Pamuğun Üretim ve Ticaretindeki Bölgesel Farklılıklar

Transkript

1 Pamuğun Üretim ve Ticaretindeki Bölgesel Farklılıklar Doç. Dr. Osman ÇOPUR Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü ŞANLIURFA 1

2 10 Billions Dünya Nüfusu Artışı Milyar Milyar Milyar Source: U.S. Census Bureau

3 Pamuk; Lif ile tekstil Çiğiti ile insan ve hayvan beslenmesinde önemli bir yer almakta, Türkiye de ihracat gelirlerinin % 12 si, Yağ üretiminin % 17 sini, Direk veya dolaylı olarak 5-6 milyon insana iş sağlamakta, 250 bin işletmenin üretim faaliyetlerini sürdürmesine olanak vermektedir. 3

4 Çizelge Yılı Dünya Pamuk Ekim Alanı, Üretim ve Verim Durumu Ülkeler Ekiliş (1000 ha) Verim (kg/ha) Üretim (1000 ton) Tüketim (1000 ton) İthalat (1000 ton) Hindistan Çin ABD Pakistan Özbekistan Brezilya Türkmenistan TÜRKİYE Avustralya Yunanistan İspanya Dünya Top International Cotton Advisory Committee, USA (2016 kayıtları) 4

5 TÜRKİYE DE PAMUK ÜRETİM BÖLGELERİ

6 Yıllar 2000 Grafik 1. Yıllara Göre Pamuk Ekim Alanı (1000 ha) Durumu 1000 ha Yıllar Toplam GAB Akdeniz Ege 6

7 Grafik 2. Yıllara Göre Pamuk Üretim (1000 ton) Durumu 1000 ton Ege Akdeniz GAB Toplam Yıllar 7

8 Grafik 3. Yıllara Göre Pamuk Lif Verim (kg/da) Durumu 250 kg/da Ege Akdeniz GAB Ortalama Yıllar 8

9 Ülkemizde Pamuk Üretiminin Yapısı Üretimde Kullanılan Pamuk Türleri Gossypium hirsutum L., Gossypium barbadense L., Gossypim herbaceum L., Gossypium arboreum L. ~ 99% Gossypium hirsutum L. 9

10 Pamuk Üretiminde Temel Amaç; Yüksek Verim, Lif Kalitesi Üstün, Erkenci, Yüksek Çırçır Randımanı Hastalık, Zararlı ve Sıcaklığa Tolerans Makineli Hasada Uygun Düşük Üretim Maliyeti 10

11 Ülkemizde Pamuk Üretim ve Ticaretinde Bölgesel Farklılıklar İklimsel Farklılıklar, Pamuk Yetiştirme Tekniği İle İlgili Farklılıklar, Lif ve Kütlü Pamukta Kontaminasyon, Çırçırlama ve Standardizsyon Farklılıkları, Üretim Maliyeti, 11

12 İklimsel Koşullar Yüksek sıcaklıkla birlikte koza büyüklüğü, kozadaki tohum sayısı, çiçek ve genç kozaların silkmesine neden olabilmektedir. Kozaların gelişimi 28 C den sonra azalmakta ve çiçeklenme ile birlikte 32 C den sonra 3-5 gün içerisinde genç kozalar dökülebilmektedir. Küresel ısınma ile birlikte CO 2 artacak ve sıcaklıkla birlikte bitkilerin vejetatif olarak gelişmesine neden olacaktadır. 12

13 Çizelge 2. Pamuk Üretimi Yapılan Önemli İllerdeki İklim Verileri ( ) İller Pamuk Yetiştirme Dönemindeki Ortalama Sıcaklıklar Yıllık Ort. ( C) Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Sıcaklık ( C) Şanlıurfa Diyarbakır Mardin Adana Antalya Aydın İzmir Denizli Optimal

14 Daha erken dönemde ve daha sık sulama yapılacaktır. Bitkilerde vejetatif-generatif dengesi bozulmakta, bitki büyüme düzenleyicilerinin kullanımı söz konusu olacaktır. Daha fazla gübre ve zirai ilaç kullanılması gerekecektir. Lif inceliği azalmaktadır. 14

15 Pamuk Yetiştirme Tekniği İle İlgili Farklılıklar

16 Çeşit Seçimi Çeşit sayısı çok fazla, Sıcaklığa tolerans pamuk ıslahı, Solgunluğa tolerans pamuk ıslahı, 16

17 Çizelge 3. Bölgelere Göre Ekilen Çeşitler Pamuk Üretim Bölgeleri Lif Uzunluğu (mm) Lif kopma Dayanıklılığı (g/tex) Lif İnceliği (mic) Lif Uzunluk Uyumu İndeksi (%) Kısa Lif İçeriği Ege Bölgesi Gloria Cludia ST SG Flash Akdeniz Bölgesi Gaia SG Flash Gloria G.D.A.B Stoneville Candia BA DPL

