VI. Ulusal Lisansüstü Eğitim Sempozyumu

Transkript

1 T. C. Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü VI. Ulusal Lisansüstü Eğitim Sempozyumu Bildiriler Kitabı Sakarya

2 Sakarya Üniversitesi Yayınları No: 95 Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayınları No: 6 ISBN: VI. Ulusal Lisansüstü Eğitim Sempozyumu Bildiriler Kitabı Yayına Hazırlayanlar: İsmail GÜLEÇ, Özcan Erkan AKGÜN, Mustafa BAYRAKÇI Kapak tasarım: Emrehan GÜLTEKİN, Fatih DURMUŞ Sayfa tasarım: Ebru ALBAYRAK, Murat TOPAL Baskı: Sakarya Üniversitesi Basımevi, Esentepe SAKARYA 2013, Sakarya Bu kitabın her türlü basım-yayın hakkı Sakarya Üniversitesine aittir. Yazılardan yazarları sorumludur. İletişim: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Hendek Kampüsü E Blok K2 Hendek SAKARYA Tel: 0 (264) Belgegeçer: 0 (264) E-posta: egitim@sakarya.edu.tr

3 VI. Ulusal Lisansüstü Eğitim Sempozyumu 5 Bilim Kurulu/Advisory Board Prof. Dr. Ali BALCI Prof. Dr. Ayhan AYDIN Prof. Dr. Buket AKKOYUNLU Prof. Dr. Coşkun BAYRAK Prof. Dr. Emin KARİP Prof. Dr. Engin YILMAZ Prof. Dr. Erdal ZORBA Prof. Dr. Erhan BİRGİLİ Prof. Dr. Ersin ALTINTAŞ Prof. Dr. Esergül BALCI Prof. Dr. Ferhan ODABAŞI Prof. Dr. Gülsün Atanur BASKAN Prof. Dr. Halil EKŞİ Prof. Dr. Harun TAŞKIN Prof. Dr. Hayati AKYOL Prof. Dr. İnayet AYDIN Prof. Dr. Kemal İNAT Prof. Dr. Mehmet ŞİŞMAN Prof. Dr. Musa YILDIZ Prof. Dr. Necla KURUL Prof. Dr. Nezahat GÜÇLÜ Prof. Dr. Nuray SENEMOĞLU Prof. Dr. Rahmi KARAKUŞ Prof. Dr. Ramazan ABACI Prof. Dr. Recep KAYMAKCAN Prof. Dr. Ruhi SARPKAYA Prof. Dr. Servet ÖZDEMİR Prof. Dr. Şener BÜYÜKÖZTÜRK Prof. Dr. Temel ÇALIK Prof. Dr. Vehbi ÇELİK Doç. Dr. Ahmet ESKİCUMALI Doç. Dr. Ahmet ŞİMŞEK Doç. Dr. Aziz KILINÇ Doç. Dr. Çetin SEMERCİ Doç. Dr. Erkan YAMAN Doç. Dr. Ertuğrul GELEN Doç. Dr. Esat ÇETİN Doç. Dr. H. Basri GÜNDÜZ Doç. Dr. H. İbrahim SAĞLAM Doç. Dr. Havva YAMAN Doç. Dr. Kamile DEMİR Doç. Dr. Kürşat YILMAZ (Ankara Üniversitesi) (Eskişehir Osmangazi Üniversitesi) (Hacettepe Üniversitesi) (Anadolu Üniversitesi) (Milli Eğitim Bakanlığı) (Orhangazi Üniversitesi) (Dokuz Eylül Üniversitesi) (Anadolu Üniversitesi) (Hacettepe Üniversitesi) (Marmara Üniversitesi) (Ankara Üniversitesi) (Osmangazi Üniversitesi) (Ankara Üniversitesi) (Hacettepe Üniversitesi) (İstanbul Ticaret Üniversitesi) (Adnan Menderes Üniversitesi) (Mevlana Üniversitesi) (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi) (Bartın Üniversitesi) (Yıldız Teknik Üniversitesi) (Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi) (Dumlupınar Üniversitesi)

4 6 SAÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü Bilim Kurulu/Advisory Board - devamı Doç. Dr. Levent ERASLAN Doç. Dr. Melek MASAL Doç. Dr. Metin YAMAN Doç. Dr. Murat DEMİRBAŞ Doç. Dr. Murat İSKENDER Doç. Dr. Mustafa KOÇ Doç. Dr. Mustafa YILMAZLAR Doç. Dr. Oğuzhan YONCALIK Doç. Dr. Oktay AKBAŞ Doç. Dr. Osman TİTREK Doç. Dr. Ömer Faruk TUTKUN Doç. Dr. Sadegül AKBABA ALTUN Doç. Dr. Şenol BEŞOLUK (Kırıkkale Üniversitesi) (Kırıkkale Üniversitesi) (Kırıkkale Üniversitesi) (Kırıkkale Üniversitesi) (Başkent Üniversitesi) Düzenleme Kurulu Sempozyum Fahri Başkanı Prof. Dr. Muzaffer ELMAS Rektör Sempozyum Başkanı Doç. Dr. İsmail GÜLEÇ Enstitü Müdürü Düzenleme Kurulu Başkanı Yrd. Doç. Dr. Mustafa BAYRAKCI Düzenleme Kurulu Üyeleri Doç. Dr. Ahmet AKIN Doç. Dr. İsmail ÖNDER Yrd. Doç. Dr. Özcan Erkan AKGÜN Yrd. Doç. Dr. Mehmet Barış HORZUM Yrd. Doç. Dr. Aysun ÖZTUNA KAPLAN Yrd. Doç. Dr. Sevgi COŞKUN KESKİN Yrd. Doç. Dr. Ergun ÖZTÜRK Arş. Gör. Murat TOPAL Arş. Gör. Gözde SEZEN Arş. Gör. Ebru ALBAYRAK Uzm. Emrehan GÜLTEKİN

