Kim, ne zaman ve nasıl emekli olabilecek

Transkript

1 1 Kim, ne zaman ve nasıl emekli olabilecek Hürriyet Gazetesi Emeklilik konusu, neredeyse herkesi yakından ilgilendiriyor. Sosyal güvenlikle ilgili açıkların artması gerekçe gösterilerek, emeklilik koşulları sürekli ağırlaştırıldı. 8 Eylül 1999 tarihine kadar, kadınlar 38 erkekler ise 43 yaşında emekli olabiliyorlardı. O tarihten sonra emeklilik koşulları ağırlaştırıldıkça, emekli olabilme yaşı ve prim ödeme gün sayısı yükseltildi. Kademeli olarak yükseltilen emeklilik yaşı, 1 Ocak 2048 tarihi itibariyle 65 olarak uygulanacak. Bu yazı dizisinde, sosyal güvenlik sistemine ilişkin temel konuları ve 4/a (SSK), 4/b (Bağ-Kur) ve 4/c (Emekli Sandığı) statüsünde emeklilik koşullarını mümkün olduğunca basit bir dille ve örneklerle siz okurlarımıza aktarmayı amaçladık. Yazı dizisi içerisinde ilk ele alacağımız konu eski ismiyle SSK, yeni yasada belirtilen şekliyle 4/a ya tabi olanların emeklilik durumları olacak. SSK da (4/A) kim ne zaman nasıl emekli olabiliyor? SĐGORTA BAŞLANGIÇ TARĐHĐNĐN ÖNEMĐ Eski adıyla SSK, yeni adıyla 4/a statüsünden emeklilik için üç ayrı tarihe göre emeklilik koşulu aranıyor. Bu nedenle, emeklilik yaşınız ve prim gün sayınızın hesaplanabilmesi için, sigortalı çalışmaya başladığınız tarih ve yasal değişikliklerin yapıldığı andaki sigortalılık süreniz önemli. Buna göre üç farklı tarih karşımıza çıkmakta; 1) 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanların durumu, 2) 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 arasında sigortalı olanların durumu, 3) 30 Nisan 2008 sonrasında sigortalı olanların durumu. YUKARIDAKĐ ŞEÇENEKLERDEN SĐZE UYGUN OLANA GÖRE EMEKLĐLĐK DURUMUNUZU KENDĐNĐZ HESAPLAYABĐLĐRSĐNĐZ. emeklilik için yaşını doldurmayı bekleyecek. 80 li ve 90 lı yıllar : 15 Nisan 1990 da sigortalı çalışmaya başlayan bir kadın, tabloya göre; - 20 yıl sigortalılık süresini, prim gün sayısını ve - 46 yaşını doldurduğunda emekli olabilecek. Söz konusu koşullardan tamamı birlikte sağlanmalı. Örneğimizdeki kişi, bugün itibariyle 20 yıllık sigortalılık süresini doldurmuş. Ancak prim gün sayısını da doldurmuş olsa bile, 46 yaşından küçükse

