KUR SAVAŞLARI TİM BAŞKANI MEHMET BÜYÜKEKŞİ İLE RÖPORTAJ KONUK YAZAR SERVET YILDIRIM BASEL III: PROF.DR. İSMAİL ERTÜRK UZMAN GÖRÜŞÜ: BURÇİN MAVİTUNA

Transkript

1 Ekim 2010 KUR SAVAŞLARI TİM BAŞKANI MEHMET BÜYÜKEKŞİ İLE RÖPORTAJ KONUK YAZAR SERVET YILDIRIM BASEL III: PROF.DR. İSMAİL ERTÜRK UZMAN GÖRÜŞÜ: BURÇİN MAVİTUNA FİNANSAL BİLGİ DEĞİŞİM PROTOKOLÜ (FIX) TEMETTÜ ENDEKSİ VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ

2

3 Yönetim Kurulu Başkanı nın Mesajı Değerli Vobjektif okuyucuları, Bu sayıyla birlikte 2010 yılını da uğurluyoruz. Küresel krizin etkileri bu yıl, özellikle gelişmekte olan ülkeleri terk etti un son çeyreğinden itibaren büyüme trendine giren Türkiye ekonomisi, 2010 yılının ilk yarısında çift haneli büyüdü. Sanayi üretimindeki kesintisiz artış, bu yıl için yüzde 5 olan büyüme tahminlerini yüzde 8 e kadar çekmiş durumda. Türkiye, bu yüksek büyümeyi, canlı iç pazarı sayesinde yakaladı. Kriz öncesi dönemi bile geride bırakan iç pazar, bankaların kredi verme iştahını da tetikledi. Bankaların kullandırdığı krediler yüzde 26.4 arttı. Mevduatın krediye dönüşme oranı yüzde 80 i aştı. Ancak canlı iç pazarın yarattığı katma değer, dış ticarette maalesef negatif etkiye dönüştü. Türkiye nin Avrupa Birliği gibi geleneksel pazarlarının yavaş büyümesi ve yaşanan kur savaşları, dış ticaret performansımızı önemli ölçüde olumsuz etkiledi. Bu yılın ilk 9 ayında ihracat yüzde 12 artarken, ithalattaki artış yüzde 29.8 i buldu. İhracatçılar, haklı olarak kurun seviyesinden rahatsızlıklarını dile getiriyorlar. Ekim ayı itibariyle bu yıl Euro+Dolar sepeti Türk Lirası karşısında yüzde 6 değer kaybederken, aynı dönemde enflasyon yüzde 7 ye yaklaştı. Bu rakamlar, rekabetin can yakıcı olduğu dünya pazarlarında gerçekten büyük dezavantaj. Türkiye serbest kur rejimini uygulama konusunda kararlı. Dolayısıyla bu konjonktürde hiç kimsenin elinde kurun seviyesini değiştirecek sihirli enstrümanlar yok. Merkez Bankası nın döviz alımını hızlandırmasının bile gerilemeyi önlememesi bunun ispatı. Geriye yapılabilecek iki şey kalıyor: Kurdaki olası dalgalanmalara karşı korunma araçlarını daha etkin bir şekilde kullanmak ve daha verimli çalışmak. Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası nın (VOB) önemli kuruluş amaçlarından biri de, Türk girişimcisinin, çağdaş dünyada var olan çeşitli finansal enstrümanları kullanmasını sağlamak. Borsamızda işlem giren Dolar-TL ve Euro-TL vadeli işlem kontratları, kur riski taşıyan şirketlerimizin dalgalanmalara karşı kendilerini korumaları için tasarlandı. Biz, bu kontratların özellikle ihracatçılarımız için iyi bir seçenek olduğunu düşünüyoruz. Kriz sürecini son derece etkili yöneten Merkez Bankası Başkanımız Sayın Durmuş Yılmaz ın, ihracatçılara kur riskinden korunmak için her defasında VOB u adres göstermesi bu nedenle bizim için çok anlamlı. Şu anda VOB daki döviz vadeli kontratlarının ortalama işlem hacmi milyon doları buluyor. Biz bu rakamın, bunun 10 katına rahatlıkla çıkabileceğini düşünüyoruz. Bunun için gerekli düzenlemeler de yapıldı aslında. Şirketlere VOB daki kazançları nedeniyle uygulanan stopaj, Maliye ve SPK nın anlayışlı yaklaşımıyla sıfırlandı. Biz de borsa olarak şirketlere döviz kontratlarında uyguladığımız teminat oranını yüzde 10 civarında indirdik. Bu gelişmelerin ihracatçılar arasında ilgiyle karşılandığını biliyoruz. Türkiye İhracatçılar Meclisi 1

4 (TİM) Başkanı Sayın Mehmet Büyükekşi ile, sayıları 48 bini aşan ihracatçıların VOB dan daha fazla yararlanmasını sağlamak için birlikte bir çalışma yürütme kararı aldık. Umarım gelecek yıl bu çabalar somut sonuca dönüşür. Bu, herkes için çok önemli. Çünkü ekonomide görece sağlanan istikrara karşın kurda geleceğe ilişkin belirsizlik sürüyor. SPK nın yaptığı son beklenti anketinde, gelecek bir yılda yatırımcıların yarısı artış beklerken, diğer yarısı düşüş ya da stabilite öngörüyor. Değerli okurlar, VOB olarak Ekim ayında FIA tarafından Singapur da düzenlenen Asya Türev Piyasalar Kongresi ne katıldık. Bu kongrede Asya türev borsaları tarafından Türkiye ye gösterilen büyük ilgi, Doğu daki yatırımcılara daha fazla ilgi göstermemiz gerektiğinin işareti oldu. Pamukta vadeli kontratları canlandıracağını düşündüğümüz lisanslı depoculuğu hayata geçirme konusunda çok aşama kaydettik. Yeni yılla birlikte bu konuda somut gelişmeleri kamuoyuyla paylaşabilir halde olacağımızı düşünüyorum. Yine 2010 yılı için başlatmayı öngördüğümüz opsiyonlar için deneme hazırlıklarına başladık. Profesyonel kadromuz, aracı kurumlarla opsiyon eğitimine start verdi yılının VOB ve Türkiye ekonomisi için çok daha verimli geçeceğini düşünüyorum. Saygılarımla. 2

