TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DONDURULMUŞ SPERMA İLE TOHUMLANAN KISRAKLARDA TOHUMLAMA ZAMANININ VE SPERMA DOZUNUN DÖLVERİMİNE ETKİSİ Mustafa AVCI DÖLERME VE SUN İ TOHUMLAMA

Detaylı

Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU

Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU EXTRAEMBRİYONAL KESELERİN MEYDANA GELİŞİ Zigottan sonraki gelişmelerle uterusa ulaşmış olan blastosist in intrauterin tesirlere ve dış basınçlara karşı korunması gerekir.

Detaylı

4. SINIF KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM STAJ PROGRAMI (Grup 3)

4. SINIF KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM STAJ PROGRAMI (Grup 3) 4. SINIF KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM STAJ PROGRAMI (Grup 3) Amaç: Kadın yaşamının evreleri ve bu evrelerde karşılaşılabilecek sağlık sorunları hakkında öğrenciyi bilgilendirmek, bu sorunlara pratisyen

Detaylı

laboratuar muayeneleri esastır.

laboratuar muayeneleri esastır. Brucella ların neden olduğu Brucellosis; sığır, koyun, keçi, domuz, koç vs. gibi hayvanlarda, özellikle, testis, meme, uterus gibi genital organlara yerleşerek yavru atmalara ve infertiliteye yol açan

Detaylı

Sperm sıvısı ve sperm sıvısının bileşimi

Sperm sıvısı ve sperm sıvısının bileşimi Sperm sıvısı ve sperm sıvısının bileşimi Çiftlik Hayvanlarında Üreme Biyolojisi ve Yapay Tohumlama Prof Dr Fatin CEDDEN Giriş Sperm sıvısı (semen) spermatozoa ve seminal plazmadan meydana gelir Seminal

Detaylı

Böbrek kistleri olan hastaya yaklaşım

Böbrek kistleri olan hastaya yaklaşım Böbrek kistleri olan hastaya yaklaşım Dr. Ayşegül Örs Zümrütdal Başkent Üniversitesi-Nefroloji Bilim Dalı 20/05/2011-ANTALYA Böbrek kistleri Genetik ya da genetik olmayan nedenlere bağlı olarak, Değişik

Detaylı

DÖL TUTMA SORUNLARINDA HAYVAN SAHİBİNİN YAPMASI GEREKENLER

DÖL TUTMA SORUNLARINDA HAYVAN SAHİBİNİN YAPMASI GEREKENLER DÖL TUTMA SORUNLARINDA HAYVAN SAHİBİNİN YAPMASI GEREKENLER Birlikle el ele, hayvancılıkta daha ileriye... Uğur Büyükyörük Veteriner Hekim 0248 233 91 41 www.burdurdsyb.org www.facebook.com/burdurdsyb Döl

Detaylı

İN-VİTRO FERTİLİZASYON (IVF) VE EMBRİYO TRANSFERİ (ET)

İN-VİTRO FERTİLİZASYON (IVF) VE EMBRİYO TRANSFERİ (ET) İN-VİTRO FERTİLİZASYON (IVF) VE EMBRİYO TRANSFERİ (ET) Yardımcı üreme tekniklerinin (YÜT) (Assisted Reproduction Techniques, ART) temel amacı, infertil çiftin sağlıklı bir bebek sahibi olmasıdır. IVF-ET

Detaylı

İneklerde Döl Verimi Sorunları. Prof.Dr.Melih Aksoy Adnan Menderes Üniversitesi Veteriner Fakültesi 09016 AYDIN

İneklerde Döl Verimi Sorunları. Prof.Dr.Melih Aksoy Adnan Menderes Üniversitesi Veteriner Fakültesi 09016 AYDIN İneklerde Döl Verimi Sorunları Prof.Dr.Melih Aksoy Adnan Menderes Üniversitesi Veteriner Fakültesi 09016 AYDIN Döl verimi düşüklüğü (infertilite) Doğum ile yeniden gebe aralığının uzamasıdır Dolayısıyla

