Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Öğ.Gör. Ünsal TAZEGÜL İstanbul Gelişim Üniverstesi, Meslek Yüksekokulu unsaltazegul@hotmail.com ELİT DÜZEYDEKİ TENİSİCİLERİN YAŞAMA BAĞLILIK DÜZEYLERİ İLE BEDENLERİNİ BEGENMELERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN BELİRLENMESİ Öz Yapılan bu çalışmanın amacı, elit düzeydeki tenisçilerin yaşam bağlılık düzeyleri ile bedenlerinin beğenmeleri arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Çalışmanın örnekleminin 2016 yılında Üniversiteler arası Türkiye şampiyonasına katılan ve çalışmaya gönüllü olarak katılmayı kabul eden 53 erkek ve 51 bayan sporcudan oluşmaktadır. Çalışmada veri toplama aracı olarak, Ugur ve Akın, 2015 tarafından geçerlilik ve güvenirliği yapılan Yaşam Bağlılığı Ölçeği ve Anlı ve arkadaşlar tarafından 2015 yılında geçerlilik ve güvenirliği yapılan Bedeni beğenme ölçeği kullanılmıştır. Elde edilen verilerin çözümlenmesinde SPSS 20 paket programı kullanılmıştır. Verilerin normal bir dağılıma sahip olup olmadığını öğrenmek için tek örneklem Kolmogorov-Smirnov testi homojenliğini belirlemek için Anova- Homogenety of variance testi uygulanmış ve verilerin homojen ve normal bir dağılıma sahip olduğu görülmüştür. Verilerin çözümlenmesinde tanımlayıcı istatistik ve persoan korelasyon analizi uygulanmıştır. Yapılan istatistiki analizler sonunda, tenisçilerin bedenlerini beğenme skoru 40,9808±7,9158 olarak belirlenirken, Yasam bağlılığı skoru 25,9808±4,78667 olarak belirlenmiştir. Korelasyon analizi sonun da ise bedeni beğenme ve yaşam bağlılığı arasında olumlu yönde bir korelasyon olduğu ortaya çıkmıştır. Anahtar kelimeler: Tenisçi, Bedeni Beğenme, Yaşam Bağlılığı.

2 THE DETERMINATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN THE ELITE LEVEL TENNIS PLAYERS CONDUCT OF LIFE AND THEIR ADMIRATION ON THEIR BODIES Abstract The aim of this study is to introduce the relationship between the elite level tennis players conduct of life and their admiration on their bodies. 53 men and 51 women athlethes, who participated in Turkey Championship between Universities in 2016 and accepted to attend in this study voluntarily, form the sample of this study. Life Addiction Scale(Yaşam Bağlılığı Ölçeği), of which validity and reliability has been done by Ugur and Akın in 2015 and Body Admiration Scale(Bedeni Beğenme Ölçeği), of which validty and reliability has been done by Anlı and his friends, have been used as data colletcion tool in this study. PSS 20 Packet Programme has been used for analysing the collected datas. Kolmogorov-Smirnov single sample test has been applied to learn whether the datas have a normal distribution or not. Anova-Homogenety of Variance Test has been applied to detect the datas homogenity and It has been found out that Datas have normal and homogeneous distribution. Descriptive Statistic and Persoan Correlation Analysis have been applied for analysing the datas. The admiration score of the tennis players detected as 40,9808±7,9158, the conduct of life score detected as 25,9808±4,78667 at the end of the statistic analiysis. At the end of the correlation analysis, It has been detected that there is a positive way correlation between body admiration and conduct of life. Keywords: Tennis Players, Body Admiration, Conduct of Life. 469 GİRİŞ Bireylerin yaşamları boyunca anlamlı ve nitelikli deneyimler edinebilmeleri; kişisel amaçlarına bağlılık göstermeleri ve bu kişisel amaçlara ulaşabilmek için harekete geçebilecek güven ve kararlılığa sahip olmaları halinde mümkün olabilir. Kişisel amaçlara bağlılık ve güven, olumsuz yaşam deneyimlerine karşı bireyin