5 3

6 Genel Müdür ün Mesajı Değerli VOBJEKTİF Okurları; Öncelikle Borsamızda işlem gören vadeli işlem sözleşmeleri ilgili olarak vergisel düzenlemeler bağlamında son derece olumlu ve önemli gelişmeler olduğunu ifade etmek isterim. Biliyorsunuz Borsamızda işlem gören endeks vadeli işlem sözleşmelerinde yerli ve yabancı tüm yatırımcılar için stopaj oranı sıfırlanmış durumda idi. Ancak endeks sözleşmeleri dışındaki diğer sözleşmelerde yerli yatırımcı için %10 oranında stopaj uygulaması devam ediyordu. Ayrıca VOB daki tüm sözleşmelerde Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) mükellefi olan kurumlar için de lehte kalan karlara %5 oranında BSMV uygulanmakta idi ve bu vergi özellikle kurumsal yatırımcının daha yoğun olduğu döviz vadeli işlem sözleşmelerindeki likiditemizi olumsuz etkiliyordu. Maliye Bakanlığı tarafından yapılan son derece yerinde bir düzenleme ile VOB da işlem gören vadeli işlem sözleşmelerindeki stopaj oranı, bu oranın zaten tüm yatırımcılar için yüzde sıfır olarak uygulandığı endeks vadeli işlem sözleşmeleri dışındaki diğer sözleşmelerde işlem yapan kurumsal yatırımcılar ve şirketler için 1 Ekim 2010 tarihinden itibaren sıfırlandı. Buna ek olarak, BSMV mükellefi kurumlar için VOB da elde edilen kazançlar üzerinden uygulanmakta olan % 5 oranındaki BSMV de sıfırlandı. Özetle kamu otoritesi konuyla ilgili olarak üzerine düşeni büyük ölçüde yaptı, bundan sonrası artık bize, üyelerimize ve yatırımcılarımıza düşüyor. Dışa açık bir ekonomi olan ülkemiz ekonomisinin rekabet gücünde, ekonomik istikrarımızın devamında önemli katkısı olacağına inandığımız döviz vadeli işlem sözleşmelerinde bundan sonra çok daha fazla banka ve aracı kurumun işlem yapacağını, dış ticaret ile uğraşan çok sayıda şirketin de Borsamızda işlem yapmaya başlayacağını düşünüyoruz. VOB döviz vadeli işlem sözleşmelerinin halihazırda şirketlerimizin büyük çoğunluğu tarafından tanınmadığının, bilinmediğinin farkındayız, şimdiye kadar vergi ile ilgili konular varken biz de bunları kullanmayan şirketlere fazla bir şey diyemiyorduk, artık gerçekten Çetin Ali Dönmez bahanemiz kalmadı. VOB olarak var gücümüzle döviz vadeli işlem sözleşmelerini şirketlerimize ve yatırımcılarımıza anlatacağız. Ülkemizin her tarafından bu konuyla ilgili bilgilendirme ve tanıtım amaçlı gelen tüm talepleri karşılamak arzusundayız. Yine gururla ifade etmek isterim ki, Borsamızla ilgili olumlu gelişmeler vergisel düzenlemeler ile sınırlı kalmadı. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) türev piyasalar düzenleyici otoritesi Commodity Futures Trading Commission (CFTC), Ağustos 2010 tarihi itibarıyla Amerikalı bireysel yatırımcıların ve yatırım fonlarının VOB-İMKB-30 sözleşmesinde alım satım yapmalarına imkan sağlayacak olan No-Action Letter belgesini yayımladı. Aslında, 2008 yılında yaptığımız başvuru özellikle 2008 yılında yaşanan global kriz ve CFTC de yaşanan yönetim değişimi nedeniyle beklediğimizden uzun sürede sonuçlandı. Ancak Amerika sermaye piyasaları düzenlemelerin yoğun olarak sorgulandığı ve tartışıldığı, Dodd-Frank Act olarak adlandırılan yeni sermaye piyasası düzenlemelerinin yapıldığı bir dönemde yine de bu mektubun yayımlanması bence Borsamız açısından ve ülkemiz açısından büyük başarıdır. Derecelendirme şirketlerinin halihazırda Türkiye ye yatırım yapılabilir ülke (investment grade) notu vermemiş olduğu dikkate 4

7 alındığında VOB un aldığı bu belgenin esasen vadeli piyasalar konusunda ülkemizi ve Borsamızı investment grade seviyesine yükselttiğini düşünüyorum. No-action Letter almamızın ardından gerek yabancı yatırımcı gerekse yabancı yatırımcılara hizmet sağlayan yazılım şirketlerinin VOB a ve işlem gören enstrümanlara daha fazla ilgi gösterdiğini de gözlemlediğimizi memnuniyetle ifade etmek isterim. Diğer taraftan, gelişen işlem hacmi ile birlikte, yurtiçinden ve yurtdışından yeni aracı kuruluşların Borsamıza ilgisi devam ediyor. Bu yıl içinde Borsamız üyesi aracı kuruluşların sayısının 100 e ulaşması hiç de sürpriz olmayacak. Ülkemiz şirketlerinin kur riski yönetiminde döviz vadeli işlem sözleşmelerinin öneminin farkında olan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nın değerli Başkanı Sayın Durmuş Yılmaz ın ihracatçılarımıza VOB u adres göstermesi bizleri gerçekten memnun etti. Bu çerçevede biz de VOB olarak sürece katkı sağlamak amacıyla döviz sözleşmelerinde uygulanan teminat tutarlarında indirime gittik. Umuyorum döviz sözleşmelerimiz giderek artan sayıda dış ticaret şirketi tarafından kullanılmaya başlanacak. Daha iyi haberler ile görüşmek dileğiyle 5

