SİCİLL-İ AHVÂL KAYITLARINA GÖRE KALECİKLİ MEMURLAR. Aydın EFE

Transkript

1 Tarih Okulu Dergisi (TOD) Journal of History School (JOHS) Mart 2016 March 2016 Yıl 9, Sayı XXV, ss Year 9, Issue XXV, pp DOI No: SİCİLL-İ AHVÂL KAYITLARINA GÖRE KALECİKLİ MEMURLAR Aydın EFE Özet Bu çalışmada, Başbakanlık Osmanlı Arşivlerinde bulunan Sicill-i Ahvâl Defterlerinde kayıtlı olan Kalecikli memurlar tespit edilerek incelendi. Memurların tamamının Kalecik doğumlu oldukları görülmektedir. Kalecikli memurların, 8 Aralık /1885 (h. 25 Recep 1249-h. 1302) tarihleri arasında Kalecik te doğdukları verisine ulaşıldı. Memurların özgeçmişleri incelenerek baba adları, görev yerleri ve görevleri, aldıkları maaş, zimmet durumları, işe başlama yaşları, aile unvanları (şöhretleri) vs. gibi veriler elde edildi. Çalışmanın bütünlüğü açısından Kalecik kazasının idari açıdan nerelere bağlı oldukları Osmanlı vilayet salnamelerinden tespit edildi. Kalecik kazasının bir müddet Kastamonu vilayeti sancaklarından biri olan Çankırı Sancağına bağlı olduğu, daha sonra yapılan idari düzenleme ile Ankara ya bağlı bir kaza merkezi haline getirildiği görüldü. 19. yüzyılın ikinci yarısında Kalecik nüfusu, hangi milletlere mensup insanların yaşadığı ve kazada yer alan eğitim kurumlarıyla ilgili bazı bilgiler verildi. Anahtar Kelimeler: Kalecik, Sicill-i Ahvâl Defterleri, memur, Başbakanlık Osmanlı Arşivi. Civil Servants from Kalecik According to the Circumstance Registers (Sicill-i Ahvâl Registers) Abstract In this study civil servants from Kalecik were studied by detection, registered in the circumstance register books (Sicil-i Ahvâl Defterleri), found in the Ottoman archive of the Prime Ministry. It is seen that all of the civil servants concerned were born in Kalecik. The data were reached that the civil servants from Kalecik were born in Kalecik between the dates of 8 December /1885 (h. 25 Recep 1249-h. Yrd. Doç. Dr., Çankırı Karatekin Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, yorukefe_25@hotmail.com.

2 Aydın Efe 1302). By studying the curriculum vitae of the civil servants some data were accessed such as the names of their fathers, their places of duty and the positions they held, the salaries that they received, their states of embezzlement, the ages at which they had started their positions, family titles (fames) and so on. Where the town of Kalecik was attached administratively, was detected from the Ottoman provincial yearbooks, with the view of the unity of the study. It was observed that the town of Kalecik had been attached to the District (Sanjak) of Çankırı, one of the districts of Kastamonu province for a period and that it was transformed to a center of town attached to Ankara with an administrative regulation realised afterwards. Some information was provided related with the population of Kalecik in the second half of the 19th century, the people living belonging to which nations and the educational institutions located in the town. Key Words: Kalecik, Sicill-i Ahvâl Registers, civil servant, the Ottoman archive of the Prime Ministry. Giriş Bu çalışmada, Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan, Sicill-i Ahvâl Defterlerinde kayıtlı, Kalecik doğumlu memurlar incelenmiştir. Çalışma neticesinde defterlerde 12 memurun kayıtlı olduğu görülmüştür. Memurların okuryazarlık durumları, bildikleri lisanlar, işe başlama yaşları, kendilerinin ve babalarının kullandıkları sıfatlar, görev yerleri ve yaptıkları görevler vs. tablolarda gösterilmiştir. Memurlar konusuna geçmeden önce Sicill-i Ahvâl hakkında bilgi vermenin yararlı olacağı düşünülmüştür. Memur hayatında önemli bir kelime olan sicil kelimesi sözlükte resmi belgelerin kaydedildiği kütük, devlet memurlarının vukuatlarını ihtiva eden defter olarak tanımlanırken, sicill-i ahvâl tabiri ise memurların tercüme-i hallerinden resmiyete intikal eden hususlar şeklinde anlamlandırılmaktadır (Sarıyıldız, 2009: 134). Bu iki kelime konusunda, sicil ve sicill-i ahvâl, yapılan diğer tanımlar ise şöyledir: Osmanlı Devleti merkez ve taşra teşkilatında görev alan memurların, vazifeleri süresince hâl tercümelerine konu olan, özel hâller veya memuriyet esnasındaki hâller, tarihi seyr, ahlâk ve gidişat gibi durumların, resmi belgelerin kaydedildiği defterlerin tescili işlemine Sicill-i Ahvâl denilirken, bu bağlamda oluşan defterler de Sicill-i Umumî Defterleri adıyla anılmaktadır (BOA Rehberi, 2010: 237). Bunun yanı sıra memurların sicil kayıtlarının tutulduğu daireye de Sicill-i Ahvâl denildiği bilinmektedir (Pakalın, 2004: 210). Tanzimat Fermanı nın ilanından sonra mülkiyenin vaziyetinde birtakım [80]

3 Sicill-i Ahvâl Kayıtlarına Göre Kalecikli Memurlar değişikliğe vesile olacak yasalar ihdas edilerek yürürlüğe girmiştir. Bu yasaların yürürlüğe girmesinden sonra ilerleyen dönemde eski kalemiye olarak adlandırılan grup, mülkiye/sivil bürokrasi olarak adlandırılan gruba dönüşmüştür. Osmanlı Devletinde personel/memur politikasının değişmesi hususunda Islahat Fermanı önemli bir fonksiyon üstlenmiştir. Islahat Fermanı ile birlikte tüm vatandaşlar eşit konuma gelince merkez ve taşrada görev yapan gayr-i Müslim memur sayısında önemli artışlar olmuştur (Sarıyıldız, 2004: 3). Osmanlı Devletinin tüm birimlerinde görevli olan personellerin özgeçmişlerinin kayıt altına alınması, memuriyet sürelerindeki tüm süreçlerin takip edilmesi ve sicillerin tutulması hususunda, 5 Şubat 1879 da Sicill-i Ahval Komisyonu nun Kuruluşu ciddi bir adım olarak karşımıza çıkmaktadır. Zikredilen komisyon ile birlikte ilk defa olarak şer iyye, askeriye ve zaptiye daireleri dışında kalan, dâhiliye, mülkiye, adliye, maliye, evkaf vb. gibi dairelerde görev yapan memurların özgeçmişleri kayıt altına alınmıştır (Çetin, 2005: 89). Midhat Paşa nın Sadaret ten azledilmesi ve yerine Edhem Paşa nın getirilmesinden sonra oluşturulan kabinede, Ahmet Cevdet Paşa Dâhiliye nazırı olmuştur. Bu devrede mülkiye personelinin özgeçmişlerini kayıt altına almak maksadıyla Me mûrîn Kalemi Müdürlüğü tesis edilmiştir. Cevdet Paşa nın direktifleri üzerine mülkiye personelinin, özellikle kaymakam ve mutasarrıfların, özgeçmişlerini kaydetmek üzere sicill-i ahlâk defteri oluşturulmuştur (Cevdet Paşa, 1991: ; Mert, 2000: 97). Ahmet Cevdet Paşa, sicill-i ahvâl defterlerinde kaydı yapılan ilk kişidir. Kaydı bulunan memurların doğum tarihleri olarak h tarihleri arası gözükmektedir (Sarıyıldız, 2009: 135) 1. Osmanlı devlet teşkilatında görev yapan personelin özgeçmişlerini, 1879 senesine kadar tutan bir birimin varlığı söz konusu değildir (BOA Rehberi, 2010: 237). Bu husus, devletin anılan tarihten önce biyografi kaydı tutmadığı anlamına gelmemektedir. Örneğin şair özgeçmişlerini meydana getiren tezkire ile din adamlarının biyografilerini içeren Tabakat adındaki kitap, bu kapsamda değerlendirilmelidir. Bunlardan başka merkezde görev yapan personellerin sadrazam, nazır, şeyhülislam, reisülküttap vs. gibi önemli 1 Sarıyıldız, böyle bir sınırlama yapsa da Ahmed Hamdi, h doğumludur (BOA, DH. SAİD. d ; Naim Ürkmez, Aydın Efe, Hataylı Osmanlılar, Çizgi Kitabevi, Konya 2015, s. 14). [81]