2 2 Yaş haddinden emeklilik 23 Mayıs 2002 tarihinde 15 yıldan beri sigortalı olup kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını dolduran ve sigortalılık süresince en az 3600 gün prim ödemiş bulunan sigortalılar diledikleri tarihte yaştan emekli olabiliyorlar. 23 Mayıs 2002 tarihinde yaş haddinden emeklilik koşullarını sağlayama-yanlar için 15 yıllık sigortalılık süresi ve 3600 prim günü ile kadın için 50, erkek için 55 yaş koşullarınıı sağladıkları tarihe göre kademeli geçiş öngörülmüş olup, kademeli geçiş koşulları tabloda verilmiştir. 8 Eylül 1999 dan önce sigortalı olanlar 8 Eylül 1999 dan önce sigortalı olanların emeklilikleri, kendi içinde, sigortalılık süresine göre iki gruba ayrılıyor. 8 Eylül 1999 itibariyle 18 yıl ve daha fazla sigortalılık süresi olan kadın ile bu tarih itibariyle 23 yıl ve daha fazla sigortalılık süresi olan erkek sigortalılar eski hükümlere tabi. KADINLARIN DURUMU 8 Eylül 1999 tarihi itibariyle 18 yıl ve daha fazla süre sigortalı olan, başka bir ifadeyle sigorta başlangıcı 8 Eylül 1981 ve daha eski bir tarih olan kadın sigortalılar mezarda emeklilik yasasına tabi değil. Yani eski yasa koşullarıyla emekli olacaklar. Eski Yasaya göre 20 yıl sigortalılık süresi ve 5000 gün prim koşulunu birlikte sağladığı tarihte yaş koşulu aranmaksızın emekli olacaklar. 15 yıllık sigortalılık süresi, 3600 gün prim ödeme ve 50 yaş koşullarını sağlayan kadın sigortalı da kısmi yaşlılık aylığı ile emekli olabilecek. ERKEKLERĐN DURUMU 8 Eylül 1999 tarihi itibariyle 23 yıldan fazla süre sigortalı olan, başka anlatımla sigorta başlangıç tarihi 8 Eylül 1976 ve daha eski bir tarih olan erkek sigortalılar; mezarda emeklilik yasasına tabi olmadan, eski yasa koşullarıyla emekli olacak. Eski yasaya göre, 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 gün prim ödemesini tamamlayan erkek sigortalı yaş aranmadan emekli olacak. Ayrıca, 15 yıl sigortalılık süresi, 3600 gün prim ödeme ve 55 yaş koşullarını tamamlayan erkek sigortalı da kısmi yaşlılık aylığı ile emekli olabilecek.

3 3 KADEMELĐ EMEKLĐLĐK KOŞULLARINA TABĐ OLANLAR 8 Eylül 1999 öncesi işe başlamış olmakla birlikte 8 Eylül 1999 itibariyle sigortalılık süresi 18 yıldan az olan kadın sigortalılar ile sigortalılık süresi 23 yıldan az olan erkek sigortalılar; sigorta başlangıç tarihinizi aşağıdaki tablodan bulup, karşısında yazan sigortalılık süresi, yaş haddi ve prim gün sayısını doldurmanız halinde, emeklilik hakkını elde etmiş oluyorsunuz. Yaş haddinden emeklilik 8 Eylül 1999 ile 30 Mayıs 2008 arasında sigortalı çalışmaya başlayanlar, aşağıdaki koşulları sağlamaları halinde yaş haddinden emeklilik hakkını elde etmiş olacaklar; - Kadınlarda 58, erkeklerde 60 yaşını dolduracak, - 25 yıldan beri sigortalı bulunulacak, - En az 4500 gün prim ödemesi yapılmış olacak. hayatına adımını atanlar için emeklilik koşulları oldukça ağır. 1 Mayıs 2008 ve sonrası işe başlayanlar için emeklilik uzak bir hayal 2008 de yürürlüğe giren, yeni Sosyal Güvenlik Kanunu na göre,1 Mayıs 2008 ve sonrasında iş 1 Mayıs 2008 ve sonrasında ilk defa sigortalı olanlar, 31 Aralık 2035 tarihine kadar en az 7200 gün prim ödemiş olmak koşuluyla; kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurduğunda emekli olabilecek gün prim ödeme koşulunu 31 Aralık 2035 tarihinden sonra yerine getirenler ise prim ödeme koşulunu yerine getirdikleri tarih aralığına göre kademelendirilen yaşı doldurduklarında emekli olabilecekler. Tabloda da görüldüğü üzere, 31 Aralık 2035 tarihine kadar, 7200 prim günü koşullarını sağlayamayanlar için emeklilik koşulları her yıl ağırlaşıyor. Đlk defa 30 Nisan 2008 tarihinde sonra sigortalı olanlar, bu koşullar dışında, yaş hadlerine 3 yıl eklenmek ve en az 5400 gün prim ödemek koşuluyla da yaşlılık aylığına hak kazanabilecekler günlük prim ödeme süresi, 30 Nisan 2008 tarihi ile 31 Aralık 2008 tarihleri arasında sigortalı olanlar için 4600 gün olarak, 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren sigortalı olanlar için ise her takvim yılı başında 4600 güne 100 gün eklenmek suretiyle 5400 günü geçmemek üzere uygulanacak. 25 Mayıs 2009 da işe başlayan; - Bir kadın, 58 yaşını doldurur ve 31 Aralık 2035 tarihine kadar 7200 gün prim öderse, - Bir erkek, 60 yaşını doldurur ve 31 Aralık 2035 tarihine kadar 7200 gün prim öderse, emekli olabilecek. Ancak 7200 gün prim ödemesini