8 Bu sayıda... 6 Yıl:5 Sayı: Ekim 2010 VOBJEKTİF VADELİ İŞLEM VE OPSİYON BORSASI HABER BÜLTENİ Sahibi: Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası A.Ş. Temsilci: Çetin Ali Dönmez Sorumlu Müdür: Şamil Demirkan Mahiyeti: İktisadi Konular Yayın Türü: Yerel Süreli Yayın Yönetim Yeri: Akdeniz Caddesi Birsel İş Mrk. No:14 K:6 Alsancak İZMİR Te l: Fax: e-posta:vob@vob.org.tr Reklam: Aslı Ekiz aekiz@vob.org.tr Tel: Grafik & Basım Yeri: Toprak Ofset Mat. İnş.İhr. San. Tic. Ltd. Şti. Bornova Cad. No:9/Z-36 Öztim İş Mrk. Işıkkent-İZMİR Tel : Fax : Basım Tarihi: Yönetim Kurulu Başkanı nın Mesajı Genel Müdür ün Mesajı VOB dan Haberler Etkinlikler VOB dan Veriler Dünyadan Haberler Güncel Finansal Bilgi Değişim Protokolü - FIX Basel III Çözüm mü Yoksa Sorunun Parçası mı Röportaj Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı Mehmet Büyükekşi Konuk Yazar Servet YILDIRIM CNBC-e Genel Yayın Yönetmeni ve Radikal Gazetesi Yazarı Uzman Görüşü Burçin MAVİTUNA Yatırımcı ile Yeniden... Uzman Gözüyle "Kur Savaşları" Araştırma Temettü Endeksi Vadeli İşlem Sözleşmeleri

9 VOB dan Haberler VOB dan Haberler MERKEZ BANKASI BAŞKANI ihracatçiya "VOB U ETKIN KULLANIN" MESAJI Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz, Türkiye İhracatçılar Meclisi üyeleri ile düşük döviz kuru konusunda ihracatçıların çekincelerini görüşmek üzere düzenlenen toplantıda bir araya geldi. Yılmaz, Türkiye İhracatçılar Meclisi Genişletilmiş Bakanlar Kurulu toplantısında ihracatçılara kur riskini VOB u etkin kullanarak yönetebileceklerini iletti. Ayrıca Yılmaz, ihracatçıların VOB u kullanarak işlem yapmaları sonucunda döviz kurunda yaşadıkları belirsizlikleri en aza indirebileceklerine ve bu piyasanın ihracatçıların şikayetlerinin bir kısmını giderebileceğine değindi. DÖVİZ SÖZLEŞMELERİNDE TEMİNATLAR İHRACATÇININ KULLANIMINI KOLAYLAŞTIRMAK İÇİN DÜŞÜRÜLDÜ VOB, döviz piyasasında yaşanan dalgalanmalar sonucu üzülen ihracatçının problemlerine hızlı bir şekilde çözüm getirdi. VOB döviz sözleşmelerinden yararlanmak isteyen ancak teminatları yüksek bulan ihracatçıların şikayeti dikkate alınarak, ihracatçılara kur riskine karşı VOB da korunmayı daha avantajlı ve etkili bir hale getirmek için VOB TL/DOLAR ve VOB TL/EURO sözleşmelerinde teminatlar düşürüldü. VOB ALIM SATIM SİSTEMİNİN TANITIMLARI BAŞLADI VOB un önümüzdeki yıl içerisinde devreye almaya planladığı alım satım sistemine ilişkin tanıtım ve bilgilendirme toplantıları başlatıldı. Yeni yazılım sistemi ile ilgili olarak yapılan bilgilendirme toplantılarının ilki 7 Ekim 2010 tarihinde Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşlar Birliği nde (TSPAKB) gerçekleşti. Gerçekleşen üye bilgilendirme toplantısında; VOB yeni yazılım sistemine ait ön tanıtım kapsamında sistemin önyüzü, hesaplar, emirler, işlem öncesi ve sonrası risk kontrolleri, teminatlandırma esasları, takas ve opsiyonlar gibi konulara değinilerek sistemin genel işleyişinden bahsedildi. YILIN EN İYİ WEB SİTESİ : İnternetin Oscar ödülü olarak bilinen ve 2002 yılından beri düzenlenen Altın Örümcek Web Ödülleri nin sekizincisi Eylül 2010 tarihinde 2009 yılının en iyilerini seçmek üzere düzenlendi. Düzenlendiği tarihten bu yana internet ve web üzerinde yaratılan projeler arasında en başarılısını belirleyen Altın Örümcek Web Ödüllerinde En İyi Web Sitesi Ödülü bu yıl VOB un adlı tanıtım sitesine verildi. 7