4 Aydın Efe zatların özgeçmişlerini içeren eserlerin oluşturulduğu bilinmektedir (Sarıyıldız, 2004: 4). Memurların sicillerini kaydetme işi 1896 senesinde yeni kurulan Memûrîn-i Mülkiye Komisyonu marifetiyle yürütülmeye başlanmıştır. Oluşturulan yeni komisyonun işleri düzenli yapabilmesi maksadıyla 21 maddelik bir nizamnâme yürürlüğe konulmuştur (Kütükoğlu, 1988: 141; Mert, 2001: 45). Bu komisyonun da 1908 senesinde kaldırılmasıyla sicil faaliyetlerini yürütmek üzere Dâhiliye Nezareti bünyesinde yeni bir daire oluşturulmuştur. Nezaret bünyesindeki Memûrîn ve Sicill-i Ahvâl İdâresi nin tescil faaliyetleri, Osmanlı Devletinin sona ermesine kadar sürdürülmüştür tarihleri görev yapan memurun özgeçmişleri, 201 defterde toplanmıştır (BOA, Arşiv Rehberi, 2010: 237) 2. Kalecikli memurlara geçmeden önce, Kalecik ile ilgili birtakım bilgiler vermenin çalışmanın bütünlüğü açısında gerekli olduğu kanaatindeyiz. Kalecik Bugün Ankara nın bir ilçesi olan Kalecik, bir zamanlar Kastamonu vilayeti sancaklarından biri olan Çankırı Sancağı na bağlı bir kaza merkezi idi. Merkez vilayetin doğusunda, 36 saat mesafede İdris Dağı nın eteğinde kurulmuş olan bu kazada, bir de kale 3 bulunmaktadır. Kazanın doğusundan, üç çeyrek mesafede Kızılırmak nehri akmaktadır. Bağ ve bahçeleri bulunan bir merkezdir (KVS, 1286: 97-98). Doğusunda Keskin, batısında İskilip ve Şabanözü, güneyinde Bâlâ ve kuzeyinde ise Sungurlu bulunmaktadır 4. Eski bir Rum yerleşmesi olan Kalecik, Kızılırmak nehri yakınlarında 2 Başbakanlık Osmanlı Arşiv Rehberinin 1995 ve 2000 yıllarındaki baskılarında memur sayısı olarak rakamı zikredilirken (s. 241), bazı çalışmalarda bu sayı aynı şekilde verilmiştir (Çetin, Sicill-i Ahvâl Defterleri, s. 93). Farklı bir çalışmada memur sayısı olarak gösterilmiştir (Mert, Sicill-i Ahval Defterleri ve Buna Dair Yayınlanan Nizamnameler-I, Arşiv Araştırmaları Dergisi, S. 2, 2000, s. 97). 3 Kale içerisinde 20 kadar ev, bir cami, buğday ambarı, su sarnıcı, cephane ve altı adet şahî topu bulunmaktadır. Bir müddet sonra kale harap olmuştur. Kale dizdarı bu harabe kalenin bekçiliğini yapmaktadır (Evliya Çelebi, Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Kitaplar, (Hazırlayanlar: Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı), Yapı Kredi Yay., İstanbul 2013, c. 1, s. 2/280). 4 O dönemde İskilip (bugün Çorum a bağlıdır) Çankırı ya bağlıyken Şabanözü ise bir nahiyedir [ /1891 Ankara Vilayet Salnamesi (AVS), s. 274] tarihinde ise kazanın sınırları şöyledir: doğusunda Ankara ya bağlı Keskin, batısında Çankırı, kuzeyinde İnallıballu (bugün Kızılırmak ilçesi), güneyinde ise Ankara ya bağlı Zir kazası (bugün Yenikent/Sincan) bulunmaktadır (1306/ KVS, s. 462). [82]

5 Sicill-i Ahvâl Kayıtlarına Göre Kalecikli Memurlar yer alan bir kaza merkezidir. Sırtını dağa yaslamış ve önünde Kızılırmak nehrine kadar uzanan verimli arazisi olan kasabada, dağ üzerinde bir kale harabesi vardır. Kale kazanın arka kısmına düşmektedir. Kale işlevini 16. yüzyılda da devam ettirmekte olup içerisinde bir cami bulunmaktadır. 15. ve 16. yüzyılda ender de olsa Çorum-Ankara yolu buradan geçmekte idi. Osmanlılar döneminde yapılan ilk tahrirde 11 mahallesi bulunan Kalecik in son tahrirde ise 12 mahallesi bulunmaktadır. Mahalleleri ise Alaca mescid, Cami, Saray, Sofular, Ahi Çelebi, Tabbağan/Tabbağin, Kemaloğlu, Yenice, Çarık/Şeyh, Zımmiyan-ı Depedelen, Kâfirköy, Enderun-ı Kale adlarını taşımaktadır (Kankal, 2011: 38). 19. yüzyılda Anadolu yu gezen Fransız Charles Texier in, Kalecik ile ilgili izlenimleri şöyledir: Kalecik, oldukça küçük güzel bir şehir olup, sokakları dar, kötü ve dik yokuşları vardır. Şehir, üzerinde kale olan bir dağın etrafında kurulmuştur. Kalecik kazasının bahçeleri hoştur, şehirde Türkler, Rumlar ve Ermeniler yaşamakta olup üç bin kişilik bir nüfusu vardır (Texier, 2002: ) tarihlerinde Kalecik te 1900 İslam hanesinde 7244 kişi yaşarken, 114 Rum hanesi olup 314 kişi yaşamaktadır. Toplam hane miktarı 2014 olup, 7558 kişi Kalecik te yaşamlarını idame ettirmektedir (KVS, 1287: 123). Bu tarihte Kalecik te başkaca gayr-i Müslim unsurlar bulunmamaktadır tarihine gelindiğinde ise Rum nüfus Kalecik te kalmamıştır. Muhtemelen Kalecik ten göç etmiş veya Müslümanlaşmış olmalıdırlar. Bu tarihte Kalecik in 14 mahallesi ve 95 köyü bulunmaktadır. Kazada 115 Ermeni hanesi ve 4038 İslam hanesi bulunmaktadır. Bu hanelerde 314 Ermeni ile İslam nüfus vardır (KVS, 1295: 121). Kalecik kazasının, 1889 tarihinde, 14 mahallesi ve 90 köyü mevcuttur. Ayrıca kazada 2607 hane vardır. Kaza merkezinde ise 55 cami ve mescit, 75 çeşme, üç şadırvan, iki han, 200 dükkân, iki hamam, bir köprü, 30 değirmen, bir hükümet konağı, bir telgrafhane bulunmaktadır (KVS, 1306: 462). Kalecik te 1889 tarihinde yaşayan kişinin, kişisi Müslümandır. Bunlardan yerli ve yabancı diye Kastamonu vilayet salnamesinde bir ayrım yapılmıştır. Yine gayr-i Müslim unsurlar da yerli ve yabancı ayrımına tabi tutulmuştur. Kaza merkezinde bir Rum, 499 Ermeni, bir Yahudi, dört de ecnebi teb adan toplam 505 gayr-i Müslim yaşamaktadır (KVS, 1306: 463). Kalecik te 1889 tarihinde yaşayan nüfusu gösteren tablo aşağıda verilmiştir: [83]