5 İçindekiler/Contents Sunuş... 3 Bilim Kurulu... 5 Sempozyum Açılış Konuşması... 7 İçindekiler... 8 Lisanüstü Eğitimde Avrupa Yaklaşımı, Metin TOPRAK, Armağan ERDOĞAN Lisansüstü Uluslararasılaşma Çabalarında Ismarlama ve Etik Sorunlar, Ali GÜLER Akademik Sanat ve Lisansüstü Sorunsalı: Sanatta Yeterlik ile Sanatsal Yeterlik, Metin EKER, Esen KARADAĞ, Begüm TOPUZ Alan Eğitimcilerinin Lisans ve Lisansüstü Eğitimde Eğitim Bilimleri Derslerine Bakışı, Çetin SEMERCİ Anlamayı Anlamak: Matematik Eğitimi Lisansüstü Öğrencilerinin Lineer Cebir Kavramlarını Anlamalarının İncelenmesi, Deniz K. BİRİNCİ, Ali DELİCE, Emin AYDIN Eğitim Fakültesinde Öğrenim Görmekte Olan Öğretmen Adaylarının Lisansüstü Eğitime Karşı Tutumları: Demirci Eğitim Fakültesi Örneği, Betül TÜRKER vd Lisansüstü Eğitim Alan Öğrencilerin Lisansüstü Eğitime İlişkin Görüşleri, M. Nuri GÖMLEKİZ, Fatıma YILDIRIM Lisansüstü Bilimsel Araştırma Teknikleri (BAT) Dersinin Uzaktan Öğretimine İlişkin Uzaktan Öğretim Öğrencilerin Görüşleri, Kerim KARABACAK İlköğretim Bölümünde Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Örneği Mustafa ERGUN, Feyza ÇİLİNGİR Lisansüstü Eğitim Alan Öğrencilerin Bilimsel Araştırma Yapmaya Yönelik Kaygı Düzeyleri, Volkan BAYAR vd Lisansüstü Eğitim Gören Öğrencilerin Akademik Güdülenme Düzeyleri, Eray EĞMİR vd Lisansüstü Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri, İbrahim S. ÖDEMİŞ vd Lisansüstü Öğrenim ve Araştirma Düşüncesi Modeli, Sadettin ÖZEN Lisansüstü Öğrenim Gören Öğrencilerin Araştırma Etiği Hakkındaki Görüşleri, S. Aylin BAYAR Lisansüstü Öğretimde Öğrenci Sorunları, İ. Bakır ARABACI, Ceyda AKILLI Lisansüstü Uzaktan Eğitim Öğrencilerinin Uzaktan Eğitime Yönelik Görüşleri, Özcan E. AKGÜN, İsmail GÜLEÇ, Murat TOPAL Modern Türk Edebiyatına Yönelik Lisansüstü Eğitimde Modern Fransız Edebiyatının Yeri ve Önemi, Rafet ŞİMŞEK Öğretmen Adaylarının Lisansüstü Eğitime İlişkin Metaforik Algıları, M. Nuri GÖMLEKSİZ, S. Zeynep ET Öğretmenlerin Okullarda Uygulanan Lisansüstü Araştırmalara İlişkin Tutumları: Eskişehir İli Örneği, Gökhan KAYIR vd

6 VI. Ulusal Lisansüstü Eğitim Sempozyumu 9 ÖYP (Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı) Lisansüstü Eğitim Süreci ve Karşılaşılan Problemler, Gökçe Zeynep ÖZATALAY Popüler Kültürün Akademik Popülerliğini Lisansüstü Tezlerde Sorgulamak, Derya TELLAN Sınıf Öğretmenliği Yüksek Lisans Öğrencilerinin Tez Konusu Belirleme Sürecinde Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Berfu KIZILASLAN TUNÇER Türk Dili ve Edebiyatı Sahasında Yapılan Lisansüstü Çalışmalar Üzerine Bir İnceleme, Adem ARSLAN, Mehmet GÜNGÖR Türk Dili ve Edebiyatı Alanında Roman Türünde Yapılan Lisansüstü Tezler Üzerine Bazı Dikkatler, Bilge Zeynep ÜNLÜ Türkiye de Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalında Yapılan Doktora Tezlerinin İncelenmesi, Ayşe ALKAN Türkiye de İlköğretim 1-5. Sınıflar Arasında Türkçe Öğretimi ile İlgili Yapılan Yüksek Lisans ve Doktora Tezlerinin Eğilimleri ve Değerlendirilmesi, Ergün ÖZTÜRK, Esra MÜDAR Üniversite Öğretim Elemanlarının Öğretme Yeterliklerinin Geliştirilmesi, Cemal TÜRER Yüksek Lisans Araştırmalarında İngilizcenin Yeri Bir Durum Çalışması: İngiliz Edebiyatı Okumalarının Türk Edebiyatı Araştırmalarına Katkısı, Gözde SARIOĞLU Yükseköğretim Kalitesinin Artırılmasına Yönelik Akademik Yükseltme ve Atama Kriterlerinin Revizyonu, Deniz Ayşe YAZICIOĞLU Plastik Sanatlar Alanında Lisansüstü Eğitim Programları Hakkında Düşünce ve Önerilerim, İsmet ÇAVUŞOĞLU Yeni Türk Edebiyatı Metinlerine Yeni İnceleme Yöntemleriyle Yaklaşılmasında Karşılaşılan Problemler, Elmas KARAKAŞ, Emine Neşe DEMİRDELER Psikolojik Danışmaya Başvuran Öğrenci Profili, Mustafa KOÇ, T. Seda ÇOLAK, Betül DÜŞÜNCELİ Türk Eğitim Sorunlarına Bir Çözüm Yolu: Demokratik Eğitim, Cüneyt BİRKÖK, Pınar DOĞAN Darülfünun dan 2012 ye Yükseköğretimde Ücretli Eğitim, Neslihan DEMİRİZ Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Lisansüstü Eğitimle İlgili Bilgileri, Bilgi Kaynakları ve Eğilimleri, Ümmü Gülsüm İYİBİL, Müge AKPINAR Eğitim Fakültesi Öğretim Elemanlarının Teknolojik Pedagojik Alan Bilgisi Modeline Göre Yeterliliklerinin İncelenmesi, Özcan E. AKGÜN, Betül ÇAKAL