10 CBOE DE OPSİYON SÖZLEŞMELERİNE İLİŞKİN PİYASA GÖZETİMİ ÇALIŞTAYI CBOE de Opsiyon Sözleşmelerine İlişkin Piyasa Gözetimi Çalıştayı 27 Eylül 01 Ekim 2010 tarihleri arasında VOB Genel Müdür Yardımcısı Yaman Başaran, Gözetim Müdürü Gökhan UGAN ve Gözetim Müdürlüğü personelimizin yanı sıra, çalıştaya davet edilen SPK uzmanlarının katılımlarıyla Chicago'da gerçekleştirildi. Gözetim Müdürlüğümüz tarafından Nisan ayı içerisinde CBOE ile başlatılan görüşmeler sonucunda CBOE VOB işbirliği ile hazırlanan çalıştayda, önümüzdeki sene Borsamızda işleme açılması planlanan opsiyon sözleşmelerine yönelik piyasa gözetimi konusu ele alınmış, CBOE nin ve VOB un genel yapısı ve işleyişi, CBOE de ve VOB da piyasa gözetimi ilkeleri hakkında bilgi alış verişinde bulunularak, örnek vakalar üzerinde çalışılmıştır. VOB İMKB ENDEKS FARKI, DOLAR/ ONS ALTIN VE EUR/USD ÇAPRAZ KURU VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİNİ İŞLEME AÇIYOR Piyasa katılımcılarına birçok alanda farklı ürünler sunarak risk yönetimi ve yatırım yollarını çeşitlendirmiş olan VOB, Aralık ayı içerisinde mevcut listelenmiş sözleşmelerine üç yeni vadeli işlem sözleşmesi daha ekliyor. Dayanak varlıkları İMKB Endeks Farkı, Dolar/Ons Altın ve EUR/USD Çapraz Kuru olacak olan vadeli işlem sözleşmeleri ile piyasaya yeni yatırım ve risk yönetimi araçları sunulmuş olacak. Özellikle piyasa katılımcılardan gelen talep doğrultusunda yapılandırılmış olan yeni sözleşmelerin yatırımcılar tarafından büyük ilgi göreceği düşünülüyor. 8

11 Etkinlikler Etkinlikler İstanbul Finans Zirvesi Eylül tarihleri arasında Bahçeşehir Üniversitesi nin Beşiktaş Kampüsünde düzenlenen İstanbul Finans Zirvesi ne hükümet yetkililerin yanı sıra dünyadan bir çok üst düzey finans yöneticisi katıldı. Genel Müdürümüz Çetin Ali Dönmez in de konuşmacı olarak katıldığı zirvede VOB da bir stand ile temsil edildi. VOB standında yatırımcılara ve şirket yöneticilerininin yanı sıra üniversite öğrencilerine de VOB hakkında bilgi verildi. Konferansta özellikle Asya-Pasifik Bölgesi vadeli işlem borsalarındaki son durum ve dünyadaki vadeli işlem piyasalarındaki genel gelişmeler üzerinde duruldu. Oturumlarda sektörde faaliyet gösteren yöneticiler konuşmacı olarak ağırlandı ve bunun yanında konferans süresince sektörle ilgili 23 şirket stant açarak kendilerini ve faaliyet konularını tanıttı. VOB FIA Asia Derivatives Conference 2010 a Katıldı The Futures Industry Association (FIA), Asya Bölgesi Türev Araçlar Konferansları nın beşincisini Ekim 2010 tarihleri arasında Singapur da düzenledi. Bu konferansların önceki ayakları Pekin, Mumbai, Taipei ve Tokyo da gerçekleşmişti. Konferansın ilk günü Yönetim Kurulu Başkanımız Sayın Işınsu Kestelli Asia Update: Korea, Malaysia, Singapore, Thailand, Turkey konulu günün ikinci oturumunda konuşmacı olarak yer aldı ve Borsamızı tanıtıcı bir sunum yaparak Asyalı yatırımcıları Türkiye ye yatırım yapmaya davet etti. Aynı oturumda Malezya, Kore, Tayland ve Singapur dan Borsa ve aracı kurum yetkilileri kendi piyasalarını tanıtıcı konuşmalar gerçekleştirdiler. Ayrıca konferansta Borsamız da tanıtıcı bir stand 9

12 açtı. Standımızı yabancı borsaların yönetici ve çalışanları, fon yöneticileri, bireysel yatırımcılar, çeşitli ülkelerin sermaye piyasası kurulu temsilcileri, teknoloji şirketlerinin ve medya kuruluşlarının temsilcileri ziyaret etti. Çok sayıda ziyaretçiye VOB detaylı şekilde tanıtılmış oldu. Borsamızın bu Konferans a katılımıyla özellikle son dönemde yoğun bir sermaye birikimi olan Uzak Doğu ülkelerinde Borsamızın ve ülkemiz sermaye piyasalarının tanıtımı etkin şekilde yapılmış oldu. Konferansa katılımımız ile VOB hakkında henüz bilgi sahibi olmayan bu bölgedeki çok sayıda yatırımcının sözleşmelerimizin farkına varması sağlandı. VOB Futures & Optıons Expo 2010 a Katıldı VOB bu yıl Futures Industry Association tarafından 26. sı düzenlenen Futures & Options Expo 2010 a katıldı. FIA tarafından düzenlenen fuar 5000 ve üzeri piyasa profesyonelini bir araya toplayan ve türev piyasalar üzerine düzenlenen en büyük organizasyon olma özelliğini taşıyor. Kasım ayı içerisinde Chicago da düzenlenen ve VOB un da stand açtığı fuarda diğer katılımcılar arasında dünyanın önde gelen vadeli işlem ve opsiyon borsaları, teknoloji şirketleri, veri yayıncılar ve aracı şirketler de bulundu. Güney Kore de Türk Sermaye Piyasaları Etkinliği Ülkemiz sermaye piyasalarının yurtdışı yatırımcılara, düzenleyici ve denetleyici otoritelerine tanıtımı ve karşılıklı işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla, Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği (TSPAKB) tarafından düzenlenen Turkish Capital Market Days in Seoul etkinliği 21 Ekim 2010 tarihinde Güney Kore de gerçekleştirilmiştir. Söz konusu etkinliğe Sermaye Piyasası Kurulu, İMKB, Takasbank, Merkezi Kayıt Kuruluşu, TCMB ve Borsamızdan temsilciler katılmıştır. Sermaye Piyasası nın önde gelen aktörlerine ve yatırımcılarına Genel Müdürümüz Sayın Çetin Ali Dönmez tarafından bir sunum yapılmıştır. 10