4 4 tamamlayanlar için yaş koşulu yükselecek. Prim ödemesini Ekim 2041 de tamamlayan kadın 61 yaşında, erkek ise 63 yaşında emekli olabilecek. YUKARDAKĐ TABLO ERKEK-KADIN-TERS OLACAK 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 arası işe başlayanlar için koşullar ağırlaşıyor Sigortalı çalışmaya 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 tarihleri arasında başlayan kadın ve erkekler için durum, önceki yıllardaki uygulamalara göre çok daha ağır. Söz konusu tarih aralığında işe başlayan bir kadın 58 yaş ve 7000 gün prim öderse; erkek 60 yaşını doldurur ve 7000 gün prim öderlerse emekli olabilir. 5 Mart 2002 tarihinde ilk defa sigortalı olan kişi, en az 7000 gün prim ödemiş olmak koşuluyla; - Kadın ise 58 yaşını, - Erkek ise 60 yaşını, doldurduğunda emekli olabilecek. Kadın 58, erkek 60 yaşını doldurmuş olsa da 7000 gün prim ödemesi yoksa emekli olamayacak. YARIN: BAĞ-KUR UN EMEKLĐLĐK KOŞULLARI BAĞ-KUR UN EMEKLĐLĐK KOŞULLARI Esnaf, tüccar avukat, doktor çiftçi ne zaman emekli oluyor? Hürriyet Gazetesi Bugün, Bağ-Kur ya da yeni düzenlemeye göre 4/b kapsamındaki sigortalıların emeklilik koşullarını ele alacağız. Yazı içerisinde, 4/b yerine halk arasında alışılmış olan Bağ-Kur ifadesini kullanmayı tercih edeceğiz. Öncelikli olarak kimler Bağ-Kur kapsamına sigortalı sayılıyor, bunu belirtmekte yarar var. Kanuna göre, köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan; Kendi işyeri olan avukat, doktor, mimar, noter, tüccar, bakkal, kasap, manav, kırtasiyeci, kuyumcu, konfeksiyoncu gibi ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar, Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar, Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, diğer şirket (örneğin kollektif şirket ya da limited şirket gibi) ve donatma iştiraklerinin (gemi ticareti için birleşenlerin) ise tüm ortakları, Tarımsal faaliyette bulunanlar (çiftçiler), Bağ-Kur, başka bir anlatımla 4/b kapsamında sigortalı sayılıyorlar.

5 5 1 Ekim 1999 öncesi Sigorta başlangıcı 1 Ekim 1999 tarihinden önce olup da, 1 Ekim itibariyle; Erkeklerde 23 yıl ve üzerinde prim ödemiş, Kadınlarda ise 18 yıl ve üzerinde prim ödemiş olan Bağ-Kur lular yaş şartı aranmaksızın, kadınlar 20 yıl, erkekler ise 25 yıl prim ödemesini tamamladıklarında emekli olabiliyorlar. Ancak, sigorta başlangıcı 1 Ekim 1999 öncesi olup da, 1 Ekim 1999 tarihi itibariyle, 18 yıldan az prim ödemiş olan kadınlar ile 23 yıldan az prim ödemiş olan erkekler için, emeklilik şartları yaş yönünden kademelendirildi. Buna göre, 1 Ekim 1999 öncesi sigorta başlangıcı olanların, 1 Haziran 2002 tarihi itibariyle 20 ve 25 tam yıl prim ödeme sürelerinin dolmasına kalan süreye göre belirlenen emeklilik şartları tabloda yer alıyor. DĐKKAT!.. TABLODA YER ALAN EMEKLĐLĐK YAŞI ĐLE ÖDENMESĐ GEREKEN PRĐM ŞARTLARI BĐRLĐKTE SAĞLANMAK ZORUNDA...