7 234 SAÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Lisansüstü Eğitimle İlgili Bilgileri, Bilgi Kaynakları ve Eğilimleri Ümmü Gülsüm İYİBİL * Müge AKPINAR ** Özet Günümüzde lisansüstü eğitime olan talebin ivmesinde pozitif yönde bir artış gözlenmektedir. Öğretmen adayları ya da öğretmenler lisansüstü eğitime çeşitli amaçlarla başlayabilmekle beraber, bu eğitimi alacak olan bireyin önceden kendinden beklenenler hakkında fikir sahibi olması gerekmektedir. Bu bağlamda, öğretmen adaylarının lisansüstü eğitimle ilgili bilgilendirilmesinde yarar vardır. Bilgilendirme sürecinde sistematik bir yol izlenebilmesi için adayların lisansüstü eğitim yapma konusundaki eğilimleri belirlenerek bu konudaki bilgi ve bilgi kaynaklarının tespit edilmesinin gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla bu araştırmanın amacı, fen bilgisi öğretmen adaylarının lisansüstü eğitim alma eğilimlerini, lisansüstü eğitimle ilgili bilgilerini ve bilgi kaynaklarını belirlemektir. Tarama çalışması araştırmanın yöntemi olarak benimsenmiş ve 139 son sınıf fen bilgisi öğretmen adayı örneklem olarak seçilmiştir. Araştırmacılar tarafından hazırlanan yazılı anket ölçme aracı olarak kullanılmıştır. Veriler incelendiğinde, adayların %60 ı lisansüstü eğitim yapmak istemezken, % 32 si lisansüstü eğitim yapmak istedikleri görülmüştür. Bununla birlikte lisansüstü eğitimi adayların %36 sı uzmanlaşmak olarak algılarken, %28 i akademik kariyer ve %26 sı lisans eğitiminden sonra eğitime devam etmek olarak algılamaktadır. Bilgi kaynakları olarak sırasıyla akademik personel, internet ve arkadaşların ön plana çıktığı görülmekle beraber, adayların %40 ı konuyla ilgili bilgi kaynağı olmadığını ifade etmektedir. Sonuç olarak öğretmen adaylarının büyük bir çoğunluğunun lisansüstü eğitim yapmaya eğilimli olmadıkları ve bilgi kaynaklarına ulaşmada sıkıntı yaşadıkları tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Lisansüstü eğitim, Fen Bilgisi öğretmen adayları, Eğilim, Bilgi kaynakları Science Education Teacher Candidates Knowlodge, Knowlodges Sources and Tendencies on Graduate Education Abstract Nowadays, it is observed that acceleration of the demand for postgraduate education is increasing positively. Although, pre-service teachers or teachers may begin postgraduate studies with various purposes, the individual who will have this training must have an idea about the self-expectations before the training. In this context it is benefical to inform preservice teachers about postgraduate education. To follow a systematic way in the process of informing, it has been emerging the need to determine the preservice teachers trends about doing the postgraduate education and to identify their information, and the information sources on this subject. Accordingly, the aim of the study is to determine the preservice science teachers (PST) trends about doing postgraduate education and to identify their knowledge related to postgraduate education and sources of the information. The survey method is adopted as a method of research and 139 senior PST are selected as sample. Written questionnaire prepared by the researchers is used as a measurement tool. When the data is analyzed, it is seen that 40% of PST want to do postgraduate education, while 60% of PST do not want to. However, the postgraduate education is perceived by 36% of PST as specialize in the field, 28% of PST as academic career and 26% of PST as after graduating from the university to continue your education. Academic staff, internet and friends are stand out as the sources of the information, respectively, but yet 40% of PST stated that they have not got any source of information on the subject. As a result, it is identified that the majority of PST are not inclined to do postgraduate education and had the difficulty in reaching the sources of information. Key Words: Postgraduate education, Preservice science teachers, Trend, Sources of information. * Arş. Gör., Giresun Üniversitesi, ummugulsum.iyibil@giresun.edu.tr ** Yrd. Doç. Dr., Giresun Üniversitesi, muge.akpinar@giresun.edu.tr

8 Giriş Yüksek lisans ve doktora eğitimi olmak üzere iki bölümden oluşan lisansüstü eğitim bireyin kendi isteğiyle katıldığı zorunlu olmayan bir eğitim sürecidir. Birey gerekli şartları sağlarsa sadece yüksek lisans yapabileceği gibi yüksek lisans eğitimini tamamladıktan sonra doktora eğitimine de başvurabilir. Türkiye de Yüksek Öğrenim Kurumu nca (YÖK) bu iki eğitimin amaçları belirlenmiştir. YÖK tezli yüksek lisans programının amacını öğrencinin bilimsel araştırma yaparak bilgilere erişme, bilgiyi değerlendirme ve yorumlama yeteneğini kazanmasını sağlamak ; doktora programının amacını ise öğrenciye bağımsız araştırma yapma bilimsel olayları geniş