KĠġĠLERĠN TATĠLE ĠLĠġKĠN TERCĠH VE BEKLENTĠLERĠ. (ADANA-Tufanbeyli Örneği) Emrah Gençay YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

Transkript

1

2 KĠġĠLERĠN TATĠLE ĠLĠġKĠN TERCĠH VE BEKLENTĠLERĠ (ADANA-Tufanbeyli Örneği) Emrah Gençay YÜKSEK LĠSANS TEZĠ AĠLE EKONOMĠSĠ VE BESLENME EĞĠTĠMĠ ANA BĠLĠM DALI GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ OCAK, 2015

3 TELİF HAKKI VE TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren 1 (bir) yıl sonra tezden fotokopi çekilebilir. YAZARIN Adı: Emrah Soyadı: Gençay Bölümü: Aile Ekonomisi Ve Beslenme Öğretmenliği İmza : Teslim Tarihi : TEZİN Türkçe Adı: Kişilerin Tatile İlişkin Tercih ve Beklentileri (Adana/Tufanbeyli Örneği) İngilizce Adı: People s Choices And Expectations Concerning Holiday (Adana/Tufanbeyli Sample) i

4 ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim. Yazar Adı Soyadı: Emrah GENÇAY İmza:.. ii

5 Jüri Onay Sayfası Emrah GENÇAY tarafından Hazırlanan KİŞİLERİN TATİLE İLİŞKİN TERCİH VE BEKLENTİLERİ (ADANA /Tufanbeyli Örneği) adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği / oy çokluğu ile Gazi Üniversitesi Aile Ekonomisi Ve Beslenme Eğitimi Anabilim Dalı nda yüksek lisans olarak kabul edilmiştir. Danışman: Prof.Dr. M. Hamil NAZİK (Aile Ekonomisi ve Beslenme Eğitimi, Gazi Üniversitesi). Başkan: Prof.Dr. Tayyip DUMAN (Eğitim Bilimleri, Gazi Üniversitesi) Üye: Dç. Dr. Yasin BOYLU (Turizm İşletmeciliği, Gazi Üniversitesi)... Tez Savunma Tarihi: 18/05/2015 Bu Tezin Aile Ekonomisi Ve Beslenme Eğitimi Anabilim Dalı nda Yüksek Lisans Tezi Olması İçin Şartları Yerine Getirdiğini Onaylıyorum. Emrah GENÇAY Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Servet Karabağ iii

6 TEŞEKKÜR Bu araştırmanın temelini, kişilerin tatile ilişkin tercih ve beklentileri oluşturmaktadır. Turizm/tatil dünyada en büyük endüstrilerden biri haline gelmiş olup büyük bir potansiyele sahiptir ve iyi bir şekilde yönetilirse, sadece ekonomiye değil çevreye ve Türkiye nin tanıtımı ve keşfedilmemiş yerlerin bilinmesi açısından da önemli ölçüde bir yere sahiptir. Bu önemli konuyu seçmemde ve araştırmamda yardımcı olan danışmanım Prof. Dr. M. Hamil NAZİK e ve desteğini eksik etmeyen sevgili eşim Emine GENÇAY a teşekkür ederim. iv

7 KĠġĠLERĠN TATĠLE ĠLĠġKĠN TERCĠH VE BEKLENTĠLERĠ (ADANA/Tufanbeyli Örneği) (Yüksek Lisans Tezi) Emrah Gençay GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ Ocak 2015 Öz Dünyada önemi sürekli artan ve sektör olarak büyük boyutlara ulaşan turizm hareketleri, insanların fiziksel, sosyal ve psikolojik ihtiyaçlarına doğrudan veya dolaylı olarak, belli bir süre için cevap verebilen en etkili faaliyetlerden biri haline gelmiştir. İş hayatının getirmiş olduğu yorgunluk ve şehirlerin getirmiş olduğu stresten dolayı turizm faaliyetlerine katılmak, başka bir deyişle tatil yapmak artık zevk olmaktan çıkmış bir ihtiyaç olarak hissedilmeye başlamıştır. Bu araştırma ile farklı demografik özelliklere sahip bireylerin tatile ilişkin tercih ve beklentilerini, neden tatile çıkmak istediklerini, tatile çıkıyorlarsa tatil yeri tercihlerini bulmak amacıyla yapılmıştır. Aynı zamanda araştırmaya katılanların tatil için ayırdıkları bütçeyi ve tatil/turizm fırsatlarından yararlanma oranlarının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Araştırmada literatürler taranarak öncelikle turizm, turizm çeşitleri ve turizmin tarihsel gelişimi, sonrasında da tatil ve tatil çeşitleri hakkında bilgiler verilmektedir. Çalışmanın devamında ise Adana nın Tufanbeyli ilçesindeki ikamet edenlere anket düzenlenerek veri toplanmış, elde edilen veriler bilgisayar ortamında istatistik paket programları kullanılarak analiz edilip, tablolar ile yorumlanmıştır. v

8 Araştırmanın sonucunda insanların tatile ilişkin tercih ve beklentilerinin; öğrenim düzeyi, çalışma durumu ve gelir düzeyi gibi kriterlerle karşılaştırıldığında karar verme aşamalarında farklı sonuçlarla karşılaşılmıştır. Araştırmanın alt amaçlarına bakıldığında demografik özelliklerin de bireylerin tatil yapma düşüncesinden tatilin bitimine kadar etkili olduğu sonucuna varılmıştır. Bu araştırma ile de tatil hizmeti sunan işletmelerin araştırmanın sonucunda çıkan bilgileri dikkate alarak hizmet üretmelerine ve strateji geliştirmelerinde faydalı olacağı düşünülmektedir. Bilim Kodu : Anahtar Kelimeler : Tatil, Tatil Tercihleri, Tatilden Beklentiler Sayfa Adedi : 100 Danışman : Prof.Dr.M.Hamil Nazik vi

9 PEOPLE S CHOICES AND EXPECTATIONS CONCERNING HOLIDAY (ADANA/Tufanbeyli Sample) (M.S. Thesis) Emrah Gençay GAZI UNIVERSITY GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES January 2015 ABSTRACT Ever- increasing importance in the world and reaching large sizes as a sector tourism activities have become one of the most effective activities for a certain period of time that can answer people's physical, social and psychological needs, directly or indirectly. Due to the fatigue as a result of business life and the stress brought by the city, participating in tourism activities, in other words having a holiday, has gone beyond the enjoyment and felt as a need. This research is done to find out the holiday preferences and expectations of the individuals with different demographic characteristics, why they want to go on vacation and where they prefer to go. It is also intended to detect the holiday budget of research participants and the benefit rates from holiday / tourism opportunities. Scanning the literature, the research first provides information about tourism, types of tourism and the historical development of tourism and after information about vacation and holiday types. In continuation of the study, the survey datas organized in Adana Tufanbeyli district are collected and the datas obtained are analyzed using statistical software packages on computers, reviewed wıth the charts. As a result of the research, preferences and expectations of the people on holiday; compared with the criteria such as education level, employment status and income level, different results are encountered on decision-making stage. When the sub-objectives of the vii

10 study are considered, it is concluded that the demographic characteristics of individuals are effective from the idea of having a holiday until the end of it. It is also supposed that this research would be useful for the businesses offering vacation services in the production of services and strategy development, taking into account the information as a result of the research. Science code: Keywodrs : Holiday, Holiday Choices, Expectations From Holiday Number of pages: 100 Advisor : M.Hamil Nazik viii

11 ĠÇĠNDEKĠLER ÖZ...v YABANCI DĠLDE ÖZ...vii ĠÇĠNDEKĠLER ix TABLOLAR LĠSTESĠ..xiii ġekġller LĠSTESĠ....xv BÖLÜM GĠRĠġ Problem Durumu/Konunun Tanımı AraĢtırmanın Amacı Alt Amaçlar AraĢtırmanın Önemi Sınırlılıklar Tanımlar...10 BÖLÜM 2 13 KAVRAMSAL ÇERÇEVE Turizmin Tanımı, Önemi Ve Tarihsel GeliĢimi Turizmin Tanımı Turizmin Önemi Turizm Sektörünün Tarihsel GeliĢimi Turizm Türleri Ziyaret Edilen Yere Göre Turizm Türleri Katılanların YaĢlarına Göre Turizm Türleri...20 ix

12 Katılanların Sosyo-Ekonomik Durumlarına Göre Turizm Türleri Katılanların KiĢi Sayısına Göre Turizm Türleri Katılanların Amaçlarına Göre Turizm Türleri Turistin Tanımı ve ÇeĢitleri Turistin Tanımı Turistin ÇeĢitleri Yerli Turist Yabancı Turist Günübirlikçi Turist Ġnsanları Turistik Hareketleri Yönlendiren Etkenler Tatilin Önemi Tatilin Getireceği Faydalar Tatil/Turizm Türleri Ġnsanların Tatil Tercihlerini Etki Eden Kriterler Demografik Kriterler Konuyla ilgili yapılan çalıģmalar...40 BÖLÜM 3 47 YÖNTEM AraĢtırmanın Modeli AraĢtırma Bölgesinin Seçimi AraĢtırma Örnekleminin Seçimi Verilerin Toplanması Verilerin Analizi.48 BÖLÜM 4 49 BULGULAR VE TARTIġMA KiĢiler Hakkında Genel Bilgiler AraĢtırmaya Katılanların Tatile Çıkma Nedenleri, Sıklık ve Süreleri, Yer ve Tercihleri AraĢtırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Tatile Çıkma Sıklıkları Dağılımı ve Analizi AraĢtırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Tatil Yapma Ġstekleri/Nedenleri Dağılımı ve Analizi..53 x

13 AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Ġçin Ayırdıkları Bütçe Dağılımı Ve Analizi AraĢtırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Erken Rezervasyondan Yararlanma Dağılımı Ve Analizi Dağılımı Ve Analizi AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Planı Yaparken Etkilendiği En Önemli Faktörlerin Dağılımı Ve Analizi AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Yurt Ġçi Ve Yurt DıĢı Tatil Tercihleri Dağılımı Ve Analizi AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Tercihleri Dağılımı Ve Analizi AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Yurt Ġçinde Bölge Seçimi Dağılımı Ve Analizi AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatile Giderken UlaĢım Aracı Seçimi Ve Analizi AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Yeri Seçerken Etkilendiği Faktörlerin Dağılımı Ve Analizi AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatilde En Fazla Harcama Yaptıkları Yerlerin Dağılımı Ve Analizi AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Yapma Sürelerinin Dağılımı Ve Analizi AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatile Çıkma Mevsimleri Dağılımı Ve Analizi AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Gezi Turlarına Katılımı Dağılımı Ve Analizi AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Günü Birlik Tatile Çıkma Durumları Dağılımı Ve Analizi AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Konaklama Yeri Tercihleri Dağılımı Ve Analizi AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tesis Tercih Ederken Dikkat Ettikleri Faktörlerin Önem Sırası Dağılımı Ve Analizi xi

14 AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Planı Yaparken Tercih Edilen Tesiste Bulunan Aktivite Ve Ġmkanların Önem Derecesi Dağılımı Ve Analizi.. 77 BÖLÜM 5 79 SONUÇ VE ÖNERĠLER Sonuçlar Öneriler...83 KAYNAKLAR 86 EK 1.95 ÖZGEÇMĠġ 100 xii

15 TABLOLAR LĠSTESĠ Tablo 1. Araştırmaya Katılanlarla İlgili Bazı Tanıtıcı Bilgiler...50 Tablo 2. Araştırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Tatile Çıkma Sıklıkları Tablo 3. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatile Çıkma Sıklıkları..52 Tablo 4. Araştırmaya Katılanların Çalışma Durumlarına Göre Tatile Çıkma Sıklıkları.53 Tablo 5. Araştırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Tatil Yapma İstekleri 54 Tablo 6. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Yapma Sebepleri...55 Tablo 7. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil İçin Ayırdıkları Bütçe...56 Tablo 8. Araştırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Erken Rezervasyondan Yararlanması Tablo 9. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Planı Yaparken Etkilendiği En Önemli Faktörler...58 Tablo 10. Araştırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Tatil Planı Yaparken Etkilendikleri En Önemli Faktörler.. 59 Tablo 11. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Yurt İçi ve Yurt Dışı Tatil Tercihleri...60 Tablo 12. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Tercihleri Dağılımı 61 Tablo 13. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Bayram Tatili Tercihleri Dağılımı...62 Tablo 14. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Yurt İçinde Bölge Seçimi Dağılımı 63 xiii

16 Tablo 15. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatile Giderken Ulaşım Aracı Seçimi Dağılımı.. 64 Tablo 16. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Yeri Seçerken Etkilendiği Faktörlerin Dağılımı 65 Tablo 17. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatilde En Fazla Harcama Yaptıkları Yerlerin Dağılımı Tablo 18. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Yapma Sürelerinin Dağılımı. 67 Tablo 19. Araştırmaya Katılanların Çalışma Durumlarına Göre Tatil Süreleri Dağılımı 68 Tablo 20. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatile Çıkma Mevsimleri Dağılımı..68 Tablo 21. Araştırmaya Katılanların Çalışma Durumlarına Göre Tatile Çıkma Mevsimleri Dağılımı.69 Tablo 22. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Gezi Turlarına Katılımı Dağılımı. 70 Tablo 23. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Günü Birlik Tatile Çıkma Durumları Dağılımı...70 Tablo 24. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Konaklama Yeri Tercihleri Dağılımı.72 Tablo 25. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tesis Tercih Ederken Dikkat Ettikleri Faktörlerin Önem Sırası Dağılımı 73 Tablo 26. Araştırmaya Katılanların Öğrenim Durumlarına Göre Tesis Tercih Ederken Dikkat Ettikleri Faktörlerin Önem Sırası Dağılımı 75 Tablo 27. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Planı Yaparken Tercih Edilen Tesiste Bulunan Aktivite Ve İmkanların Önem Derecesi Dağılımı.77 xiv

17 ġekġller LĠSTESĠ Şekil 1. Tatil Seçiminde Karar Verme Aşamaları..4 Şekil 2. Turizm Türleri.19 Şekil 3. İnsanları Turistik Hareketlere Yönelten Sebepler...24 xv

18 BÖLÜM 1 GİRİŞ Tarih içerisinde insanlar beslenme, ticari, dini ve sağlık nedenleri gibi farklı motivasyonlarla, sürekli yaģadıkları bölgelerden baģka bölgelere seyahatler gerçekleģtirmiģlerdir. Bu seyahatler esas olarak yiyecek gereksinimini karģılamak amacıyla yapılmaktaydı (Özdemir, 2008). Dünya da turizm hareketlerinin kökten değiģtiği dönem ise II. Dünya SavaĢı sonrası olmuģtur. Bu dönemde uluslararası turizm hareketleri, ekonomik büyüme sonucu gelirlerin önemli ölçüde artması, çalıģma saatlerinin kısalmasıyla birlikte seyahat için ayrılan sürelerin artması, ülkeler arası seyahati kısıtlayan yasal düzenlemelerin ortadan kaldırılması sonucu seyahat özgürlüğünün artması, özellikle havayolu taģımacılığında yaģanan geliģmeler sonucu seyahatin ucuzlaması, paket turlarda meydana gelen artıģ ve bu paket turların uluslararası alanda yaygınlaģması, ulaģım teknolojilerinde meydana gelen geliģmeler sayesinde seyahat sürelerinin azalması, ulaģtırma araçlarının kalitesinin ve güvenilirliğinin artması, ortalama yaģam süresinin uzaması, kadınların çalıģma hayatına dahil olması, emeklilik sürelerinin uzaması gibi demografik değiģimler nedeniyle daha da geliģmiģtir. YaĢanan bu geliģmeler sonucunda turizm endüstrisi hızla büyümüģ ve dünya ekonomisinde en çok gelir yaratan ilk üç sektörden biri olmuģtur (Avcıkurt, Köroğlu ve Sarıoğlan, 2009). Bununla birlikte, sanayileģme, kentleģme, küreselleģme ve teknolojinin günlük hayata daha fazla girmesi nedeniyle günümüzde kiģilerin yaģam standartlarında da birçok değiģimler olmuģtur. Bu değiģimler hayatın her alanına yansımıģtır. Toplumun tüketim biçimi ve eğilimleri de değiģmiģ, kendisine sunulan mal ve hizmetlerin çeģit, miktar ve kalitesinde önemli farklılıklar oluģmuģtur. Bütün bu değiģimler tüketiciyi evden daha fazla dıģarıya doğru çıkartmıģ, gezme, görme, eğlenme ve dinlenme gibi ihtiyaçların farkındalığı yükselmiģtir. Bu da tüketicinin turizm faaliyetlerine daha fazla katılımı ile sonuçlanmıģtır. Turizm faaliyetlerine katılmak, artık zevk olmaktan çıkmıģ bir ihtiyaç 1

19 olarak hissedilmektedir. KiĢi baģına düģen ortalama gelirin artması, boģ zaman ve yaģam standardındaki artıģlar, eğitim düzeyinin yükselmesi, ülkelerin izledikleri turizme yönelik ekonomi politikaları gibi nedenler turizmin tarihi boyunca insanların ticari, dini ve askeri amaçlarla yaptıkları seyahatlerden farklı bir boyut kazanmasına ve sosyal ve ekonomik bir olay özelliği kazanmasına neden olmuģtur. Yarattığı ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel sonuçlar nedeniyle tüm dünyayı önemli ölçüde etkileyen turizm endüstrisi, son yıllarda ulaģtığı finansal büyüklük nedeniyle rekabetin en yoğun olduğu endüstri kollarından biri haline gelmiģtir. Bu yoğun rekabet; ülke, destinasyon ve iģletmelere turizm faaliyetlerinin çeģitlendirilmesi ve yenilik konusunda motivasyon sağlayan önemli etmenlerden biridir. Geleneksel kitle turizminin dıģında alternatif turizm çeģitlerinin zenginleģtirilmesi, özel ilgi turizmine yönelik talebin karģılanması ve bu talebin artırılması, söz konusu yoğun rekabet ortamında ülke, destinasyon ve iģletmelere önemli avantajlar sağlamaktadır (Üner E, 2014). Türkiye de turizmin ivme kazanması 1980 li dönemlere rastlamaktadır li yıllardan itibaren Türkiye de alt ve üst yapı yatırımlarına önem verilmiģ ve Avrupa da yeni destinasyonlar arayıģında bulunan kitle turizmi, talebi Türkiye ye doğru yönelmeye baģlamıģtır. Bu dönemden sonra Türkiye de turizm olgusunun ekonomik, sosyal ve çevresel yönleri ile birlikte ele alınmaya baģlandığı bir döneme geçilmiģtir. Bunun üzerine tarihi, doğası, iklimi, mutfağı gibi unsurlarla önemli özelliklere sahip olan Türkiye de bu unsurlar değerlendirilmeye baģlanmıģtır. Turizm, önemi her geçen gün artan ve dünyanın en hızlı geliģen sektörlerinden biri konumundadır. Birçok ülkede imalat endüstri sektörlerini bile geride bırakan turizm, ülkelerin dıģ ödemeler dengesi açısından da öncü rol oynamaya baģlamıģtır. II. Dünya savaģına kadar lüks bir tüketim araca olan turizm, savaģ sonrası Avrupa'daki sanayileģme hareketleriyle birlikte geliģmeye ve yaygınlaģmaya baģlamıģtır. 1950' lerde 25 milyon olan uluslar arası turizm rakamı, 2000 yılında 698 milyona ulaģmıģ ve buda 475 milyar dolarlık bir geliri beraberinde getirmiģtir. Dünya Turizm Örgütüne göre bu rakam 2020' de 1.6 milyar kiģiye ve bu da 2 trilyon dolarlık bir gelire karģılık gelecektir. Bu geliģmeler karģısında, turizm faaliyetlerini gerçekleģtiren unsurlar arasında en baģta gelen insan kaynağı, yani turistik tüketicinin tatile yönelik haklarını göz ardı etmek mümkün değildir. Turizmde, üretilen mal değil, hizmettir ve bu hizmeti satın alan turistik tüketicinin de her geçen gün talepleri değiģmektedir. Bu talepler doğrultusunda meydana gelen ekonomik değiģmeler ve siyasi olaylar turistik tüketicilerin tatillerini geçirirken, daha güvenilir 2

20 yerleri seçme isteği, ister istemez ülkeler arasında rekabet ortamı yaratmıģ ve belirli düzenlemelere gidilmesine yol açmıģtır (Ġlban 2002). Turizm ve tatil; sosyal, kültürel ve çevresel sonuçlar nedeniyle sadece kiģileri değil tüm dünyayı da önemli ölçüde etkilemiģtir. Yapılan bu çalıģma kiģilerin tatile iliģkin tercih ve beklentilerinin neler olduğunu araģtırmak için yapılmıģtır. Farklı özelliklere sahip kiģilerin (yaģ, eğitim, mesleki durum, cinsiyet, medeni durum vb.) turizme/tatile yönelik kararlarının neler olduğunun belirlenmesi için elde edilen veriler tartıģılacaktır. 1.1.Problem Durumu/ Konunun Tanımı Turizm, devamlı olarak yaģanan yer dıģında tüketici olarak tatil, dinlenme, eğlence, kültür, v.b. ihtiyaçların giderilmesi amacıyla yapılan seyahat ve geçici konaklama hareketleri olarak tanımlanabilir (Sezgin, 1995, s. 5). Bir tüketici olarak turist, kiģilik, yaģam biçimi, algılama, güdülenme, öğrenme, tutum gibi psikolojik; yaģ, cinsiyet, gelir, meslek, eğitim durumu ve aile büyüklüğü gibi demografik; aile, danıģma grubu, sosyal sınıf ve kültür gibi sosyo-kültürel faktörlerin etkisiyle karar vermektedir. Aile tatil kararı bireysel tatil kararlarından daha farklı ve daha karıģık bir yapıya sahiptir. Bu süreçte aile bireyleri, bireysel ve ortak katılımlı kararlar alabildikleri gibi, doğrudan ya da dolaylı olarak diğer aile üyelerini de etkileyebilmektedir. Dolayısıyla, aile tatil pazarlarında etkili olabilmek için sadece onların, yani ailelerin tatil ihtiyaçlarını anlamak yetmez, aynı zamanda tatil kararının nasıl verildiğini ve hangi alt kararlarda hangi aile üyesinin etkili olduğunu da anlamak gerekmektedir (Rızaoğlu, 2004, s. 94). Turistin karar vermesi kendine özgü bir yapı taģır. Ġlk olarak turistik etkinliklere katılma uzun dönemde planlanır ve finansal bakımdan bir tasarrufu gerektirir. Ġkinci olarak, turizmin bir hizmet ürünü olmasından dolayı, elle tutulan bir getiriden söz etmek olanaksızdır. Tüketici, seyahat ve tatil için yapacağı yatırım sonucu ekonomik getiri yerine genel anlamda tatmin sağlamaktadır (OdabaĢı, 1988, s. 81). Tatil ya da seyahat kararları alınırken kiģiden ya da çevresel etkenlerden etkilenir. Turistik satın alma davranıģında tatil yeri, ulaģım, konaklama, aktiviteler, bütçe, rezervasyon gibi bir dizi alt karar söz konusudur (ġekil 1). 3

21 ġekil 1. Tatil seçiminde karar verme aģamaları (Yılmaz, 2007, s.10) Konu aile bazında ele alındığında, ailenin turistik satın alma kararlarında kocanın egemen olduğu konular içerisinde; tatil yeri ve konaklama tesisi türünün seçimi vardır. Aile üyeleri, tatile gidip-gitmeme ve tatilde ne kadar harcama yapılacağı konularında ise genellikle ortak karar vermektedirler. Tatilin içerikleri olarak adlandırılabilecek diğer karar alanlarında da aile bireylerinin ortak etkileri söz konusu olmaktadır (OdabaĢı, 1996, s. 87). Örneğin, çekirdek ailenin küçüklüğü onların daha hareketli olmasını sağlayarak turizm hareketlerine katılmasını kolaylaģtırır. En fazla iki çocuğu olan ya da çocuksuz ailelerin yolculuk yapmasının kolaylaģması yanında, ailede kiģi baģına düģen gelir de artmakta, bu durum turizme harcanabilecek paranın yükselmesine neden olmaktadır. Böylece modern endüstri toplumunda gezi eğilimi artmaktadır (Doğan, 2004, s. 42). Çekirdek aileler daha çok açık hava aktivitelerini içeren balık tutma, kamp, tekne gezisi gibi faaliyetleri, temalı park gezilerini, bowling gibi sportif aktiviteleri içeren aile tatillerini tercih ederler (Aslan, 2009, s. 160). Tüm sektörlerde olduğu gibi turizm sektöründe de arz ve talebin birbiri ile doğru orantılı olarak geliģmesi beklenmektedir. Sosyal ve maddi refahın iyileģmesi, günümüz iģ hayatının ve gündelik stresin artması turistik ürün ve hizmetlere talebin gün geçtikçe artmasına sebep olmaktadır. Turistik ürünleri talep eden tüketicilerin daha bilinçli olmaları; istek, ihtiyaç ve maddi olanaklarına göre taleplerindeki değiģikliklerle orantılı olarak iģletmelerin de ürettikleri mal/hizmetler de çeģitlendirmelere gitme zorunluluğunu doğurmuģtur. Turizm ile uğraģan sektörlerinde bu taleplere karģılık verebilmesi için geleceği tahmin ederek hazırlık yapılması ihtiyacını da doğurmuģtur. 4

