TÜRKİYE DEPREM YÖNETMELİĞİNDEKİ ŞEKİLDEĞİŞTİRME ESASLI HASAR SINIRLARININ BETONARME KOLONLAR ÜZERİNDE DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ

Transkript

1 Altuğ YAVAŞ, Kaan ÜRKER 02 SDU International echnologic Science Vol. 4, No 2, November Constructional echnologies ÜRKİYE DEPREM YÖNEMELİĞİNDEKİ ŞEKİLDEĞİŞİRME ESASLI HASAR SINIRLARININ BEONARME KOLONLAR ÜZERİNDE DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ ÖZE Altuğ YAVAŞ, Kaan ÜRKER Çalışmada, ürkiye Derem Yönetmeliğinde (DY) öngörülen şekildeğiştirme esaslı hasar sınırları kolon elemanlar üzerinde deneysel olarak incelenmiştir. Bunun için, sargı donatısı yetersizliği bulunan iki adet konsol kolon elemanı test edilmiştir. Kolonlara sabit eksenel yük altında, tersinir artan yatay yükler uygulanmıştır. Öncelikle DY nde verilen hasar sınırlarını tanımlayan birim şekildeğiştirme değerleri kolon tee yatay delasmanına dönüştürülmüştür. Bunun için DY de verilen rosedür (yığılı lastisite, enkesit moment-eğrilik analizi, mafsal uzunluğu kabulü vb.) ve yaı mekaniği ilkeleri kullanılmıştır. Daha sonra bu yatay delasman değerlerine karşılık gelen kolon hasarları gözlenmiş ve hasar sınırları değerlendirilmiştir. Minimum hasar sınırına ulaşılmış elemanlarda kullanılabilirliği etkileyecek kalıcı bir hasar oluşmamıştır. Güvenlik hasar sınırına ulaşılmış elemanlarda kalıcı hasarlar oluşmuştur. Göçme hasar sınırına ulaşılmış elemanlarda önemli kalıcı hasarlar oluşmuş ancak herhangi bir dayanım azalması oluşmamıştır. Sonuç olarak, DY ndeki şekildeğiştirme esaslı hasar sınırları ve ilgili rosedür, çalışmada incelenen yetersiz sargılı kolon elemanlarındaki hasar değerlendirmesini başarı ile sağlamıştır. Anahtar Kelimeler: Betonarme kolon, derem erformansı, şekildeğiştirme esaslı hasar sınırı, deneysel hasar inceleme. EXPERIMENAL INVESIGAION OF SRAIN BASED DAMAGE LIMIS IN URKİSH EARHQUAKE CODE FOR RC COLUMNS ABSRAC In the study, strain based damage limits in the urkish Earthquake Code (EC) were exerimentally investigated on column members. wo cantilever oorly confined column members were tested. Increasing cyclic lateral loads were alied to the columns under constant axial loads. Firstly, concrete and steel strain limits describing damages in the EC transformed to column lateral to dislacements. For this, the aroaches (lumed lasticity, moment-curvature relationshi, hinge length assumtion etc.) in the EC and rinciles of structural mechanical were used. hen, column damages occurred at the strain related lateral dislacements were observed and the damage limits were evaluated. Any ermanent damage that affects serviceability was not observed in the members subjected to Minimum damage. Some ermanent damages were observed in the members subjected to Safety damage. Significant ermanent damages were observed in the members subjected to Collase damage. However, any strength degradation has not occurred in this damage limit. Consequently, strain based damage limits and related rocedure in the EC have imlemented successfully damage evaluation of oorly confined columns investigated in the study. Keywords: Reinforced Column, Seismic Performance, strain based damage limit, exerimental damage investigation. Balıkesir Üniversitesi Müh. Mim. Fak., İnşaat Müh. Böl. Çağış/Balıkesir. E-osta: SDU International Journal of echnologic Sciences