Detaylı

DÜVELERDE PROGESTERON DESTEKLİ FARKLI RESENKRONİZASYON PROTOKOLLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

DÜVELERDE PROGESTERON DESTEKLİ FARKLI RESENKRONİZASYON PROTOKOLLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DÖLERME VE SUNİ TOHUMLAMA ANABİLİM DALI DÜVELERDE PROGESTERON DESTEKLİ FARKLI RESENKRONİZASYON PROTOKOLLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI YÜKSEK LİSANS TEZİ Mesut

Detaylı

YUMURTA TİPLERİ BÖLÜNME ŞEKİLLERİ İNVİTRO FERTİLİZASYON VE EMBRİYO NAKLİ. Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU

YUMURTA TİPLERİ BÖLÜNME ŞEKİLLERİ İNVİTRO FERTİLİZASYON VE EMBRİYO NAKLİ. Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU YUMURTA TİPLERİ BÖLÜNME ŞEKİLLERİ İNVİTRO FERTİLİZASYON VE EMBRİYO NAKLİ Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU Yumurta tipleri : Çeşitli hayvan yumurtaları, taşıdıkları lecithus (vitellus) maddesinin azlığına

Detaylı

Prostat bezi erkeğin üreme sisteminin önemli bir parçasıdır. Mesanenin. altında, rektumun (makat) önünde yerleşmiş ceviz büyüklüğünde bir bezdir.

Prostat bezi erkeğin üreme sisteminin önemli bir parçasıdır. Mesanenin. altında, rektumun (makat) önünde yerleşmiş ceviz büyüklüğünde bir bezdir. Prostat nedir? Ne işe yarar? Prostat kanseri nedir? Prostat kanserinin nedenleri nelerdir? Kimler risk altındadır? Prostat kanserinin belirtileri nelerdir? Erken teşhis mümkün müdür? Teşhis nasıl koyulur?

Detaylı

MENSTURASYON VE HORMONLAR

MENSTURASYON VE HORMONLAR MENSTURASYON VE HORMONLAR İLK ADET KANAMASI" Çocukluk çağından ergenlik çağına geçiş döneminde, ortalama olarak 12.5 yaşında kız çocuğu ilk adet kanamasını görür. Bu "ilk kanama" henüz yumurtlama süreci

Detaylı

Aksillanın Görüntülenmesi ve Biyopsi Teknikleri. Prof. Dr. Meltem Gülsün Akpınar Hacettepe Üniversitesi Radyoloji Anabilim Dalı

Aksillanın Görüntülenmesi ve Biyopsi Teknikleri. Prof. Dr. Meltem Gülsün Akpınar Hacettepe Üniversitesi Radyoloji Anabilim Dalı Aksillanın Görüntülenmesi ve Biyopsi Teknikleri Prof. Dr. Meltem Gülsün Akpınar Hacettepe Üniversitesi Radyoloji Anabilim Dalı Meme kanserli hastalarda ana prognostik faktörler: Primer tümörün büyüklüğü

Detaylı

Sağlıklı Hamilelik BR.HLİ.081

Sağlıklı Hamilelik BR.HLİ.081 Sağlıklı BR.HLİ.081 Sağlıklı Sağlıklı bir hamilelik geçirmek hamilelik öncesi dönemde sağlığınızla ilgili testleri yaptırmakla başlar. Bu nedenle çocuk istediğinize karar verdiğinizde önce bir kadın hastalıkları

Detaylı

PROSPEKTÜS Sadece Hayvan Sağlığında Kullanılır DALMAZİN Enjeksiyonluk Çözelti Veteriner Sentetik Prostaglandin

PROSPEKTÜS Sadece Hayvan Sağlığında Kullanılır DALMAZİN Enjeksiyonluk Çözelti Veteriner Sentetik Prostaglandin PROSPEKTÜS Sadece Hayvan Sağlığında Kullanılır DALMAZİN Enjeksiyonluk Çözelti Veteriner Sentetik Prostaglandin BİLEŞİMİ: Berrak, renksiz, steril çözelti 1 ml de 0.075 mg d- kloprostenol ve 1 mg klorokresol