22 YapılmıĢ çalıģmalarda da kiģilerin tatil seçimini bütçe ve zaman kısıtlamalarına bağlı olarak gerçekleģtirdikleri belirtilmektedir (Kozak, 2011, s.3). Turizm ve tatilin hem arz hem de talep cephesindeki insan, önemli bir unsurdur. Tüketici dünden farklı olarak hizmette belli düzeylerde kaliteyi aramakta ve kaliteli hizmetin alt yapısı ise eğitim ile sağlanmaktadır (Yağcı, 2001, s.28). SanayileĢme, kentleģme, küreselleģme ve teknolojinin günlük hayata daha fazla girmesi nedeniyle kiģilerin yaģam formlarında birçok değiģimler olmuģtur. Bu değiģimler hayatın her alanına yansımıģtır. Toplumun tüketim biçimi ve eğilimleri de değiģmiģ, kendisine sunulan mal ve hizmetlerin çeģit, miktar ve kalitesinde önemli farklılıklar oluģmuģtur. Bütün bu değiģimler tüketiciyi evden daha fazla dıģarıya doğru çıkartmıģ, gezme, görme, eğlenme ve dinlenme gibi ihtiyaçların farkındalığı yükselmiģtir. Bu da tüketicinin turizm faaliyetlerine daha fazla katılımı ile sonuçlanmıģtır. Önemli bir yere gelen turizm, insanların fiziksel ve psikolojik gereksinimlerine etki eden önemli bir sektör haline gelmiģtir. Aynı zamanda sosyal bir etkinliktir. Bu özelliğinden dolayı, sosyoloji, ekonomi, iģletme ve benzeri birçok bilim alanının yakından ilgilendiği bir olaydır. KiĢilerin ekonomik, soysal, kültürel, örf ve adetler gibi değiģkenlerden dolayı yurt içi ve yurt dıģında turizme katılmaları ve tatil yapmaları birbirinden farklılık göstermektedir. Turizm çeģitli değerlerin öğrenilmesi ve sevilmesi; diğer bölgelere göre az geliģmiģ bölgelerin ekonomik olarak canlılık göstermesi bakımından önem arz eder. Halkın yaģam standartlarının artmasında, sosyal olarak daha üretken, ekonomik bakımdan da daha kaliteli bir toplum olabilmesine de katkı sağlamaktadır. Ġnsanlar hayatlarının her zamanında çeģitli biçim ve amaçlarla tatile çıkma ihtiyacı duymaktadırlar. ÇalıĢma kadar, dinlenme, eğlenmenin de önemli insan ihtiyaçları arasında olduğu göz önüne alınınca tatilin büyük faydalarının ortaya çıktığı görülmektedir. Ġnsanın günlük hayatında rutin olarak yaptığı iģlerden sıkılarak bunlardan sıyrılmak istemesi depresyondan arınma ve rahatlaması için farklı faaliyetlerde bulunması gerekmektedir. Ġnsan beden ve zihinsel olarak gündelik hayattan kurtulması ile rahatlayacak gerilimini de azaltacaktır. Tatilin en önemli özelliği insanı rahatlatması ve bir çok kiģinin Ģikayetçi olduğu stresi azaltmasıdır. KıĢ aylarında yoğun olarak çalıģan kiģiler bu stresi üzerlerinden atabilmek için yaz aylarında tatil yapmayı tercih ederler. 5

23 1.2. Araştırmanın Amacı Son dönemlerde özellikle de teknoloji, iletiģim ve demografik yapıdaki değiģimler, ailelerin birçok alanda etkili olduğu gibi, turizm alanında da yeniden incelenmesini gerekli kılmıģtır. Ailelerin tüm bu değiģenler karģısında tatile yönelik tercih ve beklentilerinin tekrar incelenmesi faydalı görülmektedir. Bu araģtırma kiģilerin tatile iliģkin tercih ve beklentilerinin neler olduğunu bulmak amacıyla yapılmıģtır. Aynı zamanda tatil için ayrılan bütçe ve tatil türlerine göre hitap eden kesimin sosya-ekonomik özellikleri de bulunmuģtur Alt Amaçlar Adana nın Tufanbeyli ilçesinde ikamet eden bireylerin tatile çıkmalarında etkili olan demografik özelliklerini incelemek, AraĢtırmamıza katılanlardan alternatif turizm türlerine iliģkin görüģlerini almak ve bundan sonraki yapılacak olan araģtırmalara kaynak olmak. Bu genel amaca ulaģmak için aģağıdaki sorulara cevap aranmıģtır. Tatil planı yaparken etkilendiğiniz en önemli faktör nedir? Ġnsanlar neden tatile çıkmak istemektedir? Erken rezervasyon indirimlerinden yararlanıyor musunuz? Türkiye de en çok tercih edilen tatil türleri hangisidir? Tatil için ayırdığınız yıllık bütçe ne kadardır? Tatilinizde yurtiçinde hangi bölgeyi tercih edersiniz? Bayram, yaz tatili vb izin/tatil günlerinde daha çok hangi tatil türünü tercih edersiniz? Tatile giderken çoğunlukla kullandığınız ulaģım aracı hangisidir? Tatilde en fazla parayı nereye harcıyorsunuz? Tatilinizin süresi genellikle kaç gündür? Çoğunlukla hangi mevsimde tatile çıkarsınız? Tatiliniz süresince gezi turlarına katılır mısınız? Günü birlik tatillere çıkar mısınız? 6

24 1.3. Araştırmanın Önemi Ġnsanların zaman olarak içinde bulunduğu psikolojik ve sosyo-kültürel durumlar, ürünlerden ve hizmetten beklentilerini farklılaģtırmıģ, birbirinden farklı ve karmaģık yapılı tüketici davranıģlarının ortaya çıkmasına neden olmuģ, bu davranıģlar da bulundukları sektörde baģarı sağlamak isteyen iģletmeler için anlaģılır hale getirilmesi gereken bir konu haline gelmiģtir (Tayfun ve Yıldırım, 2010, s. 45). Turistik tüketicinin satın alma sürecinin nedenlerini anlamak, tüketicilerin ihtiyaç ve motivasyonları ile oluģan tüketici davranıģlarını ortaya koymaktan geçmektedir. Tüketici davranıģlarını anlamadan, turizm ve tatil ile ilgili kararlar alınabilmesi ve bunların uygulanması gerçekçi değildir. Bu araģtırma ile kiģilerin tatile iliģkin tercih ve beklentileri neler olduğu incelenmektedir. AraĢtırma kiģilerin turizm faaliyetlerine niçin katıldıklarını veya katılmadıklarını bulmak, insanların toplum içerisinde mutlu ve iģlerinde uyumlu ve baģarılı olmaları açısından turizme teģvik edilmesinin gereği açısından da önemlidir. Ailenin özellikleri; sosyo-ekonomik düzeyi, annenin çalıģma durumu, ailedeki çocuk sayısı, ebeveynlerin yaģları ve eğitim düzeyleri, anne ve babaların çocuklarına karģı tutumları, ailelerin veya kiģilerin tatil yeri seçimindeki tercih ve beklentilerini önemli derecede etkileyen etmenler olarak değerlendirilebilmektedir. Buna ilave olarak, yaģam koģullarının değiģmesi, sosyal hakların artması, gelirin sürekli değiģmesi, yapılaģmanın ve iģ hayatının sebep olduğu stres ve sıkıntı sebebi ile insanların turizm etkinliklerinden beklentileri, istek ve tercihleri de farklılık göstermektedir. Turizm, milyonlarca insanı üretici, tüketici olarak belirtmekte ve turizm sirkülasyonu yeni çalıģma alanlarının açılmasını sağlamaktadır. Turizm faaliyetlerinin sosyal bakımdan önemine bakıldığında ise, insanların ve ulusların birbirlerini tanıması, anlaması ve sosyalkültürel çevrenin korunması için bir araç olduğu ve kültürlerarası iletiģimim her düzeyde gerçekleģmesini sağladığı görülmektedir (Sezgin ve Ünüvar, 2009, s. 392). Aynı zamanda devletlerin, tarihi ve kültürel miraslarının farkına varmasını, sahip oldukları değerleri koruyarak geliģtirmesini sağlar. BaĢka bir açıdan bakıldığında, yabancı kültürleri ziyaret eden turistler, deneyimlerin her birinden farklı olarak etkilenir ve bu sayede kendi kültürlerinden bağımsız alıģkanlıklar kazanırlar. KüreselleĢmenin ve özellikle bilgi teknolojilerinin yol açtığı değiģim, turistik tüketicileri etkilemektedir. Turistik tüketiciler de bilgi teknolojilerinin sağladığı olanaklardan yararlanmakta, turistik ürün için ödedikleri paranın ve harcadıkları zamanın karģılığını en 7

25 iyi Ģekilde almak istemektedirler. GeliĢmiĢ ülkelerde bireylerin zamanlarının kısıtlı oluģu, turistik tüketicileri turistik ürünler hakkında güvenilir ve doğru bilgilere ulaģmak, rezervasyonlarını kısa sürede gerçekleģtirmek için bilgi teknolojilerinde ve internetten yararlanmaya itmektedir. Turistik ürün hakkında geniģ bilgilere ulaģabilen turistik tüketiciler beklentilerine en uygun ürünü seçebilmektedirler. Turizm endüstrisinde bilgi teknolojileri kullanımı karmaģıklaģan ve geliģen turizm talebi tarafından Ģekillendirilirken, turistik tüketicilerin kiģiselleģtirilmiģ turistik ürünleri seçebilmelerine de olanak tanımaktadır (Akar, 2008, s. 73). Kadın erkek, çalıģma durumu, öğrenim ya da gelir düzeyi ne olursa olsun insanın tatil yapma gereksinimi bitmeyecektir. Ġnsan stresten uzaklaģıp kendisini dinlendirip nefes alması amacıyla önemli bir ihtiyacı olan tatil yapma gereksinimine devam edecektir. Tatil sonucu kiģinin performansını tam olarak yansıtması da bunun bir göstergesidir. Tatil yapmak isteyen bir kiģi göz önüne alındığında, tamamen son noktaya gelmiģ ve çalıģma konusunda yeterli performans gösteremez bir duruma geldiğini görülebilmektedir. Sonuç olarak da kiģi için tatil gereksinim haline gelmiģtir. Bu araģtırma kiģilerin neden tatile çıkmak istediklerini, tatile iliģkin tercih ve beklentilerini etkileyen faktörler, istek ve ihtiyaçlarını en iyi Ģekilde karģılayacak tatil türleri konusunda bilgilenmelerini, turizm çeģitlerinin farkında olmalarını; alternatif turizm hizmeti sunan iģletmeleri ise tüketicilerin algılama ve satın alma davranıģlarını dikkate alarak hizmet üretmelerini sağlayacak bilgiler edinmelerini, strateji geliģtirmelerinde faydalı olacaktır. Yoğun rekabet ortamında konaklama iģletmelerinin, turistlerin istek ve ihtiyaçlarını belirlemeleri ve bu istek ve ihtiyaçlara en uygun Ģekilde hizmet verebilmeleri gerekmektedir. Bir turist kiģilik, yaģam biçimi, algılama, yaģ, cinsiyet, gelir, medeni durum, aile yapısı, kültür vb. faktörlerin etkisiyle tatil kararını vermektedir. Çocuklu aileler tatil planları yaparken, gidecekleri konaklama iģletmelerinin hem kendileri, hem de çocukları için uygun tatil yeri ve konaklama iģletmesi olması için çaba göstermektedirler. Turistin tek baģına seyahatlerdeki konaklama iģletmesi tercihi ile ailesiyle beraber seyahatlerindeki tercihleri birbirinden farklı olmaktadır. Ailenin çocuğunun olması durumu da yine turistik faaliyetlerini etkilemektedir. Çocuklu aileler, diğer ailelerden, gençlerden ve bekârlardan daha farklı istek ve beklentilere sahiptir. Tatilde kendi istek ve ihtiyaçlarından çok çocuklarının istek ve ihtiyaçları önemlidir. Ayrıca çocuklar gittikleri yerde yabancılık hissedebilir, orada sunulan yemekleri yemek istemeyebilirler. Çocuk menüsünün olması, çocukların rahat edebileceği, oyun oynayabilecekleri alanların 8

26 bulunması, gerekli güvenlik önlemlerinin alınmıģ olması gibi faktörler onlarla tatil yapmayı daha rahat hale getirebilir. Bu amaçla konaklamak için tercih edilen tesislerin her biri farklı bir hizmet arz etmektedir. Bu farklılıktan dolayı her gelir düzeyine hitap eden fiyat çizelgesini bu etmenlere göre belirleyen tesislerde rahatlıkla konaklayarak tatil yapmanın keyfi sürülebilir. Turizm Ģirketlerinin hazırlamıģ olduğu geniģ aralıklı fiyat çizelgeleri sayesinde hiç tatile çıkmamıģ insanlar bile tatil yapma imkanı bulabilmektedir. Günlük hayatın olumsuz etkilerinden uzak kalmak için, sağlığınız ve yaģam kaliteniz bakımından büyük değiģiklikler gösterecek, yaģamın getirdiği zorluklarla daha sağlıklı bir Ģekilde baģ edebilmeyi sağlayacaktır. Tatili iyi bir fırsat haline getirmek için internet üzerinde bulunan siteler veya reklamlar, gazeteler insanlara yardımcı olmaktadır. Teknoloji sayesinde her yerden tatil fırsatları bulunabilmektedir. Emek yoğun bir sektör olan turizm sektöründe sürekli değiģen ve önemi artan iki önemli unsur; insan ve teknolojidir (Uygur ve Baykan, 2007). Teknolojik alanda yaģanan geliģmeler, internetin turizm sektöründe de kullanımının yaygınlaģmasını sağlamakta, tüketiciyi bilinçlendirmekte ve tüketici taleplerini etkilemektedir. Turizm pazarlamasında internet, günümüzde en yaygın olarak kullanılan araçtır ve turizm endüstrisinde pazarlama karmasının (direkt e- mail pazarlaması, reklam, müģteri hizmetleri, pazarlama iliģkileri, bilgi sağlama, dağıtım ile satıģ ve internet vasıtasıyla sunulan bütün faaliyetlerin araģtırılması vb.) pek çok alanında etkilidir (Doğdubay, 2009 s. 6). Bu çalıģmanın ilerleyen dönemlerde farklı özelliklere sahip kiģilerin (yaģ, meslek, öğrenim, aile ve birey sayısı vb.) alternatif turizm türlerini satın alma tercihlerini etkileyen faktörler, tüketicilerin alternatif turizm türleri konusunda bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi, iģletmelerin alternatif turizm pazarı, pazar bölümleme stratejileri gibi konulara ilgi duyanlarca yapılacak olan çalıģmalarda durumsal karģılaģtırmalar yapmak açısından da fayda sağlayacağına inanılmaktadır Sınırlılıklar AraĢtırma sadece araģtırma kapsamına alınacak olan farklı özelliklere sahip kiģilerin(yaģ, meslek, öğrenim, aile ve birey sayısı vb.) ve onlara veri toplama aracıyla sorulacak sorulardan alınacak cevaplarla sınırlıdır. AraĢtırma Adana ilinin Tufanbeyli ilçesinde yaģayan kiģilerle yapılmıģtır. Alınacak cevaplar hazırlanacak olan anket formu ile sınırlıdır. 9

27 1.5. Tanımlar Destinasyon: Turizmin göreceli olarak önemli bir eylem alanı ve turizmin ekonomik, sosyal ve fiziksel etkilerinin ortaya çıktığı alandır. Turizmin temel ekonomik faaliyetler arasında yer aldığı ülkeler, bölgeler, Ģehirler turizm destinasyonudur (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2009) Alternatif Turizm: Turizm Bakanlığı nın yapmıģ olduğu tanıma göre, yerli ve yabancı giriģimcilerin iģbirliğine ve geliģmede yerli malzemeye öncelik veren turizm çeģididir (Yıldız ve Kalağan, 2008, s.43). Gençlik Turizmi: yaģ arasındaki gençlerin, kamu ve özel organizasyonların sağladığı imkanlardan faydalanarak bireysel veya gurup Ģeklinde ülke içinde veya dıģında kültür ve dinlenme amacıyla yaptıkları seyahat ve konaklamalardan oluģan olaydır (Oral, 1992, s. 126). Kırsal Turizm: kırsal kültür, doğal çevre ve tarımla bütünlesen, ayrıca diğer turizm türleriyle de son derece kolay entegre olabilen bir turizm türüdür. O yüzden çeģitli yerel, ulusal ve uluslararası giriģimlerle içeriği zenginleģtirilen kırsal turizm, dünyanın pek çok ülkesinde insanları tatil için kırsal alanlara çekebilmektedir (Soykan, 1999). Botanik Turizmi: Botanik; bitkileri inceleyen bilimdir. Botanik turizmi, her ne kadar belli bir bölgede yetiģen, özellikle de endemik türlerin görülmesi ve incelenmesi için yapılsa da, günümüzde özel amaçlarla oluģturulan botanik bahçelerinin ziyareti Ģeklinde gerçekleģtirilmektedir. ġehir yaģamından bunalan insanlar, bir rekreasyonel etkinlik olarak parklar, botanik bahçeleri gibi bitkileri görebilecekleri, rahatlayabilecekleri yerlere gitmektedir (Kozak ve Bahçe, 2009, s. 176). Yat Turizmi: Yat, yatçı, deniz yolculuğu ve marina unsurlarından oluģan komple bir turizm faaliyetidir. Bu turizm kompleksindeki unsurlar, kendi içlerinde tamamen bağımsız ve kendi özel statülerine tabiidir. Bir bütün olarak da turizmin bir çeģidini, yat turizmini oluģtururlar (Artun, 1992, s. 227). SPA: Dünyada anlamı ülkelere ve kullanım amacına göre değiģen SPA, son dönemlerde ilgi gören turizm dallarından biridir. Suyun ve çamurun kullanıldığı özel bakımları içeren SPA, aynı zamanda akıl, vücut ve ruh iliģkilerinde iyi ve zinde olmayı ifade etmektedir. 10

28 Toksinlerden arınma programları ile birleģebilen SPA, aynı zamanda, huzurlu ve sakin bir tatili simgelemektedir (Kostak, 2007). 11

29 12

30 BÖLÜM 2 KAVRAMSAL ÇERÇEVE Bu bölümde araģtırma konusuyla ilgili olarak; turizm, tatil, insanları turistik hareketlere yönlendiren etkenler ve demografik özellikler kavramları açıklanmıģ, konuyla ilgili yapılan araģtırma sonuçlarına yer verilmektedir Turizmin Tanımı, Önemi ve Tarihsel Gelişimi Turizmin Tanımı Turizm sosyal bir olay, psikolojik bir tatmin aracı, iktisadi bir faaliyet alanı, kültürel bir etkinlik ve daha birçok alanda aktiviteler yaratan bir özelliğe sahiptir. Dünyadaki teknolojik ve ekonomik geliģmeler, kiģi baģına düģen gelir miktarındaki artıģlar, insanların tek düze yaģama biçimleri ile doğal güzelliklerin belirli noktalarda yoğunluk kazanması, hızlı ĢehirleĢme ve gürültü insanların turizm faaliyetlerine katılmalarına neden olmaktadır. Teknoloji ile birlikte geliģen iletiģim ve ulaģım araçları turizmin geliģmesine ve insanların seyahate yönelmesine katkıda bulunmaktadır (Doğan, Z. 1987). Tatil, eğlence, din, sağlık, spor, gezi gibi değiģik nedenlerle ve sürekli orada kalmamak Ģartıyla seyahat eden kiģilerin, seyahatleri süresince ihtiyaç hissettikleri hizmet ve malları satın almalarıyla bağlantılı olayların ve iliģkilerin tümüne turizm denir. Turizm kelimesi Latincede, dönmek, etrafını dolaģmak, geri dönmek anlamına gelen tornus kökünden üretilmiģtir. Turizm de bir hareketlilik, gezme, seyahat kavramları bulunmaktadır. Gezmek, seyahat etmek gibi etkinlikler, para harcamayı gerektirir. UlaĢılmak istenilen yerde belirli bir süre konaklanmalıdır. Bu bilgiler sonucu, turizm: Devamlı olarak yaģanılan yer dıģına, tüketici olarak tatil, dinlenme, eğlence, kültür ve benzeri ihtiyaçların giderilmesi amacıyla 13

31 yapılan seyahat ve geçici konaklama hareketine turizm denir. Buradan da anlaģıldığı gibi gidilen veya ziyaret edilen bölgede, insan ve ekonomik değer artısı olmaktadır (Sezgin, 1995, s. 3-4). Turizm, turist için en önemli etkenler eğlence, dinlenme, ulaģım, konaklama, yeme-içme gibi ihtiyaçlarının karģılandığı bir hizmet türüdür. Ülkeler için ise turizm; ulusal derecede önemli gelire maddi bir katkı sağlayan, istihdamı ve kalkınmayı artıran, ödemeler üzerinde pozitif etki yapan teknoloji ve bilgi alıģ veriģini geliģtiren, yabancı yatırımları ülkesine çeken ve ülkelerin kalkınmasında önemli bir görevi üstlenen bir sektör durumundadır (Bahar ve Kozak, 2005, s.3). Turizm olayını veya tanımını belirlemek amacıyla yapılan çalıģmalar XIX. yüzyılın sonlarına kadar uzanmaktadır. Kavrama farklı boyutlardan bakan yazarlar, değiģik tanımlar yapmıģlardır yılında Guyer-Feuler tarafından ilk turizm tanımı ortaya konmuģtur. Buna göre: turizm, gittikçe artan hava değiģimi ve dinlenme gereksinmeleri, doğa ve sanatla beslenen göz alıcı güzellikleri tanıma isteğine; doğanın insanlara mutluluk verdiği inancına dayanan ve özellikle ticaret ve sanayinin geliģmesi ve ulaģım araçlarının kusursuz hale gelmelerinin bir sonucu olarak ulusların ve toplulukların birbirlerine daha çok yaklaģmasına olanak veren modern çağa özgü bir olay dır (Kozak, 2001). Uluslararası turizm sözlüğünde ise turizm; zevk eğlence amacıyla yapılan geziler ve seyahatleri yapmak için gerçekleģtirilen insan faaliyetlerinin tümü Ģeklinde açıklanmaktadır. W. Hunziker ve K. Krapf (1905) yer değiģtirme davranıģında bulunması gereken bu iki temel özelliği göz önüne alarak, turizm kavramını Ģöyle tanımlamıģlardır. Sürekli kalmamak ve gelir sağlayıcı bir ticari faaliyette bulunmamak kaydıyla yabancıların geçici süre kalıģlarından doğan olay iliģkilerin tümü turizm dir. Bu tanımlamada, turistik amaçlı yer değiģtirmede sürekli kalmama kaydıyla, zaman belirtisi olarak değerlendirilmektedir. Ġkinci koģul, gelir sağlayıcı bir ticari faaliyette bulunmamak amaçlanmaktır. Bireyden istenen, gittiği yerde gelir sağlayıcı her hangi bir ticari faaliyette bulunmamasıdır (Kozak vd. 2001). Bu tanımlardan sonra, turizm kavramı 1980 li yıllarda AIEST (Uluslararası Bilimsel Turizm Uzmanları Birliği) tarafından yeniden tanımlanmıģtır. Bu düzenlemede turizm; insanların sürekli ikamet ettikleri, gelir elde ettikleri ve her zamanki sürekli ihtiyaçlarını karģıladıkları yerleģim yerlerinin dıģına seyahatleri ve buralardaki, turizm iģletmelerinin ürettiği mal ve hizmetleri talep ederek, belirli bir süre konaklamalarından doğan olaylar ve iliģkiler bütünü Ģeklinde tanımlanmıģtır (Öztas, 2002, s.7). 14