6 Aydın Efe Tablo: da Kalecik Nüfusu 5 Yerli Yabancı Erkek Kadın Erkek Kadın Toplam Müslüman Rum Ermeni Yahudi Yabancı Yekûn Çankırı ya bağlı bir kaza merkezi olan Kalecik in bir müddet sonra yapılan idari düzenleme ile Ankara vilayetine bağlandığını görmekteyiz. Osmanlı vilayet salnamelerinde Kalecik 1889 tarihi de dâhil olmak üzere Kastamonu vilayeti Çankırı Sancağı na bağlı iken, 1891 tarihinde ise Ankara vilayetine bağlı olarak gözükmektedir 6. Kalecik kazasının nüfusu 1891 tarihinde si İslam, 20 si Ermeni, biri Yahudi olmak üzere toplam kişidir. Bu tarihte 14 mahallesi, 149 köyü ve 3780 hanesi bulunan Kalecik merkezde; beş cami, 12 mescit, 75 çeşme, üç şadırvan, iki han, 200 dükkân, iki hamam, bir köprü, 30 değirmen, bir hükümet konağı ve bir telgrafhane vardır (AVS, : ) tarihindeki Kalecik nüfusu tabloda verilmiştir KVS, s KVS, 1287 KVS,1288 KVS,1289 KVS,1290 KVS,1291 KVS,1292 KVS,1293 KVS,1294, 1295 KVS, 1296 KVS, 1297 KVS, 1298 KVS ve 1306 KVS (Bu Kastamonu Salnamelerinde Kalecik Çankırı ya bağlı kaza merkezidir); AVS, 1311 AVS, 1318 AVS, 1320 AVS ve 1325 AVS de ise Kalecik Ankara ya bağlıdır. [84]

7 Sicill-i Ahvâl Kayıtlarına Göre Kalecikli Memurlar Tablo: de Kalecik Nüfusu 7 Yerli Yabancı Erkek Kadın Erkek Kadın Toplam Müslüman Rum Ermeni Yahudi Yekûn tarihinde ise Kalecik nüfusu şöyledir: 2091 erkek ve 2107 kadın toplam 4198 Müslüman, 252 erkek ve 227 kadın toplam 479 Ermeni, her iki milletin toplamı ise 4677 kişidir. Köylerde ise erkek ve kadın Müslüman nüfus yaşamaktadır. Kazanın merkez ve köylerinde bulunan nüfusun toplamı ise kişidir (AVS, 1311: 281). Kalecik kazasının 1900 yılına gelindiğinde 14 mahallesi, 149 köyü ve 3780 hanesi bulunmaktadır. Kaza merkezinde 2513 erkek ve 2714 kadın olmak üzere 5227 Müslüman, bunun yanı sıra 331 erkek ve 284 kadın toplam 615 Ermeni nüfus yaşamaktadır. Her iki grubun kaza merkezindeki toplam nüfusu 5842 kişidir. Kazanın köylerinde ise erkek ile kadın nüfus bulunmaktadır. Kazanın köyleri ile birlikte kişi toplam nüfusu vardır (AVS, 1318: 168) yılında ise Kalecik kazasında erkek ve kadın toplam nüfus bulunmaktadır (AVS, 1320: 179) tarihinde Kalecik te 2816 erkek ve 2963 kadın olmak üzere 5779 Müslüman nüfus bulunurken, 342 erkek ve 354 kadın olmak üzere 696 gayr-i Müslim nüfus kaza merkezinde yaşamaktadır. Kazanın merkez nüfusu 6475 olarak göze çarpar. Kalecik köylerinde ise bu tarihte erkek ile kadın yaşamakta olup, kazanın genel nüfusu kişidir (AVS, 1325: 188). Bu nüfusu gösterir tablo aşağıdadır AVS, s. 274 te toplam nüfus şeklinde verilse de doğrusu tablodaki gibi olup kişidir. [85]

8 Aydın Efe Tablo: de Kalecik Nüfusu 8 Müslim Gayr-i Müslim Erkek Kadın Erkek Kadın Yekûn Kasaba Köyler senesinde Kalecik kaza merkezinde ü kadın olmak üzere Müslüman ile 342 si erkek olmak üzere 696 gayr-i Müslim, toplam kişi yaşamaktadır. Kalecik köylerinde ise Müslüman hayatını devam ettirmektedir. Kalecik kazasının merkez ve köylerinde, anılan tarihte, toplam nüfus vardır. Kalecik te Eğitim Kalecik teki eğitim kurumlarını medrese, sıbyan, ibtidai ve rüşdiye mektepleri oluşturmaktadır. Ayrıca gayr-i Müslimler için bir Ermeni kilisesi ve mektebi de bulunmaktadır tarihinde Kalecik kazasında bulunan medreseler şunlardır: Hısn Bey Medresesi, İç Daire Medresesi, Aşağı Daire Medresesi. Bu medreselerin müderrisleri ise sırasıyla Hacı Abdullah, Şeyh Naili ile Emin, Ömer ve Abdullah ler dir. Medreselerdeki öğrenci sayısının toplamı 85 kişidir. Hısn Bey ve Aşağı Daire Medreselerinde 30 ar, İç Daire Medresesinde ise 25 talebe bulunmaktadır. Bu tarihlerde Kastamonu vilayeti dâhilindeki medreselerdeki toplam talebe sayısı ise dir (KVS, 1286: 80). Kalecik kazasında 1889 tarihindeki eğitim kurumları ise birer adet ibtidai ve rüşdiye mektebi, 38 sıbyan mektebi, dört medrese olarak görülmektedir. Bunun yanı sıra Ermenilere ait bir kilise ve mektep eğitim faaliyetlerine katkıda bulunmaktadır (KVS, 1306: 462) tarihinde ise birer ibtidai ve rüşdiye mektebi, 40 sıbyan mektebi, dört medrese, bir Ermeni kilisesi ve mektebi kalecik eğitim hayatına katkı vermektedir (AVS, : 274). Kalecik te 1893 tarihindeki eğitim kurumları aynı miktardadır. Rüşdiye mektebinde iki muallim bulunmakta olup biri Mehmet Naim, diğeri de Rik a muallimi Mehmet Hidayet dir (AVS, 1311: 281, 179) tarihinde ise birer ibtidai ve rüşdiye mektebi, yedi sıbyan mektebi, dört AVS, s [86]