dayanıklılığını destekler (Wroch, Scheier, Carver ve Schulz, 2003a). Bireyin yaşam bağlılığını güçlendireceği öngörülen uyum sağlayıcı davranışlarda bulunabilmesi ile kişisel amaçlara ulaşmayı kolaylaştıran iyimserlik, öz-yeterlik ve dayanıklılık gibi faktörler karşılıklı ilişki içindedir. Değerli kişisel amaçlara ulaşma süreci bu tür psikolojik yapılarla desteklendiği zaman hız kazanacaktır (Wroch, Scheier, Miller, Schulz ve Carver, 2003b). Bireylerin evrende sınırlı bir zamana sahip olduğu düşünüldüğünde var olan zamanı verimli planlayıp gelecek hedeflerini ulaşılabilir, işe yarar içerikte düzenlemek de ayrıca önemlidir. Çünkü yaşam süresi boyunca birçok olası gelişimsel krizlerle ve görevlerle (yakın birinin ölümü, boşanma, göç, evlilik, çocuk sahibi olma) karşı karşıya kalan bireylerin, bu durumla etkili baş edebilmeleri güçlü bir yaşam bağlılığı gerektirebilir. Yaşam bağlılığı gelişimi ise bireyin yaşam amaçlarıyla doğrudan ya da dolaylı olarak ilintili bir süreç içermektedir. Bireylerin yaşamlarına anlam katmalarına ve kişisel gelişimlerine yardımcı olan amaçlar aynı

3 zamanda psikolojik problemlere karşı koruyucu bir rol oynamaktadır (Eryılmaz, 2012; McKnight ve Kashdan, 2009). Amaçlılık öz olarak, bireye yaşamak içim bir neden sağlar (De Klerk, Boshoff ve Wyk, 2009; Yüksel, 2013). Bu sayede yaşam bağlılığı sadece hayatta kalmak için bir dinamik olmaktan çıkıp bu sınırlı yaşamda bir fark yaratma boyutuna ulaşabilir. Yaşam bağlılığı düzeyi yüksek bireyler, yaşamak ve hayatta kalmak için güçlü nedenlere sahiptirler. Amaçlılık, bireyleri yaşama bağlı kılarken Wrosch ve diğerleri (2003a), amaçsızlığın ya da bireyi anlam için harekete geçiremeyecek kadar zayıf bir amaçlılık durumunun psikolojik problemlere yatkınlığı artıracağını belirtmiştir. Eryılmaz a (2012) göre yaşam amaçları belirlemek, bireylerin ruhsal ve fiziksel sağlıkları üzerinde olumlu etkiler üretmektedir. Önemli sayıda araştırmaya konu olan amaç belirleme, amaçlılık, yaşam amaçları gibi kavramların önemi yaşam bağlılığı ile birlikte ele alındığında daha da artmaktadır. Bu noktada yaşam bağlılığının, bireylerin amaçlarından beslendiği söylenebilir. Amaç kavramı birçok psikolojik yapı ile ilişkili olabileceği için yaşam bağlılığı da bu ilişki bütünün bir parçası haline gelmiştir. Nitekim bazı araştırmalarda yaşam bağlılığı ile iyimserlik, öz-güven, duygusal denge, sosyal işlevsellik, fiziksel iyi olma, dışa dönüklük ve yaşam doyumu arasında pozitif; depresyon, algılanan stres, öfke ve düşmanlık arasında negatif ilişki bulunmuştur (Çevik, 2014; Matthews, 2005; Scheier ve diğerleri, 2006). Beden algısı kavramı, ilk defa 1920 yılında psikolojik ve sosyolojik bir kavram olarak Paul Schilder tarafından ele alınmıştır. Schilder den önce yapılan çalışmalar genellikle beyin hasarı sonuncunda ortaya çıkan bozuk beden algıları ile sınırlıydı. Schilder beden algısını, insanın zihninde biçimlendirmiş olduğu kendi resmi olarak tanımlamaktadır (Polat, 2007: 8; Dunham. 2002: 25). 470 Beden imajı bozukluğu, ilk olarak 16. yüzyılda bir cerrah olan Ambroise Pare nin, fantom organ olgusu raporunda yer almıştır. 