2 ürkiye Derem Yönetmeliğindeki Şekil Değiştirme Esaslı Hasar Sınırlarının Betonarme Kolonlar Üzerinde Deneysel Olarak İncelenmesi 03.Giriş 2007 yılında yeni derem yönetmeliğinin yürürlüğe girmesiyle birlikte, betonarme binaların derem güvenliklerinin belirlenmesinde erformans esaslı yeni yaklaşımların kullanımı zorunlu hale gelmiş ve bunların kullanımı bugün oldukça yaygınlaşmıştır. ürkiye Derem Yönetmeliğinde (DY) binaların derem erformansının değerlendirilmesi için, diğer birçok çağdaş ülke yönetmeliğinde olduğu gibi kuvvet esaslı ve şekildeğiştirme esaslı yöntemlere yer verilmiştir. DY nde kuvvet esaslı yöntemler Doğrusal elastik Yöntemler, şekildeğiştirme esaslı yöntemler ise Doğrusal elastik olmayan yöntemler olarak adlandırılmaktadır (DBYBHY, 2007). Performans esaslı yaklaşımlarda en önemli aşamalardan birisi yaısal elemanlardaki hasar düzeylerinin belirlenmesidir. Bu nedenle hasarla doğrudan ilişkili olan şekildeğiştirmeleri esas alan yöntemler, kuvvet esaslı olanlara göre çok daha güvenilir sonuçlar vermektedir. Bununla birlikte hasarı belirlemek için esas alınan şekildeğiştirme arametresi de büyük önem arzetmektedir. Bugün, erformans esaslı yöntemlerin yer aldığı çeşitli yönetmeliklerde farklı şekildeğiştirme arametreleri kullanılmaktadır. Örneğin Eurocode 8: Part 3 (CEN, 2005) yönetmeliğinde teğet-kiriş dönmesi (chord rotation) adı verilen, eleman uçlarının elastik ve lastik dönmelerini içeren bir büyüklük kullanılırken, ABD yönetmeliği olan ASCE 4-06 (2007) da bazı elemanlar için teğet-kiriş dönmesi, bazı elemanlar için uç lastik dönmesi büyüklükleri kullanılmaktadır. DY nde yer alan doğrusal elastik olmayan yöntemlerde ise elemanlardaki hasar düzeyi beton ve çelik birim şekildeğiştirme değerleri ile belirlenmektedir. DY nde, beton ve donatı çeliği için verilen sınır birim şekildeğiştirme değerlerinin, derem etkileri altında elemanlarda oluşan birim şekildeğiştirme taleleri ile karşılaştırılması suretiyle her tür (kiriş, kolon, erde) elemanda hasar düzeyinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca güçlendirilmiş yaısal elemanlarda için de söz konusu yaklaşım kullanılmaktadır. Son dönemde özellikle kolonlar üzerinde yaılan çalışmalarda DY de yer alan rosedür, deneysel ve analitik olarak incelenmekte ve diğer ülke yönetmeliklerinde yer alan rosedürlerle karşılaştırılarak değerlendirilmektedir (Özal, 2008; Ekici 20; Solmaz, 200; Acun ve Sucuoğlu, 20). Malzeme kalitesi, donatı detayları, maruz olduğu kesit tesirleri, yaısal kusurlar vb. başka sebelerle davranış çeşitliliği gösteren yaı elemanları için DY nde öngörülen bu yeni yaklaşımın geçerliliğinin özellikle deneysel çalışmalarla araştırılması ihtiyacı bulunmaktadır. Bu çalışmada sargı donatısı bakımından yetersiz olan kolonlarda DY de verilen şekildeğiştirme esaslı hasar sınırları deneysel olarak incelenmiştir. Yönetmelikteki hasar tanımlamaları deneysel gözlemler ile karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. 2. DY deki Doğrusal Olmayan Yöntemlerde Hasar Bölgelerinin Belirlenmesi DY ne göre, kesme kırılması ve yüksek eksenel yük nedeniyle oluşan gevrek kırılmalar dışında tüm elastik ötesi davranışlar için üç hasar sınırı ve dört hasar bölgesi tanımlanmıştır (Şekil ) (DBYBHY, 2007). Doğrusal elastik olmayan yöntemlerde bu hasar sınırlarını tanımlayan beton birim şekildeğiştirme değerleri hacimsel sargı donatısı oranına bağlı olarak belirlenmekte, çelik donatı birim şekildeğiştirme değerleri ise kesit özelliklerinden bağımsız olarak her bir hasar düzeyi için belirli sabit değerler almaktadır (ablo ). Elemandaki sargı donatısının göz önüne alınabilmesi için DY ndeki özel şartları sağlaması gerekmektedir. Vol. 4, No 2, November 202