Detaylı

10. SINIF KONU ANLATIMI. 16 ÜREME BÜYÜME GELİŞME Döllenme ve Aile Planlaması Soru Çözümü

10. SINIF KONU ANLATIMI. 16 ÜREME BÜYÜME GELİŞME Döllenme ve Aile Planlaması Soru Çözümü 10. SINIF KONU ANLATIMI 16 ÜREME BÜYÜME GELİŞME Döllenme ve Aile Planlaması Soru Çözümü DÖLLENME Dişi üreme sistemine giren sperm hücreleri yumurta hücresinin salgıladığı FERTİLİZİN sayesinde yumurta hücresini

Detaylı

30.12.2014. Özel Muayene ve Tanı Yöntemleri. 10.Sınıf Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı. Özel Muayene ve Tanı Yöntemleri

30.12.2014. Özel Muayene ve Tanı Yöntemleri. 10.Sınıf Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı. Özel Muayene ve Tanı Yöntemleri 10.Sınıf Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı 16.Hafta ( 29.12-02.01 / 01 / 2015 ) ÖZEL MUAYENE VE TANI YÖNTEMLERİ Slayt No: 26 4 4.)) ÖZEL MUAYENE VE TANI YÖNTEMLERİ 1.) Smear alma 2.) Vajinal kültür

Detaylı

Armağan ÇOLAK 1, Bülent POLAT 2, Ömer UÇAR 3

Armağan ÇOLAK 1, Bülent POLAT 2, Ömer UÇAR 3 İnek ve düvelerde gebeliğin erken tanısı için KISA hızlı progesteron SUNUM (Short testinin Report) kullanımı İNEK VE DÜVELERDE GEBELİGİN ERKEN TANISI İÇİN HIZLI PROGESTERON TESTİNİN KULLANIMI The Use of

Detaylı

OMÜ VETERİNER FAKÜLTESİ DERS MÜFREDATI

OMÜ VETERİNER FAKÜLTESİ DERS MÜFREDATI OMÜ VETERİNER FAKÜLTESİ DERS MÜFREDATI I. SINIF (GÜZ YARIYILI-I.DÖNEM) DERSLERİ 01 VET 101 Anatomi I 4 5 9 Temel Bilimler 11 01 VET 10 Histoloji I 5 Temel Bilimler 14 01 VET 105 Vet. Hekimliği Giriş ve

Detaylı

Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı. Çocuk Polikliniği Olgu Sunumu 10 Ağustos 2018 Cuma

Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı. Çocuk Polikliniği Olgu Sunumu 10 Ağustos 2018 Cuma Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Çocuk Polikliniği Olgu Sunumu 10 Ağustos 2018 Cuma İnt. Dr. Muhammed Türk Olgu 4 yaş, 10 aylık kız hasta Yaklaşık bir yıldır

Detaylı

ÜREME SİSTEMİ (Systema genitalia)

ÜREME SİSTEMİ (Systema genitalia) ÜREME SİSTEMİ (Systema genitalia) Neslin devamında kadın genital organlarının görevi erkek genital organlarının görevinden daha komplekstir. Kadın üreme sistemine ait organlar hem dişi üreme hücresi olan

Detaylı

ÖDEM NEDİR? Hazırlayan : FATMA OKUMUŞ

ÖDEM NEDİR? Hazırlayan : FATMA OKUMUŞ ÖDEM NEDİR? Hazırlayan : FATMA OKUMUŞ ÖDEM NEDİR TANIM Ödem sık karşılaşılan ve vücutta sıvı birikimi olarak tanımlanan ve bazen de bazı ciddi hastalıkların belirtisi olan klinik bir durumdur. Ödem genellikle