ve derin bir bakış açısı ile irdeleyerek yorum yapma ve yeni sentezlere ulaşmak için gerekli adımları belirleme yeteneği kazandırmak olarak ifade etmektedir (Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği,1996) li yıllarda Türkiye de lisansüstü eğitime talep artmaya başlamıştır (Arı, Pehlivanlar ve Çömek, 2005; Erkılıç, 2007; Kilmen, 2007; Savaş ve Topak, 2005; Yıldız, Akpınar, Aşkar ve Ergin, 2005). Bu artış, içinde bulunduğumuz bilgi çağında araştıran, bilgiye önem veren ve üreten, analiz ve sentez gibi üst düzey düşünme becerilerini kullanabilen, yaratıcı bireylere duyulan ihtiyacı (Oluk ve Çolak, 2005; Şaşmaz Ören, Yılmaz ve Güçlü, 2012) karşılamak için gerekli görülmektedir. Bu sebeple lisansüstü eğitim, güncel gelişmeleri ya da teknolojiyi takip ederek ortaya çıkan sorunlara çözüm önerileri sunabilen bireyler yetiştirilmesinde önemli bir yere sahiptir. Lisansüstü Eğitim Öğretim Yönetmeliği (1996) ve Bologna süreci hedeflerine yönelik olarak hazırlanan Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi özet raporuna göre lisansüstü eğitim yeterlilikleri yüksek lisans ve doktora olmak üzere iki başlık altında incelenmiş ve lisansüstü programlardan mezun olan bireylerin yetkinlikleri açıklanırken bu konulara vurgu yapılmıştır ( Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi, 2010). Öğretmenler de lisansüstü eğitim alarak gerek kendilerini meslekleri konusunda geliştirme gerekse ülkenin eğitim politikalarında bilgilerinden ve tecrübelerinden yararlanılarak gelecek nesillerin çağdaş dünyanın gerektirdiği yeterliliklerle donanmış bir şekilde okullardan mezun olabilmeleri konusunda yetiştirilmelerini sağlayabilirler. Ayrıca Devlet Memurları Kanuna (1965) a göre lisansüstü eğ i- timin herhangi bir kademesini tamamlayan bireylere kademe artışı yapılırken; öğretmenlere ayrıca ek ders ücretlerinde artış uygulaması yapılmaktadır. Bu durum, Türkiye Cumhuriyeti Devleti nin öğretmenlerinin lisansüstü eğitim almış olmalarına önem verdiğini göstermektedir. Lisansüstü eğitimin diğer bir amacı da öğretim üyeleri yetiştirmektir (Sayan ve Aksu, 2005). Türk i- ye de öğretim üyesi ihtiyacı özellikle eğitim fakültelerinde oldukça fazladır ve buna rağmen eğitim fakültelerinin sayısı ve öğrenci kontenjanı artmaya devam etmektedir (İlhan, Öner Sünkür ve Yılmaz, 2012). Eğitim fakültelerinin kontenjanlarındaki artış, ülke nüfusunun artması nedeniyle öğrenci sayısının artmasına ve var olan öğrencilerin de 21. yüzyıl öğretme-öğrenme yaklaşımlarına uygun olarak az sayıda öğrenciden oluşmuş sınıflarda eğitim almaları sonucu oluşan öğretmen açığına bağlanabilir. Yetişmiş öğretmene olan ihtiyacı karşılamak için öğretmen yetiştiren okulların açılmasının yanı sıra bu okullarda öğretmenleri yetiştirecek öğretim üyelerinin de yetiştirilmesine ihtiyaç vardır. Arı, Pehlivanlar ve Çömek (2005) e göre bir topl u- mun gelişmişlik düzeyinin ölçüsü o topluma verilen eğitimin düzeyi olduğu için Türkiye de en çok tartışılan konulardan biri, bireylere verilen eğitimin kalitesidir. Öğrenci nüfusunun fazlalığı ve ilköğretimde öğrenilen bilgi, beceri ve tutumların bireyin gelecek yaşantılarına önemli etkileri (Köksalan, İlter ve Görmez, 2010) göz önüne alındığında ilköğretim düzeyinde görev yapacak öğretmen adaylarını yetiştirmenin önemi de kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda, lisansüstü eğitim yapan öğretmenlere gerek okullarda gerekse öğretim üyesi olarak üniversitelerde ihtiyaç olduğu görülmektedir. Öğretmenleri lisansüstü eğitime yönlendirmek bu ihtiyaca çözüm bulma yollarından biridir. Öğretmen adaylarının lisansüstü eğitim alma eğilimleri lisans yıllarında kendini göstermeye başlayabilir. Nitekim Arı, Pehlivanlar ve Çömek (2005) in çalışmalarında yer alan örneklem grubunun %77 si lisansüstü eğitim almaya lisans yıllarında karar vermişlerdir. Alanyazında lisansüstü eğitime başlamış olan öğretmenlerin (Arı, Pehlivanlar ve Çömek, 2005; Savaş ve Topak, 2005) ve halen lisans eğitimlerini tamamlamamış olan öğretmen adaylarının (Erkılıç, 2007; İlhan, Öner Sünkür ve Yılmaz, 2012; Ören, Yılmaz ve Güçlü, 2012; Yıldız, Akpınar, Aşkar ve Ergin, 2005) lisansüstü eğitim alma istekleri ve bu