3 Altuğ YAVAŞ, Kaan ÜRKER 04 Minimum hasar sınırı (MN) Güvenlik Sınırı (GV) Göçme Sınırı (GÇ) İç kuvvet Minimum Hasar Bölgesi (MHB) Belirgin Hasar Bölgesi (BHB) İleri Hasar Bölgesi (İHB) Göçme Bölgesi Hasar bölgeleri Şekildeğiştirme Şekil. DY nde yer alan kesit hasar düzeyi/bölgesi tanımları ablo. DY nde yer alan birim şekildeğiştirme hasar sınırları Şekildeğiştirme Kabuk betonu birim şekildeğiştirmesi (ε ck ) Göbek betonu birim şekildeğiştirmesi (ε cg ) Çelik donatı birim şekildeğiştirmesi (ε s ) Minimum hasar sınırı (MN) Güvenlik hasar sınırı (GV) Göçme hasar sınırı (GÇ) (ρ s / ρ sm ) (ρ s / ρ sm ) ρ s : Kesitte mevcut bulunan DY ye uygun olarak düzenlenmiş enine donatının hacimsel oranı ρ sm : DY ye göre kesitte bulunması gereken enine donatının hacimsel oranı Elemanlardaki birim şekildeğiştirme talelerini belirlemek için öncelikle sistemin doğrusal elastik olmayan teoriye göre hesabı yaılarak kritik kesitlerdeki lastik dönme taleleri elde edilmektedir. Bunun için lastik şekildeğiştirmelerin belirli bölgelerde tolandığı, bunun dışındaki bölgelerin doğrusal elastik davrandığı kabulüne dayanan lastik mafsal (yığılı lastisite) yaklaşımı kullanılmaktadır (Şekil 2). N P Gerçek İdealleştirilmiş Elastik bölge Elastik eğrilik Plastik mafsal uzunluğu L am lastik bölge χ y χ Plastik eğrilik χ Şekil 2. Plastik mafsal kabulü yaılan konsol çubukta davranışın idealleştirilmesi Daha sonra () bağıntısı ile kesite ait lastik eğrilik ( χ ) belirlenir. Bu bağıntıdaki L lastik mafsal uzunluğudur. DY ne göre lastik mafsal uzunluğu olarak eğilmeye çalışan kesit yüksekliğinin yarısı esas alınmaktadır. χ = θ / L () SDU International Journal of echnologic Sciences

4 ürkiye Derem Yönetmeliğindeki Şekil Değiştirme Esaslı Hasar Sınırlarının Betonarme Kolonlar Üzerinde Deneysel Olarak İncelenmesi 05 İlgili kesite ait kesit analizi ile χ y akma eğriliği elde edilerek (2) bağıntısı ile kesitin tolam eğrilik (birim dönme) talebi χ elde edilmektedir. Akma eğriliği olarak donatının akmasına kaşılık gelen eğrilik yerine, iki doğru arçası ile idealleştirilmiş Moment-Eğrilik bağıntısının akma eğriliği alınabilmektedir (Şekil 3). χ = χ y + χ (2) Sonuç olarak, tolam eğrilik talebine karşılık gelen maksimum beton ve çelik birim şekildeğiştirme taleleri, DY de verilen sınır değerler ile karşılaştırılarak kesit hasar düzeyleri (bölgeleri) belirlenmektedir (Şekil 3). Moment (M) İç kuvvet-şekildeğiştirme bağıntısı χ y χ y χ Gerçek İdealleştirilmiş Eğrilik ( χ) χ Enkesit ve şekildeğiştirmeler χ ε ck max ε cgmax N ε smax M Malzeme gerilmeşekildeğiştirme bağıntıları f ck f cg f s ε ck ma x ε cg max ε sma x ε ck ε cg ε s Şekil 3. Kesit eğrilik talebinden malzeme birim şekildeğiştirme talelerinin belirlenmesi 3. Kolon Hasar Sınırları Üzerinde Deneysel İnceleme 3.. Deney elemanlarının özellikleri Çalışmada incelemek üzere, temele rijit olarak bağlanmış iki adet konsol kolon elemanı hazırlanmıştır. Öncelikle temel dökümü gerçekleştirilmiş daha sonra temelden çıkan sürekli boyuna donatılar ile kolon dökümü gerçekleştirilmiştir. İncelenen kolonlar 25/25 cm boyutlarında olu boyuna donatıları 4Φ 6 dır. Kolonların enine donatı özellikleri Şekil 4 de verilmiştir. Etriyelerin kanca detayları DY ne uygun olarak hazırlanmış ancak elemandaki enine donatı miktarı (aralığı) DY şartlarına göre yetersiz durumdadır. Deney elemanlarının malzeme özellikleri ablo 2 de verilmiştir. Vol. 4, No 2, November 202