Detaylı

KISRAKLARDA AŞIM ÖNCESİ VE SONRASI JİNEKOLOJİK MUAYENELER İLE TEDAVİ GİRİŞİMLERİNİN FERTİLİTEYE ETKİSİ

KISRAKLARDA AŞIM ÖNCESİ VE SONRASI JİNEKOLOJİK MUAYENELER İLE TEDAVİ GİRİŞİMLERİNİN FERTİLİTEYE ETKİSİ TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ KISRAKLARDA AŞIM ÖNCESİ VE SONRASI JİNEKOLOJİK MUAYENELER İLE TEDAVİ GİRİŞİMLERİNİN FERTİLİTEYE ETKİSİ Zeynep BOZKURT DOĞUM VE JİNEKOLOJİ

Detaylı

Özofagus Mide Histolojisi

Özofagus Mide Histolojisi Özofagus Mide Histolojisi Sindirim kanalını oluşturan yapılar Gastroıntestınal kanal özafagustan başlayıp anüse değin devam eden değişik çaptaki bir borudur.. Ağız, Farinks (yutak), özafagus(yemek borusu),

Detaylı

BÜYÜMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ. Prof Dr Zehra AYCAN.

BÜYÜMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ. Prof Dr Zehra AYCAN. BÜYÜMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ Prof Dr Zehra AYCAN zehraaycan67@hotmail.com Büyüme Çocukluk çağı, döllenme anında başlar ve ergenliğin tamamlanmasına kadar devam eder Bu süreçte çocuk hem büyür hem de gelişir

Detaylı

ÜREME SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ

ÜREME SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ ÜREME SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ Kadın ve erkek üreme sistemi dölün üretilmesi amacı ile özelleşmiş özel organlardan oluşmaktadır. Bazı üreme organları cinsiyet hücrelerini üretir, diğerleri

Detaylı

HİTİT ÜNİVERSİTESİ DERS BİLGİ FORMU

HİTİT ÜNİVERSİTESİ DERS BİLGİ FORMU Yarıyıl Sonu Sınavlar Ara Sınavlar HİTİT ÜNİVERSİTESİ DERS BİLGİ FORMU Eğitim Biriminin Adı Bölüm/Program Adı Dersin Adı Dersin Kredi ve Saat Bilgileri Alaca Avni Çelik Meslek Yüksek Okulu Veterinerlik/Laborant

Detaylı

Simental sığır ırkının anavatanı İsviçre dir. Simental hem süt ve hemde etçi olmalarından dolayı kombine bir sığır ırkıdır. Dünyada bir çok ülkede

Simental sığır ırkının anavatanı İsviçre dir. Simental hem süt ve hemde etçi olmalarından dolayı kombine bir sığır ırkıdır. Dünyada bir çok ülkede BESİLİK BÜYÜKBAŞ SIMMENTAL (SİMENTAL) Simental sığır ırkının anavatanı İsviçre dir. Simental hem süt ve hemde etçi olmalarından dolayı kombine bir sığır ırkıdır. Dünyada bir çok ülkede yetiştirilmektedir.

Detaylı

Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU

Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU Doç. Dr. Alev Gürol BAYRAKTAROĞLU EXTRAEMBRİYONAL KESELERİN MEYDANA GELİŞİ VE GÖBEK KORDONU Zigottan sonraki gelişmelerle uterusa ulaşmış olan blastosist in intrauterin tesirlere ve dış basınçlara karşı

Detaylı

LYS ANAHTAR SORULAR #6. Mitoz ve Mayoz Bölünme Eşeyli ve Eşeysiz Üreme İnsanda Üreme

LYS ANAHTAR SORULAR #6. Mitoz ve Mayoz Bölünme Eşeyli ve Eşeysiz Üreme İnsanda Üreme LYS ANAHTAR SORULAR #6 Mitoz ve Mayoz Bölünme Eşeyli ve Eşeysiz Üreme İnsanda Üreme 1) 2n = 40 kromozomlu memeli türünde, Dişinin ovaryumlarında yumurta hücresi oluşurken anafaz I evresinde gonozomların