32 Turizmin Önemi Bazı ülkelerin, bazı Ģehirlerin ve bölgelerin en önemli kaynaklarından biri, sadece turizme dayalıdır. Hizmet sektörü olması yani emeğe dayalı olması sebebiyle makineleģme, kısıtlı alanlarda gidilebilmektedir. Bu da emek-yoğun bir sektör olmasına ve büyük iģgücüne ihtiyaç duyulmasına yol açmaktadır. Üretilen hizmetin, üretildiği yerde tüketildiği için, turistin yapacağı bütün harcamalar, ülkenin ya da Ģehrin direk kazancı olarak geri dönmektedir. Turizm sektörü; yeme içme ve eğlence, ulaģım, konaklama gibi sektörler ile doğrudan iliģki içindedir. Öte yandan, hemen bütün sanayi ve tarım sektörü ile de dolaylı olarak iliģki halindedir. Dünyada milyonlarca insan her yıl turistik amaçlarla çeģitli vasıtalarla seyahat etmektedir. Bu seyahatler sonucu ülkeler döviz geliri elde etmekte bu da ülkelerin kalkınmasını olumlu yönde etkilemektedir. DıĢ ticaret açığını gidermede de turizm önemli bir rol oynamaktadır. Turizm ayrıca ülkelerarası ticareti düzenleyici bir etkendir. Turizm geliģmenin de önemli bir faktörüdür. Turistlerin yaptığı harcamalar bu mal ve hizmetleri sağlayanlara gelir kaynağı yaratmaktadır. Turizm olayına katılan insanların sayısı arttıkça mal ve hizmet üretimi de dolaylı olarak artacaktır. Turizm etkinlikleri arttıkça yeni çalıģma sahalarının da oluģmasını sağlar. Turistler sadece deniz, kum, güneģ için gelirken zamanla kültürel turizm, kıģ turizmi, spor turizmi ve kongre turizmi gibi amaçlarla da turizm etkinliğine katılmaya baģlamıģlardır. Bu da ülkelerin turizmden elde ettikleri gelirlerinin her geçen yıl artıģ göstermesine yol sebep olmaktadır. Turizme yapılan yatırımların ülkeye tekrar girdi olarak dönmesi bu sektöre olan ilgiyi her geçen gün artırmaktadır. Ayrıca turizm sayesinde ülkeler kendi örf ve adetlerini, kültürlerini diğer ülkelere daha iyi tanıtma fırsatı bulurken farklı kültürlerdeki insanları birbirine yaklaģtırarak toplumsal etkileģime ve barıģa katkıda bulunmaktadır Turizm Sektörünün Tarihsel Gelişimi Ġnsanlar, tarihin her çağında farklı sebeplerden dolayı seyahat etmiģlerdir veya seyahat etmek zorunda kalmıģlardır. Ancak, sanayinin hızla geliģmesi, ulaģım ve haberleģme teknolojisinin ileri düzeye gelmesi, kiģi baģına düģen gelirin artması, refah düzeyinin yükselmesi ve insanların kullanabilecekleri boģ zamanlarının artması; turizme, tarihte insanların ticari, dini ve askeri amaçlarla yaptıkları seyahatlerden çok daha farklı bir Ģekil vermiģtir. 15

33 Seyahat olanaklarının artması ve teknolojik geliģmeler, dünyanın çeģitli ülkelerinde yeni seyahat acentalarının açılmasını beraberinde getirmiģtir. Ġtalya da yabancı turistleri karģılamak ve kendi ülkelerine getirmek için seyahat acentaları kurdukları görülmektedir (Hacıoğlu, 1996, s. 4). Turizm etkinliği, dünyada özellikle II. Dünya SavaĢı ile baģlayan birtakım ilerlemelerin etkisiyle toplumsal bir faaliyet olarak geliģme göstermiģtir. Kitle turizmi ulaģım, konaklama ve diğer turistik hizmetlerin organizasyonunun biraz daha kolay olması sebebiyle zamanın Ģartlarına en uygun turizm çeģidiydi. Temelini doğal, tarihi, kültürel vb. varlıkların oluģturduğu kitle turizminin, zamanla bu değerlerin yok olmasına zarar vermeye baģladığının fark edilmesiyle, öncelikle doğayı ve kültürel varlıkları koruyucu ve geliģtirici faaliyetler geliģtirilmeye baģlanmıģtır. Eko turizm kültür turizmi gibi alternatif turizm türleri, doğal ve kültürel değerlere saygılı ve bilinçli tüketicilerin sayısının artmasıyla birlikte hızla geliģmiģtir (Gülbahar, 2009, s.20). Turizmin baģlamasıyla birlikte ilk paket turlar, 1841 yılında, Thomas Cook tarafından Ġngiltere'ye düzenlenmiģtir. Bu etkinlikle Thomas Cook ilk organize paket tur düzenleyicisi olarak kabul edilmiģtir. Ġlk yapılan paket turlarda ulaģım aracı olarak demiryolları kullanılıyordu ve konaklama hizmetlerini içermiyordu. Cook, düzenlediği turların fiyatına; yeme içme, ulaģım, eğlence, aktiviteler ve tur eskortu hizmetlerini de dahil ediyordu. 1920'lerden sonra buharlı gemi turlarının düzenlenmesi paket turlar adına önemli geliģmelerden biri olmuģtur. Bu turlardaki baģarı, Cook'u daha sonraki yapacağı turlar için cesaretlendirmiģ ve hizmet alanlarını da geniģleterek, dünyanın bir numaralı seyahat Ģirketi haline getirmiģtir (Ġçöz, 2000, s.169). Kitle turizminin ilk örneklerinin yanı sıra 1860 yılında ilk turizm isletmesini açılmasında da öncülük eden Cook Fransa, Ġsviçre, Hollanda, Avusturya ve Almanya da Ģubeler açmıģtır (Öztas, 2002, s. 6). 18. yüzyıl sonları ve 19. yüzyılda ortaya çıkan Sanayi Devrimi nin sonuçları, seyahatin geliģmesine olumlu yönde katkı sağlarken, burjuvazi, diğer bir deyiģle giriģimci sınıf ortaya çıkmıģtır. Burjuvalar, asillerle uyum sağlamak için çeģitli bölgelerdeki kaplıcalara seyahat etmiģlerdir (Toskay,1989, s ). Türkiye'de turizm sektörünün yapısal değiģimi ve geliģiminin hızlanması 1980'li yıllarda baģlamıģtır. Bu değiģikliğinin ana nedeni, kitle turizmi için Ģart olan özel turizm altyapısının ve uygun turizm üstyapısının oluģturulmasıdır. Elde edilen ekonomik veriler, turizmin Türkiye ekonomisini etkileyen bir sektör olmaya baģladığını göstermektedir. Uzun yıllar, kitle turizmi pazarına giremeyen Türkiye, son on yıldır bir yapı değiģikliği içindedir (Yarcan, 1994). 16

34 Cumhuriyet döneminde turizm de ilk ciddi kurumsallaģma Atatürk ün de öncülük ettiği Türk Seyyahın Cemiyeti nin kurulması ile 1923 yılında baģlamıģtır. Bu derneğin asıl amacı ülke çapında ve yurt dıģında büyük turlar düzenlemek, Ġstanbul ve Bursa gibi kültürel ve tarihi değerleri yüksek olan Ģehirlerle, buradaki antik değerleri gelecek turistlere ve kendi insanlarımıza gerçek yönüyle tanıtabilmek Ģeklinde ifade edilmiģtir. Bu kurum 1929 yılında Türkiye Turing ve Otomobil Kulübü adını değiģtirmiģtir. Böylece Türkiye nin ilk tanıtım ofisleri, yol haritaları, otel rehberleri ve broģürlerini de hazırlanmıģ oldu (Öztas, 2002, s.7). Turizm ilk olarak ġakir Bey in iktisat vekilliği döneminde hükümet programı ve bütçesine girmiģtir. Türkiye Cumhuriyeti nde turizmin merkezi Ġstanbul olmuģtur yılında Ġzmir Uluslararası Fuarı nın açılısı ile Ege bölgesine doğru turizm kaymaya baģlamıģtır. Ülkemizde turizm alanında yapılacak yatırımların özendirilmesi konusu ilk olarak 24 Mart 1950 tarihli Turizm Müesseselerini TeĢvik Kanunu ile ele alınmıģ ve aynı yıl Türkiye Emlak Kredi Bankası vasıtasıyla bir milyon Türk Lirası Turizm Kredisi Fonu oluģturulmuģtur. Bu düzenlemelerden sonra ülkemizde turizmin bir sanayi haline getirilmesi çalıģmalarına hız verilmiģ ve bu amaçla 1953 yılında 6086 sayılı Turizm Endüstrisini TeĢvik Kanunu yürürlüğe girmiģtir. Bu donemde çıkarılan bu teģvik yasalarının uygulanabilmesi için en önemli sorun teģvik edilecek yatırımlara verilecek kredilerin kaynağı olmuģtur. Bu nedenle, basta Ziraat Bankası olmak üzere bazı bankaların katılımıyla 1955 yılında Bakanlar Kurulu nun 5413 sayılı kararı ile 10 milyon Türk Lirası sermayeli T.C. Turizm Bankası kurulmuģtur (Kaya, 2009, s. 17) sonrasında bazı bakanlıkların birleģtirilmesi gündeme gelmiģ, 1982 de Kültür Bakanlığı ile Turizm ve Tanıtma Bakanlığı birleģtirilerek Kültür ve Turizm Bakanlığı kurulmuģtur yılında çıkarılan 2634 sayılı Turizmi TeĢvik Kanunu, Türkiye de turizmin geliģmesi acısından donum noktası olmuģtur. Bu kanun ile turizm alanları, merkezleri ve bölgeleri belirlenmiģ, bu alanlarda altyapı yatırımların devletin yapması, kamu arazilerinin belirli bir sure için yatırımcıya tahsisi gibi çeģitli teģvikler sağlanmıģtır (Sürücü, 1998, s.26). Türk Turizmi 1982 yılında yürürlüğe giren Turizmi TeĢvik Kanunu ile birlikte özellikle kıyı turizmine dayalı gerçekleģtirilmeye baģlanmıģtır. Büyük ölçekli konaklama tesisleri yatırımlarıyla birlikte hızlı bir geliģim ve değiģim süreci içine girmiģtir. Dünya çapında turizm hareketlerinde yaģanan geliģmelere paralel olarak talepleri de karģılamak amacıyla Türkiye de nitelikli turistik arz kapasitesini artırmak için öncelikli ve önemli politikalar 17

35 içerisinde yer almıģtır lı yıllardan baģlanan artan yatak kapasitesiyle birlikte Ege, Marmara özellikle de Akdeniz bölgesindeki rakip ülkelerle rekabet giderek artmaya baģlamıģtır. Bazı dönemlerde yaģanan ülkesel krizlerden dolayı yatak kapasitesinin doldurulması iģletmeler açısından önemli bir sorun ekonomik bunalım olarak ortaya çıkmıģtır. Bu değiģim ve geliģmelerle birlikte turizmde çeģitlendirme planları gündeme gelmiģ, kıyı turizmine ek olarak farklı turizm türlerinin geliģtirilmesi gerekliliği sürekli olarak vurgulanmıģtır. Diğer yandan özellikle Akdeniz ve Ege Bölgesi kıyı Ģeridinde büyük ölçekli konaklama tesisi yatırımları devam etmiģtir (Çevirgen, Üngüren, 2009). Turizmin Türkiye ekonomisini etkileyen bir sektör olduğunu aģikardır. Uzun yıllar, kitle turizmi pazarına girmekte zorlanan Türkiye, son yıllarda sistem değiģikliği içindedir. Sistem değiģikliği, turizm sektörünün çalıģma hizmet biçim ve koģullarının uluslar arası çapta standartlara uyum göstermeye baģlaması biçimindedir. Üç tarafı denizlerle çevrili Anadolu yarımadasında "deniz-kum güneģ" üçlemesi olarak tabir edilen turizm çeģidi ağırlıklı olarak geliģmiģ ve ülke ekonomisine önemli derecede katkılar sağlamıģtır. Dünyada yaģanan yeni geliģmeler açısında, Türkiye de yeni turistik alan ve çeģitleri turizmine kazandırmaya çalıģılmaktadır. Yüzyıllar boyunca Türkiye'de yaģamıģ olan çeģitli medeniyetlerin kalıntıları, doğal güzellikler, folklorik değerler, dağlar, yaylalar, kongre olanakları tam olarak değerlendirilmeli ve ülke turizmine yeni açılımlar kazandırılmaya çalıģılmaktadır. Bu amaçla hazırlanan Türkiye Turizm Stratejisi 2023 belgesinde ülkemizin değiģik yerlerine dağılmıģ turizm cazibelerini bir araya getirerek bütünleģmiģ bir pazarlama modeli zerinde durulmaktadır. Gerçek anlamda detaylı bir çalıģma olan belgenin stratejileri, uygulama safhasında bazı zorluklarla karģılaģmaktadır (Türkiye Turizm Stratejisi 2023). Turizm stratejisi 2023 de yer aldığı üzere Türkiye turizme sağladığı teģvikleri artırarak sürdürmeli ve 2023 yılı için belirlediği yeni hedefler olan 40 milyar dolar turizm geliri ve 60 milyon turist sayısına ulaģmak için gerekli hazırlıkları, devamlı ve artırarak sürdürmeye çalıģmaktadır (Kültür ve Turizm Bakanlığı Ġstatistikleri) Turizm Türleri Turizm oldukça geliģmiģ bir sektör olarak farklı turizm türlerini de içermektedir. Bu turizm türleri aynı zamanda zaman içerisinde sürekli değiģmekte ve aralarına yeni turizm türlerini eklenmektedir. Bu çeģitli turizm türleri her farklı ülkeler ve bölgeler için önem arz etmekte, zaman içerisinde kimi turizm türlerinin önemi ve sektördeki payı artarken kimi 18

36 turizm türlerininki azalmaktadır. Turizm türleri, turizm etkinliklerine baģvuran kiģi sayısına, katılanların yaģlarına, katılanların amaçlarına, katılanların sosyo-ekonomik özelliklerine ve ziyaret edilen yere göre sınıflandırılabilir (Kozak, 2008, s ). ġekil 2 de turizm türleri gösterilmektedir. Katılan Kişi Sayısına Göre Yaşa Göre Turizm Türleri Ziyaret Edilen Yere Göre Amaçlarına Göre Sosyoekonomik Durumuna Göre ġekil 2. Turizm türleri Ziyaret Edilen Yere Göre Turizm Türleri İç Turizm: Bir ülkenin vatandaģlarının kendi ülkesinin sınırları içerisinde olmak Ģartıyla turizm faaliyetlerine katılmalarına iç turizm denilmektedir. Ġç turizmin ülke ekonomisine döviz getirici etkisinin olmamasına rağmen, milli gelirin bölgeler arasında dengeli dağılımında önemli etkisi vardır (Kozak, N., Kozak, M., ve Kozak M. 2001). Dış Turizm: Yabancıların baģka bir ülkeye veya ülke vatandaģlarının yabancı bir ülkeye seyahatleri dıģ turizmi ifade etmektedir (Kozak vd., 2008, s.12-13). DıĢ turizmin özelliklerinden en önemlisi döviz getirici etkisinin olmasıdır. DıĢ turizm aktif ve pasif olmak üzere iki baģlık altında incelenebilir. Aktif dıģ turizm, ülkeye yurt dıģından gelen turistleri tanımlamak için kullanılır. Ekonomik açıdan değerlendirildiğinde, ülke ekonomisine olumlu katkılar sağlar. Dövizin olumlu etkilerini arttırır. Bölgesel kalkınmayı da arttırır. Sosyal açıdan değerlendirildiğinde ise, farklı kültürlerin öğrenilmesine, 19

37 insanlarla iliģkilerin geliģtirilmesine katkı sağlar. Pasif turizm ise yurt içindeki kiģilerin oluģturduğu hareketliliktir (Kozak, N., Kozak, M. A. ve Kozak, M, 2009) Katılanların Yaşlarına Göre Turizm Türleri Gençlik Turizmi: yaģı arasındaki gurupların ya da kiģilerin anne, baba ve diğer aile bireyleri yanında olmaksızın katıldıkları turizm çeģidine denir. Bir baģka deyiģle; gençlerin spor, eğlence, sosyal ve kültürel etkinliklere katılmak amacıyla katılmıģ oldukları seyahatlerdir (Eser, 2009, s. 24) Yapılan çeģitli araģtırmalarda, gençlerin turistik hareketlere katılma düzeyinin diğer yaģlardan daha yüksek olduğunu göstermiģtir. Bunun nedenleri ise Ģu Ģekilde sıralanabilir; Gençlerin psikolojik yaģları gereği harekete, maceraya ve değiģime daha açık bir kiģiliğe sahip olması, Genel olarak daha hareketli olmaları Gençlerin aile bağlarının ve sorumluluklarının az olması, Konaklama yerlerinin seçiminde çok titiz davranmamaları ve fazla konfor aramamaları olarak gösterilebilir. Yetişkin (Orta Yaş) Turizmi: Genellikle yaģ arası kiģilerin tercih ettikleri turizm türüdür. Ekonomik gücü iyi olanların ve genellikle ailelerin oluģturduğu bir turizm çeģididir. Bu dönemdeki bireyler yoğun çalıģma dönemindedirler ve turizme katıldıkları dönemler de sınırlıdır, genellikle yaz aylarında katılırlar (Kozak, N., Kozak M.A. ve Kozak M., 2001, s. 16). Üçüncü Yaş Turizmi: 60 ve üzeri yaģ grubu arasında yer alan kiģilerin gerçekleģtirdikleri turizm etkinlikleridir. Yeterli gelir ve boģ zamana sahip olmanın yanı sıra aile sorumluluğunun da azaldığı bir dönem olan üçüncü yaģtaki bu kiģiler önemli bir turist olma potansiyeline sahiptir (Kozak, N., Kozak M.A. ve Kozak M., 2001, s. 16). Özellikle mevsim dıģı turizm olanakları ucuzluğu nedeniyle bu kesim için çekici olmaktadır (Akat, 2000, s.21). 20

38 Katılanların Sosyo-Ekonomik Durumlarına Göre Turizm Türleri Sosyal Turizm: Ekonomik ve sosyal yönden durumları iyi olmayan, zayıf durumda olan iģçiler, memurlar, emekliler, gençler, engelliler, çiftçiler, esnaflar gibi kiģilerin bir takım özel önlemler ve teģvik uygulamaları ile turizme katılmalarının sağlandığı turizm türüdür (Kozak, 2008, s ). Türkiye de de turizmin ilk geliģmeye baģladığı yıllarda devlet, kurduğu sosyal tesisleri aracılığıyla çalıģan kesimi turizm faaliyetlerine dahil etmeye çalıģmıģtır. Lüks Turizm: Bu turizm türünde geliri yüksek düzeyde olan bireyler oldukça pahalı otel ve mekanlarda konaklarlar ya da her türlü konfora sahip araçlarla seyahat ederler (Kozak, 2008, s.30). Bu kiģilerin beklentileri yüksek olduğundan her türlü rahatlığa sahip tesisleri tercih ederler. Genellikle av turizmi golf turizmi bu grubun en fazla itibar ettiği turizm çeģitlerindendir. Bu kiģiler çoğunlukla kendi özel ulaģım araçlarıyla seyahat ederler Katılan Kişi Sayısına Göre Turizm Türleri Bireysel Turizm: Bu sınıflandırmanın çıkıģ noktası turizme tek olarak katılım sağlanmasıdır. Genelde öğrenci, okulunu yeni bitirmiģ kiģiler ve zengin gençlerin çoğunlukta olduğu, katılanları ferdi olarak seyahatlerini ve ihtiyaçlarını karģıladığı turizm türü. Burada turizme bireysel katılım söz konusudur. Ġnsanlar, yeni yerler görme, macera arama veya buna benzer nedenlerle turizme bireysel olarak katılmaktadır. Ferdi olarak turizme katılanlar sosyolojik açıdan bir değerlendirmeye alındığında, bunları genellikle zengin sınıflardan gelen gençler, çoğu kez öğrenciler ya da okulu yeni bitirmiģ kimseler olduğu görülmektedir (Sezer, 2010, s. 25). Kitle Turizmi: 1950 li yıllardan sonra gözlemlenmeye baģlayan bu turizm çeģidi günümüzün turizm hareketlerinin belirleyicisi durumundadır. Kitle turizminin belirgin özelliği turistlerin daha çok paket turları tercih etmesidir. Turizmin geliģimi aģamasında üzerinde en fazla durulan turizm türüdür. Ancak, belli bir aģamadan sonra kitle turizmine önem veren ülkelerde doğal ve kültürel dengeler ile koruma-kullanma konusuna özen gösterilmesi gerekmektedir (Sezer, 2010, s. 25). Gurup Turizmi: Burada birbirini tanıyan ya da tanımayan toplumsal gurupların turizme birlikte katılmalarıdır. Dernek üyeleri, öğrenci gurupları, meslek organlarının katılımı ile 21

39 gerçekleģtirilen bu turizm çeģidinde guruplardaki kiģi sayısı sınırlıdır (Kozak, 2008, s.11-12) Katılanların Amaçlarına Göre Turizm Türleri Ġnsanlar çok çeģitli amaçlarla turizm faaliyetine katılmaktadır. Bu bağlamda, deniz-kumgüneģ üçlüsünden oluģan deniz turizmi, turizm çeģitleri arasında %20 lik paya sahip olan ve insanların toplantı amacıyla katıldıkları kongre turizmi, çeģitli rahatsızlıklarını tedavi etme amacı olan insanların katıldığı termal turizm gibi birçok turizm türü tanımlanabilir (Kozak, 2008, s.21-22). Dolayısıyla insanlar hangi amaçla turizme katılıyorlar ise turizmin türü de bu amaca göre adlandırılmaktadır. Özel ilgi turizmi de denilen ve insanların daha spesifik amaçlarla turizme katıldığı bir turizm türü de bu gurupta yer almaktadır. Özel ilgi seyahatleri tarım, arkeoloji, mimari tarz, sanat, kuģ gözetleme, iģ endüstrisi, kaleler ve saraylar, etkin çalıģmalar, festival, balık avlama, avcılık, çiçek düzenleme, botanik, kıymetli taģ ve madenler, müzik, golf, tarih, edebiyat, doğa, opera, fotoğrafçılık, mesleki ilgiler, fiziksel araģtırma, safariler, kayak yapma, dalgıçlık, sosyal çalıģmalar, spor, öğrenim, tiyatro, Ģarap tatma gibi faaliyetler yapma amacıyla örgütlenen seyahatlerdir (Avcıkurt, 2008, s.162) Turist Tanımı Ve Çeşitleri Turist Tanımı Turist olmak için bir kiģinin yaģadığı yerden baģka bir yere seyahat etmesi gerekir. Bununla birlikte, yapılan bütün seyahatler turizm olarak değerlendirilemez. Ġngiltere deki Turizm Topluluğu tarafından 1979 da yapılan ve geniģ kabul gören turizm tanımı Ģöyledir; Turizm, insanların normalde yaģadıkları ve çalıģtıkları yerlerin dıģındaki yerlere geçici, kısa süreli hareketleri, seyahatleri ve bu yerlerde kalırken gerçekleģtirdikleri faaliyetlerdir. Dünya Turizm Örgütünün 1991 de yaptığı Turizm, boģ vakitlerini değerlendirmek için normal yaģam alanları dıģındaki yerlere seyahat eden ve orada bir yıldan daha fazla kalmayan insanların faaliyetlerini kapsar. tanımı da bu tanıma çok yakındır. Bu tanım turizmin üç ana unsurunu içerir. 22

40 Turistin Çeşitleri Nitelikleri açısından ülke sınırları içerisinde veya ülke dıģında yapılan faaliyetlerine göre turistin çeģitlerini Ģöyle sıralamak mümkündür; Yerli Turist Kendi ülkesi içinde seyahat eden turisttir. Örneğin; Isparta dan Bodrum a tatile gelen Türk vatandaģları yerli turist olarak nitelendirilir Yabancı Turist Kendi ülkesinden farklı ülkelere seyahat eden turistlerdir. Tatillerini geçirdikleri ülkelerde yabancı turist olarak nitelendirilir. Örneğin Antalya ya tatile gelen Ruslar, Türkiye de yabancı turist olarak görülür Günübirlikçi Turist 24 saatten daha kısa yani bir günü geçmeyecek Ģekilde bir yere seyahat eden ve orada konaklamayan turistlere günübirlikçi turist denir. Örneğin; karavan ile Isparta Eğirdir ilçesine gelip Eğirdir Gölünü gezerek akģam o bölgeden ayrılan turistler günübirlikçi turist olarak kabul edilirler (MEB, 2007, s.7-8). Eğer bir kimse yaģadığı bölgenin dıģında, fakat kendi ülke sınırları içerisinde seyahat ediyorsa yerli turist, baģka bir ülkeye seyahat ediyorsa bunu da yabancı turist olarak adlandırılır. Uluslararası turizmin (dıģ turizm) bir diğer yönü de, yabancı turistin gittiği ülkede yapmıģ olduğu seyahatlerinin çok fazla fark edilmemesidir, zira ekonomik aktivitelerin ürettiği üst yapı ve servisleri araģtırmak takip edilemediğinden, bir ülkeden baģka bir ülkeye geçiģler sadece havaalanlarında takip edilebilmektedir. DıĢ turizm bazı etkenlerden dolayı iç turizmden farklıdır. Ġlk olarak; birçok ülkede küresel anlamda yerli turist sayısı yabancı turist sayısından çok daha fazladır. Ġkinci olarak, sayıları ve ekonomik önlemlerine rağmen, iç turizm dıģ turizmle karģılaģtırıldığında daha az önemsenir. Bunun birinci nedeni, yerli turistler ülkelerine döviz getirmediklerinden, sadece ülkede bir bölgeden baģka bir bölgeye para aktarımı yaptıklarından pek çok ülke yerli turisti dikkatlice incelemeye değer görmez. 23