5 Altuğ YAVAŞ, Kaan ÜRKER 06 Kolon No İlk enine donatının temel yüzüne uzaklığı (s ) (cm) Enine donatı aralığı (s) (cm) Φ Φ8 / s s s Φ Plan Düşey Kesit Şekil 4. Kolon elemanlarının boyuna ve enine donatı detayları ablo 2. İncelenen deney elemanlarının malzeme ve yükleme özellikleri Kolon No Beton Dayanımı (f c ) (N/mm 2 ) Akma Dayanımı (f sy ) (N/mm 2 ) Boyuna Donatı Koma Dayanımı (f su ) (N/mm 2 ) Enine Donatı Akma dayanımı (f yw ) (N/mm 2 ) Deney Düzeneği ve Yükleme Özellikleri Kolon hasar düzeylerini incelemek amacıyla hazırlanan deney düzeneği Şekil 5,6 da gösterilmiştir. Kolon temeli rijit çelik kuşaklar ve dört bulon aracılığı ile reaksiyon döşemesine bağlanmıştır. Yatay yük, iki ucu mafsallı bir yük veren tarafından düşey reaksiyon duvarından uygulanmıştır. Eksenel yük ise rijit bir kiriş ve iki gergi elemanı aracılığı ile uygulanmıştır (Şekil 5,6). Düzenekte yatay ve düşey yük vermek üzere iki adet hidrolik yük veren ve bunların bulunduğu noktalarda yük ölçerler bulunmaktadır. Kolon yatay delasmanlarını ölçmek amacıyla yatay yük veren kotunda ve ayrıca kolon orta kotunda delasman ölçerler (Potansiyometrik cetvel) yerleştirilmiştir (Şekil 5). Ayrıca deney esnasında temel hareketlerini kontrol etmek amacıyla farklı noktalardan ölçümler de yaılmıştır. Kolonun lastik mafsal bölgesinde oluşacak hasarları gözlemek amacıyla kolonun iki kenarını yakından görüntüleyen iki ayrı kamera yerleştirilmiştir (Şekil 7). SDU International Journal of echnologic Sciences

6 ürkiye Derem Yönetmeliğindeki Şekil Değiştirme Esaslı Hasar Sınırlarının Betonarme Kolonlar Üzerinde Deneysel Olarak İncelenmesi 07 Ön görünüş Yan görünüş Rijit kiriş Dela sman ölçer Hidrolik yük veren Yük ölçer Rijit duvar Rijit kiriş Hidrolik yük veren Yük ölçer 600 mm Delasman ölçer Mafsal Kolon Mafsal Hidrolik yük veren Kolon Gergi elemanı (φ56) Mafsal Gergi elemanı Rijit kiriş emel Rijit döşeme emel emel Rijit döşeme Şekil 5. Şematik deney düzeneği 2 Şekil 7. Hasarların görüntülendiği kolon kenarları Şekil 6. Deney düzeneğinin görüntüsü Deneyde kolonlara sabit eksenel yük altında, tersinir artan statik yatay yük uygulanmıştır. Artan tersinir yükleme için Şekil 8 de verilen delasman esaslı yükleme şekli uygulanmıştır. Vol. 4, No 2, November 202