1920'li yıllarda bir nörolog olan Head, beden şeması kavramını öne sürmüştür. Buna göre beden şeması daha çok duygusal kortekste organize edilmiş olan geçmiş yaşantılar ile şimdiki duyumlardan oluşan bir bütündür (Dogan ve Dogan, 1992: 1-2). Beden algısının gelişiminde bireyin geçmiş deneyimleri önemli bir yer tutmaktadır. Bireyin geçmişte kendi bedenine göstermiş olduğu tepkiler ve bireyin bedeni ile ilgili çevresinden aldığı tepkiler bireyin beden algısı gelişimini etkilemektedir (Tazegül, 2016). Genellikle olumlu olarak algılanan beden algısı, bireyin öz saygısı ve güveninde önemli etkiler yapabilmektedir (Şanlı, 1991: 63). Kişiler bedenlerini formda tutmak, fiziksel olarak kaslı ve daha zarif görünmek için çeşitli yollara başvurmaktadır. Spor aktivitelerinin beden algısını olumlu olarak etkilediği görülmektedir. Fiziksel aktivite ve egzersiz insanların bedenlerini belirli bir şekle sokarak ideal bir vücut yapısına sahip olmalarını sağlamaktadır. Fiziksel görünüş, günümüzde her yaşta insanın özelikle de genç neslin önemle üzerinde durduğu konulardan biridir. Bireyin fiziksel görünümü çoğu kez, davranışının ve başarısının önüne geçebilmektedir. Bayanların ince görünümü erkeklerin ise kaslı görüntüsü toplumda kabul görmüş sosyal değerler arasında yer almaktadır. İdeal olarak uygun görünen bir fizik, vücudun orantılı ve aynı zamanda sağlıklı

4 olduğunu göstermektedir. Bu noktada beden algısının bayanlar üzerinde ki etkisinin daha fazla olduğu görülmektedir(er, 2015). En kısa tanımıyla aynaya baktığımızda gördüğümüz görüntüyü yorumlayışımız vücut imgesini oluşturur. Bireyin kendi vücut şeklini nasıl algıladığını ifade eder. Kötü vücut imgesine sahip bireyler kilolu olmasalar da olduklarını düşünürler. Yani vücudumuzun nasıl göründüğü algılayışımız, hissiyatımız vücut imgemizi tanımlar (Schilder, 1950). YÖNTEM Örneklem Çalışmanın örnekleminin 2016 yılında Üniversiteler arası Türkiye şampiyonasına katılan ve çalışmaya gönüllü olarak katılmayı kabul eden 53 erkek ve 51 bayan sporcudan oluşmaktadır. Veri Toplama Araçları Yaşam Bağlılığı Ölçeği Yaşam Bağlılığı Ölçeği Orijinal Formu Bireylerin, yaşam amaçlarını değerlendirmek amacıyla Scheier ve diğerleri (2006) tarafından geliştirilen Yaşam Bağlılığı Ölçeği (The Life Engagement Test) 6 maddeden ve tek boyuttan (yaşam bağlılığı) oluşan bir ölçme aracıdır. Ölçek 5 li bir derecelendirmeye sahiptir ( 1 Hiç katılmıyorum, 5 Tamamen katılıyorum). Ölçekte 1., 3. ve 5. maddeler ters kodlanmaktadır. Yükselen puanlar yüksek düzeyde yaşam bağlılığını göstermektedir. Ölçeğin yapı geçerliği çalışmasında farklı çalışma gruplarında toplam varyansı %43 ile %62 arasında değişen oranlarda açıklayan ve faktör yükleri.57 ile.86 arasında sıralanan tek boyutlu bir yapı elde edilmiştir. Uyum geçerliği çalışmasında Yaşam Bağlılığı Ölçeği toplam puanı ile iyimserlik, öz-saygı, dışadönüklük, deneyime açıklık, sosyal işlevsellik, zihinsel sağlık ve sosyal destek puanları arasında pozitif; öfke, algılanan stres ve depresyon puanları ile arasında negatif ilişkiler bulunmuştur. Yapılan çalışmalarda ölçeğin Cronbach Alfa iç tutarlılık güvenirlik katsayılarının.72 ile.87 arasında; test-tekrar test güvenirlik katsayılarının ise 61 ile.76 arasında sıralandığı bulunmuştur (Ugur ve Akın, 2015). 471 Bedeni Beğenme Ölçeği Bedeni beğenme ölçeği, Anlı ve arkadaşları tarafından 2015 yılında yapılmıştır. 5 li Likert türü bir ölçme aracı olan BBÖ 10 maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin madde toplam korelasyonu katsayıları.31 ile.76 arasında sıralanmaktadır (Anlı ve ark, 2015). Verilerin çözümlenmesi Verilerin çözümlenmesinde SPSS 20 paket programı kullanılmıştır. Verilerin normal dağılıma sahip olduğunu belirlemek için Kolmogorov-Smirnov testi, homojenliğini belirlemek için ise ''Anova-Homogenety of variances testi uygulanmış ve verilerin homojen ve normal bir dağılıma sahip olduğu belirlenmiştir. Bu ilk incelemeden sonra verilerin istatistiksel