9 Sicill-i Ahvâl Kayıtlarına Göre Kalecikli Memurlar medrese, bir Ermeni kilisesi ve mektebi Kalecik te eğitim faaliyetleri yürütmektedir (AVS, 1318: 168). Kalecik kazasında 1902 tarihindeki eğitim kurumları ise şöyledir: bir ibtidai mektebi, bir rüşdiye mektebi, sekiz sıbyan mektebi, dört medrese, bir Ermeni kilisesi erkek ve kız mektebi (AVS, 1320: 179) tarihlerinde ise kaza dâhilinde ibtidai ve rüşdiye mekteplerinin varlığı bilinirken, dört medrese, 157 sıbyan mektebi, bir kilise eğitim faaliyetlerine katkı vermektedir (AVS, 1325: ). Kalecikli Memurlar Kalecikli memurlar 8 Aralık /1885 (h. 25 Recep 1249-h. 1302) tarihleri arasında Kalecik te dünyaya gelmişlerdir. Kalecik anılan tarihlerde bir müddet Çankırı sınırlarında iken daha sonra Ankara ya bağlanmıştır. Lakin bazı memurların tercüme-i hallerinde (öz geçmiş) Ankara vilayetine tabi Kalecik te doğdukları yazılıdır. Memurların hepsini kapsayan doğum tarihlerinde Kalecik, Kastamonu vilayeti sancaklarından birisi olan Çankırı Sancağına bağlıdır. Memurların memuriyetlerine başlamasından sonra ise 1891 tarihinde Kalecik kazasının Ankara ya bağlandığını dönemin vilayet salnamelerinden tespit edebilmekteyiz. Kalecikli üç memurun özgeçmişinde doğum yeri Ankara vilayetine tabi Kalecik tabiri geçmektedir. İki memurun özgeçmişinde ise Çankırı (Kengırı) Sancağı dâhilinde Kalecik tabiri bulunmakla birlikte yedi memurun tercüme-i halinde ise Kalecik tabiri kullanılmaktadır. Niyazi ve Ahmet Tevfik Bey, vefat öz geçmişlerinde ölüm tarihi belirtilen iki memurdur. Memur sayısı az olduğu için özgeçmişlerinin tamamını vermek gerekebilirdi. Fakat bazı memurların sicil kayıtları az iken bazılarının kayıtları ise fazladır. Bundan dolayı memurlar ile ilgili bilgileri tablolar halinde vermeyi uygun gördük. Tablolardaki sıralamalar doğum tarihine göredir. Bu sebeple tablolar ışığında memurlar hakkında bir takım bilgiler verilecektir. [87]

10 Aydın Efe Tablo: 4-Memurlar İle İlgili Bazı Bilgiler 9 S.N Memurun Adı Doğum Yeri ve Tarihi 1 Niyazi Kalecik /25 B 1249 ( 8 /12 / 1833) 2 Ahmet Tevfik Bey 3 Mehmet Şakir 4 İstepan (Stefan) 5 Mehmet Lütfü 6 Hacı Tahir 7 Ziver Kemalettin 8 Osman Nuri 9 Abdullah Zihni 10 Mehmet Arslan 11 Hüseyin Hüsnü Kalecik / 1 M 1251 (29 Nisan 1835) Kalecik/ h (1848/1849) Kalecik/ h.1276 evahiri (Mart / Temmuz 1860) Kalecik/ h.-r (1861) Kalecik/ h (1874/1875) Kalecik/ h (1876/1877) Kalecik / h. 1296(1878/1879) Kalecik /h (1880/1881) Kalecik /h (1882/1883) Kalecik/ h (1883/1884) 12 Ahmet Kalecik/h (1884/1885) Baba Adı Keçilizâde Rençber Mehmet Ağa Ali Bey Hacı Ahmet Ağa-zâde Ahmet Ağa Papasyan Ohannes Ağa Derviş Mehmet Ağa Hacı Mehmet Şükrü Mahmut Ağa İsmail Ağa Hakkı Hacı Ahmet Sırrı Hacı Bey Hacı Seyyid Emin Mustafa Şöhreti Şehsuvarzâde Müftüzâde Urgancıoğlu 9 Tablolardaki bilgiler için BOA, DH. SAİD. d, 2/762; 3/830; 1/674; 57/481; 136/95; 141/453; 151/381; 126/487; 152/301; 164/285; 172/345; 188/165 kodlu belgeler, tablodaki sıraya göre, kullanılmıştır. [88]

11 Sicill-i Ahvâl Kayıtlarına Göre Kalecikli Memurlar Kalecikli memurlardan ilk dünyaya gelen kişi, Niyazi dir. Niyazi 8 Aralık 1833 (25 B 1249) tarihinde Kalecik te doğmuştur. Babasının adı Keçilizade Rençber Mehmet Ağa dır. Niyazi, 5 Temmuz 1893 (20 Zilhicce 1310) tarihinde, 59/60 yaşlarında iken, vefat etmiştir. Ahmet Tevfik Bey, Kalecik kazasında 29 Nisan 1835 (1 M 1251) tarihinde dünyaya gelmiştir. Baba adı Ali Bey olup Şehsuvar-zâde olarak tanınmaktadırlar. Ahmet Tevfik Bey, 6 Şubat 1886 tarihinde 50/51 yaşlarında vefat etmiştir. Mehmet Şakir, 1848/1849 (h. 1265) tarihinde Kalecik te doğmuştur. Baba adı Hacı Ahmet Ağa-zâde Ahmet Ağa dır. Mart/Temmuz 1860 (h evahiri) da Kalecik te doğan İstepan nin babasının adı Papasyan Ohannes Ağa dır. Kendisi, Ermeni milletindendir. Mehmet Lütfü,1861 (h.-r. 1277) senesinde Kalecik te doğmuştur. Babasının adı Derviş Mehmet Ağa dır. Hacı Mehmet Şükrü nin oğlu olan Hacı Tahir, 1874/1875 (h. 1291) tarihinde Kalecik te dünyaya gelmiştir. 1876/1877 (1293) senesinde Kalecik te doğan Ziver Kemalettin, Mahmut Ağa nın oğludur. Osman Nuri, 1878/1879 (h. 1296) da Kalecik te doğmuştur. Baba adı İsmail Hakkı Ağa dır. Müftü-zâde şöhretiyle bilinen Abdullah Zihni, 1880/1881 (h. 1296) tarihinde Kalecik te dünyaya gelmiş olup, babasının adı Hacı Ahmet Sırrı dir. Mehmet Arslan, Hacı Seyyid nin oğlu olup, 1882/1883 (h. 1300) senesinde Kalecik te doğmuştur. Hacı Seyyid Bey in oğlu olan Hüseyin Hüsnü, Kalecik te 1883/1884 (h. 1301) te doğmuştur. Urgancıoğlu namıyla bilinen Ahmet, Kalecik te 1884/1885 (h. 1302) tarihinde dünyaya gelmiş olup, baba adı Mustafa dir. İstepan, Mehmet Lütfü ve Abdullah Zihni nin nüfus tezkirelerinde Ankara vilayetine tabi Kalecik kazasında doğdukları belirtilmiştir. Bu memurların doğduğu tarihlerde Kalecik kazasının Çankırı ya bağlı olduğu, Kastamonu ve Ankara vilayet salnamelerinin incelenmesinden anlaşılmıştır (1891) Ankara Vilayet Salnamesinde Ankara ya bağlı olarak gözüken Kalecik, bu tarihten önceki yıllara ait Kastamonu Vilayet Salnamelerinde Kastamonu vilayeti sancaklarından birisi olan Çankırı Sancağına bağlı olarak geçmektedir. Memurların özgeçmişlerinde böyle yazmasının sebebi, memuriyete atandıktan sonra Kalecik kazasının Ankara ya bağlanması sebebiyledir. Kalecikli üç memurun şöhreti vardır. Bu memurlar ise Ahmet Tevfik [89]