13 VOB dan Veriler VOB dan Veriler VOB Piyasa ve Takas Müdürlüğü Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası faaliyete geçtiği günden itibaren gösterdiği istikrarlı gelişimini 2010 yılında da sürdürüyor yılı Ocak-Eylül dönemini kapsayan 9 aylık sürede Borsamız piyasa katılımcılarının artan ilgisiyle büyümeye devam ederek bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla oldukça yüksek bir performans sergilemiştir. İşlem Hacmi Aşağıdaki grafikte 2010 yılının ilk dokuz aylık döneminde gerçekleşen aylık işlem hacmi ve aylık işlem hacmi değişim değerleri gösterilmektedir: Borsamız aylık ortalama işlem hacmi, 2010 yılı Ocak-Eylül ayları arasındaki dönemde %25 yükselerek 34,8 milyar TL ye çıkmıştır yılı ilk dokuz aylık dönemde milyon TL seviyesinde olan günlük ortalama işlem hacmi değeri ise 2010 yılının aynı dönemi için %31 artış göstererek milyon TL ye ulaşmıştır yılının ilk dokuz ayında Borsamız toplam işlem hacminin %97,40 ı hisse senedi endeks sözleşmelerinde, %2,38 i döviz sözleşmelerinde ve %0,22 si emtia ve faiz sözleşmelerinde gerçekleşmiştir İşlem Hacmi Bu dönemde gerçekleşen toplam işlem hacminin dayanak varlık bazında yüzdesel dağılımı aşağıdaki grafikte gösterilmektedir: Dayanak Varlık Bazında İşlem Hacminin (TL) Yüzdesel Değişimi (2010 Ocak-Eylül) % 0,22 Oca-2010 Şub-2010 Mar-2010 Nis-2010 May-2010 Haz-2010 Tem-2010 Ağu-2010 Eyl-2010 % yılının ilk dokuz ayında gerçekleşen toplam işlem hacmi TL ile 2009 yılı aynı dönem işlem hacmine göre %31 artmıştır yılında yaklaşık 27,8 milyar TL olarak gerçekleşen Ocak-Eylül 2010 dönemi Borsamız işlem hacminin yerli ve yabancı yatırımcılar arasındaki yüzdesel % 97,40 dağılımı aşağıdaki grafikte gösterilmektedir: 11

14 İşlem Hacmi Yerli /Yabancı Dağılımı (2010 Ocak-Eylül) %89,96 %10,04 gerçekleşen işlem sayıları aylar itibarı ile gösterilmektedir: Emir Sayısı - İşlem Sayısı Aylık Değişim Grafikden de görüldüğü gibi Ocak-Eylül 2010 dönemi itibarıyla işlem hacmimizin %89,96 sı yerli yatırımcılar, %10,04 ü ise yabancı yatırımcılar tarafından gerçekleştirilmiştir. Açık Pozisyon Aşağıdaki grafikte 2010 yılının başından Eylül ayı sonuna kadar gerçekleşen aylık bazda günlük ortalama açık pozisyon değerlerinin seyri gösterilmektedir: Aylık Bazda Günlük Ortalama Açık Pozisyon Değerinin Gelişimi yılı başlarında ay sonlarındaki pozisyon kapamalardan dolayı nispeten düşük olan Borsamız açık pozisyon değeri, süregelen aylarda yükselmeye başlamış ve bu eğilim artan ivme ile devam etmiştir yılı Eylül ayında, aylık bazda günlük ortalama açık pozisyon değeri milyon TL ye ulaşmıştır yılı ilk dokuz aylık süreçte günlük ortalama açık pozisyon sayısı adet olmuştur. Aynı dönemde en yüksek açık pozisyon sayısına adet ile 30 Eylül 2010 tarihinde ulaşılmıştır. Emir Sayısı İşlem Sayısı Oca-2010 Şub-2010 Mar-2010 Nis-2010 May-2010 Haz-2010 Tem-2010 Ağu-2010 Eyl ,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% -5,00% -10,00% -15,00% -20,00% -25,00% Aşağıdaki grafikte 2010 yılı başından Eylül ayı sonuna kadar geçen sürede alım-satım sistemine girilen emir sayıları ve bu emirler sonucunda Borsamızda 2010 yılı ilk dokuz ayında alım-satım sistemine toplam adet emir gönderilmiş, bunun karşılığında adet (tek taraflı) işlem gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde sisteme girilen emir sayısı 2009 yılı ilk dokuz ayına oranla %1 artarken gerçekleşen işlem sayısı ise aynı döneme göre %2 azalmıştır. Ocak-Eylül 2010 dönemi itibariyle alım-satım sistemimize girilen günlük ortalama emir sayısı adet ve sistemimizde gerçekleşen günlük ortalama işlem sayısı adet olmuştur yılı aynı dönemine göre günlük ortalama emir sayısı %1 artmış, günlük ortalama işlem sayısı ise %2 oranında azalmıştır. Alım-satım sistemimizdeki emir gerçekleşme oranı 2009 yılı Eylül ayı itibari ile %57,85 seviyesinde iken, bu oran Eylül 2010 itibarı ile %55,11 olarak gerçekleşmiştir. Günlük en yüksek emir ve işlem sayısı rekoru 21 Mayıs 2010 tarihinde kırılmıştır. Bu tarihte sisteme toplam adet emir gönderilmiş ve sistemimizde adet (tek taraflı) işlem geçekleşmiştir. Hesap Sayıları Ocak 10 Şubat 10 Mart 10 Nisan 10 Mayıs 10 Haziran 10 Temmuz 10 Ağustos 10 Eylül 10 Aşağıdaki grafikte 2010 yılının ilk dokuz ayında Borsamızdaki toplam hesap sayısının gelişimi aylar itibarı ile gösterilmektedir: Borsamızda işlem yapmak isteyen yatırımcıların Borsamız üyeleri aracılığıyla Takasbank nezdinde açtırdıkları toplam vadeli işlem hesap sayısındaki yükseliş trendi 2010 yılında da devam etmektedir. 12