18 Sulama Motopompla sulamada enerji çok pahalıdır 18

19 Su kayıplarını önlemek için mevcut sulama sistemleri kapalı sulama sistemine dönüştürülmelidir. Harran Ovasında mm, Ege Bölgesi mm, Akdeniz (Çukurova) Bölgesi mm 19

20 Hastalık ve Zaralılar

21

22

23 Hasat Koşulları Elle hasatta kütlü pamuklar çok kirli toplanmaktadır. Pamuk toplama ücretinin yüksek olmasından dolayı üreticiler makineli hasada yönelmiştir. Hasat makineleri pahalıdır. Makineli hasadın yaygınlaştırılması için ortak makine kullanımı veya üreticilere düşük faizli ve uzun vadeli kredi sağlanmalıdır. Makineli hasada uygun bitki yetiştiriciliği yapılmamaktadır. 23

24 Yaprak döktürücüler zamanında uygulanmalıdır. Düşük sıcaklıkta defoliantlar etkisini göstermemektedir.

25 Yabancı Madde Oluşma Aşamaları Ve Kontaminasyon 1. Tarlada ve hasat sırasında 2. Nakliye ve depolama koşulları 3. Çırçır işletmelerinde 25

26 Çizelge 4. Yıllara Göre Bölgelerin Lif Yabancı Madde Sayıları. Yıl x Bölge 2010/2011,G.DOĞU 2011/2012,G.DOĞU 2012/2013,G.DOĞU 2011/2012,D.Akdeniz 2010/2011,D.Akdeniz 2012/2013,EGE 2012/2013,D.Akdeniz 2011/2012,EGE 2010/2011,EGE (Nedim Özbek, 2014) Yabancı madde sayısı (g/adet) 77,3 a 76,7 a 63,7 b 53,4 c 52,9 c 45,0 d 43,1 d 39,1 de 33,0 e

27 Çizelge 5. İllere Göre Tohum Kabuğu Sayıları (g/adet) Lokasyon K.Maraş Ş.Urfa Diyarbakır Nazilli Adana g/adet 30,8 a 26,3 a 24,5 ab 19,6 b 19,4 b (Nedim Özbek, 2014)

28 Sap, dal parçaları, yaprak, olgunlaşmamış koza ve yabancı ot artıkları.) Toprak, taş, naylon, jüt parçaları vb. 28

29 29

30 Ülkemizde pamuklar çok kirli toplanmaktadır. 1 cm lik bir polyester atığının yaklaşık 300 kg lık bir pamuk balyasına karşılık geldiği ve bunun da yaklaşık 290 kg pamuk ipliği, 1500 adet tişört üretimi anlamına geldiği, bu materyallerdeki kirlenme nedeniyle kaybın 6 ila 15 bin dolar düzeyinde olacağı bilinmektedir. 30

31

32 Kirlenmenin Önlenmesine İlişkin Olarak Alınacak Tedbirler Kütlü pamukların temiz toplanması, taşınması, muhafazasını sağlamak amacıyla bir Bakanlar Kurulu (2003/6189 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı) tarih ve sayılı Resmi Gazete de Kararı çıkarılmıştır. 32

33 Çırçırlama ve Standardizasyon Pamuğun iplik fabrikalarında işlenmeden önce roller-gin ve saw-gin çırçır fabrikalarında çırçırlanması gerekir. Çırçır fabrikalarının çalışma koşulları ile ilgili olarak; 33

34 1705 sayılı Kanun Tüzükler Pamukların kontrolü (1953) Çırçır-prese fabrikalarının kontrolü (1972) 1999/18 sayılı Tebliğ - kütlü pamuk naklinin önlenmesi 2003/6189 sayılı BKK kütlü pamuklarda kirlenmenin önlenmesi 2001/20 Sayılı Tebliğ - preselenmiş pamukların standardizasyonu 2001/21 Sayılı Tebliğ - ambalajlama 2009/37 Sayılı Tebliğ Tek Balya Sistemi 2012/25 Sayılı Tebliğ Kontrolüne ilişkin tebliği 2012/27 Sayılı Tebliği-- Standardizasyona ilişkin tebliği 34

35 Çizelge 6. Çırçır-prese Fabrikalarının Hammadde Alımlarında Uyguladıkları Kriterlerin Dağılımları Hammadde Alım Kriterleri Fabrika Sayıları (adet) Fabrika Sayıları (%) Renk Yabancı madde ve kirlilik Randıman Nem Tohum çeşidi TOPLAM (Erkan Özel, 2015)

36 Çizelge 7. Çırçır-prese Fabrikalarının Pamuk Tasnifinde Önem Verdikleri Kriterlerin Dağılımları Pamuk Tasnif Kriterleri Fabrika Sayıları (adet) Fabrika Sayıları (%) Renk Yabancı madde ve kirlilik Nem Lif özellikleri ve standardizasyon Tohum çeşidi TOPLAM (Erkan Özel, 2015)