12 Aydın Efe Bey, Abdullah Zihni ve Ahmet olup şöhretleri sırasıyla Şehsuvar-zâde, Müftü-zâde ve Urgancıoğlu olarak bilinmektedir. Memurların kullandıkları unvanlara gelince; on bir memur sıfatını kullanırken, bir memur ise Bey sıfatını kullanmıştır. Bey sıfatını kullanan tek memur ise Ahmet Tevfik Bey dir. Memurların babalarının kullandıkları sıfatlar ise Ağa, Bey ve dir. Memur babalarından ikisi Bey sıfatını kullanırken bunlar ise Ahmet Tevfik Bey in babası Ali Bey ile Mehmet Arslan nin babası Hacı Seyyid Bey olarak gözükmektedir. Hem memur hem de baba sıfatlarında Bey geçen bir kişi vardır. Baba ve kendilerinin kullandığı sıfatlarda geçen dört kişi bulunmaktadır. Baba sıfatları Ağa olup kendileri sıfatını kullanan altı memur bulunmaktadır. Bu memurlar ise Niyazi, Mehmet Şakir, İstepan, Mehmet Lütfü, Osman Nuri ve Ziver Kemalettin dir. Memurların Eğitim Durumları, Aldıkları Diplomalar ve Bildikleri Lisanlar Kalecikli memurların eğitim ve okuryazarlık durumları, şehâdetnâme/diploma/icâzet-nâme alıp almadıkları ve bildikleri lisanlar tabloda verilmiştir. Tablo ışığında bir takım açıklamalarda bulunulacaktır. Tabloda bazı kelimelerin aslının ilk geçtiği yerde, parantez içerisinde bugünkü anlamı verilmiştir. Böyle yapmaktaki amaç, bazı kavramların aslına sadık kalmak içindir. Tablo: 5- Memurların Eğitim Durumları S.N Memurun Eğitim Durumları- Diploma- Bildikleri Lisanlar Adı 1 Niyazi Sıbyan mektebi ile Rüşdiye mektebinde eğitim gördükten sonra şehâdet-nâme (diploma) almıştır. Özel hocadan Arapça ders görerek icazet-nâmesi (diploma) almıştır. Türkçe kitâbet (yazar) eder. 2 Ahmet Tevfik Bey Atik Mülkiye Mektebinde eğitimini tamamladıktan sonra şehâdet-nâme alarak mezun olmuştur. Türkçe kitâbet eder. 3 Mehmet Şakir İstanbul da Köprülü Mehmet Paşa Medresesinde akaide kadar ders görmüş, daha sonra Atik Mülkiye Mektebine devam edip şehâdet-nâme alarak okulu bitirmiştir. Türkçe ve Arapça tekellüm (konuşur) ve kitâbet eder. 4 İstepan (Stefan) Ankara Ermeni Mektebinde öğrenim görmüştür. Türkçe kitâbet eder. [90]

13 Sicill-i Ahvâl Kayıtlarına Göre Kalecikli Memurlar 5 Mehmet Lütfü 6 Hacı Tahir 7 Ziver Kemalettin 8 Osman Nuri 9 Abdullah Zihni 10 Mehmet Arslan Sıbyan mektebinde öğrenim gördükten sonra özel hocalardan Arabî den Molla Cami ye kadar ders almıştır. Türkçe okuryazardır. Ayasofya İbtidai Mektebi, Kadırga Rüşdiye Mektebi ve Darülmuallimin ibtidaiye, rüşdiye ve aliye kısımlarında eğitimini tamamladıktan sonra şehâdet-nâme almıştır. Ulûm-i Arabîden de icâzet-nâmesi vardır. Türkçe kitâbet eder. Arapça, Farsça ve Fransızca ya ise aşinadır. Muş sıbyan mektebinde tahsil eylemiştir. Türkçe okuryazar olup, Ermenice ve Gürcüce ye aşinadır. Kalecik sıbyan mektebinde dini ilimleri gördükten sonra Kalecik rüşdiye mektebine devam etmiş ve şehâdet-nâme almıştır. Kalecik ibtidai mektebinde öğrenim gördükten sonra Ankara Hamidiye Mülkiye İdadi Mektebine devam etmiştir. Daha sonra Tıbbiye mektebinde eğitimini tamamlamıştır. İdadi mektebi şehâdet-nâmesi ve tababet diploması almıştır. Kalecik ibtidai mektebinde eğitimini tamamladıktan sonra Kalecik rüşdiye mektebine devam etmiş ve şehâdet-nâme alarak mezun olmuştur. Kalecik rüşdiye mektebinden şehâdet-nâme alarak eğitimini tamamlamıştır. 11 Hüseyin Hüsnü 12 Ahmet Kalecik ibtidai mektebinde öğrenim görmüştür. Daha sonra Dersaadet Polis Mektebi ni bitirerek âlâ dereceden şehâdetnâme almıştır. Memurların eğitim durumları, bildikleri lisanlar ve diploma durumları tabloda gösterilmiştir. Tablo ışığında değerlendirmede bulunacak olursak; Sıbyan mektebinde okuyan dört memur vardır. Rüşdiye mektebinde okuyan memur sayısı dörttür. İbtidai mektebinde okuyan bir kişidir. İdadi mektebinde okuyan bir kişidir. Atik Mülkiye Mektebinde okuyan iki memur bulunmaktadır. Ermeni mektebinde okuyan bir kişidir. Medresede okuyan bir memur vardır. Darül-muallimin mektebinde okuyan bir kişidir. [91]