7 Altuğ YAVAŞ, Kaan ÜRKER 08 Buna göre her bir genlik için iki yönde birer yükleme yaılmıştır. Minimum genlikte lük göreli öteleme oranı (/H), maksimum genlikte lik göreli öteleme oranı (/H) uygulanmıştır. Kolonlara 375 kn luk eksenel yük uygulanmıştır. Bu değer N/A c.f c oranının (beton gerilmesi/basınç dayanımı) yaklaşık % 20 olmasına karşılık gelmektedir Genlik (/H) H Adım no Şekil 8. Yatay yüklemede kullanılan delasman esaslı yükleme şekli 3.3. Kolon Hasar Sınırlarının Hesabı Kolon hasar sınırlarını belirlemek amacıyla öncelikle kolonların kesit analizi yaılarak Moment-Eğrilik bağıntıları belirlenmiştir (Şekil 9). Kesit analizlerinde malzeme testlerinden elde edilen karakteristik değerler esas alınmış ve DY de verilen beton (sargılı, sargısız) ve donatı çeliği modelleri kullanılmıştır. Kolon- de sargılı beton modeli için sargı aralığı s= 25 cm, Kolon-2 de ise s=20 cm alınmıştır. Kolon-2 de temel yüzünden itibaren 5 cm de bulunan etriyenin sargı etkisi ihmal edilmiştir. Analizler XRAC (ISS,200) rogramı ile gerçekleştirilmiştir. Moment (kn) Kolon-2 (s=20cm) Kolon- (s=25cm) Eğrilik (rad/m) Şekil 9. İncelenen kolonlara ait Moment-Eğrilik bağıntıları DY de beton ve çelik için verilen sınır birim şekildeğiştirme değerleri ( ε ck, ε cg, ε s ) göz önüne alınarak, hasar sınırlarına karşılık gelen kesit tolam eğrilik değerleri ( χ ) elde edilmiştir (ablo 3). Hasar sınırının belirlenmesinde etkili olan birim şekildeğiştirme değeri ablo 3 koyu olarak gösterilmiştir. SDU International Journal of echnologic Sciences

8 ürkiye Derem Yönetmeliğindeki Şekil Değiştirme Esaslı Hasar Sınırlarının Betonarme Kolonlar Üzerinde Deneysel Olarak İncelenmesi 09 (2) ve () bağıntıları kullanılarak sırasıyla hasar sınırlarına karşılık gelen lastik eğrilik ( χ ) ve lastik dönme ( θ ) değerleri belirlenmiştir (ablo 3). Daha sonra her bir hasar sınırı için (3) bağıntısı ile kolon üst ucunun tolam yatay delasmanı ( ) elde edilmiştir (Paulay and Priestley, 992) (ablo 3). 2 χy.h = y + = + θ (H L / 2) (3) 3 Bu bağıntıda delasmanı), y kesitte akmanın oluştuğu andaki tee delasmanını (elastik yatay lastik yatay delasmanı göstermektedir (Şekil 0). Bu bağıntıya göre lastik mafsal oluşumundan sonra kolonun doğrusal olduğu kabul edilmekte, ayrıca uzama ve kayma şekildeğiştirmelerinin elastik ve lastik uç delasmanı üzerindeki etkileri ihmal edilmektedir. P N y P H θ L L /2 Şekil 0. Konsol kolonda elastik ve lastik yatay uç delasmanları ablo 3. Hasar sınırlarına karşılık gelen şekildeğiştirme ve delasmanlar Kolon No 2 Hasar ε sınırı s ε ck ε χ cg (rad/m) (rad/m) (rad) (cm) (cm) (cm) MN GV GÇ MN GV GÇ χ θ y 3.4. Kolon Hasar Sınırlarında Gözlenen Hasarlar Deneylerde uygulanan eksenel yükün ve yatay delasmanın zamanla değişimi örnek olarak Kolon- için Şekil de verilmiştir. Yük ölçerden okunan yatay yükler, eksenel yükün yatay bileşeninin etkisine bağlı olarak azaltılmıştır. Kolonların yatay yük-yatay delasman grafikleri Şekil 2 ve Şekil 3 de verilmiştir. Bu grafikler üzerinde, hasar sınır değerlerine (MN, GV, GÇ) karşılık gelen yatay delasman değerleri de işaretlenmiştir (Şekil 2,3). Vol. 4, No 2, November 202