41 2.4. İnsanları Turistik Hareketlere Yönlendiren Etkenler İş Spor Dinlenme Sağlık Kültür Ve Eğitim Macera Din Ziyaret Merak ETKENLER Alışveriş ġekil 3. Ġnsanları turistik hareketlere yönelten sebepler Merak Bir Ģeyi anlamak veya öğrenmek için duyulan istek, keģfetme, anlama içgüdüsüdür. Eğer üstüne gidilmez ise rahat vermeyen bir duygudur. Bilinmeyenleri görme, anlama, öğrenme isteğine merak denir. Ġnsanoğlu, sürekli içinde bulunduğu ortamdan çıkarak diğer kültürleri tanıma, tatmadığı zevkleri tatma bilmediği Ģeyleri öğrenme gibi aklımıza o an gelmeyecek birçok düģünceye kapılır. Özellikle ülkemiz, insanların merak duygusunu körükleyebilecek çok zengin kaynaklara sahiptir. Pamukkale den Nemrut a; Kaymaklı Yeraltı ġehri nden, Ölüdeniz e; Van Gölü nden, Eğirdir Gölü ne kadar, Ağrı Dağı ndan, Topkapı Sarayı Harem Dairesi ne sayısız doğal ve kültürel varlığa sahiptir. Bu yönüyle merak edilmeyecek gibi değildir Din Kutsal yerlerin çeģitli dinlere mensup turistler tarafından ziyaret edilmesinin yanı sıra, dini inançları tatmin amacıyla yapılan seyahatler inanç turizmi olarak tanımlanabilir (Tunç ve Saç, 1998, s. 24). 24

42 Kutsal yerler, bir toplumun dinî hayatının merkezi olan, insan hayatına yön veren, manevi olarak doyum sağlayan ve anlam kazandıran yerlerdir. KiĢinin dini ne olursa olsun, insan tabiatı böyle yerlere ihtiyaç duymuģ ve kutsal duygusu baģlangıçtan beri insan tecrübesinin bir parçası olagelmiģtir. Ġnsan bu duyguyu mabette herhangi bir yerde olduğundan daha derin hisseder. Çünkü kutsal yerler ilahi âlemle dünyevi âlemin kesiģtiği, Allah ile insanın bir nevi buluģtuğu ve kiģinin kendisini ilahi huzurda hissettiği yerlerdir. Bütün dinlerin rehberleri, dini kurallarla inananlarına kutsal Ģehirlerin ziyaretlerini edilmesini emrederlerken, dini bir borç yüklememiģ, aynı zamanda ekonomik bir hareket de oluģturmuģlardır. Orta Çağ ın kutsal Ģehirlerinde görülen zenginlik ve refah, dinî seyahatlerden oluģmuģtur. Ġslamiyet te Mekke ve Medine, Hıristiyanlıkta ise Kudüs ve Efes büyük turist guruplarını çeken önemli merkezlerdir. Türkiye de de, inanç turizmi bakımından önemli bir yere sahiptir. Urfa da Hz. Ġbrahim in doğduğuna inanılan mağara ve Hz. Eyyüp ün makamı ve türbesi, Konya da Mevlana Türbesi, Efes te Meryem Ana Evi, Demre de Aziz Nikola Kilisesi ve daha birçok cami, kilise ve diğer mabetler, kutsal bir nitelik taģımaktadır. Bu özellikteki yerler ve eserler, insanları dini turizm hareketine yöneltmektedir (Turizm Ve Otelcilik Portalı, 2009) Kültür Ve Eğitim Kültür ve eğitim, insanları turistik harekete yönelten faktörlerin baģında gelmektedir. Bazı ülkeler, kültür ve eğitim turizminden büyük döviz kazancı sağlamaktadır. Örneğin; Paris kenti sanat ve kültür dünyasındaki yeri ile turistik ziyaretlerin merkezi olmuģtur. Londra, ünlü üniversiteleri, çeģitli eğitim kurumları, yaz okulları ve araģtırma enstitüleri ile dünyanın pek çok ülkesinden her yıl öğrenim içi binlerce öğrenciyi çekmektedir. Bugün Londra, Paris gibi kentler dil öğrenmek isteyen gençlerin akınına uğramaktadır. Ülke olarak da bu konuda son yıllarda ciddi bir atılım yapmıģ, özellikle Orta Asya Türk Cumhuriyetleri nden ve topluluklarından binlerce genç, tıp, ekonomi, mühendislik ve turizm gibi birçok alanda eğitim almak üzere Türkiye yi ziyaret etmektedir. Kültür; bir toplumun maddi ve manevi değerlerini, gelenek ve göreneklerini, örf ve adetlerini, yaģam ve düģünce biçimlerini ve bu değerlerin maddî sonuçları olan sanatsal varlıkları kapsayan değerler bütünüdür. Dolayısıyla, bu değerleri tanımak öğrenmek ihtiyacı ve merakı insanları, seyahat etmeye yöneltmektedir. Dünyanın her yerinde turistler; tarihi eserler, halıcılık, çinicilik gibi el sanatları ile fuarlar, festivaller, Ģenlikler, halk oyunları ve halk mutfağı gibi kültür zenginliklerini tanıma arzusu içinde olmuģlardır. 25

43 Yurdumuz bu açıdan da inanılmaz fırsatlar sunmaktadır (Turizm Ve Otelcilik Portalı, 2009) Dinlenme Ve Eğlenme Dinlenme ve eğlence birbirleriyle uyumlu iki bileģen olup, yolculuk yapmak, istirahat etmek, dinlenmek, güzel vakit geçirmek ve tatil yapmak kavramlarını da içerir. Dinlenme ve eğlence küresel düzeyde en büyük turizm aktivitesini oluģturur (Kurt S, 2009, s.6). Halâ günümüzdeki en önemli seyahat sebebi, dinlenme ve eğlenme ihtiyacıdır. Günümüz insanı büyük kentlerin stresli ortamından kaçarak iç huzuru bulma, kendilerini maddi ve manevi olarak yenileme arzusundadır. Özellikle 3S olarak adlandırılan (Sea-Sun-Sand) denizgüneģ-kum üçgeni, tatil denince akla gelen ilk olgu olmaktadır. Yılın büyük bir bölümünü güneģ alan ve eģsiz sahillerimiz, ülkemize gelen turistin büyük çoğunluğunu ağırlamaktadır İş-Toplantı Turizmle ilgili seyahatlerin en önemli nedenlerden biri de iģ yapmak için yapılan seyahattir. Günümüz hayatını, iģ ve toplantı çağı olarak nitelendirmek bir bakıma doğru bir yaklaģımdır. Bilimsel, sanatsal, kültürel, siyasi ya da dini nitelik taģıyan toplantılar, oldukça yaygınlaģmaktadır. Bu etkinliklere ve toplantılara katılanlar, aynı zamanda turizm hareketine de katılmıģ olmaktadırlar. Toplantı öncesi ve sonrasında, çeģitli gezilere katılarak önemli gelirler elde edilmesine imkan vermektedirler Spor Spor, kiģiliğin oluģumu için insanın bedensel, ruhsal ve zihinsel eğitimidir. Bireylerin eğitim ve gelir düzeyindeki artıģlar ile hızlı kentleģme, nüfus artıģı ve teknolojik geliģmeler, uluslararası turizm hareketlerini ve eğilimlerini değiģtirmiģ ve turizmde yeni unsurlar ortaya çıkarmıģtır. Spor uluslararası örgütlerinin ortaya koyduğu evrensel değerler ile ele alınmak kaydıyla her kesimin faydalandığı önemli bir araç haline gelmiģtir. Bu nedenle, sportif faaliyetler ve spor tesisleri turist çeken unsurlar arasında yer almaktadır. Bunun bir örneğini de Antalya da görmekteyiz. Her yıl, yalnızca kamp yapmak için, yüzlerce futbol takımı kente gelmektedir. Bunun yanında otomobil yarıģları, kayak, tenis, golf vb. spor dalları, ciddi potansiyel yaratmaktadır. Sporun evrensel değerlerinde, 26

44 toplumlarda insanları guruplara ayıran ırk, milliyet, din, mezhep, sosyal konum, eğitim, kültür ve ekonomik farklılıklar, vb. özellikleri göz ardı eden bir yaklaģımla herkese eģit bir tutum ortaya konulmaktadır Sağlık Dünyada 1970 li yıllardan sonra turizm en önemli sektör ve kavramlardan biri olmuģtur. Türkiye de 1980 ler den sonra Turizm konusuna dikkatler çekilmiģtir. Son 2-3 yılda Turizm sektöründe patlama yaģanmaktadır. Bununla birlikte Turizm çeģitleri, sorunları, geleceği ve bu alandaki fırsatlar her geçen gün geniģleyerek tartıģılmaktadır. Turizmi bir ülkeden diğer ülkeye birçok sebeple gelen insan hareketi olarak düģünürsek bu insanların sağlıklı yaģaması ve sağlık konusu turizmle iç içe olacaktır (Sağlık Bakanlığı, 2010). Tarihin en eski çağlarından beri insanlar, sağlık, güzellik ve tedavi uğruna seyahat etmiģlerdir. Kaplıcalar ve diğer Ģifalı sular, daima bir çekim merkezi oluģturmuģtur. Kleopatra nın da ziyaret ettiği Bergama Asklepion u, iki bin yıl önceki Anadolu nun en önemli merkezlerinden biridir ve bu ilgi hala devam etmektedir. Afyon, Kütahya, Bursa, Denizli gibi kentlerimizin yaģamında termalizm, (kaplıca, ılıca, çamur banyosu gibi doğal kaynakların bazı hastalıklarda tedavi aracı olarak kullanılması) ciddi bir rol oynamaktadır. Yeni yöntem ve teknolojik geliģmeler, sağlık turizminin patlamasına yol açmıģtır. Birçok otelimizde yosunla ve deniz suyu ile tedavi merkezleri (SPA-Wellnes), diyaliz merkezleri (böbrek hastaları için), turizmin çeģitlendirilmesini sağlamaktadır (Turizm Ve Otelcilik Portalı, 2009) Macera Geleneksel olarak açık hava serüven tutkusu, heyecan duyma, keģfetme isteği, insanları seyahate yönelten etkenler arasındadır. Trekking (yürüyüģ), rafting, mağaralar, su altı dalıģları gibi birçok olgu bizzat macera turizmin nedeni olabilmektedir. Ülkemiz tarih boyunca bünyesinde birçok ülke ve medeniyet barındırdığı için ülkemizin her yerinde ayrı bir tarihi güzellik, ayrı bir medeniyetin izini görebiliyoruz. Bu özelliklere sahip ülkemiz de bizi maceraya sevk eden önemli unsurlardan biridir. 27

45 Ziyaret Özellikle örf ve adetlere bağlı olarak ülkemizde, eģ-dost ve akraba ziyareti, turizm hareketleri içinde önemli bir yer tutmaktadır. Güçlü aile yapısı olan toplumlarda bu tür ziyaretler, seyahat sebepleri arasında yer almaktadır. Bir filmin çekildiği mekanı, bir ünlünün gittiği yeri görmek için yapılan seyahatler bu türe örnek olarak gösterilebilir Alışveriş Bazı ülke ya da kentler, tüketiciler için cazip alıģveriģ imkânları sunar. Örneğin; tekstil sanayinin geliģtiği bölgelerde fabrikadan halka doğrudan satıģ gibi imkânlar, doğrudan turist çeken unsur olarak öne çıkmaktadır Tatilin Önemi Tatil yapmak diğer bir deyiģle tatile gitmek insan hayatında güzel değiģikliklere yol açmaktadır. Çünkü tatil yapma, dinlenme insanın psikolojik çöküntüsünün önüne geçen en önemli unsurdur Tatilin Getireceği Faydalar Stresten uzaklaştırır Tatil; sıkıntı ve stresten uzaklaģmanız için seçilebilecek en güzel etkinliktir. Tatile çıkarken bütün olumsuzlukları bir yere bırakıp ve gidilen yerde yeniden doğmak için yapılması gereken tek doğru, standartlarınıza uygun bir seyahat ile uygun bir tatil programı oluģturmaktır. Tatilden gelecek olumlu dönütler ile stresin getirmiģ olduğu olumsuzluklardan kurtulacak ve yeniden hayata baģlamıģ olacaksınız. Monotonluktan kurtarır Her gün aynı saatte hemen hemen aynı Ģeyleri yapmak demek olmasa da, bir günün diğer günden farklı olmaması, her günün birbirine benzemesidir, diğer bir deyiģle tekdüze yaģamdır. Tek düze giden bir hayat yaģıyorsanız bunalmaya ve sıradanlaģmaya baģlanılır. O anda her Ģeyden sıkılıp bir değiģiklik gerçekleģtirmek ve motivasyonu had safhaya getirmeye ihtiyaç duyulur. Planlanan tatile gidildiğinde o tek düze hayattan, sıradanlıktan kurtulunur ve kendinizi yenilersiniz. 28

46 Dışarı çıkartır Ġnsanlar sahilde, parklarda, ormanda, doğada yürüyüģ yaptıklarında kendilerini mutlu hissederler. YürüyüĢ ya da dıģarıda yapılan herhangi bir etkinlik, ofisler de ya da iģ yerlerinde yaģanılan yoğunluk ve kapalı alanların insan üzerinde bıraktığı negatif elektriği dıģarıya çıkarak unutturur. DıĢarı çıkarak kapalılıktan kurtulup temiz hava alınır, negatif enerji atılacak ve vücudumuz Ģarj olacaktır. Sosyal Aktiviteler Ġleri dönemlerde ya da Ģimdiki zamanda yapmayı düģündüğümüz fakat iģ hayatından yoğunluktan yapamadığımız tüm aktiviteler için fırsat bulacak ve eģ dost ziyaretleri, voleyboldan futbola ve daha birçok aktiviteyi gerçekleģtirme fırsatı bulunacaktır. Tatil sayesinde unutulan ya da planlanan birçok aktivite yeniden hatırlanacak ve gerçekleģtirilecektir. Yeme - İçme Yapılan tatil yerine göre farklı kültürlerin farklı yemek tatları keģfedilir. KiĢilerin hayatı süresince sürekli olarak var olan yemek ve yemekle ilgili aktiviteler turizmin de ürünlerinden bir tanesidir. Yemek ile ilgili aktivitelerin artması, turizm pazarındaki rakip destinasyonlara karģı güçlü ve taklidi zor bir turistik ürün olarak tatil yörelerine avantaj sağlamaktadır. Yeni İnsanlar ve Yeni Çevreler Çoğu insan zamanının büyük kısmını iģyerlerinde geçirdiği için insanlarla olan iliģkileri de iģyerinden öteye gidememektedir. KiĢi kendine özel bir tatil planı yapıp iģyerinden uzaklaģtığında ise farklı Ģehirlerden hatta farklı ülkelerden insanlarla tanıģma fırsatı bulmakta ve onlarla kaynaģmaya baģlamaktadır. Dünyanın farklı yerlerinden gelen insanları tanıyarak ve farklı kültürlerle, milletlerle tanıģma, öğrenme fırsatı bulunacaktır. Yeni tanıyacağınız insanlarla yapacağınız kültür alıģveriģi, edineceğiniz arkadaģlıklar sayesinde sosyalleģmenin en güzel örneklerini hissedecek ve yeni bilgilere sahip olunacaktır. Yeni Tecrübeler Merak ettiğimiz, her zaman gitmeyi istediğiniz yerlere giderek gerçekleģtireceğimiz aktiviteler ile özgü yapıların, insanlarını, tarihini vb özelliklerini gördükçe, yeni tecrübeler ve eleģtirel bir bakıģ açısı kazanılır. 29

47 Sevdiklerinizle Zaman Geçirilir Anne-baba, eģ ve yakın akraba ve dostlarla zaman geçirilir ve kiģiler arası bağların güçlenmesini sağlar. Derlemek gerekirse tatilin önemi, Performans Artar ĠĢyerindeki çalıģmalarımız yoğun olarak geçmekteyse iģler zamanla insandan kaynaklanan sebeplerden dolayı yavaģlamaya girer, insan yorulur ve istenilen performansı sergileyemez. BaĢarıyı arttırmak için yapılması gereken tek Ģey ise kiģiye özel bir tatil planı yapılması ve yorgunluğu atmasını saplamaktır. Tatil sonrası iģ hayatında daha baģarılı olunmaktadır. Stres Atılır Stres vücudun en büyük düģmanıdır. Kimi insanları ölümcül hastalıklara, kansere bile sebep olabilmektedir. Stres olduğu sürece hem iģ hayatında hem de dıģarıdaki hayatımızda zevk alamayız. Stresin en iyi atılması Ģekli stresin bulunduğu ortamı terk etmek ya da buna sebep olan etkenleri en aza indirmekle mümkün olmaktadır. Tatile çıkmak, stresli ortamlardan uzaklaģmak stresin atılmasına fayda sağlayacaktır. Beyin Dinlenir Beyinin yorgun olması sağlıklı bir Ģekilde düģünmemizi ve planlar yapmamızı engeller. Çevreye ve iģ hayatına fayda sağlamanın en önemli gerçeklerinden birisi beynin dinlenmesiyle olur. Güzel bir tatil beynin dinlenmesine önemli katkılar sağlayacaktır Tatil/Turizm Türleri Yoğun bir çalıģma dönemi, stresli bir dönem geçiren kiģilerin tek hayali bir an evvel bir tatil beldesine gitmek ve doyasıya eğlenmek huzuru bulmaktır. Bu nedenle kiģiler çok önceden tatillerini ayarlamaya ve nerede, ne zaman ve ne yapacaklarına karar vermeye çalıģıyorlar. KiĢiler bu doğrultuda pek çok araģtırma yapıyor pek çok yere bakıyor ve en sonunda da bir karar vermeye çalıģıyor. Turizm sektörünün var olması ve sürdürülebilirliği turizme kaynak teģkil eden bölgesel ve yerel alanlara özgü doğal ve kültürel değerlerin korunarak kullanılmasıyla gerçekleģebilir. Sürdürülebilir geliģme ve aynı zamanda çevreye uyumlu bir yaģam için ekolojik ve ekonomik kararların bir arada ele alınması doğal alanların ve kırsal kesimlerin, geleceğin 30

48 turizm alanları olarak, turizmin olumsuz çevresel etkisinden korunması, günümüz turizmi içinde turistlerin çevresel sorunlar olmayan ortamlarda, doğa içinde turistik etkinliklere katılması Ģeklinde gerçekleģebilir (Özbey, 2002; Atabay, 1998). Türkiye, Akdeniz deki en önemli turizm alanlarından birisi olduğu açıktır. YaklaĢık 8000 km uzunluğundaki sahilleri, çeģitli uygarlıklardan kalan zengin tarihi ve kültürel mirasın yanı sıra iklimsel çeģitliliği nedeniyle olağan üstü bir bio çeģitliliğe sahiptir ve tek baģına bütün bir Avrupa kıtası ile karģılaģtırılabilir. Örneğin tüm Avrupa da 500 kuģ türü bulunmasına karģılık, Türkiye de 420 civarında kuģ türü tespit edilmiģtir. Ayrıca Avrupa da tespit edilen yaklaģık bitki türünden yaklaģık i ülkemizdedir. Türkiye gerek dağları, ormanları, yaylaları, kıyıları, gölleri, akarsuları gibi doğal varlıkları; gerek flora ve faunası ve gerekse mağaraları ve kanyonları gibi ilginç jeolojik oluģumları açısından diğer ülkelerle kıyaslanamayacak düzeyde bir zenginliğe sahiptir (Yürik, 2003, s. 2) Sağlık ve Termal Turizm: Kısaca tedavi amacı ile yapılan seyahatlerdir. Sağlık turizmi yada termal turizm herhangi bir sebepten dolayı tedavi amaçlı kaplıca veya diğer sağlık merkezlerine giden kiģilerin fiziksel iyilik halini geliģtirmek amacıyla veya estetik cerrahi operasyonlar, organ nakli, fizik tedavi, rehabilitasyon vb. gereksinimi olanlarla olanak sağlayan turizm türüdür. Sağlık turizmini, ikamet edilen yerden baģka bir yere (yurtiçi veya yurtdıģı) her hangi bir sağlık sebebiyle tedavi olmak amacıyla yapılan seyahatler olarak da özetlenebilir Yayla Turizmi ġehir ortamların eskisine nazaran insanların yaģamını daha da olumsuz yönde etkilemesi, bu ortamlarda çalıģan veya yaģayan insanların doğal ortamlara olan gereksinimlerini de art ırmaktadır. Yaylalar Ģehir hayatında yaģanan olumsuzluklardan dolayı önemini arttırmaya baģlamıģtır. Günümüz de kentlerdeki hava kirliliğinden dolayı meydana çıkan olumsuzluklar ve yoğun iģ temposundan yorulan insanlar için kısa veya uzun vadeli olarak Ģehirlerden yaylalara bir kaçıģ baģlamıģtır. Doğayla iç içe yaģamayı sevenler veya macera tutkunlarının genellikle günübirlik kullanım veya kısa süreli konaklama amacıyla yüksek dağlarda veya yaylalarda yaptıkları turizm faaliyetidir. Ülkemiz, sahip olduğu uygun iklimsel özellikler, üstün peyzaj değerleri, kırsal 31

49 ögelerin ağırlık kazandığı geleneksel yaģam biçimi ve dağcılık/tırmanıģlar, atlı doğa gezisi, trekking, yamaç paraģütü, flora/fauna incelemesi, jeep safari vb. doğa sporlarına uygun alanlar ile yayla turizmine son derece elveriģlidir Av Turizmi Bu turizm çeģidi avlanmak isteyen ve aynı zamanda avlanarak stres atmak isteyen bireylere yöneliktir. Ülkemiz, farklı coğrafi ve iklim özelliklerine sahip bir ülke olması nedeniyle, çok sayıda av ve yaban hayvanının yaģaması ve barınması için uygun bir ortama sahiptir. Avcılık insanlığın varoluģu ile baģlayan ve birtakım değiģikliklere uğrayarak günümüzde de varlığını sürdüren bir olgudur. Ġlk çağlarda insanların yaģamını sürdürebilmesi ile baģlayan bu etkinlik günümüzde zevk için yapılan rekreatif bir turizm faaliyeti haline gelmiģtir. Öyle ki, çağımız insanı avlanabilmek için kilometrelerce uzaklara yurt içinde ve yurt dıģında yolculuk yapmaktadırlar (Bayer, 1992, s.179) Deniz Turizmi Türkiye ye en çok turisti çeken turizm çeģitlerinden bir tanesidir. Deniz turizmi açısından Türkiye önemli bir coğrafyadadır. Sahile kıyısı olan bölgelerde yapılan ve ağırlıklı olarak plaj turizmi ya da diğer tabiri ile kıyı turizmi, gibi bir kaç farklı dalı da içinde bulunan turizm çeģididir. Ege, Ġzmir, Dalaman, ÇeĢme, Ayvalık, KuĢadası, Bodrum, Datça, Bozburun, Marmaris, Göcek, Fethiye, özellikle Akdeniz sahillerimiz Kalkan, KaĢ, Finike, Side, Kemer ve Antalya, Mersin doğa harikası bölgelerimiz deniz turizmi açısından geliģmiģtir Kış Turizmi Yaz - kıģ üzerinde kar eksik olmayan yüksek dağlarıyla ve bu dağlarda kurulan kayak tesisleriyle Türkiye önemli bir kıģ turizm merkezidir. Kayak sporunun merkezinde bulunduğu ve buna uygun karlı ve eğimli alanlara yapılan seyahatleri, konaklama ve diğer hizmetlerden oluģan bileģenlerin bütünü olarak tanımlanabilir. KıĢ turizmi, karlı ortamlara bağlı bir takım hareketleri ağırlıkla kapsadığı için, belli yükseklik ve eğime sahip, kayak ve diğer yürüyüģ, tırmanıģ gibi alıģkanlıkların yapılabilmesine imkan sağlayan yerlerin varlığını öncelikle gerekli kılar. 32

50 Mağara Turizmi Turizmin çeģitliliği açısından ülkemizdeki mağaralar, önemli bir potansiyel oluģturmaktadır. Türkiye %40 ı mağara oluģumları açısından önemli bir nitelik olan karstlaģmaya uygun kayalardan meydana gelmiģtir. Erimeye uygun kayaların kapladığı alan ve bu alanlarda tespit edilen mağara sayısının oranına göre Türkiye de denfazla mağara bulunabileceği öngörülmektedir Türkiye nin en uzun mağarası, 16 km den fazla olan Isparta daki Pınargözü Mağarası; en derin mağarası ise 1453 m ile Mersin deki Peynirlikönü Mağarasıdır (Arpacı, Zengin, Batman, 2012, s. 62) Kongre Turizmi Ġnsanların bilgilerini paylaģmak ve farklı konularda bilgi edinmek amacıyla bir araya gelerek, yiyecek-içecek, konaklama, eğlence gibi aktiviteleri de içeren turizm türüdür. Günümüzde ulaģımın kolaylaģması ve ucuzlaması, kongre turizmini en hızlı geliģen pazarlardan biri haline getirmiģtir. Özellikle son zamanlarda kongre turizmi geliģme göstermiģtir. Hızla büyüyen uluslararası kongre pazarından daha fazla pay elde etmek için ülkeler arasındaki rekabet giderek artmaktadır. Uluslar arası nitelikteki büyük kuruluģların belirli zaman dilimlerinde farklı konularda düzenledikleri kongre, seminer, konferans vb. faaliyetleri kongre turizmin en önemli parçasıdır Gençlik Turizmi yaģı gurupları arasındaki bireylerin anne, baba ve diğer aile yakınları olmaksızın turizme katılmalarıdır. Bir baģka tanımlamaya göre de; gençlerin spor, eğlence, sosyal ve kültürel etkinliklere katılmak amacıyla yapmıģ oldukları seyahatlerdir. Yapılan araģtırmalar, gençlerin turistik hareketlere katılma düzeyinin diğer yaģlardan daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bunun nedenleri ise; Gençlerin psikolojik yapıları gereği harekete, maceraya ve değiģime daha açık bir kiģiliğe sahip olması, Gençlerin aile bağları ve sorumluluklarının az olması, Konaklama yerlerinin seçiminde çok titiz davranmamaları ve fazla konfor aramamalarıdır (YEĞĠTEK, 2010). 33