isteklerin nedenlerini inceleyen çalışmalar bulunmaktadır. Bu çalışmalar farklı üniversitelerdeki birkaç bilim dalını kapsayan araştırmalardır. Ancak sadece fen bilgisi öğretmen adaylarının lisansüstü eğitimle ilgili eğilimlerini inceleyen bir çalışma yapılmamıştır. Alanyazındaki fen bilgisi öğretmenlerini de içeren çalışmalar incelendiğinde öğretmen adaylarının lisansüstü eğitim yapma konusunda kararsız oldukları tespit edilmiştir (İlhan, Öner Sünkür ve Yılmaz, 2012). Araştırmacılar bu durumun sebebinin, araştırmanın yapıldığı üniversitenin kendi imkânları olabileceğini ileri sürmüşlerdir. Diğer üniversitelerde durumun nasıl olduğu ise açık değildir.

9 236 SAÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yine fen bilgisi öğretmenlerini de içeren çalışmalarda lisansüstü eğitim yapma isteğinin sebepleri alan bilgilerini geliştirme (alanında uzmanlaşma), maddi kazanç sağlama, kariyer sağlama, öğrencilik haklarından yararlanma, akademik personel olma, işe alınmada avantaj elde etme, yabancı dil öğrenme, askerliği belirli bir süre erteleme, bilim adamı olma koşullarını elde etme, akademik kariyer elde etme, eş seçiminde avantaj elde etme, statü kazanma, kendine güven duyma, toplumda rehber kişi olarak gösterilme, aile ve toplumun beklentilerine cevap verebilme, yeni iş imkânları elde edebilme (Arı, Pehlivanlar ve Çömek, 2005; Ören, Yılmaz ve Güçlü, 2012; Savaş ve Topak, 2005; Yıldız, Akpınar, Aşkar ve Ergin, 2005) olarak belirlenmiştir. Lisansüstü eğitim yapmayı istememenin sebepleri ise gelecek kaygısı, devlette kadro garantisi ve atanma durumu olarak belirlenmiştir (Ören, Yılmaz ve Güçlü, 2012). Bu araştırmalardan elde edilen diğer bir bulgu ise öğretmenlerin lisansüstü eğitim konusunda bilinç yönünden eksiklerinin olduğudur (Arı, Pehlivanlar ve Çömek, 2005). Nitekim bu araştırmanın yapılma gerekçeleri arasında araştırmacılara fen bilgisi öğretmen adaylarından gelen bilgilendirme talepleri yer almaktadır. Bu talepler doğrultusunda yapılan yapılandırılmamış görüşmeler sırasında öğretmen adaylarının konu hakkındaki bilgilerin yetersiz ve kimi zaman da yanlış olduğu fark edilmiştir. Eksik ya da yanlış bilgilere örnek olarak öğrencilerin lisansüstü eğitimle akademik kariyeri aynı kavram olarak görmeleri ve birbirine karıştırmaları, lisansüstü eğitimin aşamaları ve bu eğitime kabul edilme koşulları hakkında bilgilerinin olmaması, lisansüstü eğitime devam etmeyi üniversitenin kadrolu çalışanı olmak zannetmeleri, lisansüstü eğitimle ilgili bilgilere nereden ulaşacaklarını bilmiyor olmaları verilebilir. Araştırmacıların yapmış oldukları söyleşilerin sadece bilgi talep eden öğrencilerle sınırlı olması bu tespitlerin genellenebilirliği açısından yetersiz bir örneklem durumu ortaya koyduğu için geniş bir örneklemle fen bilgisi öğretmen adaylarının lisansüstü eğitimle ilgili bilgilerini, bilgi kaynaklarını ve lisansüstü eğitim alma konusundaki eğilimlerini tespit etmek uygun bulunmuştur. Böylece lisansüstü eğitim almaya istekli fen bilgisi öğretmeni sayısını arttırabilmek için yapılacak çalışmalara ışık tutmak amaçlanmıştır. Yöntem Çalışmanın doğasının tarama yöntemine uygun olduğu düşünülmektedir. Bu yöntem dâhilinde, çalışma ortamına hiçbir müdahale olmaksızın araştırılmak istenen problemin mevcut durumu nedir sorusuna cevap aranmıştır (Çe pni, 2010). Doğu Karadeniz Bölgesindeki Üniversitelerde eğitim gören fen bilgisi öğretmeni adayları çalışmanın evrenini oluştururken; örneklem olarak iki farklı üniversitenin eğitim fakültelerinde fen bilgisi öğretmenliği programının son sınıflarında öğrenim gören 139 öğretmen adayı belirlenmiştir. Örneklem grubunu A üniversitesinden 84 ve B üniversitesinden 55 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Veriler çalışmanın amacı doğrultusunda belirlenmiş olan üç açık uçlu soru içeren bir anket formu ile toplanmıştır. Bu sorular aşağıda yer almaktadır: Lisansüstü eğitim yapmak istiyor musunuz? İstediğinizin nedenini açıklayınız? Lisansüstü eğitim nedir? Açıklayınız. Lisansüstü eğitim hakkında bilgi kaynaklarınızı çoktan aza doğru sıralayınız. Veriler, betimsel analiz yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Bu analiz yöntemi