9 Altuğ YAVAŞ, Kaan ÜRKER 0 Eksenel Kuvvet (kn) Zaman (s) Yatay delasman genliği (mm) Zaman (s) Şekil. Kolon e ait deneyde, eksenel yük ve yatay delasmanın zamanla değişimi Şekil 2. Kolon e ait yatay yük-yatay delasman bağıntısı ve hasar sınırları Şekil 3. Kolon 2 ye ait yatay yük-yatay delasman bağıntısı ve hasar sınırları Minimum hasar sınırı, beklendiği gibi elastik ötesi delasmanların başlangıcını işaret etmiştir. Elemanların gevrek davranış göstermesi nedeniyle ileri hasar bölgesi dar bir bölgeyi kasamıştır. İleri hasardan göçme hasarına geçiş sınırı olan Göçme sınırı, dayanım azalmalarının başladığı bölgeyi başarılı olarak belirleyebilmiştir (Şekil 2,3). Kolon-2 deki sargı özellikleri şekildeğiştirme kaasitesini bir miktar arttırmıştır. SDU International Journal of echnologic Sciences

10 ürkiye Derem Yönetmeliğindeki Şekil Değiştirme Esaslı Hasar Sınırlarının Betonarme Kolonlar Üzerinde Deneysel Olarak İncelenmesi Hasar sınır değerlerine (MN, GV, GÇ) karşılık gelen yatay delasman değerlerine (her iki yön için ayrı ayrı olmak üzere) ilk ulaşıldığı anda kolona ait iki kenar (Şekil 7 de ve 2 nolu kenarlar) için elde edilen hasar görüntüleri Şekil 4,5 de verilmiştir. Minimum Hasar Sınırı Güvenlik Hasar Sınırı Göçme Hasar Sınırı Yük Yük Yük 2.5cm Yük Yük Yük Yük Yük Yük 2.5cm Yük Yük Yük Şekil 4. Kolon de yükleme yönüne bağlı olarak hasar sınırlarında gözlenen hasarlar Minimum Hasar Sınırı Güvenlik Hasar Sınırı Göçme Hasar Sınırı Yük Yük Yük 2.5cm Vol. 4, No 2, November Yük 202 Yük Yük

11 Altuğ YAVAŞ, Kaan ÜRKER 2 Şekil 5. Kolon 2 de yükleme yönüne bağlı olarak hasar sınırlarında gözlenen hasarlar Her bir kenarda kolon alt ucundan itibaren lastik mafsal boyu olan L =2.5 cm lik kısım kırmızı çizgi ile belirtilmiştir. Ayrıca kesitteki dönmeleri gözleyebilmek amacıyla nolu kenarda 2.5x2.5 lik karelaj uygulanmıştır (Şekil 4,5). İncelenen kolonlarda DY nde tanımlanan Minimum hasar sınırına ulaşıldığında; Kolontemel birleşiminde kalınlığı yaklaşık 0.5mm ye ulaşan ayrılmalar gözlenmiştir. emel yüzeyinden itibaren 5 cm ye kadar yayılabilen kılcal çatlaklar oluştuğu gözlenmiştir. Betonda önemli bir ezilme gerçekleşmemiştir (Şekil 4,5). Güvenlik hasar sınırına ulaşıldığında; Kolon-temel birleşiminde oluşan ayrılmaların mm değerlerine ulaştığı gözlenmiştir. Minimum hasar sınırında gözlenen çatlakların kalınlaştığı ve derinleştiği gözlenmiştir. Kabuk betonunda ezilmelerin başladığı görülmüş ancak herhangi bir dökülme gerçekleşmemiştir (Şekil 4,5). Göçme hasar sınırına ulaşıldığında; Çatlakların sayısının arttığı, daha önce oluşan çatlak kalınlıklarının ve temeldeki ayrışmanın mm değerlerine ulaştığı gözlenmiştir. Kabuk betonundaki ezilmeler oldukça artmıştır. Özellikle Kolon- de belirli bölgelerdeki kabuk betonu kendiliğinden dökülme durumuna yaklaşmıştır. Her iki kolonda da hasar yaklaşık 5 cm lik bir alanda yoğunlaşmıştır (Şekil 4,5). SDU International Journal of echnologic Sciences