51 Botanik Turizmi Eko turizmin bir dalı olarak kabul edilirken günümüzde diğerlerinden daha ön plana çıkarak botanik turizmi adı altında farklı bir turizm çeģidi olarak bilinmektedir. Türkiye biyolojik çeģitlilik bakımından dünyanın en dikkat çeken ülkelerinden birisidir. Ülkemizde yaklaģık 9000 i çiçekli bitki türü olmak üzere den fazla bitki türünün yetiģtiği belirlenmiģtir. Bunların 3000 kadarı dünyanın baģka ülkelerinde yetiģmeyen, ülkemize özgü endemik türlerdir. Bütün Avrupa kıtasında e yakın çiçekli bitki türü ve Avrupa ülkelerinin hepsinde toplam 2500 kadar endemik bitki türü yetiģtiği düģünülürse ülkemizin bitki zenginliği açıkça anlaģılır (Ekim vd.2000) Golf Turizmi Gelir düzeyi yüksek ve yaģ olarak olgun kiģilerin tercih ettiği bir turizm türüdür. Türkiye, son yıllarda art arda hizmete giren uluslararası nitelikteki golf tesisleriyle, gerçekleģtirilen turnuvalarla dünya golf severlerini bir araya getirerek benzerleri arasında niteliklerinin yüksekliğiyle göze çarpan bir golf merkezi konumuna dönüģmüģtür. Türkiye de Antalya Ġli baģta olmak üzere, Muğla ve Ġstanbul Ġllerinde golf sahaları bulunmakta olup özellikle Antalya'nın 30km doğusunda yer alan Belek beldesi gerek kültürel, tarihsel ve doğal yapısıyla gerekse nitelikli golf sahaları ve tesisleri ile eģsiz bir golf turizmi potansiyelini oluģturmakta olup uluslararası turnuvalarda ev sahipliği yapmaktadır. Uzun bir tarihi olan ve en çok çevreci bir spor olarak bilinen golf Türkiye'de son yıllarda büyük geliģme göstermiģtir. Golf, doğa içinde saatler geçirerek günlük sorunlardan kopardığı için, oynayanlar için ideal bir dinlence ve kimileri için bir hayat tarzıdır ve yüksek geliri yabancı ziyaretçiler tarafından tercih olunan bir dinlence türüdür Yat Turizmi Akdeniz, Ege Denizi, Karadeniz ve Marmara Denizi yatçıların her gece değiģik bir yere giderek demir atacağı koy, körfez ve plajların hazinesidir. Yat, deniz yolculuğu ve marina unsurlarını bir araya getiren bir olgudur. Yat turizmi faaliyetlerini turistin yata ulaģması ve belirli bir gezinti sonunda yatı terk etmesi arasında gerçekleģen tüm turistik faaliyetleri oluģturur. Türkiye, yatçıların her gece değiģik bir yerde, özel demir atacakları koy, körfez ve plajlarıyla mavi yolculuğa ev sahipliği 34

52 yapmaktadır. Bu Ģiirsel deniz yolculuğu, insanın tarihi yapılara denizden bakması, körfezlerde ve denizlerde rüzgara yelken açması ve tabiatla birleģmesi anlamındadır (MEGEP, 2010, s. 23) Hava Sporları Türkiye, amaç paraģütü, yelken kanat, planör, paraģüt, balon gibi hava sporları meraklıları için keģfedilmesi gereken bir ülkedir. Gerek dağları gerekse de hiç eksik olmayan rüzgarı sayesinde hava sporları sürekli geliģim göstermektedir. Ülkemizde hava sporları olarak yamaç paraģütü, balon uçuģu yaygın olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde hava sporları turizmi yapılan alanlar bölgelere göre verilmiģtir. Akdeniz Bölgesi: Isparta-Eğridir- Davraz Dağı, Antalya-Aksu, Kemer-Tahtalıdağ Ġç Anadolu Bölgesi: Ankara-GölbaĢı, Kayseri-Alidağı, EskiĢehir-Ġnönü, Çankırı Bayramören ilçesi Ege Bölgesi: Muğla-Fetiye-Babadağ, Denizli-Pamukkale-Çökelen Dağı, Sapanca, Ölüdeniz, Uludağ, ÖdemiĢ-Bozdağ Karadeniz Bölgesi: Bolu-Abant Dağları, Ordu-yeĢilce ve topçam yaylaları, Bolu Dağı, Güneydoğu Bölgesi: Nemrut Kahta (Akpınar, Bulut, 2010, s.12) Akarsu-Rafting Turizmi Genellikle nehre, yukarı kısımlarından aģağı doğru uygun bir yerinden ĢiĢme botlarla ve uygun materyallerle suya girerek hızla akan, köpüren suların, çağlayanların geçilmesi olarak tanımlanabilir. Ülkemizde akarsular, doğal ve kültürel özellikleri bakımından farklı özellikler arz ederek, değiģik rekreasyonel kullanım olanakları sunmaktadır (Bulut ve Yılmaz, 1998). Akarsularımızın büyük bölümü akarsu turizmi olarak adlandırılan rafting, kano ve nehir kayağı için çok elveriģlidir (Ecer, 1994) Su Altı Dalış Türkiye sularında bulunan nemli batıklar ve su altı mağaraları dalıcılar tarafından önemli yerlerdir. Türkiye de turizm amaçlı yapılan sualtı dalma sporu ancak yasaklı olmayan alanlarda ve uygun donanımla müsaade edilmektedir. Yabancı dalıcılar ise özel koģulları hakkında resmi belgelere sahip olmaları halinde belgeli bir Türk rehber ile dalıģ yapmak zorundadırlar. Uygun donanımla dalma sınırı, 30 metredir. Eğitsel amaçla bu sınır 42 35

53 metreye çıkarılmıģtır. 30 metreyi geçen dalıģlar uygun dalıģ ve tıp donanımıyla yapılmalıdır. Türk arkeoloji ve kültür değerlerini korumak üzere, Türk eski eserleri ve doğal numuneleri sınır dıģına taģımak kesin Ģekilde yasaktır (Akpınar, Bulut, 2010, s.11) Dağcılık YürüyüĢ, kamp ve tırmanıģ gibi öğeleri bünyesinde bulunduran karda, kayada, buzda yapılan çeģitli etkinlikler bütünü olarak tanımlanabilir. Dağların içinde bulundurdukları eģsiz varlıklardan temiz ve güzel havasından yararlanmak için insanların dağlara yönelik olarak gerçekleģtirdikleri etkinlikler bütünüdür. Ülkemiz, farklı yüksekliklerde ve alçaklarda zengin jeo morfolojik ve tektonik yapıya sahip, flora ve faunası olan ormanlara ve siluete sahip, zengin av ve yaban hayatı olan dağlarıyla hem kıģ turizmi hem de dağ yürüyüģü ve tırmanıģları için dağcılık sporunu sevenlere olağanüstü çekici ve ilginç olanaklar sunmaktadır. Türkiye'yi her yıl dünyanın çeģitli yerlerinden çok sayıda turist dağ tırmanıģı ve yürüyüģü için ziyaret etmektedir İnanç Turizmi Herhangi bir inanca tabi olan kiģilerin devamlı ikamet ettikleri, çalıģtıkları ve her zamanki olağan ihtiyaçlarını karģıladıkları yerlerin dıģına, dini inançlarını ve geleneklerini gerçekleģtirmek inançlarının baģladığı kutsal yerleri görmek amacıyla yaptıkları turistik amaçlı gezilerin turizm olgusu içerisinde değerlendirilmesi inanç turizmi olarak tanımlanabilmektedir. Kısaca kutsal yerlere yönelik yapılan etkinliklere inanç turizmi olarak da tanımlanır Kuş Gözlemciliği KuĢ gözlemciliği, dağlarda veya çevremizde yaģayan yabani kuģları doğal yerlerinde gözlemlemeyi ve tanımlamayı temel alan, kimilerinin sadece hobi olarak ilgilendiği, kimilerinin de bilimsel amaçlar için inceledikleri bir daldır. KuĢ gözlemciliği tabiatı kuģların gözlerinden, dünyasından görmeyi ve tanımayı sağlayan bir gözlem sporudur (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2005). 36

54 2.7. İnsanların Tatil Tercihlerine Etki Eden Kriterler Turistin istek ve ihtiyaçları turizm pazarlamasının temelini oluģturur. Turistin karar vermesi kendine özgü bir yapıdadır. Ġstek ve ihtiyaçların belirlenmesi de tüketici davranıģlarının araģtırılması ile olanaklıdır. Tüketici bir ürün hakkındaki davranıģı, sosyal (kültür, aile, sosyal sınıf, danıģma gurupları), psikolojik (kiģilik, tutum, öğrenme, algılama, güdülenme), ekonomik ve demografik faktörlerin etkileģimi ile ortaya çıkar. Turist bir tüketici olarak bu faktörlerin etkisi altında sorununu çözmeye çalıģır. Coğrafi kriterler de bu bakımdan önemli bir yere sahiptir Demografik Kriterler Demografik faktörler, tüketicilerin satın alma davranıģları üzerinde önemli etkilere sahiptir. Demografik faktörler denildiğinde nüfus, tüketicinin yaģı, cinsiyeti, eğitim durumu, medeni durumu, mesleği, geliri, aile yapısı, yaģam tarzı vb. anlaģılmaktadır (KocabaĢ, Elden, 2001, s.60). Demografik kriterler her pazalama bölümünde olduğu gibi turizm pazarlamasında da önemli bir yere sahiptir. Demografik kriterlerin turizm endüstrisinde en fazla kullanılan yöntemlerden biri olmasının en önemli nedeni, tüketicilerin ihtiyaç, istek ve kullanım aralıklarının demografik değiģkenlere göre farklılaģmasıdır. Diğer bir nedeni ise demografik özelliklerin diğer özelliklere göre daha kolay ölçülebilmesidir. Demografik kriterler şu şekilde özetlenebilir: Yaş: YaĢ faktörü seyahate çıkma eğilimleri ve seyahat tercihlerini belirleyen önemli bir etken olarak kabul edilmektedir. Örneğin, Ġçöz (1996) e göre seyahat eğilimleri açısından en fazla seyahat eden yaģ grubu yaģ grubu olarak kabul edilirken, seyahat türleri açısından ise iģ amaçlı seyahat edenler genelde yaģ arası, termal amaçlı ziyaret edenler ise genel olarak 55 yaģ ve üstü guruptadır. Bu nedenle pazar bölümlemede yaģ faktörü üzerinde durulmaktadır. YaĢ grubuna bağlı olarak tüketici ihtiyaçları, satın alma kararları ve zevkleri değiģir. Örneğin yaģlı turistlerin, gençlere kıyasla farklı ihtiyaçları olduğu, daha pasif etkinliklere katıldıkları ayrıca otel ve oda donanımları ile hizmetlerde belirli tercihleri olduğu belirtilmektedir. Diğer taraftan, yaģlı insanların yeterli teģvik olursa düģük sezonda seyahat edebilecekleri, çalıģmadıkları için hafta içine dönük plan yapabilecekleri, çoğu kez nakit ödeyebilecekleri belirtilmektedir. Dolayısıyla daha sık seyahat edebilecek ve daha çok 37

55 harcama yapabilecek yaģlılar, otel yöneticilerinin izlemesi gereken bir pazar bölümüdür (Çakıcı, 1999). Bu nedenle yaģ faktörü pazar bölümlendirilmesinde üzerinde önemle durulmalıdır. Cinsiyet: Cinsiyet faktörü de satın alma davranıģlarında geniģ ölçüde farklılık yaratır. Pazardaki bir ürünün hangi yaģ aralığında ve hangi cinsiyetteki kiģilere hitap ettiğinin bilinmesi pazarlamacı veya reklam verenler için son derece önemlidir. Cinsiyet farklılığı satın alma kararında etkili olmaktadır. Örneğin belli ürünlerde erkekler daha rasyonel niteliklere bağlı olarak karar verirken, kadınlarda estetik görünüm önem kazanmaktadır. Ailedeki Birey Sayısı, Yapısı: Ailedeki birey sayısına göre yapılan pazar bölümlemesidir. Turizm sektöründe çocuksuz, az çocuklu ya da çok çocuklu olmak üzere pazar bölümlendirmesine gidildiğine iliģkin pek çok örneğe uygulamada rastlanmaktadır (Kozak, 2008, s.108). Aile yapısı da insanların seyahate çıkma tercihini etkileyen faktördür. Örneğin çocuksuz aileler her zaman ve her mesafeye seyahat edebilirken, çocuklu aileler ancak yaz tatilinde ve yarıyıl tatillerinde ve nispeten yakın mesafelere seyahat eğilimindedir. Ayrıca aile bağları çok kuvvetli olan kiģiler çocuklarıyla ilgili aktivitelere yer veren bir otelde kalmayı daha fazla tercih etmektedirler. Gelir/ Ekonomik Faktörler: Gelir, tüketicilerin mal ve hizmetleri tercih etmeleri açısından en önemli faktörlerden biridir. Çünkü tüketiciler büyük ölçüde belirli bir gelire sahip olmaları durumunda ihtiyaçlarını karģılayabilmektedir. Genellikle yüksek gelire sahip olanlar daha fazla seyahat eğilimi içerisindedir ve talep ettikleri hizmetlerin fiyatı da yüksektir. DüĢük gelir grubundakilerin ise hem seyahat eğilimleri azdır hem de talep ettikleri turistik ürün ve hizmetlerin standardı düģüktür (Ġçöz, 1996, s.48). Bazı turistler için konaklama yeri yalnızca beslenme ve barınma gibi ihtiyaçları giderici bir unsur olarak görülmesine karģın, bazıları içinde her türlü sosyal faaliyeti içinde barındıran ve diğer ihtiyaçlarını giderebileceği bir unsur olarak görülmektedir. Ġnsanları konaklama yeri konusunda böyle karģıt görüģe iten temel faktör gelir düzeyidir. Genellikle gelir düzeyi yüksek guruplar lüks nitelik taģıyan turistik mal ve hizmetlere talep gösterirler ve seyahat eğilimleri fazladır. DüĢük gelir guruplarının ise, hem seyahat eğilimleri az hem de talep ettikleri turisttik mal ve hizmetlerin standartları düģüktür. Bu nedenle gelir, pazarı bölümlemek açısından önemli göstergeleri olan bir faktördür. 38

56 Meslek: Tüketicinin mesleği satın alma kararlarında etkili faktörlerden biridir. KiĢinin iģçi, memur, emekli veya yönetici olması, onun turistik tüketim kararları üzerinde etkili olur (Çakıcı, 1999). Tüketicinin çalıģma durumu ve mesleği, satın alma kararları üzerinde etkili olan önemli etkenlerden biridir. Her mesleğin tatil süresi ve zamanı faklılık gösterebilmektedir. Örneğin öğretmenlerin tatil planlaması yaz aylarında ve 2 aya varan tatil planlamaları varken, baģka bir meslek gurubunda olanların tatil mevsimi ve süresi farklılık gösterebilmektedir. Aynı zamanda kamu görevlileri ve özel sektör çalıģanlarının tatil süresi ve zamanı değiģken olduğu için kiģilerin çalıģtıkları kurumlar da tatil tercihlerine etki eden önemli faktörlerden birisidir. Eğitim: Eğitim durumu, tüketicinin mal veya hizmeti satın almalarında daha bilinçli ve dikkatli olmasını etkiler. Eğitim de satın alma davranıģını etkileyen diğer bir faktördür. Eğitim, insanların ilgilerini, ufuklarını geniģletir ve dolayısıyla seyahat talebini artırır. Eğitim düzeyi yüksek olan bir kimse ile, eğitim düzeyi düģük bir kimsenin hem ürün ve hizmetlere olan talebi farklılık gösterecek, hem de tanıtma ve reklam faaliyetlerinin ikna etme açısından etkinliği farklı olacaktır (Avcıkurt, 1995). Öğrenim düzeyi yüksek olan kiģilerle öğrenim düzeyi düģük olan kiģilerin turizm ve bileģenlerini tercih etmeleri değiģiklik gösterebilir. Bu değiģiklik farklı farklı pazarların oluģmasına da sebep olabilmektedir. Yaşam Tarzı: KiĢilerin hayata karģı bakıģı, pozisyonu, düģünceleri, kiģinin inandıkları, önem verdikleri, alıģtıkları, vazgeçemedikleri, kaçındıkları, savunduklarından oluģan bir yaģam biçimidir. YaĢam tarzı kiģinin sahip olduğu para ve zamanı gibi kaynaklarını da harcamadaki davranıģlarını göstermektedir. Tüketiciler, mal, hizmet ve faaliyetlerini genellikle kendi yaģam tarzlarına uygun olanlardan seçmektedir (Ünal, 2011, s. 29). Böylece zaman ve gelir gibi etkenler arasında mal, hizmet ve faaliyet gurupları arasında yaptığı tercihinden maksimum fayda elde etmektedir. KiĢinin temkinli, aceleci, Ģüpheci, hırslı ya da iģine aģırı düģkün olması, hem kiģilik özellikleri ile hem de hayat tarzı ile ilgilidir. YaĢam tarzı, insanın faaliyetleri, davranıģları ve ilgileri ile doğrudan iliģkilidir ve kiģinin zamanını nasıl geçirdiğini, çeģitli sosyal, ekonomik ve politik inanç ve tutumlarını yansıtır (Mucuk, 2001, s. 98) 39

57 Kişilik: Bir bireyi baģkalarından ayırt eden duygu, düģünce ve davranıģ özelliklerinin hepsine kiģilik adı verilir. Bu ayırt edici özelliklerin içeriğinde alıģkanlıklar, algılamalar, davranıģ tarzları, olaylara ve çevreye bakıģ açıları yer alır. KiĢiliğin yaģanılan toplumun sosyo-kültürel değerlerin yorumu ile, bu yorumun kiģi tarafından değerlendiriliģ biçimiyle doğrudan doğruya bir iliģkisi vardır. Her kiģi kiģiliği onun satın alma davranıģını etkiler. KiĢilikle kavramıyla sorumluluğunu üstlenebilen ve oldukça tutarlı davranmaya götüren psikolojik özelliklerin ayırt edilmesini ifade ederiz. KiĢilik, bazı ürün veya marka seçimi için tüketici davranıģı analizinde kullanılır (Cömer, Durmaz, 2006, s.355). Aile, sosyal gurup ve kurumlar, kiģiliğin geliģmesini ve yeni davranıģların kazanılmasını etkiler. Örneğin okul, arkadaģ gurupları, ayrıca gazete, radyo, televizyon, sinema vb. gibi kitle iletiģim araç ve ortamları da kiģiliğin oluģmasına etki yapmaktadırlar, yeni tutum ve davranıģların kazanılmasında önemli rol oynarlar (Erkal, 1999, s. 271). Davranışsal Kriterler: Tüketiciler herhangi bir ürün hakkındaki düģüncelerine, ürüne karģı karģı tutumlarına veya ona karģı verdikleri tepkiler olarak tanımlanır. Tüketici ile ürün arasındaki bileģendir. Üründen ya da hizmetten beklenen yarar, kullanım sıklığı, kullanım miktarı, ürüne karģı tutum, üründen ya da hizmetten haber alma durumu önemli bileģenlerdir. Kullanım düzeyi: Burada tüketicinin ürünü kullanım durumu önem kazanmaktadır. Tüketiciler, ürünü hiç kullanmamıģ olanlar, kullanmıģ olanlar, potansiyel tüketiciler, ilk kez kullananlar ve ürünü sürekli kullananlar Ģeklinde guruplandırılabilir. Büyük pazar payına sahip olan iģletmeler, genel olarak öncelikle sürekli satın alma davranıģı gösteren tüketicilerini elde tutmaya özen gösterirlerken aynı zamanda ürünün potansiyel tüketicileri de çekmeye çalıģmaktadır (Uygur, 2007, s.208). Mamule karşı davranış: Ekonomik, demografik ya da tüketim alıģkanlıkları bakımından benzer özelliklere sahip olan kiģiler, pazarın bir bölümü olarak dikkate alınmaktadır. Örneğin, bir bölgeyi ziyaret eden turistleri milliyet, yaģ, gelir, meslek ya da motivasyon durumlarına göre değerlendirmek mümkündür. Her bölüm kendisine özgü tatil ürünü seçebilir; kendi olanakları ölçüsünde harcama yapabilir (Kozak, 2008, s.99) Konuyla İlgili Yapılan Çalışmalar Literatür incelendiğinde, farklı niteliklere sahip kiģilerin (meslek, eğitim, aile ve birey sayısı vb) tatile iliģkin tercih ve beklentilerini doğrudan konu alan çalıģmalara 40

58 rastlanmamıģtır. AraĢtırmacılar tarafından gerçekleģtirilen bu konuya yakın bazı çalıģmalar aģağıda verilmiģtir. Emir ve Pekyaman (2010) yaptıkları çalıģmada günümüzün yoğun rekabet ortamında konaklama iģletmelerinin, turistlerin istek ve ihtiyaçlarını belirlemeleri ve bu istek ve ihtiyaçlara en uygun Ģekilde hizmet verebilmeleri gerektiğini belirtmiģler ve bir turistin; kiģilik, yaģam biçimi, algılama, yaģ, cinsiyet, gelir, medeni durum, aile yapısı, kültür vb. faktörlerin etkisiyle tatil kararını verdiğini vurgulamıģlardır. Ġçöz (1996) yaptığı çalıģmada tüketicilerin hangi nedenlerle turistik pazardaki ürün ve hizmetleri diğerlerine tercih ettiklerinin anlaģılabilmesi, onları bu ürün ve hizmetleri satın almaya iten faktörlerin neler olduğu araģtırmıģtır. Ġlban ve KaĢlı (2009) yaptıkları çalıģmalarında turistlerin termal turizme iliģkin rekreasyon ve aktiviteleri yetersiz bulduklarını, planlama, turizm çeģitliliği ve pazarlama açısından yaģanan yetersizliklerin turistler açısından sorun teģkil ettiğini belirtmiģtir. Bir (1999) tarafından yapılan çalıģmada sosyo-ekonomik statünün tüketicilerin tatil kararı ve ne tür tatil yapacaklarına karar vermelerinde çok önemli olduğu bulunmuģtur. KocabaĢ ve Elden in (2001) yaptıkları araģtırmada tüketicilerin satın alma davranıģlarında demografik faktörler sosyo-kültürel faktörler önemli etkiye sahip olduğunu belirtmiģler ve nüfus, tüketicinin yaģı, cinsiyeti, eğitim durumu, medeni durum, mesleği, geliri, aile yapısı, yaģam tarzı vb. önemli olduğunu vurgulamıģtır. OdabaĢı (1988) yaptığı araģtırmada turistin karar vermesi kendine özgü bir yapı taģı olduğunu belirtmiģtir. Turistik etkinliklere katılma uzun dönemde planlandığını ve finansal bakımdan bir tasarrufu gerektiğini vurgulamıģtır Turistlerin satın alma kararını verirken etkilendikleri içsel ve dıģsal faktörler, turizm ürünlerinin çeģitlilik ve bağımlılık özellikleri, turizm sektöründe satın alma karar sürecinin karmaģık yapısını ortaya çıkarmaktadır. Bir turist satın alma kararını vermeden önce hangi varıģ noktası (ülke, bölge, tatil yeri), hangi ulaģım Ģekli (tarifeli uçuģ, deniz ulaģımı, tren, otobüs, araba), hangi konaklama tipi, konaklama süresi (gün/hafta), yılın hangi dönemi (sezon, ay), hangi seyahat Ģekli (paket tur, bağımsız seyahat) ve hangi tur operatörü/seyahat acentesi gibi bir dizi soruya cevap aramaktadır. Tatil kararları, turistlerin seyahatlerinde aldıkları tek ve son karar olmadığından, bu durum satın alma karar 41