15 Oca.10 Hesap Sayısı Şub.10 Mar.10 Nis.10 May.10 Haz.10 Tem.10 Ağu.10 Eyl.10 Hesap Sayısı derinlikli veri yayını kullanıcı sayıları sırasıyla %31, %-3 ve %10 oranlarında değişim göstermiş olup toplam kullancı sayısı %14 oranında artarak e yükselmiştir. Veri yayıncılarımız aracılığıyla yayınlanmakta olan Borsamız verilerine ilişkin kullanıcı sayıları Eylül 2010 itibarıyla aşağıdaki tabloda gösterilmektedir: Eylül 2010 itibarı ile toplam hesap sayısı 2009 yılı sonuna göre yaklaşık %14 artış kaydederek ye ulaşmıştır Garanti Fonu Herhangi bir üyenin temerrüde düşmesi durumunda takas yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde işlem teminatlarının yanı sıra kullanılabilecek olan Garanti Fonu TL değeri; VOB bünyesine katılan yeni üyeler tarafından ödenen Garanti Fonu asgari katkı payı tutarları ve VOB da tutulan açık pozisyonlar sonucu yapılandırılan Garanti Fonu değişken katkı payları ile doğru orantılı olarak değişim göstermektedir. Eylül 2010 sonu itibarıyla Garanti Fonu değeri 75 milyon TL yi geçmiştir. Veri Yayını Borsamızda oluşan veri ve bilgilerin yayınını yapan veri yayıncılarımızın listesi aşağıda alfabetik olarak yer almaktadır: Bloomberg L.P. CQG Inc. Foreks Bilgi İletişim Sistemleri A.Ş. Matrix Bilgi Dağıtım Hizmetleri A.Ş. Plato Veri Dağıtım Hizmetleri A.Ş. Reuters Enformasyon Ltd. Şti yılı ilk dokuz aylık döneme kıyasla 2010 Ocak- Eylül döneminde yüzeysel, derinlikli ve kapsamlı Aşağıdaki grafikte veri yayını toplam kullanıcı sayısının 2010 Ocak-Eylül dönemindeki gelişimi gösterilmektedir: Ocak 10 Sanal Ortamda VOB Veri Yayın Kullanıcı Sayısı Şubat 10 Mart 10 Nisan 10 Mayıs 10 Haziran 10 Temmuz 10 Ağustos 10 Toplam Kullanıcı Sayısı Bir Önceki Aya Göre Değişim (%) Eylül yılının ilk dokuz aylık döneminde Borsamız internet adresi olan günde ortalama kez hit almış, günlük ortalama kişi tarafından ziyaret edilmiştir. Borsamız İngilizce internet adresi olan www. turkdex.org.tr ise aynı dönemde günde ortalama kez hit almış, günlük ortalama 301 kişi tarafından ziyaret edilmiştir. 2% 1% 1% 1% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 13

16 Alım Satım Takvimi (Ekim 2010 itibari ile) Endeks İMKB F_IX Ekim İMKB F_IX Kasım İMKB F_IX Ekim İMKB F_IX Aralık İMKB F_IX Şubat Faiz G-DİBS 238F_IR250412B1010 Ekim Döviz TL / ABD $ Kuru 301F_FXUSD1010 Ekim TL / ABD $ Kuru 301F_FXUSD1210 Aralık TL / ABD $ Kuru 301F_FXUSD0211 Şubat TL / EURO Kuru 311F_FXEUR1010 Ekim TL / EURO Kuru 311F_FXEUR1210 Aralık TL / EURO Kuru 311F_FXEUR0211 Şubat Emtia Egepamuk 401F_CMCOT1010 Ekim Egepamuk 401F_CMCOT1210 Aralık Egepamuk 401F_CMCOT0311 Mart Egepamuk 401F_CMCOT0511 Mayıs Egepamuk 401F_CMCOT0711 Temmuz AKS Buğday 411F_CMWHN1210 Aralık AKS Buğday 411F_CMWHN0311 Mart Altın 501F_CMGLD1010 Ekim Altın 501F_CMGLD1210 Aralık Altın 501F_CMGLD0211 Şubat Döviz TL / ABD $ Kuru P_302F_FXUSD1110 Kasım TL / ABD $ Kuru P_302F_FXUSD0111 Ocak TL / EURO Kuru P_312F_FXEUR1110 Kasım TL / EURO Kuru P_312F_FXEUR0111 Ocak