kapsamında, elde edilen veriler daha önceden belirlenen temalara göre özetlenir ve yorumlanır (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Araştırmacılar tarafından anket verilerinin incelenmesi sonucu ortaya çıkarılan temaların frekansları tablolar yardımıyla sunulmuş ve katılımcıların görüşlerini yansıtmak amacıyla doğrudan alıntılara yer verilmiştir. Araştırmada alıntılarına yer verilen adayların kodlamaları A1, A2, (A1: A üniversitesinde öğrenim gören 1 numaralı aday) şeklindedir. Bulgular Öğretmen adaylarının anketteki sorulara verdikleri cevapları içeren tablolar ve katılımcıların cevaplarından alınan örnek ifadeler aşağıda alt başlıklar halinde sunulmuştur. Adayların Lisansüstü Eğitim Yapma Eğilimleri Tablo 1 de öğretmen adaylarının lisansüstü eğitim yapma eğilimleriyle ilgili verilen cevapların frekans ve yüzde dağılımını göstermektedir. Tablo 1. Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Lisansüstü Eğitim Yapma Eğilimleri İstekli olan İstekli olmayan Kararsız olan Üniversite f % f % f % A Üniversitesi 22 26, ,48 7 8,33 B Üniversitesi 23 41, ,72 3 5,45 Toplam 45 32, , ,19

10 Tablo 1 den görüldüğü gibi öğretmen adaylarının %60,43 ü lisansüstü eğitim yapmak istemezken, %32,37 si lisansüstü eğitim yapmak istemektedir. Ayrıca yine Tablo 1 den A üniversitesi (%26,19) ile B üniversitesinde (%41,81) lisansüstü eğitim yapmak isteyen öğretmen adaylarının yüzde değerleri arasında belirgin bir farklılık ortaya çıkmıştır. Aşağıda adayların lisansüstü eğitim yapma eğilimlerine yönelik ifadelerinden örneklere yer verilmiştir. İstekli olan adaylar: İstiyorum ama öğretmen olduktan sonra yani kendimi garantiye aldıktan sonra (A1) Evet. Okumayı, araştırmayı seviyorum. Araştırma yapabileceğim, araştırdığım şeyleri paylaşabileceğim bir ortam olduğundan istiyorum (A23) Evet. Kendimi geliştirmek ve artık günümüzde sadece üniversite mezunu olmak yetmediği için (A25) Evet. Öğretmen olduktan sonra yapmak istiyorum. Üniversitede kalmak istemiyorum. Sadece yüksek lisans yapmak istiyorum. Bir öğretmen olarak iyi bir artı olacağı için (A51) İstiyorum. Atanamama korkusu ve meslekte ilerlemek, söz sahibi olan kişiler arasına girebilmek için (A74) Evet. Alanımın hakkını tam anlamıyla vermek, bu alanda uzmanlaşmak için (B26) Evet, iş imkânlarının iyi olduğunu düşünüyorum (B43) İstekli olmayan adaylar: İstemiyorum. Çünkü ben minik öğrencilerle gerçekten öğretmen olmak istiyorum (A35) Hayır. Lisansüstü eğitimin zorlu bir mücadele olduğunu düşünüyorum. Ayrıca üniversitelerde kadrosuzluk nedeniyle birçok lisansüstü öğrencisi açıkta kalıyor (A53) Hayır. Çünkü üniversite ortamını sevmiyorum (A57) Hayır. Ortalamam tutmuyor (A61) İstemiyorum. Çünkü İngilizcem iyi değil ve İngilizceyle uğraşmak istemiyorum (A69) İstemiyorum. Çünkü sıkı bir araştırma programına dâhil olma kapasitesi kendimde görmüyorum (B5) Yapmayı düşünmüyorum. Puanımın yetersiz olduğunu düşünüyorum (B29) Kararsız olan adaylar: Yapmayı düşünebilirim. Atanamazsam kendimi geliştirmek için (A48) Duruma göre değişir. Hayat şartları ortaya ne çıkarırsa (B11) Adayların Lisansüstü Eğitim Algıları Öğretmen adaylarının lisansüstü eğitim ile ilgili algılarına yönelik verilen cevapların frekans ve yüzde dağılımı Tablo 2 de yer almaktadır. Üniversite Tablo 2. Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Lisansüstü Eğitim Algıları Lisanstan sonra eğitime devam etmek Uzmanlaşmak Akademik kariyer Bilgisi yok / Boş cevap f % f % f % f % A Üniversitesi 20 23, , ,81 7 8,33 B Üniversitesi 16 29, , ,54 7 9,09 Toplam 36 25, , , ,07 Tablo 2 den görüldüğü gibi öğretmen adaylarının %36 sı lisansüstü eğitimi bir alanda uzmanlaşmak olarak algılarken, %28 i akademik kariyer ve %26 sı lisans eğitiminden sonra eğitime devam etmek olarak algılamaktadır. Öğretmen adaylarının %10 u ise lisansüstü eğitim hakkında kendilerinin hiçbir bilgisinin olmadığını ifade ettiği ortaya çıkmıştır. Bu soruya ilişkin öğretmen adaylarının verdiği cevaplara örnekler aşağıda sunulmuştur. Lisans sürecinden sonra belli bir alanda uzmanlık bilgisi almak ve o alanda öğretici kapasitesine ulaştıran eğitimdir (A11) Yükseköğretimde eğitim almak (A20) Kendi alanında uzmanlaşmak ve üniversitede akademisyen olmak için okulu uzatmak (A39) Üniversite eğitimini bitirdikten sonra eğitime araştırma görevlisi olarak başlayıp isteğe bağlı olarak öğretim görevlisi, doçent, profesör olmak (A76) Lisans eğitimi bittikten sonra kendine bir alan seçip bu alan üzerine araştırmalar yapmak (A84) 4 yıllık lisans eğitimi bittikten sonra üniversitede kalmak için ya da mesleğimizi elimize aldığımızda mertebe atlamak için alınan 2 yıllık eğitimdir (B5) Bir alanda daha iyi yetişip o alanda daha profesyonel davranmak (B30) Üniversitede öğretim görevlisi vs olmak için görülen eğitim (B39)