59 sürecinin karmaģıklığını bir kat daha arttırmaktadır. Turistler tatil kararlarının dıģında, ziyaret ettikleri bölgede ne kadar harcama yapacakları, hangi aktivitelere katılacakları, nerede yemek yiyecekleri gibi bir dizi karar almak durumundadırlar. Bu kararların tamamı, karmaģık karar sürecinin bir bileģeni olduğunu belirtmiģtir (Horner ve Swarbrooke, 2007). Emir ve Pekyaman (2010) da ailelerin konaklama iģletmeleri seçiminde çocukların rolü ile ilgili çalıģmasında; çocuklu ailelerin otel iģletmesi seçerken en çok önem verdikleri konular: güvenlik, odalarda çocuk yatağının olması, çocuklara uygun dolaplar bulunması, restoranda çocuk menülerinin bulunması, aile odalarının olması, hijyene önem verilmesi, çocuk havuzunun olması, merdivenlerde korkuluk bulunması önemli kriterler olarak saptamıģtır. Yıldırgan ve Zengin (2009) tarafından yapılan çalıģmada; seyahat ürünü satın almada üniversite öğretim elemanlarının karar verme biçimlerinin tespit edilmesi amaçlanmıģtır. Sahip oldukları sosyal statü, yaģ, eğitim ve gelir düzeyi gibi demografik özellikleriyle diğer tüketici guruplarından farklı nitelikler taģımaları nedeniyle, üniversite öğretim elemanlarının seyahat ürünü satın alma tercihlerinin belirlenmesi, bu kitleye yönelik pazarlama çalıģmaları yapanlar için veri oluģturulması hedeflenmiģtir. Ardahan ve Tekin (2010) tarafından yapılan çalıģmada; bireylerin niçin tatile çıktıklarını, tatil için neden Türkiye yi ve tatil yaptıkları yöreyi tercih ettiklerini belirlemek, tatil sırasında yaptıkları harcama ile elde ettikleri tatminin karģılaģtırmak, tatil süresince kaldıkları süre, gezip gördükleri yerler açısından Türkiye yi, Türk insanını ve Türk kültürünü, yöreyi, yöre insanını ve yöre kültürünü tanımak açısından yeterli olup olmadığını sorgulamaktır. Demir ve Kozak (2011) tarafından yapılan araģtırmada turizmde tüketici davranıģları modelini oluģturan aģamalar arasındaki iliģki incelenmiģtir. Güzel (2011) tarafından yapılan araģtırmada Türkiye de iç turizm pazarı analizi ve pazarı canlandırmaya yönelik alternatif turizm olanakları incelenmiģtir. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, 18 yaģ üzerindeki kiģilerin tatil tercihlerini araģtırmıģtır. 18 bin 626 kiģiye bir haftayı aģan tatillerini nasıl değerlendirdikleri sorulduğunda, ankete katılanların %36,1'i tatillerini yaģadıkları yerde dinlenerek geçirdikleri ortaya çıkmıģtır. % 32,5'i tatil için zamanının olmadığını söylerken, % 25,4'ü ise tatillerini memleketine giderek değerlendirdiğini ifade etmektedir. AraĢtırma 42

60 sonuçlarına göre tatillerde, %10,8'i oteli, %4,7'si yazlığı, % 2,7'si yaylayı, %1,1'i yurtdıģını ve % 0,9'u bağ evini tercih ettiği ortaya çıkmıģtır(anadolu Haber Ajansı, 2013). Kozak (2010) tarafından tatil kararı almaya iliģkin yapılan çalıģmada, çalıģmaya katılanların genel olarak orta yaģlı, en az üniversite mezunu ve orta gelirli olduğu; ailede tatil kararının kararlara katılım Ģeklinde alındığını; aileler açısından satın alma kararının önemli olduğu belirtilmiģtir. YeĢiltaĢ ve Öztürk (2008), Türkiye de turizmin daha çok mevsimsel özellik göstermesi nedeniyle sayfiye yerlerine yönelik olduğunu, ülke genelinde var olan diğer turizm potansiyelinin atıl kaldığını, değiģen seyahat eğilimlerine paralel olarak bu eğilimlerin yakından takip edilmesi ve eğilimlere yönelik planlar yapılması gerektiğini; bu eğilimlerin ise daha çok kültür turizmi ve sağlık turizmine yönelik olduğunu ortaya koymuģtur. Hayta (2008) tarafından turizm pazarlamasında tüketici satın alma kararları ve karģılaģılan sorunlara iliģkin yapılan çalıģmada; turizm tüketicisinin, gerçek dıģı tanıtımla, hileli reklamlarla aldatılmağı, dengesiz fiyat uygulamaları ile de önemli zararlara uğratıldığı; önemli bir tüketim alanı oluģturan turizmde yaģanan sorunların boyutu turizm tüketicisinin korunmasına iliģkin çalıģmaların en kısa gerçekleģtirilmesinin zorunlu olduğu; turizm faaliyetinin gerçekleģtirilmesi amacına ters bir sonuç yaratan bu durumun ortadan kalkmasının tüketici, devlet ve iģletmelerin koordineli olarak yürütecekleri çok yönlü çabalarla mümkün olacağını belirtmiģtir. Uygur ve Baykan (2007) kültür turizmi ile ilgili yaptıkları çalıģmalarında dünya turizm pazarında ortaya çıkan geliģmelerle alternatif turizm kavramı ve türleri, pazardan pay almak isteyen ülkelerin dikkatini çeken önemli bir konu haline geldiğini; alternatif turizm türlerinin çevreye duyarlı ve rekabette üstünlük sağlayacak farklı özel ilgilere hitap eden turizm türlerinden oluģturulması gerektiğini belirtmiģlerdir. Contu (2006) tarafından yapılan çalıģmada termal turizme katılan tüketicilerin genel olarak lise mezunu, orta yaģ ve gelir düzeyinde, erkek ve memur, emekli, serbest meslek sahibi oldukları ve bu turizm türüne katılma nedenlerinin öncelikle sağlıkla ilgili nedenler olduğu ortaya konmuģtur. Cömert ve Durmaz (2006) tarafından tüketici tatmini ve satın alma davranıģlarını etkileyen faktörler ile ilgili yapılan çalıģmada tüketicilerin mal ve hizmetleri satın alırken en fazla ürünün kendi yaģına uygun olmasına (%91), ekonomik durumuna uygun olmasına (%88), 43

61 inanç, kültür ve geleneklerine uygun olmasına (%88) ve mesleğine uygun olmasına (%78) dikkat ettiklerini; katılımcıların yarıdan fazlasının lise mezunu (%52), yaģ arasında ve genellikle (%70) erkek olduklarını bulmuģlardır. Kızılırmak ve Kurtuldu (2005) tarafından yapılan çalıģmada demografik, kiģisel ve sosyokültürel faktörlerin kültürel turizme kısmen etki ettiği, 31 yaģ üstünde, üniversite mezunu, TL den fazla gelire sahip olanların, turizmi bir öğrenme biçimi olarak kabul edenlerin, referans grubu olarak eģ-dost tavsiyelerini kabul edenlerin kültür turizmi ve kaynaklarını daha fazla önemsedikleri ortaya konmuģtur. Yoon ve Uysal (2005) tarafından yapılan çalıģmada kiģileri seyahate yönlendiren itici faktörlerin, yaģanılan yerden uzaklaģma isteği, dinlenme ve huzur gibi daha çok içsel ve duygusal durumlarla ilgili olduğu; çekici faktörlerin ise; destinasyonun seçimini sağlayan boģ zaman aktiviteleri, kültürel, doğal güzellikler gibi dıģ, durumsal faktörler olduğu belirtilmektedir. Yalçınalp (2005) tarafından yayla turizmi konusu ile ilgili yapılan çalıģmada her yaģ grubundan tüketicinin, yaylaları en çok doğal güzellikleri nedeniyle tercih ettikleri, önemli bir kısmının da sağlık kazanmak amacıyla yaylada bulundukları ve genellikle 1-7 gün kaldıkları saptanmıģtır. Akkılıç (2003) tarafından turizm pazarlamasında faydalar ve bir turist tatmin önerisi konulu çalıģmada aracı seyahat kuruluģlarının kıģ sezonu, yaz sezonu, dini-resmi bayramlarda ve hafta sonları ya da günü birlik gibi yılın farklı zaman dilimlerinde turlar düzenleyerek sağladıkları zaman faydasını, reklam faaliyetlerine yansıtarak tüketiciler için oluģturdukları zaman dilimleriyle daha fazla sayıda tüketicilerin turizm faaliyetlerine katılmasını sağlayabileceğini; ayrıca turizmi yılın on iki ayına yayarak özellikle ekonomik açıdan yaģanan problemlerin çoğunu ortadan kaldırabilme imkanı sağlayabileceklerini belirtmiģtir. Öztürk ve Yazıcıoğlu(2002) yaptıkları çalıģmada günümüzde yaģam standartlarının, gelirin ve sosyal hakların artması, kentleģme ve iģ yaģamının getirmiģ olduğu sıkıntı ve stres nedeniyle insanların turizm faaliyetlerinden beklenti, istek ve tercihlerinin değiģtiğini; ülkelerin de tüketicilerin bu beklenti, istek ve tercihleri karģılayacak turizm türlerini planlamak ve geliģtirmek zorunda olduğunu belirtmiģlerdir. Akkılıç (2003) tarafından turizm pazarlamasında faydalar ve bir turist tatmin önerisi konulu çalıģmada aracı seyahat kuruluģlarının kıģ sezonu, yaz sezonu, dini-resmi 44

62 bayramlarda ve hafta sonları ya da günü birlik gibi yılın farklı zaman dilimlerinde turlar düzenleyerek sağladıkları zaman faydasını, reklam faaliyetlerine yansıtarak tüketiciler için oluģturdukları zaman dilimleriyle daha fazla sayıda tüketicilerin turizm faaliyetlerine katılmasını sağlayabileceğini; ayrıca turizmi yılın on iki ayına yayarak özellikle ekonomik açıdan yaģanan problemlerin çoğunu ortadan kaldırabilme imkanı sağlayabileceklerini belirtmiģtir. 45

63 46

64 BÖLÜM 3 YÖNTEM Bu bölümde araģtırmanın modeli, evren ve örneklemi ile verilerin toplanması ve verilerin çözümlenmesi/analizi konuları üzerinde durulmuģtur. AraĢtırmanın amacı doğrultusunda teorik çerçevenin oluģturulması amacıyla literatür taranmıģ, inceleme yapılmıģtır Araştırmanın Modeli AraĢtırma, tarama modelinde betimsel bir nitelik taģımaktadır. Betimsel araģtırma, kurumların ve gurupların mevcut durumuyla ilgili geniģ açıklamalar yapmak için çok sayıda denek ve objeyle belli bir zaman dilimi içerisinde yapılan çalıģmadır (Kaptan, 1998, s.24). ÇalıĢmada, kiģilerin demografik özellikleri ile tatile iliģkin tercih ve beklentileri arasındaki iliģkilerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Anket formu iki kısımdan oluģmaktadır. Ġlk kısımda, ankete katılan bireyin demografik bilgilerine ulaģmak için sorular varken, ikinci kısımda kiģilerin tatile iliģkin tercih ve beklentilerinin neler olduğunu ve bu konuda nelere dikkat ettiklerini belirlemek amacıyla sorular vardır Araştırma Bölgesinin Seçimi AraĢtırmanın çalıģma evreni Adana nın Tufanbeyli ilçesidir. Tufanbeyli Adana nın kuzeyinde yer alan Adana ya en uzak ilçesidir. Adana ya 210 Km olup, Torosların tepesinde yer almaktadır. Halk genelde alıģ veriģlerini Kayseri den yapmaktadır. Ġklim ve nüfus yapısı itibarıyla da Kayseri ye benzer özellikler göstermektedir yılı itibarıyla nüfusu civarında olup, halkın iģtigal alanı genellikle çiftçilik ve bölgede bulunan Termik santralde iģçidir. Bu nedenle halkın bölge itibarıyla kısıtları bulunsa da ekonomik bakımdan farklı ve özel bir özellik göstermektedir. Bölge bu yapısı itibarıyla hareketli bir özellik göstermektedir. Bölgenin seçilmesin de etkili olan faktörler; AraĢtırmacının doğru bilgi alabilmesi açısından tanıdığı bir bölge olması, bölgede daha önce benzer bir araģtırma yapılmamıģ 47

65 olması, küçük bir ilçe olmasına rağmen yapılan büyük yatırımlar sayesinde farklı meslek guruplarına ulaģabilme kolaylığı ve nüfus hareketliliğinin çok olmasıdır Araştırma Örnekleminin Seçimi AraĢtırma kapsamına Tufanbeyli ilçe merkezde yaģayan 20 yaģ ve üzeri kiģiler alınmıģtır. KiĢilerin seçilmesinde rastgele örneklem tekniği kullanılmıģ, ilçede bulunan yerel kamu ve özel sektör kurumlarında çalıģan kiģilerle halka anket uygulanmıģtır. AraĢtırma kapsamına 400 kiģi alınması planlanmıģ ve 420 kiģiye anket uygulanmıģtır. Ancak anket tekniğinin olumsuz özelliklerinden olan bazı sorulara cevap vermeme ya da eksik cevap verme nedenleriyle anket formlarından doğru ve tam olarak cevaplanan 334 form değerlendirmeye alınmıģtır Veri Toplama Formunun Hazırlanması ve Uygulanması AraĢtırma verileri araģtırmacı tarafından çeģitli kaynaklardan ve daha önceki araģtırmalardan yararlanılarak hazırlanmıģtır. Anket formu hazırlandıktan sonra, uman görüģleri da alınarak 40 kiģi üzerinde bir ön değerlendirme yapılmıģ ve buna göre aksayan yönleri düzeltildikten sonra ankete son hali verilmiģtir. Veri toplamada kullanılan anket formu toplam 28 sorudan oluģmaktadır. Anketin birinci bölümünde bireylere iliģkin demografik bilgilerle ilgili, ikinci bölümünde bireylerin tatile iliģkin tercih ve beklentilerini ortaya çıkarmak amacıyla ilgili sorular bulunmaktadır. Adana ilinin Tufanbeyli ilçesinde turizm-tatil etkinliklerine katılan farklı özelliklere sahip kiģilerle (yaģ, meslek, öğrenim, aile ve birey sayısı vb.), belirlenen örneklem sayısına bağlı kalınarak veriler toplanmıģtır. Anket formunun uygulanmasında karģılıklı görüģme tekniği uygulanmıģtır. Ancak bazı anketler de kiģilere bırakılmıģ daha sonra alınmıģtır. Anketlerin uygulanmasında yerel yönetim ve ilgili kamu kurumlarının destekleri de olmuģtur. Uygulama sonunda 334 adet araģtırma için kullanılabilir anket formu elde edilmiģtir Verilerin Analizi Elde edilen veriler bilgisayar istatistik paket programları aracılığıyla depolanmıģtır. AraĢtırmada elde edilen veriler istatistiksel yöntemlerle uzman görüģlerine dayanılarak belirlenen analiz yöntemleriyle çözümlenmiģ ve araģtırmanın amacı doğrultusunda yorumlanmıģtır. Verilerin analizinde Yüzde, Frekans, Aritmetik Ortalama, Standart Sapma teknikleri kullanılarak tablolaģtırılmıģ ve yorumlanmıģtır. 48

66 BÖLÜM 4 BULGULAR VE TARTIŞMA AraĢtırmanın bu bölümünde yapılan alan çalıģması değerlendirilmiģ ve sonuçlar araģtırmaya alınan kiģilerin hakkında genel bilgiler ve kiģilerin tatil tercihleri baģlıklar halinde verilmiģtir Kişiler Hakkında Genel Bilgiler Bu bölümde araģtırmaya alınan kiģilerin cinsiyetleri, yaģ gurupları, ortalama gelir düzeyleri, medeni durumları, mezun oldukları/okul öğrenim düzeyleri ile para getiren bir iģte çalıģma durumu ve mesleklerine iliģkin veriler ele alınmıģtır. 49

67 Tablo 1. AraĢtırmaya Katılanlarla Ġlgili Bazı Tanıtıcı Bilgiler Sayı Yüzde Cinsiyet Erkek Kadın ,1 38,9 Yaş ve üzeri ,6 32,6 28,8 Ortalama gelir TL , TL 3000 ve üzeri TL ,6 30,8 Medeni haliniz Bekar Evli ,2 66,8 Öğrenim durumu Lise ve altı Yüksek öğrenim ,4 53,6 Çalışıyor mu Evet Hayır ,3 8,7 Meslek A B C D E F G ,1 12,9 17,1 0,6 7,5 18,9 9,9 A= Öğretmen, doktor, polis, bankacı B= Memur C= ĠĢçi, turizm çalıģanı D= Çiftçi E=Emekli F= Esnaf ve zanaatkar G= Yönetici, özel sektör Tablo 1 e bakıldığında araģtırmaya katılan 334 kiģiden %61,1 i erkek, %38,9 kadın olduğu, katılanların yaģlarına bakıldığında %38,6 sının 20 ile 29 yaģında, %32,6 sının 30 ile 39 yaģında %28,8 inin 40 ve üzeri yaģlara sahip olduğu, katılımcıların ortalama gelirlerine bakıldığında %33,5 inin 1999 TL ve altı %35,6 sının 2000 ve 2999 TL arasında %30,8 inin 3000 ve üzeri TL olduğu, katılanların %66,8 inin evli olduğu, öğrenim durumlarına bakıldığında %46,4 ünün lise ve altı, %53,6 sının ise yüksek öğrenin düzeyine sahip olduğu, katılanların %91,3 ünün çalıģtığı ve anketimize katılanların %31,1 inin öğretmen, doktor, mühendis, polis, bankacı olduğu, %12,9 unun kamuda memur, %17,1 inin iģçi ve turizm çalıģanı, %0,6 sının çiftçi, %7,5 inin emekli, %18,9 unun esnaf ve zanaatkar, %9,9 unun üst düzey yönetici olduğu görülmüģtür. 50

68 4.2. Araştırmaya Katılanların Tatile Çıkma Nedenleri, Sıklık Ve Süreleri, Yer Ve Tercihleri AraĢtırmanın bu bölümünde araģtırmaya katılan kiģilerin tatil tercihlerini etkileyen; tatile çıkma sıklıkları, tatil yapma isteklerinin nedenleri, tatilden beklentileri, tatil için ayrılan bütçeleri, erken rezervasyondan yararlanıp yararlanılmadığı, tatilini nerede geçirdiği, hangi tatil biçimini tercih ettiği, bayramda tatil günlerini nerede geçirdiğini, tatilini hangi bölgede geçirdiğini, kullandığı ulaģım aracını, en fazla parayı nereye kullandığını, tatilin süresini, çoğunlukta hangi mevsimde tatile çıktığını, tatil süresince gezi turlarına katılıp kalmadığını, günü birlik tatillere gidilip gidilmediğine, hangi tür konaklamayı tercih ettiklerini, turistik tesis tercih ederken önem verdikleri faktörler ve tatil planı yaparken gidilen yerdeki tesiste yapılan aktivitelerin önem derecesi gibi unsurlar yer almaktadır Araştırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Tatile Çıkma Sıklıkları Dağılımı Ve Analizi KiĢilerin tatile hangi sıklıkla çıktıklarına iliģkin bulgular; öğrenim düzeyleri, gelir gurupları ve çalıģma durumlarına göre farklı olup olmadığı araģtırılmıģ ve sonuçlar/bulgular Tablo 2, 3 ve 4 de gösterilmiģtir. Tablo 2. AraĢtırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Tatile Çıkma Sıklıkları Öğrenim Düzeyi Lise ve altı Yüksek öğrenim Toplam S % S % S % Her ay 0 0,0 4 2,2 4 1,2 Üç ayda bir 2 1,3 8 4,5 10 3,0 Altı ayda bir 9 5, , ,0 Yılda bir kez 85 55, , ,5 İki yılda bir kez 44 28, , ,5 Diğer 12 7,9 7 3,9 19 5,8 Toplam Tablo 2 incelendiğinde araģtırmaya alınan kiģilerin tatile çıkma sıklıkları öğrenim düzeyine göre bakıldığında yarıdan fazlasının %58.5 inin yılda bir, %21.5 inin ise iki yılda bir 51

69 tatile çıktıkları bulunmuģtur. AraĢtırmaya katılanlardan 152 kiģinin lise ve altı öğrenim düzeyine sahip olduğu ve bu gurubun çoğunlukla bir yıl ve üzeri aralıklarla tatile çıktığı gözlemlenmektedir. Aynı zamanda tablo incelendiğinde öğrenim düzeyi artıkça yüksek öğrenim gurubunda olanların lise ve altı öğrenim düzeyine sahip olanlara göre tatile çıkma sıklığı fazlalaģmaktadır. Tablo 3. AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatile Çıkma Sıklıkları Gelir Gurupları TL TL 3000 TL ve üzeri Toplam S % S % S % S % Her ay 0 0, ,9 4 1,2 Üç ayda bir 2 1,8 5 4,2 3 2,9 10 3,0 Altı ayda bir 11 10, ,9 8 7, ,0 Yılda bir kez 56 50, , , ,5 İki yılda bir kez 33 30, , , ,5 Diğer 8 7,3 8 6,8 3 2,9 19 5,8 Toplam X kare: sd: 0.05 p<0.05 Tablo 3 incelendiğinde araģtırmaya alınan kiģilerin yarısından biraz fazlasının (%58,5) yılda bir kez, %21,5 inin ise iki yılda bir kez tatile çıktıkları görülmektedir. KarakaĢ ın yaptığı araģtırmada da benzer sonuçlar bulunmuģtur (KarakaĢ 2005). Duruma gelir gurupları açısından bakıldığında ise 1999 TL ve altı gelir gurubunda %50,9, TL gelir gurubunda %61,9, 3000TL ve üzeri gurupta %62,7 ile yılda bir kez tatile çıkma yaygınken, yılda iki kez tatile çıkma oranı 1999TL ve altı gelir gurubunda diğer iki guruba göre daha yüksektir. Bulgulardan da görüldüğü gibi gelir yükseldikçe tatile çıkma sıklığı artmaktadır. Guruplar arasındaki bu farklılık da istatistik açıdan önemli bulunmuģtur (p<0.05). 52

70 Tablo 4. AraĢtırmaya Katılanların ÇalıĢma Durumlarına Göre Tatile Çıkma Sıklıkları Çalışma Durumu EVET HAYIR Toplam S % S % S % Her ay 3 1,0 1 3,4 4 1,2 Üç ayda bir 10 3,3 0 0,0 10 3,0 Altı ayda bir 33 11,0 0 0, ,0 Yılda bir kez , , ,5 İki yılda bir kez 58 19, , ,5 Diğer 17 5,6 2 6,9 19 5,8 Toplam Tablo 4 incelendiğinde araģtırmaya alınan kiģilerin çalıģma durumları incelendiğinde çalıģanların çalıģmayanlara göre tatile çıkma sıklığının daha fazla olduğu görülmektedir. Altı ayda bir tatile çıkma sıklıklarında bakıldığın çalıģan gurubun oranı %11,0 iken çalıģmayan gurubun sıfır olduğu saptanmaktadır. Genel olarak bakıldığında ise herhangi bir iģte çalıģmayan gurubun tatile çıkma sıklığı bir ve üzeri yıllarda daha fazla olduğu gözlemlenmektedir. Tatile çıkma sıklığının çalıģmayanlarda daha düģük olduğu söylenebilir Araştırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Tatil Yapma İstekleri/Nedenleri Dağılımı Ve Analizi AraĢtırmaya katılanların tatil yapma isteklerine/nedenlerine iliģkin bulgular; öğrenim düzeyleri ve gelir guruplarına göre farklı olup olmadığı araģtırılmıģ ve sonuçlar/bulgular Tablo 5 ve 6 da gösterilmiģtir. 53

71 Tablo 5. AraĢtırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Tatil Yapma Ġstekleri/Nedenleri Öğrenim Düzeyi Lise ve altı n:155 Yüksek öğrenim n:179 Toplam n:334 S % S % S % Dinlenme 86 55, , ,3 Eğlenme 32 20, , ,5 Gezme/farklı yerler görmek 53 34, , ,7 Dini 4 2, ,2 Ailem, sevdiklerimle beraber 4 2,6 9 5,0 13 3,9 olma Değişiklik/monotonluktan 16 10, , ,7 kurtulmak Stres atmak 22 14, , ,8 Akraba,eş-dost ziyareti 5 3,2 6 3,3 11 3,3 Doğayla iç içe olmak ,7 3 0,9 Tablo 5 incelendiğinde araģtırmaya katılanların %59.3 ü dinlenme, %37.3 sinin ise gezme/farklı yerler görme, %24,5 inin de eğlenmek amacıyla tatil yapmak istedikleri görülmektedir. Turistik tüketim açısından değerlendirildiğinde, iyi eğitim almıģ olan insanların, daha fazla değiģik yerleri ve değiģik toplumları tanıma ve öğrenme eğilimleri vardır. Ayrıca eğitim düzeyi yükseldikçe kültürel, sanatsal ve sportif etkinliklere katılım oranı da artmaktadır (Özen, 2009, s.18). Özen in yapmıģ olduğu araģtırma ile bizim yapmıģ olduğumuz araģtırmanın sonuçlarının birbirine yakın olduğu görülmüģtür. Dolayısıyla, yüksek öğrenim düzeyindeki aileler yeni yerler görme, tanıma eğilimindeyken, diğer öğrenim düzeyindeki aileler yabancılık çekmeyecekleri, kolay ulaģımın sağlandığı, güvenli bir yerde konumlanmıģ otel iģletmelerini tercih etme eğiliminde olabilirler. 54