17 2010 Yılı Resmi Tatil Günleri Cumhuriyet Bayramı 1/2 Gün 28 Ekim Perşembe Cumhuriyet Bayramı 1 Gün 29 Ekim Cuma Kurban Bayramı Arifesi 1/2 Gün 15 Kasım Pazartesi Kurban Bayramı 1 Gün 16 Kasım Salı Kurban Bayramı 1 Gün Kasım Çarşamba Kurban Bayramı 1 Gün 18 Kasım Perşembe Kurban Bayramı 1 Gün 19 Kasım Cuma Toplam İşlem Hacminde İlk 20 Üye ( Ocak - Eylül ) İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. TÜRKİYE GARANTİ BANKASI A.Ş. SANKO MENKUL DEĞERLER A.Ş. TURKISH YATIRIM A.Ş. MARBAŞ MENKUL DEĞERLER A.Ş. DENİZ YATIRIM MENKUL KIYMETLER A.Ş. YAPI KREDİ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. EFG İSTANBUL MENKUL DEĞERLER A.Ş. YATIRIM FİNANSMAN MENKUL DEĞERLER A.Ş. AKBANK T.A.Ş. TERA MENKUL DEĞERLER A.Ş. HALK YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. MİRA MENKUL DEĞERLER A.Ş. GEDİK YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. DESTEK MENKUL DEĞERLER A.Ş. FİNANS YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. TACİRLER MENKUL DEĞERLER A.Ş. GLOBAL MENKUL DEĞERLER A.Ş. MEKSA YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. TEB YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,00 15

18 Endeks Sözleşmeleri Toplam İşlem Hacminde İlk 20 Üye (Ocak - Eylül) İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. SANKO MENKUL DEĞERLER A.Ş. TÜRKİYE GARANTİ BANKASI A.Ş. TURKISH YATIRIM A.Ş. MARBAŞ MENKUL DEĞERLER A.Ş. DENİZ YATIRIM MENKUL KIYMETLER A.Ş. YAPI KREDİ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. EFG İSTANBUL MENKUL DEĞERLER A.Ş. YATIRIM FİNANSMAN MENKUL DEĞERLER A.Ş. AKBANK T.A.Ş. TERA MENKUL DEĞERLER A.Ş. HALK YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. MİRA MENKUL DEĞERLER A.Ş. GEDİK YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. DESTEK MENKUL DEĞERLER A.Ş. FİNANS YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. TACİRLER MENKUL DEĞERLER A.Ş. GLOBAL MENKUL DEĞERLER A.Ş. MEKSA YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. TEB YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş Döviz Sözleşmeleri Toplam İşlem Hacminde İlk 20 Üye (Ocak - Eylül) İŞ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. TÜRKİYE GARANTİ BANKASI A.Ş. AKBANK T.A.Ş. TERA MENKUL DEĞERLER A.Ş. KAPİTAL MENKUL DEĞERLER A.Ş. YAPI KREDİ YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. HALK YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. YAPI VE KREDİ BANKASI A.Ş. DENİZ YATIRIM MENKUL KIYMETLER A.Ş. ZİRAAT YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. DEUTSCHE BANK A.Ş. TURKISH YATIRIM A.Ş. DELTA MENKUL DEĞERLER A.Ş. ING BANK A.Ş. YATIRIM FİNANSMAN MENKUL DEĞERLER A.Ş. SANKO MENKUL DEĞERLER A.Ş. FİNANS YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. DESTEK MENKUL DEĞERLER A.Ş. OYAK YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. GLOBAL MENKUL DEĞERLER A.Ş. 16

19 Dünyadan Haberler EKİM 2010 VADELİ İŞLEM VE OPSİYON BORSASI VOBJEKTİF Dünyadan Haberler CME Grup 1 Kasım 2010 Tarihinde Yağış Miktarına Dayalı Vadeli İşlem Ve Opsiyon Sözleşmelerini Açarak Bir İlke İmza Atacak Birçok sektörün karlılığını etkileyen yağış miktarı üzerine ilk risk yönetim aracı CME grup tarafından işleme açılacak. CME grup, yağış miktarı endeksine dayalı vadeli işlem sözleşmelerini ve bu sözleşmelere dayalı opsiyonları işleme açarak bir ilki gerçekleştirecek. Bu yeni türev ürünler, hem büyük hem de küçük çaplı piyasa oyuncularının, yağış miktarına bağlı olarak maruz kaldıkları riskleri yönetmelerine imkan tanıyacak. CME den Yağmur Miktarı Üzerine Yeni Sözleşmeler CME yere düşen yağmur miktarı üzerine çıkaracağı vadeli işlem sözleşmelerini ve bu vadeli işlem sözleşmeleri üzerine düzenlenecek olan opsiyon sözleşmelerini 1 Kasım 2010 tarihinde işleme açmayı planlıyor. Dokuz farklı sözleşmeye konu olacak yerler O Hare, Dallas-Fort Worth, Des Moines, Detroit Metro, Jacksonville, New York LaGuardia, Portland, Raleigh/Durham hava alanları ve Los Angeles Downtown USC kampüsü olacak. Bu yeni sözleşmelerin fiyatlandırmaları var olan mevsimsel sıcaklık, fırtına ve kar yağışı sözleşmeleri baz alınarak belirlenecek. Sözleşmelerin hava şartlarından etkilenen iş kollarında hava değişimi nedeniyle maruz kalınan riski azaltmak amacıyla kullanılacağı düşünülmektedir. CBOE Future Exchange VIX Endeksi Vadeli İşlem Sözleşmesine Dayalı Haftalık Opsiyonları İşleme Açtı 28 Eylül 2010 tarihinde, CBOE Future Exchange Volatilite Endeksi (VIX) vadeli işlem sözleşmesine üzerine yazılı, ilk haftalık opsiyonları işleme açtı. NYSE Euronext Lizbon, İki Yeni Borsa Yatırım Fonu Çıkartıyor NYSE Euronext Lizbon, Portekiz Menkul Kıymetler Borsası 20 Endeksi ve Portekiz Menkul Kıymetler Borsası 20 Kaldıraç Endeksi ne dayalı borsa yatırım fonlarını piyasaya çıkardı. Bu yeni yatırım araçları, Portekiz in en büyük şirketlerine kolayca ve verimli bir şekilde yatırım yapılmasına aracılık edecek. NYSE Liffe, Hisse Senedine Dayalı Yeni Haftalık Opsiyonlar İşleme Açtı. 3 Eylül 2010 da, NYSE Liffe Aegon, KPN ve Philips hisselerine dayalı haftalık opsiyonları işleme açtı. NYSE Liffe nin Temmuz ayında işleme açtığı ING grup, Royal Dutch Shell ve ArcelorMittal hisselerine dayalı haftalık opsiyonların başarılı performansından sonra, bu üç yeni haftalık opsiyon da Avrupa da yatırımcılar ile buluşturuldu. Haftalık opsiyonları piyasa oyuncuları tarafından