14 Aydın Efe Tıbbiye mektebinde bir kişi eğitim gömüştür. Kalecik memurlardan birkaç okulu bitirenler ise şu şekildedir: Sıbyan ve rüşdiye mekteplerinde okuyan memur sayısı ikidir. İbtidai ve rüşdiye mekteplerinde bir kişi okumuştur. İbtidai, rüşdiye ve darül-muallimin mekteplerinde eğitim gören bir kişidir. İbtidai, idadi ve tıbbiye mekteplerinde okuyan bir memur vardır. İbtidai ve polis mekteplerinde eğitim gören bir kişi bulunmaktadır. Şehâdet-nâme (/diploma/ icazet-nâme) alan Kalecikli memurlar ise şöyledir: Şehâdet-nâmesi/Diploması olan dokuz memur bulunmaktadır. Bu memurlar ise Niyazi, Ahmet Tevfik Bey, Mehmet Şakir, Hacı Tahir, Osman Nuri, Abdullah Zihni, Mehmet Arslan, Hüseyin Hüsnü, Ahmet olarak defterlerde kayıtlıdır. Niyazi ile Hacı Tahir nin Arapça ilimlerden icâzetnâmesi vardır. Polis okulundan şehâdet-nâmesi olan memur Ahmet dir. Rüşdiye diploması olan dört memur vardır. İdadi şehâdet-nâmesi ve tıbbiye diploması olan memur bir kişi olup, Abdullah Zihni dir. Darü l-muallimin mektebi şehâdet-nâmesi olan memur Hacı Tahir dir. Atik Mülkiye Mektebi şehâdet-namesi alan memur sayısı ikidir. Bu memurlar ise Mehmet Şakir ve Ahmet Tevfik Bey dır. Tercüme-i hallerinde diploması konusunda bilgi verilmeyen üç memur vardır. İstepan, Mehmet Lütfü ve Ziver Kemalettin diploması olmayan memurlardır. Kalecikli memurlardan bazılarının özgeçmişlerinde Türkçe kitâbet (yazmak) eder şeklinde kayıt vardır. Bu şekilde bulunan memurlar okuryazar olarak kabul edilmiştir. Çünkü okuma bilmeyen birinin yazması ihtimal dışıdır. Kalecikli memurların okuryazarlık durumu ve bildikleri lisanlara gelince: Türkçe okuryazar olan beş memur vardır. Bu memurlar; Niyazi, Ahmet Tevfik Bey, İstepan, Mehmet Lütfü, Hacı Tahir ve Ziver Kemalettin isimlerindeki Kaleciklilerdir. [92]

15 Sicill-i Ahvâl Kayıtlarına Göre Kalecikli Memurlar Türkçe okuryazar olan memurlardan ikisinin durumunda eklemeler vardır. Birincisinde; Türkçe kitâbet eder, Arapça, Farsça ve Fransızca ya aşinadır şeklinde özgeçmişinde kayıt bulunan memur Hacı Tahir dir. İkincisinde ise Türkçe okuryazar olup, Ermenice ve Gürcüce ye aşinadır şeklinde bilgi verilen memur ise Ziver Kemalettin dir. Türkçe ve Arapça konuşup, her iki dilde de okuryazar olan bir memur bulunmaktadır. Bu kişi Mehmet Şakir dir. Beş memurun okuryazarlığı konusunda özgeçmişlerinde bilgi bulunmamaktadır. Bunlar ise Osman Nuri, Ahmet, Mehmet Arslan, Hüseyin Hüsnü ve Abdullah Zihni isimlerindeki memurlardır. Memurların İşe Başlama Yaşları, Görev yaptıkları Şehirler ve Aldıkları Maaş Memurların işe başlama yaşları, yaptıkları görevler, görev yerleri ve aldıkları maaşları tabloda gösterilmiştir. Memurların en az ve en çok aldıkları maaşları verilmiştir. Ayrıca memurların isimlerinin olduğu kısımda yaptıkları görevler gösterilmiştir. Tablo: 6- Memurların İşe Başlama Yaşları, Görev Yerleri ve Aldıkları Maaş Memurun Adı- Yaptığı Görevi Niyazi Müdür/kaymakam Ahmet Tevfik Bey Müdür/kaymakam/ mutasarrıf Mehmet Şakir Kaymakam/belediye reisi İşe Görev Yaptıkları Şehirler Başl ama Yaşı 28 İnalluballu, Koçhisar, Şabanözü, Kalecik, Çerkeş, Tosya, İskilip, Araç, Gerede 32 Pazar Köyü (Hüdâvendigâr vilayeti), Keskin, Haymana, Yozgat ve Kırşehir 24 Bâlâ, Ankara, Develi, Keskin, Vezirköprüsü, Ricalü l-ma (Yemen), Humar (Bağdat), Hicriye-Zeydiye-Zamar (Yemen), Zeytun 10 (Maraş), Kav (Basra), Mitroviçe-Kalkandelen (Kosova), Aldıkları Maaş (En az-en çok) Bugün Süleymanlı/ Maraş. [93]

16 Aydın Efe İstepan Vergi kitâbet memuru/ aşar memuru Mehmet Lütfü yazıcı/ kitâbet memuru Hacı Tahir Muallim/Müderris Nevrekop (Selanik), Kerpe (Cezayir-i Bahr-i Sefid), Der a (Suriye), Taberiye (Akkâ) 22 Yozgat, Hüseyinabad 11 Akdağ madeni, Sungurlu Aşağı Divan, Kalecik, İnalluballu, Çatalca idadi mektebi, Edirne idadi mektebi, Konya idadi mektebi, İstanbul Erenköy rüşdiye mektebi 20 Dersaadet, Kurtkulağı-Akpınar (Adana), Kalecik, Akdağ, Haymana, Beypazarı, Mecidiye, Ziver Kemalettin İnşaat baş memuru / hüsn-i hat muallimi / vergi memuru / mal müdürü muavini Osman Nuri 17 Kalecik, Haymana, Akköprü, Mihalicçik, odacı/kâtip Ankara, Abdullah Zihni 26 Haymana kazası belediye tababeti 600 (doktorluğu) Doktor Mehmet Arslan 21 Kalecik, Odacı, kâtip Hüseyin Hüsnü 27 Kalecik 250 Memur/komiser muavini Ahmet 24 Kalecik, Ankara Odacı / komiser muavini Niyazi, ilk olarak Kastamonu vilayeti dâhilindeki İnalluballu nahiyesi müdürlüğüne, Haziran 1861 tarihinde, 28 yaşında iken Bugün Alaca/ Çorum. [94]