72 Tablo 6. AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Yapma Sebepleri/Nedenleri Gelir Gurupları TL n: TL n: TL ve üzeri n:103 Toplam n:334 % S % S % S % S Dinlenme 54 48, , , ,3 Eğlenme 27 24, , , ,5 Gezme/farklı yerler 45 40, , , ,7 görmek Dini 4 3, ,2 Ailem, sevdiklerimle 5 4,5 5 4,2 3 2,9 13 3,9 beraber olma Değişiklik / 12 10, , , ,7 monotonluktan kurtulmak Stres atmak 16 14, , , ,8 Akraba, eş-dost ziyareti 4 3,6 6 5,0 1 0,9 11 3,3 Doğayla iç içe olmak 1 0, ,9 3 0,9 Tablo 6 incelendiğinde araģtırmaya alınan kiģilerin tatil yapma sebeplerinin çoğunun (%59,3) dinlenme amaçlı olduğu, daha sonra sırasıyla %37,7 ve %24,5 inin gezme/farklı yerler görmek ve eğlenmek amacıyla tatile çıktıkları görülmektedir. Tablo 6 de öğrenim durumları açısından bakıldığında guruplar arasında çok farklılık görülmediği sadece gelir arttıkça stres atmak tercihinin oran yükseldiği gözlenmektedir (%14,4 - %22,7). Tablo 5 ve tablo 6 da araģtırmaya katılanların tatil yapma nedenlerine bakıldığında hemen hemen aynı tercihler yapıldığını ve kiģilerin öğrenim düzeyi ve gelirlerinin tatil tercihlerinde önemli bir ayırt edici özelliği olmadığı söylenebilir. 55

73 Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil İçin Ayırdıkları Bütçe Dağılımı ve Analizi Tablo 7. AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Ġçin Ayırdıkları Bütçe Gelir Gurupları TL TL 3000 TL ve üzeri Toplam S % S % S % S % ,2 4 3,4 3 2,9 15 4, , ,1 7 6, , , , , , , , , , ve üzeri 4 3,6 10 8, , ,1 Toplam Tablo 7 incelendiğinde araģtırmaya alınan kiģilerin %37,5 inin tatil için ayırdıkları bütçenin TL arasında olduğu görülmektedir. Tatil için ayrılan bütçelere baktığımızda 3000 TL ve üzeri gelire sahip gurubun %41,7 sinin tatil için TL ayırırken, TL gelire sahip gurubun %42,3 ünün ise TL ayırdığını görmekteyiz. Tabloyu analiz edecek olursak gelir arttıkça tatile ayrılan bütçenin de arttığı gelirin tatile ayrılan bütçede önemli bir etken olduğu söylenebilir. MasterCard tarafından gerçekleģtirilen MasterIndex Yaz Tatili AraĢtırması na göre, yaz tatili için ayrılan toplam bütçenin ortalama 998 lira olduğunu ortaya koyan araģtırmaya göre, bu rakam kadınlarda 894 liraya düģerken erkeklerde liraya çıkıyor. Sonuçlara yaģ kırılımına göre bakıldığında yaģ grubunun lira ile liderliği, yaģ grubunun ise lira ile ikinciliği elinde bulundurduğu görülüyor. Tatil bütçesi yüksek gelir seviyesinde liraya çıkarken düģük gelir seviyesinde 491 lirada kalıyor (Hürriyet, 2011). MasterCard ın yapmıģ olduğu araģtırma ile tablo 7 de verilen verilerin birbirine yakın olduğu görülmektedir. 56

74 Araştırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Erken Rezervasyondan Yararlanma Dağılımı ve Analizi Tablo 8. AraĢtırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Erken Rezervasyondan Yararlanması Öğrenim Düzeyi Lise ve altı n:155 Yüksek Öğrenim Toplam n:334 n:179 S % S % S % Evet 61 39, , ,8 Hayır 93 60, , ,2 Toplam Tablo 8 incelendiğinde araģtırmaya alınan kiģilerin %51,2 sinin erken rezervasyon fırsatlarından yararlanmadığı görülmektedir. Duruma öğrenim düzeyi açısından bakıldığında ise yüksek öğrenime sahip %56,7 sının erken rezervasyondan yararlandığı, lise ve altı öğrenim düzeyine sahip %39,6 sının ise erken rezervasyondan yararlandığı görülmektedir. Bu oranlardan yola çıkılarak öğrenim düzeyi yükseldikçe erken rezervasyonlardan yararlanma oranının yükseldiği söylenebilir Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Planı Yaparken Etkilendiği En Önemli Faktörlerin Dağılımı Ve Analizi KiĢilerin tatil planı yaparken etkilendiği faktörlere iliģkin bulgular; öğrenim düzeyleri ve gelir guruplarına göre farklı olup olmadığı araģtırılmıģ ve sonuçlar/bulgular Tablo 9 ve 10 da gösterilmiģtir. 57

75 Tablo 9. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Planı Yaparken Etkilendiği En Önemli Faktörler Gelir Gurupları TL TL 3000 TL ve üzeri Toplam S % S % S % S % Ekonomik 80 71, , , ,8 Zaman 16 14, , ,7 Ulaşım 10 8, ,6 8 7,8 33 9,9 Kişi sayısı 4 3,6 2 1,7 1 1,0 7 2,1 Diğer 2 1,8 1 0,8 2 1,9 5 1,5 Toplam Tablo 9 incelendiğinde araģtırmaya alınan kiģilerin tatil planı yaparken etkilendiği en önemli faktörün %48,8 oran ile ekonomik etkenler olduğu görülmektedir. Duruma farklı gelirlere sahip kiģilerin vermiģ olduğu cevaplara göre bakarsak TL gelire sahip olanların %71,4 ü ekonomik, TL gelire sahip olanların %42,9 u ekonomik ve yine %42 si zaman olduğunu fakat 3000 ve üzeri TL gelire sahip olan kiģilerin ise diğerlerinden farklı olarak %58,3 ü zaman olduğunu belirttiği gözlemlenmektedir. Aynı zamanda gelir düģtükçe kiģi sayısı da tatil planını etkileyen etmenlerden biri olduğu gözlemlenmektedir. Tablo 9 yi özetleyecek olursak farklı gelir guruplarına sahip kiģilerin tatil planı yaparken etkilenilen faktörlerin değiģiklilik gösterdiği aynı zamanda gelirin yükseldikçe ekonomik faktörlerin bir sorun olmaktan çıktığı zaman, ulaģım, kiģi sayısı gibi faktörlerin öneminin arttığı söylenebilir. 58

76 Tablo 10. AraĢtırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Tatil Planı Yaparken Etkilendikleri En Önemli Faktörler Öğrenim Düzeyi Lise ve altı Yüksek öğrenim Toplam S % S % S % Ekonomik 99 63, , ,8 Zaman 35 22, , ,7 Ulaşım 15 9, ,1 33 9,9 Kişi sayısı 6 3,9 1 0,6 7 2,1 Diğer ,8 5 1,5 Toplam Tablo 10 incelendiğinde araģtırmaya katılanların tatil planı yaparken en çok ekonomik (%48,8) ve zamansal (%37,7) faktörlerden etkilendiği görülmektedir. Duruma kiģilerin öğrenim düzeyleri açısından bakıldığında ise tatil planı yaparken lise ve altı gurubun ekonomik faktörlerden (%63,9), yüksek öğrenime sahip gurubun ise zamansal faktörlerden etkilendiği görülmektedir (%50,8). Yukarıdaki tablo incelendiğinde öğrenin düzeyi yükseldikçe zamanın tatil planı yaparken öneminin arttığını fakat kiģilerin öğrenim düzeyinin düģtüğünde ise zamanın yerini ekonomik faktörlerin aldığını söyleyebiliriz. Öğrenim düzeyinin tatil planı yaparken önemli bir etken olduğunu da ortaya çıkmaktadır. Tablo 9 ve 10 incelendiğinde ise öğrenim düzeyi ve gelir düģtükçe tatil planı yaparken ekonomik faktörlerin, öğrenim düzeyi ve gelirin yükseldiğinde ise zamansal faktörlerin kiģiler açısından önemli olduğunu söyleyebiliriz. 59

77 Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Yurt İçi ve Yurt Dışı Tatil Tercihleri Dağılımı Ve Analizi Tablo 11. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Yurt İçi ve Yurt Dışı Tatil Tercihleri Gelir Gurupları TL TL 3000 TL ve üzeri Toplam S % S % S % S % Yurt içi , , , ,5 Yurt dışı 2 1,8 6 5,0 7 6,8 15 4,5 Toplam Tablo 11 incelendiğinde araģtırmaya katılan kiģilerin çoğunlu, %95,5 i yurt içinde tatil yapmayı tercih ettiği görülmektedir. Yurt dıģına tatil yapmayı tercih edenlerin dağılımı ise gelire bağlı olarak az da olsa değiģiklik gösterdiği ve gelir yükseldikçe yurt dıģına tatile çıkma oranının yükseldiği söylenebilir. 60

78 Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Tercihleri Dağılımı Ve Analizi Tablo 12. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Tercihleri Dağılımı TL n:112 Gelir Gurupları TL n: TL ve üzeri n:103 Toplam n:334 S % S % S % S % Deniz, kum, güneş 64 54, , , ,0 Memleket 51 45, , , ,1 Kültür gezisi 31 27, , , ,8 Gemi gezisi 8 7,1 11 9, , ,0 Doğa gezisi 37 33, , , ,1 İnanç 29 29, , , ,4 Kaplıca 13 11, , , ,7 Diğerleri (spor,kongre,sağlık vb) 1 0,9 2 1,7 3 3,0 6 1,8 Tatil denince Türkiye de ilk akla gelen yerler Akdeniz ve Ege kıyılarıdır. Tablo 12 incelendiğinde kiģilerin tatil tercihlerini %62,0 oran ile deniz, kum güneģ, %46,1 oran ile memleketlerine gitmekten yana ve %40,1 oran ile doğa gezilerinden yana kullandıkları görülmektedir. KarakaĢ ın yaptığı araģtırmada da sonuçların hemen hemen aynı çıktığı görülmektedir (KarakaĢ 2012). Tabloya 12 ye bakıldığında kültür gezisi, gemi gezisi, kaplıca, doğa gezisi gibi tatilleri tercih edenlerin TL den daha fazla kazananların tercih ettiği gözlemlenmektedir. 61

79 Tablo 13. AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Bayram Tatili Tercihleri Dağılımı Gelir Gurupları TL n: TL n: TL ve üzeri n:103 Toplam n:334 S % S % S % S % Deniz, kum, 28 25, , , ,7 güneş Memleket 62 55, , , ,3 Kültür gezisi 5 4, ,1 7 6,8 24 7,2 Gemi gezisi 1 0,9 1 0,9 3 2,9 5 1,5 Doğa gezisi 4 3,6 6 5,0 4 3,9 14 4,2 İnanç 8 7,1 4 3,4 4 3,9 16 4,8 Kaplıca 3 2,7 2 1,7 2 1,9 7 2,1 Diğerleri (spor, 1 0, ,3 kongre, sağlık vb) Toplam Bayram tatilleri, resmi tatil olduğu için birçok insan bu günlerini tatil yapmak için değerlendirmek isteyebilir. Tablo 13 incelendiğinde anketimize katılan kiģilerin %56,3 ünün bayramda tatil tercihlerini memleketten yana kullandıkları görülmektedir. Kültürümüzde bayram tatillerinde genellikle büyüklerin yanına veya anne-babalarımızın yanına gideriz. Çıkan bu sonucu örf ve adetlerimizle iliģkili olduğunu söyleyebiliriz. Tabloyu farklı gelir gurupları açısından baktığımız da ise bu durumun değiģmediğini kiģilerin bayram tatillerini ilk sırayı memleketten ikinci sırayı da deniz, kum, güneģ yani kıyı Ģeridinden yana kullandıklarını söyleyebiliriz. 62

80 Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Yurt İçinde Bölge Seçimi Dağılımı Ve Analizi Tablo 14. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Yurt İçinde Bölge Seçimi Dağılımı Gelir Gurupları TL n: TL n: TL ve üzeri n:103 Toplam n:334 S % S % S % S % Marmara 13 11, ,3 10 9, ,0 Akdeniz 54 48, , , ,5 İç Anadolu 8 7,1 6 5,0 7 6,8 21 6,3 Karadeniz 12 10, , , ,7 Doğu Anadolu 2 1,8 2 1,7 2 1,9 6 1,8 Güneydoğu 5 4,5 2 1,7 1 1,0 8 2,4 Anadolu Ege 18 16, , , ,4 Toplam Dört bir yanında farklı iklimlerin yaģandığı Türkiye de tatil tercihleri de illere ve bölgelere göre değiģiklik gösterebiliyor. Türkiye'de en çok tercih edilen tatil yerlerinin baģında en çok Akdeniz ve Ege bölgeleri gelmektedir. Tablo 14 de incelendiğinde anketimize katılan kiģilerin verdiği cevaplarla Türkiye deki genel ortalama ile aynı olduğu görülmektedir. Verilen cevaplara göre kiģilerin %45,5 inin Akdeniz Bölgesi, %17,4 ünün Ege Bölgesi ni tercih ettiği görülmektedir. Duruma gelir gurupları açısından bakıldığında ise anketimize katılan kiģilerin, her üç gurubun da hemen hemen yarısının Akdeniz Bölgesini tercih ettiğini görmekteyiz. 63

81 Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatile Giderken Ulaşım Aracı Seçimi Dağılımı Ve Analizi Tablo 15. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatile Giderken Ulaşım Aracı Seçimi Dağılımı Gelir Gurupları TL n: TL n: TL ve üzeri n:103 Toplam n:334 S % S % S % S % Kendi otomobilim 56 50, , , ,6 Otobüs 46 41, , , ,7 Uçak 2 1,8 10 8,4 5 4,9 17 5,1 Tren 3 2,6 2 1,7 1 1,0 6 1,8 Diğer 5 4,5 1 0, ,8 Toplam Tablo 15 incelendiğinde araģtırmaya alınan kiģilerin %62,6 sı tatile giderken ulaģım aracı olarak kendi otomobilini, %28,7 sinin ise otobüsü tercih ettiği görülmektedir. KarakaĢ ın yaptığı araģtırmada da benzer sonuçlar bulunmuģtur (KarakaĢ 2005). Duruma gelir gurupları açısından bakıldığında ise gelir gurubu TL arasında olanların %50,0 ı, TL gurubunda olanların %58,0 ı, 3000 ve üzeri TL gurubunda olanların ise %81,6 sı kendi otomobili ile tatile çıktığı ve guruplar arasında karģılaģtırma yapıldığında gelir yükseldikçe kendi otomobili ile tatile çıkma tercihi yükseldiği anlaģılmaktadır. 64

82 Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Yeri Seçerken Etkilendiği Faktörlerin Dağılımı Ve Analizi Tablo 16. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Yeri Seçerken Etkilendiği Faktörlerin Dağılımı Gelir Gurupları TL n: TL n: TL ve üzeri n:103 Toplam n:334 S % S % S % S % Önceki seyahatlerim 22 19, , , ,8 İnternet siteleri 22 19, , , ,4 İşletmelerin wep 10 8, , , ,5 siteleri Akraba ve çevre 54 48, , , ,2 Diğer ,8 1 1,0 2 0,6 Toplam Tatilinizi geçireceğiniz yeri seçerken etkilendiğiniz faktörler nelerdir? sorusuna anketimize katılan kiģilerin %33,2 si akraba ve çevreden edinilen bilgiler ile, %25,4 ü internet sitelerinden, %19,8 i ise önceki seyahatlerinden etkilenerek tatil yerini seçtiklerini belirtmiģlerdir TL gelir gurubundaki kiģilerin %48,2 si, TL gurubunda bulunanların %31,1 i tatil yerini seçerken akraba ve çevreden etkilendiklerini belirtirken, 3000 ve üzeri TL gurubunda olan kiģilerin ise %30 oranla çoğunluğu internet sitelerinden faydalandığını belirtmiģlerdir. Harman nın yaptığı araģtırmada da aynı sonuçlara ulaģılmıģtır (Harman, 2013). Bu verilere göre geliri yüksek olan kiģilerin tatil yerini seçerken aile ve çevreden daha çok kendi imkanlarıyla internet sitelerinden faydalandığını söyleyebiliriz. 65

83 Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatilde En Fazla Harcama Yaptıkları Yerlerin Dağılımı Ve Analizi Tablo 17. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatilde En Fazla Harcama Yaptıkları Yerlerin Dağılımı TL n:112 Gelir Gurupları TL n: TL ve üzeri n:103 Toplam n:334 S % S % S % S % Ulaşım 29 25, , , ,8 Konaklama 42 37, , , ,5 Eğlence 14 12,5 11 9,2 10 9, ,5 Tatil alışverişi 10 8, , , ,5 Yeme içme 17 15,2 11 9,2 8 7, ,8 Toplam Anketimize katılan kiģilere tatilde en fazla parayı nereye harcıyorsunuz? sorusuna %45,5 ile konaklama olduğunu belirtmiģlerdir. Anketimizi gelir gurupları açısından baktığımızda da bu durumun değiģmediği görülmektedir. Skyscanner ın gerçekleģtirdiği anketin sonuçlarına göre, tatil sırasında harcamaların genel listesi: 1. Nakit para çekme komisyonları % Tur organizasyonları % Otellerin ücretli kablosuz internet bağlantı hizmetleri % Taksi ücretleri % 9 5. Kredi kartı komisyonları 8% 6. ġezlong ücreti 8% 7. Sözde Duty Free indirimleri % 4 8. Otelden geç çıkıģ ücretleri % 4 9. Ġçme suyu ücretleri % BahĢiĢ % 3 66

84 Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Yapma Sürelerinin Dağılımı Ve Analizi KiĢilerin tatil yapma sürelerine iliģkin bulgular; gelir guruplarına ve çalıģma durumlarına göre farklı olup olmadığı araģtırılmıģ ve sonuçlar/bulgular Tablo 18 ve 19 da gösterilmiģtir. Tablo 18. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Yapma Sürelerinin Dağılımı TL n:112 Gelir Gurupları TL n: TL ve üzeri n:103 Toplam n:334 S % S % S % S % , , , , , , , , ,3 8 6,7 10 9,7 25 7,5 31 ve üstü 1 0, ,9 3 0,9 Toplam Tatile çıkan insanların konaklama yaptıkları yerde ortalama ne kadar süre kaldıklarını belirleyebilmek için anketimize alınan kiģilere tatilinizin süresi ortalama kaç gündür? sorusu yöneltilmiģtir. Verilen cevaplara göre kiģilerin %61,1 i 1 ile 7 gün arasında konakladıkları görülmektedir. Duruma gelir gurupları açısından bakıldığında da kiģilerin konaklama süresi 1-7 gün arası olduğu görülmekte fakat guruplar arasında karģılaģtırma yaptığımızda gelir yükseldikçe tatilde konaklama sürelerinin de yükseldiği görülmektedir. Gücel (2009), yılda 3-4 kez tatile çıkanların, 2-3 kez veya 7 gecelik tatiller yerine 4-5 gecelik tatilleri tercih etmeye baģladığını dile getirirken, tatil için ayrılan bütçelerde yüzde on gibi bir azalma söz konusu olduğunu belirtmiģtir. 67

85 Tablo 19. AraĢtırmaya Katılanların ÇalıĢma Durumlarına Göre Tatil Süreleri Dağılımı Çalışma Durumu EVET HAYIR Toplam S % S % S % , , , ,5 6 20, , ,2 6 20,7 25 7,5 31 ve üstü 2 0,7 1 3,4 3 0,9 Toplam AraĢtırmaya katılanların tatil sürelerine çalıģma durumlarına göre baktığımızda anketimize katılan kiģilerin %61,1 i 1-7 gün arasında olduğunu görmekteyiz. Sonuçlara kiģilerin çalıģma durumlarına göre bakarsak bu sonuçların değiģmediğini, 1-7 gün arasında konakladıklarını görmekteyiz Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatile Çıkma Mevsimleri Dağılımı Ve Analizi KiĢilerin tatile çıkma mevsimlerine iliģkin bulgular; öğrenim düzeyleri ve gelir guruplarına göre farklı olup olmadığı araģtırılmıģ ve sonuçlar/bulgular Tablo 20 ve 21 de gösterilmiģtir. Tablo 20. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatile Çıkma Mevsimleri Dağılımı Mevsimler TL n:112 Gelir Gurupları TL n: TL ve üzeri n:103 Toplam n:334 S % S % S % S % Yaz 99 88, , , ,4 Kış 1 0,9 1 0, ,6 İlkbahar 9 8,0 8 6,7 6 5,8 23 6,9 Sonbahar 3 2,7 2 1,7 2 1,9 7 2,1 Toplam

86 Tablo 20 incelendiğinde kiģilerin gelir gurupları açısından bakıldığında guruplar arasında herhangi bir değiģiklik olmadığı ve bu oranın %90,4 ile yazın tatile çıktıkları görülmektedir. AraĢtırmalara göre en fazla ziyarete çıkılan ay 7 milyon 914 bin ziyaret ile Ağustos ayı oldu. Ağustos ayını 5 milyon 851 bin ziyaret ile Temmuz ayı ve 4 milyon 624 bin ziyaret ile Eylül ayı izledi. Bu üç aydaki ziyaret sayısı toplam ziyaretlerin yüzde 75,2' sini oluģturdu (TUĠK, 2011). AraĢtırmalarda da görüldüğü gibi en çok tatile çıkılan mevsimin yaz aylarından olduğu görülmüģtür. Tablo 21. AraĢtırmaya Katılanların ÇalıĢma Durumlarına Göre Tatile Çıkma Mevsimleri Dağılımı Çalışma Durumu EVET HAYIR Toplam S % S % S % Yaz , , ,4 Kış 2 0, ,6 İlkbahar 22 7,2 1 3,4 23 6,9 Sonbahar 5 1,6 2 6,9 7 2,1 Toplam Tablo 21 de araģtırmaya katılanların çalıģma durumlarına göre tatile çıkma mevsimleri incelenmiģ, %90,4 ile yaz dönemini tercih ettikleri görülmektedir. Tablo 20 ve 21 incelendiğinde tatile çıkma mevsimlerine bakıldığında araģtırmaya katılanların çalıģma ve öğrenim durumlarına göre aralarında herhangi bir fark olmadığı bu faktörlerin kiģilerin tatile çıkma mevsimlerine önemli bir etken olmadığı söylenebilir. 69

87 Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Gezi Turlarına Katılımı Dağılımı Ve Analizi Tablo 22. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Gezi Turlarına Katılımı Dağılımı Gelir Gurupları Gezi turlarına katılır TL n: TL n: TL ve üzeri n:103 Toplam n:334 mısınız? S % S % S % S % Evet 40 35, , , ,3 Hayır 72 64, , , ,7 Toplam Tablo 22 de gelirin gezi turlarına etkisi araģtırılmıģtır. Elde edilen anket verilerine göre ankete katılanların %50,3 ü sorumuza evet dediği görülmektedir. Duruma araģtırmaya katılanların kazanmıģ olduğu gelirlere göre bakarsak TL gurubunda olanların %64,3 ü hayır, TL gurubunda olanların %58,0 ı evet, 3000 ve üzeri TL gurubunda olanların da %57,3 ü de evet dediği görülmüģtür. Bu verilere göre kiģilerin gelirleri düģtükçe gezi turlarını tercih etmediklerini görülmektedir Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Günü Birlik Tatile Çıkma Durumları Dağılımı Ve Analizi Tablo 23. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Günü Birlik Tatile Çıkma Durumları Dağılımı Gelir Gurupları TL TL 3000 TL ve üzeri Toplam n:112 n:119 n:103 n:334 S % S % S % S % Evet 41 36, , , ,4 Hayır 71 63, , , ,6 Toplam

88 Yukarıdaki tabloda kiģilerin gelirlerine göre günübirlik tatile çıkma durumları incelenmiģtir ve ankete katılanlara Günübirlik tatile çıkar mısınız? sorusu yöneltilmiģtir. Elde edilen verilere göre kiģilerin %53,6 sı hayır seçeneğini iģaretlemiģlerdir. Duruma gelir gurupları açısından bakıldığında ise TL geliri olanların %36,6 sı, TL geliri olanların %47,1 i, 3000 ve üzeri TL geliri olanların ise %56,3 ü ise günübirlik tatile çıktıklarını belirtmiģtir. Tablo 23 ü özetleyecek olursak gelir yükseldikçe günübirlik tatile çıkma tercihinin arttığı görülmektedir yılında vatandaģların yüzde 32,7'si, 2008 yılında ise yüzde 38,8'i en az bir ve daha fazla geceleme kaydıyla yurt içinde seyahate çıktı. Söz konusu dönemde 27 milyon 100 bin kiģi seyahate çıktı ve bunlar 44 milyon 818 bin seyahat gerçekleģtirdi. Bu dönemde son seyahate katılan kiģi sayısı ise 23 milyon 650 bin kiģi oldu (TÜĠK, 2011). 71