Detaylı

FİZ209A OPTİK LABORATUVARI DENEY KILAVUZU

FİZ209A OPTİK LABORATUVARI DENEY KILAVUZU T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ GAZİ EĞİTİM FAKÜLTESİ ORTAÖĞRETİM FEN VE MATEMATİK ALANLARI EĞİTİMİ BÖLÜMÜ FİZİK EĞİTİMİ ANABİLİM DALI FİZ209A OPTİK LABORATUVARI DENEY KILAVUZU TÇ 2007 & ҰǓ 2012 Öğrencinin Adı

Detaylı

Yaşlılarda düzenli fiziksel aktivite

Yaşlılarda düzenli fiziksel aktivite Düzenli fiziksel aktivite ile kazanılmak istenen yaşam kalitesi artışı özellikle yaşlı nüfusta önemli görülmektedir. Bu kısımda yaşlılar için egzersiz programı oluşturulurken nelere dikkat edilmesi gerektiği

Detaylı

Doppler Ultrasonografisi

Doppler Ultrasonografisi Doppler Ultrasonografisi DOPPLERİN FİZİKSEL PRENSİPLERİ D O P P L E R E T K I D O P P L E R F R E K A N S ı D O P P L E R D E N K L E M I D O P P L E R A Ç ı S ı Ultrasonografi nin Tanımı Doppler Çeşitleri

Detaylı

Süt sığırı işletmelerinde gizli tehdit Hipokalsemi, Jac Bergman, DVM, 28 Ekim 2017

Süt sığırı işletmelerinde gizli tehdit Hipokalsemi, Jac Bergman, DVM, 28 Ekim 2017 Süt sığırı işletmelerinde gizli tehdit Hipokalsemi, Jac Bergman, DVM, 28 Ekim 2017 Buzağılama döneminde kalsiyum metabolizması Hipokalsemi riski yaş ilerledikçe büyür Klinik hipokalsemi: İlk laktasyon:

Detaylı

POSTPARTUM FARKLI GÜNLERDE DOUBLE-OVSYNCH İLE SENKRONİZE EDİLEN İNEKLERDE BAZI REPRODÜKTİF PARAMETRELERİN İNCELENMESİ

POSTPARTUM FARKLI GÜNLERDE DOUBLE-OVSYNCH İLE SENKRONİZE EDİLEN İNEKLERDE BAZI REPRODÜKTİF PARAMETRELERİN İNCELENMESİ AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ POSTPARTUM FARKLI GÜNLERDE DOUBLE-OVSYNCH İLE SENKRONİZE EDİLEN İNEKLERDE BAZI REPRODÜKTİF PARAMETRELERİN İNCELENMESİ Veteriner Hekim Ozan BİLGEN

Detaylı

Damızlık İnek Seçimi. Zir. Müh. Zooteknist. Tarım Danışmanı Fatma EMİR

Damızlık İnek Seçimi. Zir. Müh. Zooteknist. Tarım Danışmanı Fatma EMİR Damızlık İnek Seçimi Zir. Müh. Zooteknist Tarım Danışmanı Fatma EMİR Süt sığırcılığını iyi seviyelere çıkarmak için seleksiyon ve çevre şartları önemlidir. Seleksiyon? Her yılın farklı dönemlerinde çeşitli

Detaylı

Deneysel Hayvan Modelinde Candida Tropicalis Peritonitinin Tedavisinde Kaspofungin ve Amfoterisin B Etkinliğinin Karşılaştırılması

Deneysel Hayvan Modelinde Candida Tropicalis Peritonitinin Tedavisinde Kaspofungin ve Amfoterisin B Etkinliğinin Karşılaştırılması Deneysel Hayvan Modelinde Candida Tropicalis Peritonitinin Tedavisinde Kaspofungin ve Amfoterisin B Etkinliğinin Karşılaştırılması Melis Demirci, Özlem Tünger, Kenan Değerli, Şebnem Şenol, Çiğdem Banu

Detaylı

Kanserin sebebi, belirtileri, tedavi ve korunma yöntemleri...