11 238 SAÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü Adayların Lisansüstü Edindikleri Kaynaklar Eğitim Hakkında Bilgi Tablo 3 öğretmen adaylarının lisansüstü eğitim hakkında bilgi edindikleri kaynaklarla ilgili soruya Üniversite Tablo 3. Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Lisansüstü Eğitim Hakkında Bilgi Edindikleri Kaynaklar Öğretmen İnternet Arkadaş Okul Yakın çevre Yazılı kaynaklar Okulun internet sitesi A B Toplam Toplam % 43,16 34,53 15,83 9,35 9,35 8,63 2,16 2,16 0,71 0,71 0,71 40,29 verilen cevapların frekans dağılımını göstermektedir. Tablo 3 de her iki üniversiteye devam etmekte olan öğretmen adaylarının da lisansüstü eğitimle ilgili bilgi kaynağı olarak sırasıyla akademik personel (%43,16), internet (34,53) ve arkadaşların (%15,83) ön plana çıktığı tespit edilmiştir. Bu kaynakları okul (%9,35), yakın çevre (%9,35), dergi ve afiş gibi yazılı kaynakların (%8,63) izlediği tespit edilmiştir. Öğretmen adaylarının %40,29 nun ise konuyla ilgili bilgi kaynağı olmadığını ifade etmiş olması ilgi çekmektedir. Adayların lisansüstü eğitim hakkındaki bilgi kaynakları ile ilgili yaptıkları sıralamalara yönelik örnek ifadeler aşağıda sunulmuştur. Üniversite hocaları > internet >kitaplar (A3) Babam (şu an yüksek lisans yapıyor) > internet > üniversite hocaları > arkadaşlarım (A19) Bilgisayar > Fakülte > Çevre (A41) İnternet > üniversitenin sayfası > arkadaşlar (A58) İnternet > makaleler > broşürler (A70) Üniversitedeki öğretim üyeleri > internet > çevre (B34) Anabilim dalı başkanımız, Eğitim hocalarımız, sınıfta konu ile ilgili bilgisi olan arkadaşlar (B45) Hiçbir bilgi kaynağı bilmiyorum (B50) Tartışma Anketin birinci sorusundan elde edilen veriler incelendiğinde, her iki üniversitedeki fen bilgisi öğretmen adaylarının çoğunluğunun lisansüstü eğitim yapma eğiliminde olmadığını görülmektedir. Öğretmen adaylarının neden lisansüstü eğitim yapmak istemedikleri bu çalışmanın kapsamında yer almamaktadır. Bu durumun yanı sıra, iki üniversitede lisansüstü eğitim yapmak isteyen fen bilgisi öğretmen adaylarının yüzde değerleri arasındaki belirgin farklılığın sebepleri araştırılmamakla birlikte iki üniversitenin kendilerine özgü koşullarına bağlanabilir. Bölüm başkanı Duyurular Yönetmelik Televizyon Bilgim yok Anketin ikinci sorusundan elde edilen veriler incelendiğinde, daha önceki benzer çalışmalarla paralel olarak bu çalışmada da öğretmen adaylarının lisansüstü eğitimi uzmanlaşmak, akademik kariyer ve lisans eğitiminden sonra eğitime devam etmek olarak algıladıkları belirlenmiştir. Ancak son sınıfa gelmiş fen bilgisi öğretmen adaylarının %10 unun lisansüstü eğitim hakkında kendilerinin hiçbir bilgisinin olmadığını ifade etmesi ilgi çekicidir. Bu durum, birinci soruda ortaya çıkan öğretmen adaylarının büyük bir kısmının lisansüstü eğitim yapmaya niyetlerinin olmamasının sebeplerinden bir kısmını da açıklayabilir. Anketin üçüncü sorusundan elde edilen veriler incelendiğinde, fen bilgisi öğretmen adaylarının lisansüstü eğitimle ilgili bilgi kaynakları olarak akademik personel, internet ve arkadaşların ön plana çıktığı görülmektedir. Bu durum iki üniversite de öğrenim gören adaylar için geçerlidir. Arkadaşlar olarak nitelenen kaynağın da bu konuda bilgi aldığı kaynakların akademik personel ve internet olabileceği göz önünde bulundurulduğunda, bilgi kaynağı olarak akademik personel ve internetin önemi ortaya çıkmaktadır. Bu soruya gelen cevapların %40,29 unun bilgi kaynağının olmaması ise tıpkı bir önceki soruda lisansüstü eğitim hakkında bilgim yok diyen %10 luk kesim gibi öğretmen adaylarının lisansüstü eğitim yapmak istememesinin sebeplerinin bir kısmını açıklayabilir. Sonuç Bu çalışmada fen bilgisi öğretmen adaylarının lisansüstü eğitimle ilgili bilgileri, bilgi kaynakları ve lisansüstü eğitim alma konusundaki eğilimleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Yapılan incelemeler sonucunda, öğretmen adaylarının lisansüstü eğitim almak konusunda istekli olmadıkları tespit edilmiştir. Bu sonuç gerek mesleki açıdan gelişmiş öğretmenler olmak konusunda bireysel gelişim açısından gerekse ülkenin ihtiyacı olan gelişmiş öğretmen