17 Sicill-i Ahvâl Kayıtlarına Göre Kalecikli Memurlar kuruş maaşla atanmıştır. Daha sonra sırasıyla Koçhisar ve Şabanözü nahiyeleri müdürlükleri görevini yapan Niyazi, 1500 kuruş maaşla Kalecik, 2000 kuruş maaşla ise Çerkeş kaymakamlığı görevlerini ifa etmiştir. Bir müddet Çankırı aşar müdüriyetinde bulunduktan sonra İskilip, Tosya ve Araç kazaları kaymakamlıklarını da yapmıştır. Niyazi nin son görev yeri 1250 kuruş maaşla görev yaptığı Gerede kazası kaymakamlığıdır (BOA, DH. SAİD. d, 2/762 ). Ahmet Tevfik Bey in ilk görevi, 32 yaşında iken 1500 kuruş maaşla atandığı Hüdâvendigâr vilayeti dâhilindeki Pazarköyü nahiyesi müdürlüğüdür. Bu müdürlüğe 18 Ocak 1868 senesinde tayin olunmuştur. Nahiye müdürlüğünden sonra ise sırasıyla Keskin ve Haymana kazaları kaymakamlıkları görevlerini ifa etmiştir. Bir aralık Ankara vilayeti Ticaret Mahkemesi Riyasetine tayin olunan Ahmet Tevfik Bey, daha sonra 6000 kuruş maaşla Yozgat ve 5000 kuruş maaşla Kırşehir sancakları mutasarrıflıkları görevlerinde bulunmuştur (BOA, DH. SAİD. d, 3/380). Tercüme-i hali oldukça dolu olan Mehmet Şakir, 24 yaşında iken ilk görev yeri olan Bâlâ kazası kaymakamlığına 1350 kuruş maaşla 12 Ocak 1873 tarihinde tayin olmuştur. Bir müddet sonra Ankara vilayeti belediye dairesi riyasetine 1200 kuruş maaşla atanmıştır. Mehmet Şakir, sırasıyla Develi, Keskin, Vezirköprü kaymakamlıklarında bulunduktan sonra Yemen vilayetinde Ricalü l-ma kazası kaymakamlığına tayin edilmiştir. Daha sonra Bağdat vilayeti dâhilinde bulunan Humar kazası kaymakamlığına 2500 maaşla getirilmiştir. 17 Nisan 1886 tarihinde 2500 kuruş maaşla Yemen de Kabita kazası kaymakamlığına getirilmiştir. Mehmet Şakir, Yemen vilayetinde bulunan Hicriye ve Zeydiye, Maraş vilayetinde Zeytun, Basra vilayetinde Kav, Kosova vilayetinde Mitroviçe ve Kalkandelen, Selanik te Nevrekop, Cezayir-i Bahr-i Sefid vilayetinde Kerpe, Suriye vilayetinde Der a ve Akkâ da Taberiye kazaları kaymakamlıkları görevlerinde bulunmuştur (BOA, DH. SAİD. d, 1/ ). Kalecikli memurlardan tek Ermeni memur olan İstepan, 22 yaşında iken 13 Mart 1882 tarihinde, Ankara vilayeti vergi kitabetine mülazemet (stajyer) ile girmiştir. Daha sonra 250 kuruş maaş ile Yozgat sancağı tahrir ve vergi kitabetine tayin olunmuştur. Bir müddet sonra Hüseyinabad nahiyesi vergi kitâbetinde, Hüseyinabad reji memurluğunda, Akdağ madeni kazası düyûn-i umumiye aşar tahsilat ve 500 kuruş maaşla Sungurlu düyûn-i umumiye memurluklarında görevlerde bulunmuştur (BOA, [95]

18 Aydın Efe DH. SAİD. d, 57/481 ). Mehmet Lütfü, ilk olarak 17 yaşında iken, 23 Ağustos 1877 tarihinde 400 kuruş peşin ücret ve üç ay müddetle Aşağı Divan aşar kol yazıcılığında istihdam olunmuştur. Daha sonra ise Kalecik kazası piyade tahsildarlığı ve 500 kuruş ücret ile İnalluballu nahiyesi aşar kol yazıcılığı görevlerini ifa etmiştir. 125 kuruş aylıkla Kalecik nüfus kitabetine memur olarak tayin edilmiştir (BOA, DH. SAİD. d, 136/95). Kalecikli memurlardan tek muallim olan Hacı Tahir, 26 yaşında iken 13 Mayıs 1899 tarihinde ilk görev yeri olan Çatalca İdadi Mektebine atanmıştır. Bu okulda Coğrafya, Hendese, Türkçe ve Defter Usûlü muallimlikleri görevini toplam 520 kuruş ile ifa etmiştir. Daha sonra aynı okulda Cebir ve Resim derslerinin muallimliğini de yapmıştır. Bir müddet sonra Edirne İdadi Mektebine muallim olarak tayin edilmiştir. Bu okulda birkaç dersin muallimliği ve üçüncü muavinliği birlikte yürüterek aylık 900 kuruş maaş almıştır. Hacı Tahir, bir müddet sonra Konya İdadi Mektebine atanmıştır. Burada da birkaç dersin muallimliğini yapmış ve aylık toplam 1300 kuruş maaş almıştır. Muallim Hacı Tahir, Dersaadet Erenköy Rüşdiye Mektebine 400 kuruş maaşla muallim-i evvel olarak tayin edilmiştir (BOA, DH. SAİD. d, 141/453). Ziver Kemalettin, 5 Aralık 1895 tarihinde 20 yaşında iken, 300 kuruş aylıkla Dersaadet te polis mesleğine dâhil olmuştur. Bir müddet sonra buradan ayrılmıştır. Sonrasında ise Adana vilayetinde Kurtkulağı ve Akpınar inşaat baş memurluğuna 400 kuruş aylıkla tayin olmuştur. Ankara ikinci fırka tahrir memurluğu görevi ifa ettikten sonra Kalecik kazası vergi kitabetine 200 kuruş aylıkla tayin edilen Ziver, bu görevine ilaveten Kalecik Rüşdiye Mektebi Hüsn-i Hat muallimliğini de yapmıştır. Ziver daha sonra Haymana ve Beypazarı süvari tahsildarlıkları görevine atanmıştır. Son olarak da Mecidiye kazası mal müdürü muavinliğine getirilmiştir (BOA, DH. SAİD. d, 151/381). Osman Nuri, 17 yaşında iken 13 Ağustos 1896 senesinde Kalecik kazası Ziraat Bankası sandığına mülazemet ile girmiştir. Daha sonra 40 kuruş maaş ile sandık odacılığına tayin olunmuştur. Sonrasında ise Haymana kazası Ziraat Bankası sandığı muhasebe kitâbetine, Akköprü emlâki hümayun idaresi ikinci kâtipliğine, Mihaliççik Ziraat bankası sandığı muhasebe kitabetine tayin olunmuştur. Osman Nuri, bir müddet sonra baş kitâbete, Ankara vilayeti muhasebe kalemi masraf ve maaş kitâbetine, [96]

19 Sicill-i Ahvâl Kayıtlarına Göre Kalecikli Memurlar mülhakat kâtip muavinliğine ve son olarak da 800 kuruş maaşla Ankara vilayeti kitâbetine getirilmiştir (BOA, DH. SAİD. d, 126/487). Kalecikli memurlardan doktorluk mesleğini icra eden tek memur olan Abdullah Zihni, 26 yaşında iken 23 Mart 1908 tarihinde, 600 kuruş maaşla Haymana kazası Belediye tababetine tayin olmuştur (BOA, DH. SAİD. d, 152/301). Mehmet Arslan ise 21 yaşında iken 14 Ağustos 1903 senesinde, 40 kuruş maaşla Kalecik Ziraat Bankası sandığı odacılığına tayin edilmiştir. Bir müddet sonra aynı kurumda 200 kuruş maaşla tahakkuk kitâbetine getirilmiştir (BOA, DH. SAİD. d, 164/485). Hüseyin Hüsnü, 27 yaşında ve 15 Mayıs 1910 tarihinde 250 kuruş maaşla Kalecik Ziraat bankası sandığı memurluğuna atanmıştır (BOA, DH. SAİD. d, 172/345). Ahmet nin ilk görev yeri Kalecik Bidayet Mahkemesi odacılığı olup burada 45 kuruş maaş almıştır. Muhtemelen bu göreve 24 yaşında iken başlamıştır. Daha sonra 25 Ekim 1909 da 400 kuruş maaşla polis memurluğuna kayd ve kabul olunan Ahmet, 14 Ekim 1911 tarihinde 500 kuruş maaşla Ankara polis komiser muavinliğine getirilmiştir (BOA, DH. SAİD. d, 188/165). Kalecikli memurlardan Mehmet Şakir, rütbe-i saniye sınıf-ı sanisi, rütbe-i salise ve Dördüncü rütbeden Mecidî nişanı ile taltif edilmiştir (BOA, DH. SAİD. d, 1/674). Beşinci rütbeden Mecidî nişanı alan Kalecikli memur ise Ahmet Tevfik Bey dir. Ahmet Tevfik Bey, Yozgat Mutasarrıflığı görevini ifa ederken 6000 kuruş maaş almıştır. Bu maaşla memurlar arasında en yüksek maaş alan kişidir (BOA, DH. SAİD. d, 3/830). Memurlardan Hacı Tahir ye de Hamidiye-Hicaz Demiryolu Madalyasının nikelden mamul bir kıtası ve Bursa müderrisliği tevcih buyrulmuştur (BOA, DH. SAİD. d, 141/453). Sonuç Osmanlı Yakınçağ Tarihinin önemli kaynakları arasında gösterilen Sicill-i Ahvâl Defterleri, biyografi ve prosopografi 12 çalışmaları açısından oldukça önemlidir. Taşra ve merkez teşkilatlarında görev yapan personellerin özgeçmişleri bu defterlerde kayıtlıdır. 19. yüzyılın son çeyreğinde 12 Kollektif biyografi çalışmalarının anlatıldığı bir kavramdır Osmanlılar, s. 17). (Ürkmez- Efe, Hataylı [97]