20 çekici kılan en önemli özellik, bu ürünlerin diğer uzun vadeli alternatiflerine oranla daha az maliyetli olmasıdır. Genellikle, kısa ömürlü bu ürünlerde zaman değerinin kısa olmasına bağlı olarak daha az prim ödenmektedir. Yine aynı nedenden ötürü, bu tip opsiyonlar yüksek kaldıraç sağlamakta ve ufak bir fiyat hareketi bile yatırımcılara çekici getiriler sunmaktadır. Tek hisse senedine dayalı haftalık opsiyonların yanında, NYSE Liffe, AEX endeksine dayalı haftalık ve günlük opsiyonları da piyasa oyuncularına sunmaktadır. EUREX de Asya Pasifik Bölgesi ni Hedef Alan Ürün Genişlemesi 4 Ekim 2010 da EUREX, Hindistan da bulunan Bombay Stock Exchange (BSE) ile işbirliği yaparak BSE de işlem gören en büyük 30 şirketin günlük getirilerini yansıtan SENSEX endeksine dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerini işleme açtı. Hindistan dışında ilk defa EUREX bünyesinde işlem görecek olan bu sözleşmeler, Hindistan dışındaki piyasa oyuncularının da bu hisse senedi endeksine yatırım yapabilmesine imkan verecek. CME de Test Emirleri Yanlışlıkla Gerçek Sisteme Gönderildi Dünyanın en büyük türev ürün piyasası olan CME Group bünyesinde test amacı ile girilen emirler yanlışlıkla gerçek sisteme gönderildi. 13 Eylül 2010 da öğleden sonra 02:38 02:44 saat aralığında sisteme girilen test emirleri hatalı olarak gerçek zamanlı işlem görmekte olan enerji ve metal sözleşmelerine gönderilmiştir. Sözleşmelerdeki likiditenin düşük olması nedeni ile 6 dakika dahi olsa sisteme gönderilen hatalı emirler, işlem görmekte olan çeşitli sözleşmelerin fiyatlarında yüksek derecede volatilite yaşanmasına sebep olmuştur.. Durumun farkedilmesini takiben CFTC ye haber verilerek müşteri mağduriyetini giderici işlemler devreye alınmış ve gerçekleşen işlemlere ilişkin herhangi bir işlem iptali yapılmamıştır. CME Faiz Swap Sözleşmeleri Takasına Başlayacak Amerika nın en büyük türev borsası olan CME Grubu, faiz swap sözleşmelerinde takas hizmeti vermeye başlayacak. CME Grup tarafından herhangi bir resmi açıklama yapılmamasına ve herhangi bir yetkili, hazırlığı onaylamamasına rağmen, yakın çevreler ifadesinde büyük aracıların bazılarının desteği ile CME nin bu hizmetinin tanıtımını yapacağını söylediler. CME uzmanları uzunca bir süredir faiz swap takasını yıl sonuna kadar hazırlamak istediklerini ve Bank of America, Barclays, Citigroup, Credit Suisse, Deutsche Bank, Goldman Sachs, JP Morgan, Morgan Stanley, Nomura ve UBS in içinde bulunduğu aracılar ile pazarlıkların devam ettiğini belirtiyor. Tokyo Finansal Borsası (TFX) Ve Alman Borsası (Deutsche Börse) Dax Endeksi İçin Lisans Anlaşması İmzalayacaklar Tokyo Finansal Borsası ve Alman Borsası arasında Tokyo Finansal Borsası nda DAX türevlerinin kote edilmesi için anlaşma imzaladılar. Alman hisse senedi endeksi DAX, pazar büyüklüğünün %80 ine sahip en değerli 30 şirketin hisselerini içermektedir. DAX kontratı yen bazlı ve küçük yatırımcıyı hedefleyen bir ürün olacak. Bu ürünün Japonya daki bir borsada kote edilmesi ile Japon yatırımcılar Avrupa nın gösterge hisse senedi endekslerinden birini tanıma fırsatı bulabilecekler. CBOE Yeni C2 Platformunu Ekim Sonunda İşleme Açacak CBOE, C2 piyasası olarak adlandırdığı yeni bir opsiyon piyasasını 29 Ekim de bir çok algoritmik işlemin gerçekleştiği New York u merkez seçerek 10 sözleşmeyle başlatmayı planlıyor. CBOE özellikle high frequency trader olarak adlandırılan ve sıklıkla bilgisayar programlarını kullanarak Borsaya emir gönderen traderların hedeflendiği bu ikinci opsiyon piyasasını kurma kararını 2008 yılında ilan etmişti. Bu kararın uygulanması ile CBOE iki borsaya sahip olan rakipleri NYSE Euronext ve Nasdaq OMX i takip etmiş olacak. Yeni piyasada şu an itibarıyla var olandan farklı bir piyasa yapıcılığı ve eşleştirme sistemi uygulanacak. CFTC Algoritmik İşlemler Üzerinde Çalışıyor 6 Mayıs ta yaşanan Flash Crash olarak adlandırılan finansal krizden sonra, riskleri azaltma ve piyasada şeffaflığı sağlama hususlarında teknolojinin önemi bir kere daha anlaşılmış oldu. 18