12 VI. Ulusal Lisansüstü Eğitim Sempozyumu 239 kadrosu ve akademisyen kadrosunu sağlamak açısından olumsuz bir durumdur. Bu çalışmadan ulaşılan ikinci bir sonuç ise, fen bilgisi öğretmen adaylarının lisansüstü eğitimle ilgili bilgiye ulaşmada sıkıntı yaşadıklarıdır. Çalışmanın başlama gerekçelerinden biri de öğretmen adaylarının araştırmacılardan konu hakkında bilgilendirme talep etmeleri idi. Benzer şekilde, elde edilen bulgular da öğretmen adayları için konu hakkında en önde gelen bilgi kaynağının akademik personeller olduğunu göstermektedir. Bu nedenle mesleki gelişim ve ülke ihtiyaçları göz önüne alındığında, adayların lisans öğrenimleri süresince akademik danışmanlığını üstlenen akademik personeller, öğretmen adaylarını lisansüstü eğitim hakkında bilgilendirecek ya da bilgiye ulaşabilmeleri için yönlendirecek çalışmalar yapmalıdır. Fakülteler ise, öğrencilerine bilgiye ulaşmak için fırsatlar oluşturarak, bilgilendirme toplantıları/seminerleri düzenleyebilirler. Kaynakça Arı, E., Pehlivanlar, E., ve Çömek, A. (2005). Lisansüstü Eğitimi Öğrencilerinin Gördükleri Eğitim Hakkındaki Beklenti ve Görüşlerinin Belirlenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi (18), Çepni, S. (2010). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş. Trabzon, Celepler Matbaacılık (Beşinci Baskı). Devlet Memurları Kanunu, 657 (Temmuz 23, 1965). Erkılıç, T. A. (2007). Öğretmen Adaylarının Lisansüstü Eğitim İstekliliklerini Etkileyen Etmenler (Eskişehir Örneği). Girne American University Journal of Social and Applied Science, 3(5), İlhan, M., Öner Sünkür, M., ve Yılmaz, F. (2012). İlköğretim Öğretmen Adaylarının Lisansüstü Eğitime Yönelik Tutumlarının İncelenmesi (Dicle Üniversitesi Örneği). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), Kilmen, S. (2007). Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavının ve Lisans Diploma Notunun Yüksek Lisans Başarısını Yordama Gücü. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), Köksalan, B., İlter, İ., ve Görmez, E. (2010). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Sosyo-Kültürel Özellikleri ve Lisansüstü Eğitim İsteklilikleri Üzerine Bir Çalışma (Fırat, Erzincan ve İnönü Üniversitesi Sınıf Öğretmenliği ABD Örneği). Ahi Evran Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), Lisansüstü Eğitim Öğretim Yönetmeliği, (Resmi Gazete 07 01, 1996). Oluk, S., ve Çolak, F. (2005). Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Okullarda. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi (18), Savaş, B., ve Topak, E. (2005). Lisansüstü Öğrenim Gören Öğrencilerin Beklentileri ve Lisansüstü Öğrenimi Talep Etme Gerekçeleri. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi (18), Sayan, Y., ve Aksu, H. H. (2005). Akademik Personel Olmadan Lisansüstü Eğitim Yapan Bireylerin Karşılaştıkları Sorunlar Üzerine Nitel Çalışma: Dokuz Eylül Üniversitesi - Balıkesir Üniversitesi Durum Belirlemesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi (18), Şaşmaz Ören, F., Yılmaz, T., ve Güçlü, M. (2012). Öğretmen Adaylarının Lisansüstü Eğitime Yönelik Görüşlerinin Analizi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(2), Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi. (2010). Mayıs 05, 2013 tarihinde İstanbul Üniversitesi Eğitimde Yapılanma ve Yenilenme Bilgi Sistemi: adresinden alındı Yıldırım, A. ve Şimşek, H.. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara, Seçkin Yayıncılık (6. Baskı). Yıldız, E., Akpınar, E., Aşkar, H., ve Ergin, Ö. (2005). Yüksek Lisans Eğitimine Yönelik Öğrenci Görüşleri. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi (18),