12 ürkiye Derem Yönetmeliğindeki Şekil Değiştirme Esaslı Hasar Sınırlarının Betonarme Kolonlar Üzerinde Deneysel Olarak İncelenmesi 3 4. Sonuçlar ürkiye Derem Yönetmeliğinde öngörülen şekildeğiştirme esaslı hasar sınırları kolon elemanlar üzerinde deneysel olarak incelenmiştir. Bunun için, sargı donatısı yetersizliği bulunan iki adet konsol kolon elemanı test edilmiştir. Kolonlara sabit eksenel yük altında, tersinir artan yatay yükler uygulanmıştır. Öncelikle DY nde verilen hasar sınırlarını tanımlayan birim şekildeğiştirme değerleri kolon tee yatay delasmanına dönüştürülmüştür. Bunun için DY de verilen erosedür (yığılı lastisite, enkesit moment-eğrilik analizi, mafsal uzunluğu vb.) ve yaı mekaniği ilkeleri kullanılmıştır. Daha sonra bu yatay delasman değerlerine karşılık gelen kolon hasarları gözlenmiş ve hasar sınırları değerlendirilmiştir. DY ndeki hasar sınırı ve bölgesi tanımlarının, kolon elemanlarda deney sonucu gözlenen hasarlar ile oldukça uyumlu olduğu görülmüştür. Minimum hasar sınırına ulaşılmış elemanlarda kullanılabilirliği etkileyecek kalıcı bir hasar oluşmamıştır. Güvenlik hasar sınırına ulaşılmış elemanlarda kalıcı hasarlar oluşmuş ancak bunlar güvenliği etkileyecek düzeyde olmamıştır. Göçme hasar sınırına ulaşılmış elemanlarda önemli kalıcı hasarlar oluşmuş ancak elemanın taşıma kaasitesinde bir azalma oluşmamıştır. Her iki kolonda da Göçme hasar sınırına ulaşıldığında oluşan hasarlar yaklaşık 5 cm lik bir alanda yoğunlaşmıştır. Buna göre hasar sınırlarının belirlenmesinde esas alınan lastik mafsal uzunluğu kabulünün yaklaşık olarak geçerli olduğu söylenebilmektedir. DY ndeki şekildeğiştirme esaslı hasar sınırları ve ilgili değerlendirme rosedürü, incelenen yetersiz sargılı kolon elemanlarındaki hasar değerlendirmesini başarı ile sağlamıştır. 5. eşekkür Yazarlar, deneysel çalışmaların gerçekleştirilmesinde emeği bulunan Arş.Gör.amer Birol a, Arş.Gör.Erkan öre ye, ayrıca Cihan Polat, Mehmet Oğuz ve Mesut Küçük e teşekkürlerini sunarlar. Kaynaklar Acun, B., Sucuoğlu, H., (20). Betonarme Kolonların Şekildeğiştirme Performans Sınırlarının Deneysel Gözlemlerle Değerlendirilmesi.*İMO eknik Dergi, ASCE/SEI 4-06 (2007) Seismic Rehabilitation of Existing Buildings, American Society of Civil Engineers, Reston. CEN (2005) Eurocode 8 : Design of Structures for Earthquake Resistance Part 3: Assessment and Retrofitting of Buildings, Comité Euroéen de Normalisation, Bruxelles. DBYBHY (2007), Derem Bölgelerinde Yaılacak Yaılar Hakkında Yönetmelik. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Ankara. Ekici, E., (20). Comarison of Observed Structural Damage and Code Given Structural Performance Limits. İstanbul echnical University Institute of Science and echnology, Master of Science hesis, 28. İstanbul. ISS, (200). XRAC, Cross Section Analysis Program. Özal, A.K., (2008). Evaluation of Deformation Caacity Criteria Of Eurocode 8. he Kandilli Observatory and Earthquake Research Institute. Master of Science hesis, 6, İstanbul. Vol. 4, No 2, November 202

13 Altuğ YAVAŞ, Kaan ÜRKER 4 Paulay., Priestley M.J.N. (992). Seismic Design of Reinforced Concrete and Masonry Buildings, Wiley. Solmaz,., (200). Evaluatıon Of Performance Based Dıslacement Lımıts For Reınforced Concrete Columns Under Flexure. he Graduate School Of Natural And Alied Scıences Of Middle East echnical University, Master of Science hesis, 50, Ankara. SDU International Journal of echnologic Sciences