20 Aydın Efe oluşturulmuş olan Sicill-i Ahvâl Defterlerinde, memurların doğum tarihleri, baba adları, hem kendilerinin hem de babalarının kullandıkları sıfatlar, eğitim gördükleri okullar, diploma durumları, işe başlama yaşları, aldıkları maaş, tayin, terfi, ödül ve azil vs. hususları tespit edilebilmektedir. Kalecik kazasında, eğitim kurumu açısından, ibtidai, sıbyan ve rüşdiye mektepleri ile medrese bulunmaktadır. İdadi ve üzeri seviyesinde Kalecik te eğitim kurumu yoktur. Bunun yanı sıra Ermenilere ait bir mektebin varlığı bilinmektedir. Osmanlı idari sisteminde yapılan düzenlemeler sonucundaki değişiklikler ve memur maaşlarındaki azalmalar da sicill-i ahvâl kayıtlarının incelenmesinden anlaşılmaktadır. Kalecik kazasında doğan bazı memurların özgeçmişinde Kalecik kazasının Ankara ya bağlı olduğu zikredilirken, bir kısmının sicillerinde ise Çankırı dâhilinde bulunduğu vesikalara yansımıştır. Bu husus, kazanın hangi tarihte nereye bağlandığını tespit etmeye yaramaktadır. Islahat Fermanı nın ilanından sonra Osmanlı vatandaşlarının eşit hale getirilmesi sonucunda gayr-i Müslim unsurlar da memur olma hakkını edinmişlerdir. Kalecikli memur sayısını bazı kazalar ile karşılaştırdığımız zaman şöyle bir sonuç ortaya çıkmaktadır: 12 Kalecikli memura karşılık, Bozkırlı 15, Simavlı 13 20, Payaslı 14 dokuz, Anamurlu 15 dokuz, Bergamalı ve Bayburtlu memur bulunmaktadır. KAYNAKÇA Arşiv Vesikaları BOA, DH. SAİD. d, 2/762; 3/830; 1/674; 57/481; 136/95; 141/453; 151/381; 126/487; 152/301; 164/285; 172/345; 188/165; Nurgül Bozkurt, Sicill-i Ahvâl Kayıtlarına Göre Simavlı Memurlar, Akademik Bakış Dergisi, S. 27, 2011, Aydın Efe, Sicill-i Ahvâl Kayıtlarına Göre Payaslı Memurlar, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2013, 10/23, s Ahmet Ali Gazel, Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Osmanlı Dönemi nde Görev Yapan Anamurlu Memurlar, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 32, Erzurum 2007, s Mehmet Başaran, Sicill-i Ahval defterlerine Göre Bergama Doğumlu Memurlar ( ), Tarih İncelemeleri Dergisi, XXVIII/ 1, 2013, Yunus Özger, Sicill-i Ahvâl Defterlerinde Kayıtlı Bayburtlu Osmanlı Devlet Memurları, History Studies, Volume 7, Issue 4, 2015, s [98]

21 Sicill-i Ahvâl Kayıtlarına Göre Kalecikli Memurlar Eserler ve Makaleler Ankara Vilayet Salnamesi (AVS)/ ; 1311/AVS; 1318/AVS; 1320/AVS; 1325/AVS. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, (2010). İstanbul: Devlet Arşivleri Yayınları. Başaran, M. (2013). Sicill-i Ahval defterlerine Göre Bergama Doğumlu Memurlar ( ), Tarih İncelemeleri Dergisi, XXVIII/ 1, Bozkurt, N. (2011). Sicill-i Ahvâl Kayıtlarına Göre Simavlı Memurlar, Akademik Bakış Dergisi, S. 27, Cevdet Paşa, (1991). Tezâkir 40-Tetimme, Yayın. Cavid Baysun, Ankara: TTK Yayınları. Çetin, A. (2005). Sicill-i Ahvâl Defterleri Hakkında Bir Araştırma, Vakıflar Dergisi, XXIX, Efe, A. (2013). Sicill-i Ahval Kayıtlarına Göre Payaslı Memurlar, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10/23, Evliya Çelebi, (213). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Kitaplar, (Hazırlayanlar: Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı), c. 1, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Gazel, A. A. (2007). Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Osmanlı Dönemi nde Görev Yapan Anamurlu Memurlar, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 32, s Kankal, A. (2011). XVI. Yüzyılda Çankırı, Çankırı: Çankırı Belediyesi Kültür Yayınları. Kastamonu Vilayet Salnamesi (KVS)/1286; 1287/KVS; 1288/KVS; 1289/KVS; 1290/KVS; 1291 KVS; 129/KVS; 1293/KVS; 1294/KVS, 1295/KVS; 1296/KVS; 1297/KVS; 1298/KVS; 1306/KVS. Kütükoğlu, M. S. (1988). Sicill-i Ahvâl Defterleri ni Tamamlayan Arşiv Kayıtları, GDAAD, sy. 12, s Mert, T. (2000). Sicill-i Ahval Defterleri ve Buna Dair Yayınlanan Nizamnameler-I, Arşiv Araştırmaları Dergisi, S. 2, Mert, T. (2001). Sicill-i Ahval Defterleri ve Buna Dair Nizamnameler II: Osmanlı Devleti Sicill-i Ahval Dairesiyle Şubelerine Ait Yönetmelik, Arşiv Araştırmaları Dergisi, S. 3, [99]

22 Aydın Efe Özger, Yunus, Sicill-i Ahvâl Defterlerinde Kayıtlı Bayburtlu Osmanlı Devlet Memurları, History Studies, Volume 7, Issue 4, 2015, s Pakalın, M. Z. (2004).Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, c. III, İstanbul: MEB Yayınları. Sarıyıldız, G. (2009). Sicill-i Ahvâl Defterleri, TDVİA, c. 37, Sarıyıldız, G (2004). Sicill-i Ahvâl Komisyonu nun Kuruluşu ve İşlevi, İstanbul: DER Yayınları. Texier, C. (2002). Küçük Asya Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, (Çev. Ali Suat), (Latin harflerine aktaran Kâzım Yaşar Kopraman, sadeleştiren Musa Yıldız), c. II, Ankara: Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı. Ürkmez, N. ve Efe, A. (2015). Hataylı Osmanlılar, Konya: Çizgi Kitapevi. [100]