6 6 Doğum tarihi olan Ali Bey in Bağ-Kur başlangıcı olup, kesintisiz olarak prim ödemeye devam etmektedir. Buna göre, Ali Bey in tarihi itibariyle 7 yıl 2 ay 10 gün prim ödemesi bulunmakta olup, 25 tam yıl prim ödemesini tamamlamasına 17 yıl 9 ay 20 gün kalmış oluyor. Ali Bey in durumu 25 tam yılın dolmasına 17 yıldan fazla 18 yıl 6 aydan az kalanlar kademesi içinde kaldığından, prim gününü 25 tam yıla tamamlamak koşuluyla 55 yaşını dolduracağı tarihinde emekli olabilecek. Sigorta başlangıç tarihine dikkat!.. Daha önce SSK kapsamında sigortalı olanların emeklilik koşullarında da açıkladığımız gibi Bağ-Kur statüsünden emekli olacakların emeklilik koşulları da ilk defa sigortalı oldukları tarihe göre değişiyor. 30 Nisan 2008 sonrası sigortalı olanlar Yeni Sosyal Güvenlik Kanunu nun yürürlüğe girmesi ile birlikte, Bağ-Kur emeklilik yaşı daha da yükseldi. Sigorta başlangıcı 1 Mayıs 2008 ve sonrası olan Bağ-Kur lunun emekli olabilmesi için kadın ise 58 yaş, erkekler ise 60 yaşını doldurmuş olması ve en az 9000 gün prim ödemiş olması gerekiyor... Eğer 9000 prim günü sayısı 31 Aralık 2035 e kadar tamamlanamazsa emeklilik yaşı kademeli olarak 65 e kadar çıkıyor. 1 Ocak 2048 den itibaren kadın ve erkek ayrımı yapılmaksızın yaş şartı 65 yaşta eşitleniyor. Buna göre, 9000 gün prim ödeme koşulunu 31 Aralık 2035 tarihinden sonra yerine getirenler, tabloda verilen 9000 gün prim ödeme koşulunu yerine getirdikleri tarih aralığının karşısındaki yaş şartını yerine getirdikleri tarihte emekli olabilecekler. Đlk defa 30 Nisan 2008 tarihinden sonra sigortalı olanlar, ayrıca normal emeklilik için gereken yaş şartlarına (65 yaşı geçmemek üzere) 3 yıl eklenmek ve en az 5400 gün prim ödemiş olmak koşuluyla kısmi yaşlılık aylığına hak kazanabilecekler. 1 Ekim 1999 ile 30 Nisan 2008 arası sigortalı olanlar 1 Ekim 1999 ile 30 Nisan 2008 tarihleri arasında ilk defa sigortalı olan Bağ-Kur lular kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş ve 9000 gün (25 tam yıl) sigorta primi ödemiş olması koşuluyla emekliliğe hak kazanabiliyorlar. Ayrıca, 1 Ekim 1999 ile 30 Nisan 2008 tarihleri arasında ilk defa sigortalı olan Bağ-Kur lular kadın ise 60, erkek ise 62 yaşını doldurması ve en az 15 tam yıl (5400 gün) prim ödemesi koşuluyla kısmi yaşlılık aylığından yararlanabiliyorlar. Yaş haddinden emeklilik 1 Ekim 1999 tarihi itibariyle emekliliğine iki tam yıl ve daha az kalan kadın ise 50, erkekler ise 55 yaşında olması ve en az 15 tam yıl (5400 gün) prim ödemiş olması halinde, kısmi yaşlılık aylığından yararlanabiliyorlar. 1 Ekim 1999 tarihinde kadın ise 50, erkek ise 55 yaş ve en az 15 tam yıl için 2 yıldan fazla süre varsa kademeli geçiş şartları uygulanır.

7 7 Doğum tarihi olan Mehmet Bey in, sigorta başlangıcı olup, tarihi itibariyle sigortalılık süresi 12 yıl 1 ay 15 gün, 15 tam yıl için kalan süre 2 yıl 10 ay 15 gün; 55 yaşını doldurması için 10 yıldan fazla süre kalmıştır. Kademeli geçiş tablosuna göre, itibariyle, emekliliğine 10 yıldan fazla kalan erkekler, 58 yaş şartına tabi. Buna göre Mehmet Bey, 15 tam yıl prim ödemiş olmak koşuluyla 58 yaşını dolduracağı tarihinde yaştan emekli olabilecektir. Not: Dünkü yazımızda yer alan 1 Mayıs 2008 ve sonrası işe başlayanlara ilişkin kademeli yaş tablosunda kadın ve erkek sütunlarının yeri karışmıştır. Birinci sütun kadın ikinci sütun erkek sigortalılar içindir.