5 analizinde parametrik test yönteminin kullanılmasına karar verilmiştir. Verilerin analizinde, tanımlayıcı istatistik ve pearson korelasyon analizi kullanılmıştır. BULGULAR Tablo 1. Tanımlayıcı İstatistik Bulguları ± N Bedeni beğenme 40,9808 7, Yasam bağlılığı 25,9808 4, Yapılan tanımlayıcı istatistik analizi sonucunda, tenisçilerin bedenlerini beğenme skoru 40,9808±7,9158 olarak belirlenirken, Yasam bağlılığı skoru 25,9808±4,78667 olarak belirlenmiştir. Tablo 2. Korelasyon analizi Yasam bağlılığı Bedeni beğenme Pearson Correlation,214 * Sig. (2-tailed),029 N Yapılan korelasyon analizi sonucunda, tenisçilerin bedenlerini beğenme skoru ile yaşama bağlılık skorları arasında olumlu yönde bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Tartışma ve Sonuç Yapılan tanımlayıcı istatistik analizi sonucunda, tenisçilerin bedenlerini beğenme skoru 40,9808±7,9158 olarak belirlenirken, Yasam bağlılığı skoru 25,9808±4,78667 olarak belirlenmiştir. Yapılan korelasyon analizi sonucunda, örneklem kapsamındaki tenisçilerin bedenlerini beğenme skoru ile yaşam bağlılık skorları arasında, olumlu yönde bir korelasyon olduğu belirlenmiştir. Tenisçilerin beden hoşnutluk düzeyleri artıkça yaşama bağlılık düzeylerinde bir artış olmaktadır. Ortaya çıkan bu durum bedeni beğenme kavramına göre değerlendirildiğinde, çıkan bu sonucun normal olduğu düşünülmektedir. Çünkü beden algısı üzerine yapılan çalışmada bedeninden hoşnut olan bireylerin benlik saygılarının daha yüksek olduğu ve daha olumlu bir ruh haline sahip oldukları anlaşılmıştır. Yapılan literatür taraması sonucunda, çalışmanın verileri ile paralellik gösteren çalışmalar bulunmuştur. Çeçen (2008) yaptığı araştırma sonucunda yaşam doyumunu yordamaya benlik saygısının anlamlı katkı sağlayan değişken olduğu saptanmıştır. Bireyin benlik saygısının yüksek olması, bireyin kendini daha olumlu algıladığını, karşılaştığı herhangi bir olayla ya da durumla ilgili olarak kendisinin yetkinliğine olan inancının yüksek olması durumunda bireylerin yaşam doyumlarının artacağı sonucuna varılmıştır. Çünkü yaşam doyumu; mutluluk, moral gibi değişik açılardan iyi olma halini ifade eder (Vara, 1999). Çok (1990) un Türk ergen-sedanterler üzerinde yaptığı çalışma sonucunda fiziksel etkinliğe katılan ergenlerin katılmayan ergenlere göre vücutlarından daha memnun oldukları bulunmuştur. Ayrıca yapılan çalışmalarla beden imgesine fiziksel aktivitenin

6 olumlu etkisi ortaya konduğu gibi, fiziksel aktiviteye katılan bireylerin bedenlerinin başkaları tarafından değerlendirilmesi durumda fiziksel aktiviteye katılmayan bireylere oranla daha az kaygı hissettikleri de ortaya konmuştur (Altıntaş ve Aşçı, 2005). Kendisini fiziksel bakımından düzgün bulan, pozitif vücut imgesine sahip bireylerin, olumlu benlik kavramları geliştirmeleri beklenmektedir (Baştuğ, 2008). Fiziksel aktivitenin gençlerin kendilerini daha sağlıklı ve formda hissetmelerinin yanı sıra, şimdiki ve ileri yaşlarındaki beden sağlıkları açısından da yararlı olduğu (Açıkada, 2004), spor ve fiziksel etkinliklerle stres, kaygı ve depresyon düzeyi arasında ters orantılı; benlik saygısı ve kendilik algısı ile doğru orantılı bir ilişki olduğu ifade edilir (Berger ve Owen, 1983). Karademir ve arkadaşları tarafından 2013 yılında yapılan bir çalışmalarında, Haltercilerin beden algısı ve benlik saygısı arasında bir ilişki olduğunu belirlenmiştir. Sonuç olarak örneklem kapsamındaki tenisçilerin bedenlerini beğenmeleri ile yaşam bağlılıkları arasında olumlu yönde bir ilişki olduğu saptanmıştır. Örneklem kapsamındaki sporcuların bedenlerini beğenme skoru artıkça yaşam bağlılıkları da artmaktadır. Yapılan literatür taraması sonucunda, Türkçe literatürde sporcuların bedenlerini beğenme ve yaşam bağlılıkları arasındaki ilişkiyi doğrudan gösteren bir çalışma olmadığı görülmüştür. Bu yönüyle yapılan bu çalışmanın Türkçe literatüre büyük bir katkı sağlayacağı ve bundan sonra yapılacak olan çalışmalara örnek teşkil edeceği düşünülmektedir. KAYNAKLAR 473 Açıkada, Caner. (2004). Training in children. Acta Orthop Traumatol Turc, 38: Altıntaş, Atahan ve Aşçı, Hülya. (2005). Fitnes Uzmanlarının Bedenlerine Yönelik Algıları. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, Cilt: III Sayı: 3 Anlı, Gazenfer., Akın, Ahmet., Eker, Halime ve Özçelik, Basri. (2015). Bedeni Beğenme Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, The Journal of Academic Social Science Studies, Number: 36, Summer II, p Baştuğ, Gülsüm. (2008). Bayan Sporcuların Bedenlerini Algılama Düzeyleri Ve Cinsiyet Rolleri Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanmış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi Ve Spor Öğretmenliği Anabilim Dalı, Ankara. Berger, B.G, ve Owen, D.R. (1983). Mood alteration with swimming-summers really do feel better. Psychosom Med; 45: Çeçen, Rezan. A. (2008). Üniversite Öğrencilerinde Yasam Doyumunu Yordamada Bireysel Bütünlük (Tutarlılık) Duygusu, Aile Bütünlük Duygusu ve Benlik Saygısı. Eğitimde Kuram ve Uygulama, Journal of Theory and Practice in Education 4(1): Çevik, Nüket Kırcı. Ve Korkmaz, Oya. (2014). Türkiye de yaşam doyumu ve iş doyumu arasındaki ilişkinin iki değişkenli sıralı probit model analizi. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(1), Çok, Figen. (1990). Body Image Satisfaction in Turkish Adolescents. Adolescence. 25:

7 De Klerk, J. J., Boshoff, A. B ve Wyk, R. V. (2009). Measuring meaning in life in South Africa: validation of an instrument developed in the USA. South African Journal of Psychology, 39(3), Eryılmaz, Ali. (2012). Pozitif psikoterapi bağlamında yaşam amaçları belirleme ölçeğinin üniversite öğrencileri üzerinde psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Klinik Psikiyatri, 15, Karademir, T., Türkçapar, Ü., Ulucan, H. ve Bahadır, Z. (2013). Haltercilerde Benlik Saygısı ile Yaşam Doyum ve Vücut Benlik Algısı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(3), Matthews, K. A., Owens, J. F., Edmunowicz, D ve Kuller, L. H. (2005). Positive and negative affect/cognitions and risk for coronary and aortic calcification in healthy women. Psychosomatic Medicine, 68(3), McKnight P. E ve Kashdan, T., B. (2009). Purpose in life as a system that sustains health and well-being: An integrative, testable theory. Review of General Psychology, 13, Scheier, M. F., Wrosch, C., Baum, A., Cohen, S., Martire, L. M., Matthews, K. A,. Schulz, R ve Zdaniuk, B. (2006). The life engagement test: Assessing purpose in life. Journal of Behavioral Medicine, 29(3), Ugur, E rolve Akın, Ahmet (2015). Yaşam Bağlılığı Ölçeği Türkçe Formu: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(2), Vara, Şenay. (1999). Yoğun Bakım Hemşirelerinde İş doyumu ve Genel Yaşam Doyumu Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Yayınlanmış Yüksek Lisan Tezi, Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İzmir. Wrosch, C., Scheier, M. F., Carver, C. S ve Schulz, R. (2003a). The importance of goal disengagement in adaptive self-regulation: When giving up is beneficial. Self Identity, 2, Wrosch, C., Scheier, M. F., Miller, G. E., Schulz, R ve Carver, C. S. (2003b). Adaptive selfregulation of unattainable goals: Goal disengagement, goal re-engagement, and subjective well-being. Personality and Social Psychology Bulletin, 29, Yüksel, Ruşen. (2013). Genç yetişkinlerde aşk tutumları ve yaşamın anlamı. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya Üniversitesi.