Kanserin sebebi, belirtileri, tedavi ve korunma yöntemleri... Kanser Nedir? Kanserin sebebi, belirtileri, tedavi ve korunma yöntemleri... Kanser, günümüzün en önemli sağlık sorunlarından birisi. Sık görülmesi ve öldürücülüğünün yüksek olması nedeniyle de bir halk

Detaylı

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS HAYVAN SAĞLIĞI VE HASTALIKLARDAN KORUNMA

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS HAYVAN SAĞLIĞI VE HASTALIKLARDAN KORUNMA DERS BİLGİLERİ Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS HAYVAN SAĞLIĞI VE HASTALIKLARDAN KORUNMA LVS 2 III. 3 3 4 Ön Koşul Dersleri Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü Dersin Koordinatörü

Detaylı

KAFKAS ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ EĞİTİM-ÖĞRETİM DÖNEMİNDEN İTİBAREN GEÇERLİ DERS MÜFREDATI

KAFKAS ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ EĞİTİM-ÖĞRETİM DÖNEMİNDEN İTİBAREN GEÇERLİ DERS MÜFREDATI II. YARIYIL I. YARIYIL KAFKAS ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ 2018-2019 EĞİTİM-ÖĞRETİM DÖNEMİNDEN İTİBAREN GEÇERLİ MÜFREDATI ADI T U K AKTS VETERİNER ZORUNLU LER VET101 Anatomi I 3 4 5 9 VET103 Histoloji

Detaylı

NEDENLERİ. Endometrial polipler ile sigara kullanımı, doğum kontrol hapı kullanımı ve yapılan doğum sayısı arasında bir ilişki yoktur.

NEDENLERİ. Endometrial polipler ile sigara kullanımı, doğum kontrol hapı kullanımı ve yapılan doğum sayısı arasında bir ilişki yoktur. Polipler küçük ve çoğu zaman iyi huylu küçük tümoral oluşumlardır. Vücutta rahim ağzı, rahimin içi (endometrium), ses telleri ve barsaklar gibi pekçok değişik bölgede görülebilir. Endometrial polip rahimin

Detaylı

4. SINIF KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM STAJ PROGRAMI

4. SINIF KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM STAJ PROGRAMI 4. SINIF KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM STAJ PROGRAMI Amaç: Kadın yaşamının evreleri ve bu evrelerde karşılaşılabilecek sağlık sorunları hakkında öğrenciyi bilgilendirmek, bu sorunlara pratisyen hekim düzeyinde

Detaylı

ÇOCUKLARDA BÜYÜME VE GELİŞMENİN İZLENMESİ

ÇOCUKLARDA BÜYÜME VE GELİŞMENİN İZLENMESİ ÇOCUKLARDA BÜYÜME VE GELİŞMENİN İZLENMESİ Çocuklarda Büyüme Ve Gelişmenin İzlenmesi Sağlıklı bir çocuk, Hastalık belirtileri göstermeyen, Takvim yaşına ve genetik özelliklerine uygun büyüme, Fizyolojik

Detaylı

PROF. DR. FULYA DÖKMECİ

PROF. DR. FULYA DÖKMECİ PROF. DR. FULYA DÖKMECİ Doğum eylemi ve doğumdan bahsedilirken üç kritik öğeden bahsedilir: YOL: kemik ve yumuşak doku GÜÇ: uterin kontraksiyon kuvveti YOLCU: fetus YOL KEMİK PELVİS Vajinal doğumun gerçekleşmesi

Detaylı

KEDİLERDE Reprodüksiyon ve Sun i Tohumlama

KEDİLERDE Reprodüksiyon ve Sun i Tohumlama KEDİLERDE Reprodüksiyon ve Sun i Tohumlama Prof. Dr. Mithat EVECEN Puberte Dişi Kediler Ortalama: 8-13 Aylık (2-2,5 kg) Kısa Tüylü Irklar: 7-9 aylık Uzun Tüylü Irklar: 10-12 aylık Yavruların Doğum Zamanı

Detaylı