37 Çizelge 8. İplik Fabrikalarının Yerli Pamuktan Şikayet Durumlarının Dağılımları Yerli Pamuktan Şikayet Durumları Fabrika Sayıları (adet) Fabrika Sayıları (%) Yabancı madde şikayeti Standardizasyon şikayeti Lif kalite şikayeti Fiyat yüksek şikayeti TOPLAM (Erkan Özel, 2015)

38 38

39 Depolama koşullarının yetersizliği, İşletmelerde kurutma ve temizleme sistemleri kurulmalıdır. Islak pamuklarda ise, temizlenme oranı azalmakta, nep oranı artmakta ve çırçırlama sırasında pamukların sistem unsurlarına dolanması ve sürtünmenin artması sonucu yangın çıkabilmektedir. 39

40 Nemlendirme sistemi, Çeşitlerin tohum kabuğu kalitesi, Çırçır makinesi ayarları önemlidir. Hasat makinesi ile hasat edilen pamukların saw-gin veya Rotobar çırçır makineleri ile çırçırlanmalıdır. 40

41 Ülkemizde daha çok derece standartları uygulanmakta olup, Renk, Yabancı Madde Hazırlama Durumu (Çırçırlama) dikkate alınmaktadır. Bölgesel Bazda ise Ege Pamuğu, Ege tipi Çukurova tipi olmak üzere 3 tipe ayrılmaktadır

42 Türkiye pahalı pamuk üreten ülkelerden birisidir. Ülkemizde iş gücü diğer ülkelere göre pahalıdır. Üretim girdilerinin fiyatları yüksektir. (akaryakıt, gübre, zirai ilaç vb.) 42

43 Çizelge 9. Pamuğun üretim Maliyeti, Toplam Destekleme Ödemesi ve Kütlü Fiyatları Karşılaştırması Ekonomik göstergeler A- Türkiye de 1 kg kütlü pamuğun maliyeti (TL) TEBGE verilerine göre TZOB verilerine göre B- Kütlü pamuk satış fiyatı (TL/kg) C- Destekleme ödemesi (TL/kg) D- Üreticinin eline geçen (B + C) kg kütlü pamukta net üretici karı (D-A) TEBGE üretim maliyeti hesabına göre TZOB üretim maliyeti hesabına göre

44 Öneriler Kütlü pamuğun temiz olarak toplatılması sağlanmalıdır (makinalı hasat). Tohum nemi %10 dan düşük olduğunda kütlü hasadına başlanılmalıdır veya nemli pamuklar kurutulduktan sonra depolanmalıdır. Hasat sırasında naylon ip, naylon çuval v.b. imalat ürünleri kullanılmamalıdır. 44

45 Sabah erken saatlerde çiğ oluşuyor ise; çiğ kalktıktan sonra hasada başlanmalıdır. Hasattan önce yapraklar uygun zamanda döktürülmelidir. Pamuk ekimi, zamanında yapılmalı ve geç ekimlerden kaçınılmalıdır Yetiştirilme devresinde; hastalık, zararlı ve yabancı ot mücadelesi uygun bir şekilde yapılmalıdır. 45

46 Çeşitlerin tohum kabuğu kalitesi iyileştirilmelidir. Aşırı gübreleme ve sulamadan kaçınılmalıdır. Çırçır makinalarının ayarı iyi yapılmalı ve lif dolanmaları, kırılma, tohum kabuğunu kırma, lifte tohum bırakma gibi istenmeyen durumlar önlenmelidir. Kütlü pamuklar nemli olarak uzun süre depoda bekletilmemelidir. 46

47 Ülkemizdeki yaklaşık 580 e yakın rollergin işletmelerinin ne kadarında kütlü temizleyici (extractör) olduğu bilinmemektedir. Varolanlarda ise, verimli bir çalışma ile temizlik yapıldığı tartışılabilir. Depo temizliği ve havalandırılmasına özen gösterilmelidir. Preseleme sırasında pamuğa en fazla %8.5 e kadar nem verilmelidir. Ancak uygulamada daha yüksek rakamlara rastlanmıştır. 47

48 Lif temizleyici (lint cleaner) sistemlerinin bakım ve ayarları mutlaka yapılmalıdır. İşletmeler veya birlikler, kütlü alımlarında, kütlü nemi ve yabancı madde oranına göre değerlendirme yapmalı; temiz ve nemi az olan pamuklara prim verilmelidir. Çırçır işletmeleri, yabancı madde tayininde kullanılan cihazlar temin etmelidir. Çırçırlama ve standardizasyon ile ilgili yönetmelikler gözden geçirilmelidir.

49 Teşekkürler