89 Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Konaklama Yeri Tercihleri Dağılımı Ve Analizi Tablo 24. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Konaklama Yeri Tercihleri Dağılımı Gelir Gurupları TL TL 3000 TL ve üzeri Toplam S % S % S % S % 4-5 yıldızlı otel 15 13, , , ,1 Her şey dahil tatil köyü 11 9, , , ,3 2-3 yıldızlı otel 11 9, ,3 8 27, ,3 Pansiyon 25 22, ,0 6 5, ,0 Apart daire 18 16, ,9 4 3, ,5 Bungalov 2 1,8 7 5,9 5 4,9 14 4,2 Yazlık kiralayarak 7 6,3 8 6,7 5 4,9 20 6,0 Devre mülk 2 1,8 2 1,7 1 1,0 5 1,5 Çadır 6 5,4 2 1,7 1 1,0 9 2,7 Diğer 15 13,4 10 8,4 5 4,9 30 9,0 Toplam Tablo 24 incelendiğinde araģtırmaya alınan kiģilerin %25,1 i 4-5 yıldızlı otelleri tercih ettiği görülmektedir. Duruma gelir gurupları açısından bakıldığında kiģilerin konaklama yeri seçiminde bu oranların değiģtiği görülmektedir TL gelir gurubuna sahip kiģilerin %22,3 ü pansiyonu, TL gelir gurubunda olanların %24,4 ü 4-5 yıldızlı otelleri, 3000 ve üzeri TL gelir gurubunda olanların ise %38,8 i 4-5 yıldızlı otelleri tercih ettiği görülmektedir. Tablo 24 ten de görüldüğü gibi gelir durumları değiģtikçe konaklama yeri tercihleri de değiģmektedir. 72

90 Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tesis Tercih Ederken Dikkat Ettikleri Faktörlerin Önem Sırası Dağılımı Ve Analizi Tablo 25. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tesis Tercih Ederken Dikkat Ettikleri Faktörlerin Önem Sırası Dağılımı İlgi ve güler yüz gösterilmesi Kalite ve hizmete olan güven Fiyatlar Tesisin konumu Popüler bir tesis olması Promosyon/ödeme kolaylığı Tur şirketlerinin tavsiyeleri Ulaşım kolaylığı Yan hizmetler (aktiviteler) Çok önemli Önemli Biraz önemli Önemli değil Hiç önemli değil üzeri TL üzeri TL S % 65,8 71,3 82,2 28,8 25,2 17,8 3,6 1,7 0 0, ,9 1,7 0 S % 63,9 69,8 78,2 34,3 27,6 21,8 0,9 1, ,9 0,9 0 S % 66,4 54,7 54,5 28,2 42,7 39,6 3,6 0,9 4,0 0,9 0 2,0 0,9 1,7 0 S % 33,9 34,2 48,0 49,5 50,0 41,0 11,0 10,5 8,0 0,9 1,8 3,0 4,6 3,5 0 S % 17,4 21,9 30,0 36,7 33,3 32,0 29,4 23,7 20,0 6,4 13,2 12,0 10,1 7,9 6,0 S % 45,4 37,7 35,0 36,1 41,2 43,0 14,8 13,2 14,0 1,9 5,3 5,0 1,9 2,6 3,0 S % 16,5 16,7 23,0 42,2 36,8 34,0 23,6 29,8 26,0 11,0 11,4 7,0 6,4 5,3 10,0 S % 45,9 43,0 37,6 48,6 44,7 51,5 3,7 10,5 8,9 0,9 0,9 0 0,9 0,9 2,0 S % 19,4 30,7 37,0 53,7 36,0 37,0 13,0 18,4 18,0 9,3 6,1 2,0 4,6 8,8 6, üzeri TL üzeri TL üzeri 73

91 Tablo 25 de farklı gelir guruplarına sahip kiģilerin tesis tercih ederken dikkat ettikleri faktörlerin önem sırasına göre incelendiğinde 3 farklı gelir gurubunda da önemli değiģiklikler görülmektedir. Ġlgi ve güler yüz gösterilmesi Ģıkkına cevap verenlerin dağılımı, gelir arttıkça kiģilerin bu faktöre önem verdikleri (sırasıyla %65,8-%71,3-%82,2) aynı zamanda gelir attıkça kiģilerin kalite ve hizmete olan güvenin de arttığı görülmektedir (sırasıyla %63,9 - %69,8- %78,2). Bu iki etkende de kiģilerin geliri yükseldikçe ilgi ve güler yüz ile kalite ve hizmet in önem sırasına göre çok önemli oldukları sonucuna varılmaktadır. Tesis tercih ederken fiyat faktörünün önem sırasına baktığımızda birinci gurubun ( TL gelire sahip olan) %66,4 ünün fiyatın çok önemli olduğunu belirtirken üçüncü gurubun (3000 ve üzeri TL gelir gurubu olan) ise yaklaģık yarısı (%54,5) fiyatın önem sırasına göre çok önemli olduğunu belirtmiģtir. Gelir gurupları açısından tesisin fiyatının kiģilerin elde etmiģ gelire göre gelir yükseldikçe fiyatın önem derecesinin azaldığı görülmektedir. Gelir gurupları açısından, tesisin konumunun tesisi tercih etme etkisine bakıldığında her üç gelir gurubunun da birbirine yakın olduğu (sırasıyla %49,5- %50,0- %41,0) görülmektedir. Tesisin popüler bir tesis olması faktörüne bakıldığında gelir yükseldikçe bu tür yerlerin öneminin arttığı görülmüģtür (sırasıyla %14,7- %21,9- %30,0). Promosyon ve ödeme kolaylığının tesisi tercih ederken birinci gurubun ( TL) %45,4 ünün çok önemli olduğunu belirtirken üçüncü gurubun (3000 ve üzeri TL) %35,0 ının çok önemli olduğunu belirttiği görülmektedir. Verilere göre özetlersek gelirin yükseldikçe promosyon ve ödeme kolaylığının önem derecesinin azaldığı söylenebilir. Gelir gurupları açısından baktığımızda her üç gurubun da (%42,2- %36,8- %34,0) tur Ģirketlerinin tavsiyelerine önem verdikleri görülmektedir. UlaĢım kolaylığı faktörüne baktığımızda bu etkenin gelire dağılımına göre her üç gurupta da önemli bir farklılık olmadığı (sırasıyla %48,6- %44,7- %51,5) görülmektedir. 74

92 Tablo 26. AraĢtırmaya Katılanların Öğrenim Durumlarına Göre Tesis Tercih Ederken Dikkat Ettikleri Faktörlerin Önem Sırası Dağılımı Çok önemli Önemli Biraz önemli Önemli değil Hiç önemli değil İlgi ve güler yüz gösterilmesi Lise ve altı Yüksek öğrenim Lise ve altı Yüksek öğrenim Lise ve altı Yüksek öğrenim Lise ve altı Yüksek öğrenim Lise ve altı Yüksek öğrenim S % 67,3 77,4 30,0 19,2 2,0 1,7 0, ,7 Kalite ve hizmete olan güven S % 62,8 76,8 36,5 20,9 0,7 1, ,1 Fiyatlar Tesisin konumu S % 64,9 53,1 31,8 41,2 2,0 3,4 0,7 1,1 0,7 1,1 S % 38,1 38,6 48,3 46,0 9,5 10,2 0,7 2,8 3,4 2,3 Popüler bir tesis olması S % 20,9 24,6 40,5 28,6 26,4 22,9 4,7 15,4 7,4 8,6 Promosyon/ödeme kolaylığı S % 42,5 36,9 38,4 41,5 14,4 13,6 3,4 4,5 1,4 3,4 Tur şirketlerinin tavsiyeleri S % 17,0 19,9 44,2 32,4 26,5 26,7 10,2 9,7 2,0 11,4 Ulaşım kolaylığı Yan hizmetler (aktiviteler) S % 44,9 40,1 47,6 48, ,3 S % 24,0 33,0 50,7 35,2 13,0 19,3 6,2 5,7 6,2 6,8 75

93 Tablo 26 da öğrenim gurupları açısından kiģilerin tesis tercih ederken dikkat ettikleri faktörlerin önem sırasına göre baktığımızda gelirin etkilerinin eğitimin etkileri ile hemen hemen aynı görülmektedir. Ġnceleyecek olursak; Tesisi tercih ederken ilgi ve güler yüzün her iki öğrenim gurubuna sahip kiģiler tarafında da çok önemli olduğunu fakat yüksek öğrenime sahip kiģilerin oranının lise ve altı öğrenime sahip olanlardan daha fazla olduğu (%74,4- %67,3) görülmektedir. Yüksek öğrenime sahip kiģilerin tesisten ilgi ve güler yüz gösterilmesi etkenine daha çok önem verdiği söylenebilir. Aynı zamanda kalite ve hizmetten de beklentileri her iki gurupta da çok önemli olduğu görülmektedir (%62,8-%76,8). Popüler bir tesis olması, tur Ģirketlerinin tavsiyeleri, tesisin konumu, promosyon ve ödeme kolaylığı, ulaģım kolaylığı ile yan hizmetlerin her iki gurup açısından da bakıldığında çok önemli olduğu görülmektedir. Tablo 25 ve 26 incelendiğinde araģtırmaya katılanların öğrenim düzeyi ve geliri yükseldikçe tesislerden beklenilen ilgi, güler yüz, kalite, popülerlik ve yan hizmetlerin arttığı ve bu iki etkenin ayır edici bir özelliği olmadığı söylenebilir. 76

94 Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Planı Yaparken Tercih Edilen Tesiste Bulunan Aktivite Ve İmkanların Önem Derecesi Dağılımı Ve Analizi Tablo 27. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Planı Yaparken Tercih Edilen Tesiste Bulunan Aktivite Ve İmkanların Önem Derecesi Dağılımı Çok önemli Önemli Biraz önemli Önemli değil Hiç önemli değil Su aktiviteleri Kara aktiviteleri Spor aktiviteleri üzeri üzeri 1999 S % 36,9 41,4 54,9 29,7 30,2 32,4 22,5 12,9 10,8 7,2 6,9 1,0 3,6 8,6 1,0 S % 28,7 34,8 41,6 33,3 43,5 39,6 33,3 13,9 12,9 2,8 3,5 3,0 1,9 4,3 3,0 S % 25,7 38,6 44,1 29,4 23,7 43,1 26,6 22,8 11,8 14,7 7,9 0 3,7 7,0 1,0 SPA S % 14,8 22,3 35,0 31,5 24,1 26,0 27,8 31,3 23,0 15,7 12,5 7,0 10,2 9,8 9,0 Bar-disko S % 15,6 12,3 22,0 15,6 21,1 19,0 12,8 21,1 24,0 24,8 14,9 11,0 31,2 30,7 24,0 Animasyon S % 13,9 20,9 28,0 20,4 21,7 28,0 16,7 26,1 18,0 26,9 16,5 18,0 22,2 14,8 8, üzeri üzeri üzeri 77

95 Tablo 27 de farklı gelir gurupları açısından, kiģilerin tatil planı yaparken tercih edilen tesiste bulunan aktivite ve imkanların önem derecesine bakıldığında; Her üç gurupta su aktivitelerinin, kara aktivitelerinin, spor aktivitelerinin ve SPA nın (Selus Per Aqua) çok önemli, önemli ve biraz önemli Ģıklarına yoğunluk gösterildiği görülmektedir. Yukarıdaki verilere göre araģtırmaya katılanların tatil planı yaparken tercih edilen tesiste bulunan su aktiviteleri, kara aktiviteleri, spor aktiviteleri ve SPA ya (Selus Per Aqua) önem verdikleri söylenebilir. Bar ve disko faktörüne baktığımızda ise yoğunluğun önem sırasında hiç önemli değil Ģıkkında olduğu görülmektedir (%31,2- %30,7-%24,0). Bu verilere göre bar ve diskonun tesis tercih ederken önemli bir faktör olmadığı söylenebilir. Tesislerde bulunan animasyon etkinliklerine bakıldığında ise verilere göre kiģiler açısından önemli bir etken olduğunu fakat gelirin düģtükçe önemini kaybettiği görülmektedir (%28,0- %20,9- %13,9). 78

96 BÖLÜM 5 SONUÇ VE ÖNERİLER 5.1. Sonuçlar AraĢtırmaya katılanların genel bilgilerine baktığımızda 334 kiģinin katıldığını, bu kiģilerin %61,1 i erkek olduğu ve bu kiģilerin %38,6 sının 20 ile 29 yaģıtlarında arasında olduğu görülmüģtür. %66.8 inin evli, %91,3 ünün her hangi bir iģte çalıģtığı, %35,6 sının 2000 ile 2999 TL arasın bir kazanca sahip olduğu, katılanların %53,6 sının yüksek öğrenime sahip olduğu belirlenmiģtir. AraĢtırmaya katılan kiģilerin yarısından fazlasının yılda bir kez tatile çıktığı ve bu duruma öğrenim düzeyi açısından bakıldığında öğrenim düzeyi arttıkça tatile çıkma sıklıklarının da arttığı, duruma bir ayda elde edilen gelire göre bakıldığında da gelir yükseldikçe tatile çıkma sıklıklarının arttığı sonucu ortaya çıkmıģtır. KocabaĢ ve Elden in (2001) yapmıģ olduğu araģtırmada, tüketicilerin satın alma davranıģlarında demografik ve soysa-kültürel faktörlerin önemli etkiye sahip olduğunu belirtmiģ demografik özelliklerin önemini vurgulamıģtır. Yapılan araģtırmada da bunu destekler nitelikte sonuçlar elde edilmiģtir. AraĢtırmaya katılanların tatile çıkma sebepleri/nedenleri araģtırıldığında %59,3 ünün dinlenme amacıyla tatile çıktıkları, kiģilerin öğrenim düzeyleri açısından bakıldığında da her iki gurupta dinlenme tercih edildiği fakat yüksek öğrenim düzeyine sahip kiģilerin büyük bir kısmı da gezmek/farklı yerler görmek, stres atmak, monotonluktan kurtulmak gibi nedenleri de tercih ettiği görülmüģtür. Aynı zamanda öğrenim düzeyi arttıkça dini sebeplerden dolayı tatile çıkma oranının azaldığı görülmüģtür. Aynı soru (tatile çıkma sebepleri/nedenleri) gelir ile 79

97 karģılaģtırıldığında gelir yükseldikçe dinlenme tercihinin attığını fakat dini tercihinin azaldığı görülmüģtür. AraĢtırmaya katılanların öğrenim düzeylerine göre erken rezervasyon arasında bir bağın olup olmadığına bakıldığında; öğrenim düzeyi arttıkça erken rezervasyondan yararlanıldığı verilerine ulaģılmıģtır (lise ve altı %39,6, yüksek öğrenim %56,7). Gelir durumlarına göre tatil için ayırdıkları bütçeye bakıldığında MasterCard tarafından yapılan Masterındex yaz tatili araģtırması ile hemen aynı sonuçlar elde edilmiģtir. YapmıĢ olduğumuz araģtırmada araģtırmaya alınan kiģilerin %37,5 inin tatil için ayırdıkları bütçenin TL arasında olduğu sonucu ortaya çıkmıģtır. Mastercart ın sonucu ise yaz tatili için ayrılan toplam bütçenin kiģi baģı ortalama 998 TL dir. Erken rezervasyondan yararlanması sorusunda sonucumuz küçük farklarla yarı yarıya çıkmıģtır (%48,8-%51,2). Fakat durumu öğrenim düzeyi açısından baktığımızda lise ve altı öğrenime sahip olanların %60,4 ü erken rezervasyondan faydalanmazken yüksek öğrenime sahip kiģilerin %56,7 si erken rezervasyondan faydalandığını belirtmiģtir. Bu verilere göre öğrenim düzeyi arttıkça erken rezervasyondan faydalanma da artmaktadır. KiĢilerin tatil planı yaparken etkilendiği en önemli etkenin ekonomik faktörler olduğu görülmüģtür. Fakat verilere gelir gurupları açısından bakıldığında ise gelirin yükseldikçe ekonomik faktörün yerine zaman faktörünün önemli bir etken olduğu görülmektedir (%60). Bu duruma kiģilerin öğrenim durumlarına bakıldığında da gelirde elde edilen sonuçlardan farklı bir sonuç görülmemiģtir. KiĢilerin geliri ve öğrenim düzeyi arttıkça tatil planını etkileyen unsurların değiģtiğini ve zaman faktörünün öneminin arttığı söylenebilir. Tatil yeri seçerken ülke olarak bakıldığında Türk insanının tatilini yurt içinde geçirdiği (%93,2), gelir yükseldikçe yurt dıģı tercihinin de arttığı sonucuna varılmıģtır. Farklı gelirlere sahip kiģilerin, tatil çeģidi seçiminde çıkan sonucun %68,0 la deniz, kum, güneģ üçlüsünün olduğu ortaya çıkmıģtır. Türk halkı tatilde deniz kum güneģ üçlüsünü tercih ediyor söylenebilir. Kültür gezisi, gemi gezisi, kaplıca, doğa gezisi gibi tatilleri genellikle maddi olarak durumu iyi olanların tercih ettiği görülmüģtür. Bayram zamanlarında Türk halkının tatil tercihlerini memleketten yana kullandıkları görülmüģtür (%56,3). Bu duruma gelir açısından bakıldığında da bu sonucu değiģtirmediği sonucu ortaya çıkmıģtır. 80

98 Türkiye de turistlerin en çok Akdeniz ve Ege bölgelerini tercih ettiğini söyleyebilir. Anketimizde de bu sonucun değiģmediğini ortaya çıkmıģtır (%45,5). Karakaş, A., Güngör, Y., nin (2012) yapmıģ olduğu araģtırma ile yapmıģ olduğumuz araģtırmanın (farklı gelir guruplarına sahip kiģilerin tatile giderken ulaģım aracı seçimi ) çıkan sonuçları aynı olduğu görülmüģtür. Gelirin yükseldikçe tatile kendi arabası ile gidenlerin oranının yükseldiği (sırasıyla %50,0-%58,0-%81,6), gelirin azaldıkça da otobüsü tercih edenlerin oranının yükseldiği (sırasıyla %12,6-%31,1-%41,1) sonucu ortaya çıkmıģtır. Bu verilere göre gelirin tatile çıkarken ulaģımı aracı seçiminde etkili olduğu ortaya çıkmıģtır. Tatil yeri seçiminde akraba ve çevrenin görüģlerinin önemli bir yere sahip olduğu (%33,2), fakat gelir gurupları açısından bakıldığında ise maddi olarak durumu iyi olanların tatil yeri seçiminde akraba ve çevre yerine internet sitelerinden yararlandıkları sonucu ortaya çıkmıģtır. Tatilde en fazla konaklamaya harcama yapıldığı (%45,5), geliri TL arasında olanların ulaģımında (%25,5) harcama olarak önemli bir yere sahip olduğu görülmüģtür. Anketimize göre kiģilerin tatil yapma sürelerinin (%61,1) 1 ile 7 gün arasında değiģtiği, gelirin yükseldikçe bu sürelerin de arttığı ortaya çıkmıģtır. Gelir guruplarına göre kiģilerin tatile çıkma mevsimlerine bakıldığında %90,4 gibi yüksek bir oranla yaz mevsiminde olduğu ortaya çıkmıģtır. KiĢilerin çalıģma durumlarına göre bakıldığında da bu oranın değiģmediği görülmüģtür. Akkılıç (2003) tarafından turizm pazarlamasında faydalar ve bir turist tatmin önerisi konulu çalıģmada, aracı seyahat kuruluģlarının farklı mevsimlerde ve önemli günlerde (dini ve milli bayramlar, 15 tatili gibi) düzenlemiģ olduğu günü birlik gibi yılın farklı zaman dilimlerinde turlar düzenleyerek tatili yıl içerisi paylaģtırıldığını ve zaman dilimleriyle daha fazla sayıda tüketicilerin turizm faaliyetlerine katılmasını sağlayabileceğini; ayrıca turizmi yılın on iki ayına yayarak özellikle ekonomik açıdan yaģanan problemlerin çoğunu ortadan kaldırabilme imkanı sağlayabileceklerini belirtmiģtir. Farklı gelir guruplarına göre kiģilerin gezi turlarına katılımına bakıldığında oranların birbirine yakın olduğu (%50,3- %49,7), duruma gelir gurupları açısından bakıldığında ise farklılık gösterdiği sonucuna ulaģılmıģtır. Sonuçlara göre gelir durumu iyi olanların gezi 81

99 turlarına katıldığı (%57,3), gelir durumu iyi olmayanların ise yarıdan fazlasının (%64,3) bu etkinliğe katılmadığı sonucuna varılmıģtır. KiĢilerin günübirlik tatillere çıkma durumlarına bakıldığında %53,6 sının tatile çıkmadığı, gelir durumlarına göre incelendiğinde gelir durumu düģük olanların (0-1999TL) günü birlik tatile çıkmadığı (%63,4), gelir durumu yüksek olanların (3000 ve üzeri TL) ise günübirlik tatillere çıktığı sonucuna varılmıģtır (%56,3). Tatile gidilen bölgede konaklama yeri tercihlerine bakıldığında en çok 4-5 yıldızlı otellerin tercih edildiği, duruma kiģilerin gelirlerine göre bakıldığında bu verilerin değiģtiği gözlenmiģtir. Buna göre geliri TL arası olanların en çok tercih ettikleri konaklama yeri pansiyon (%22,3) ve apart daireler (%16,1) olurken gelir durumu iyi olanların konaklama tercihleri ise 4-5 yıldızlı oteller ve her Ģey dahil tatil köyleri olduğu sonucuna varılmıģtır (%38,8- %27,2). Farklı gelir guruplarına sahip kiģilerin tesis tercih ederken dikkat ettikleri faktörlerin önem sırasına bakıldığında ilgi ve güler yüzün çok önemli olduğu (%82,2), kalite ve hizmete olan güvenin de gelir gurupları açısından bakıldığında her üç gurup açısından da çok önemli olduğu, fiyat faktörüne bakıldığında TL gurubunda olan kiģiler açısından çok önemli bir faktör olduğu sonucuna varılmıģtır. Gelir gurupları açısından baktığımızda her üç gurubun da tur Ģirketlerinin tavsiyelerine önem verdikleri görülmektedir (%42,2- %36,8- %34,0). Gelir guruplarına göre tesisin konumunun, tur Ģirketlerinin tavsiyeleri, ulaģım kolaylığı, yan hizmetleri, popülaritesine ve promosyon/ödeme kolaylığına göre üç gurup açısından da önemli olduğu sonucuna varılmıģtır. Farklı gelir gurupları açısından, kiģilerin tatil planı yaparken tercih edilen tesiste bulunan aktivite ve imkanların önem derecesine bakıldığında su, kara ve spor etkinliklerinin çok önemli olduğu, bar-disko, animasyon ve SPA nın biraz önemli olduğu sonucuna varılmıģtır. Duruma gelir gurupları açısından bakıldığında bar-disko, animasyon, SPA nın gelir düģtükçe öneminin azaldığı, su, kara ve spor aktivitelerinin ise gelir yükseldikçe öneminin arttığı sonucuna varılmıģtır. 82

100 5.2. Öneriler Bu bölümde araģtırma verilerinden elde edilen sonuçlar özetlenmiģ konuya ilgi duyanlara ve bundan sonraki araģtırmalara yardımcı olabileceği düģünülen bazı öneriler verilmiģtir. Günümüzde internetin etkili bir iletiģim ve pazarlama aracı olarak ortaya çıkmıģtır. Tanıtım faaliyetlerinin internet üzerinden sık sık ve yoğun bir Ģekilde yapılması daha fazla insana ulaģmayı ve tesisi/bölgeyi görsel ve imkanlar olarak da daha rahat tanıtmak için kullanılabilir. Yapılan anketimizde de geliri ve öğrenim düzeyi yüksek olan kiģilerin tatil yeri seçerken öncelikli tercihleri, tesislerin wep siteleri ve çeģitli internet siteleri olduğu sonucu ortaya çıkmıģtır. Tesislerin ve tatil yeri sahiplerinin tanıtımda ve reklamda interneti daha fazla ve bilinçli bir Ģekilde kullanmaları tavsiye edilebilir. AraĢtırma sonuçlarına göre, turistik tüketicilerin, satın alma kararlarını yönlendiren faktörlerden etkilenme düzeyleri; yaģ, aylık ortalama gelir, meslek, eğitim durumu, çalıģma durumu, ailedeki birey sayısı, medeni durum gibi demografik değiģkenlere göre farklılaģmaktadır. Bu yüzden değiģkenler iyi analiz edilmeli ve hem mal ve hizmetlerin üretilmesi hem de bunların hedef kitleye sunulmasında özenle üzerinde durulmalıdır. Tatil yeri iģletmelerinin hizmet sunarken tüketicilerin demografik özelliklerine daha dikkatli analiz etmelidir. Ürün ile tüketici arasında iliģki kuran, turistik ürünü oluģturan veya aracı olarak dağıtımını yapan örgütsel bir yapıya sahip tur operatörleri büyük önem taģımaktadır. KiĢilerin tatile iliģkin tercih ve beklentileri nin neler olduğunu belirleyebilmek amacıyla yapılan bu araģtırma tur operatörlerinin de tesis tercih ederken önemli bir faktör olduğu sonucuna varılmıģtır. Tur operatörlerinin Türkiye nin tanıtımı açısından önemi büyüktür. Ülkemizin sadece deniz, kum tatilinden ibaret olmadığını tur operatörlerinin ülke içinde yapmıģ olduğu gezilerle ve çeģitli müze, kalıntı ve tarihi dokuların tanıtımında tur operatörlerinin önemi büyüktür. Tur operatörlerine gerekli imkanlar sağlanmalı ve teģvik edilmelidir. AraĢtırmadan çıkan sonuca göre kiģiler tarafından tur operatörlerinin önemli olduğu sonucuna dayanarak bu Ģirketlerinde her bütçeye göre tur ve gezilerin sağlanmasına ve tur operatörlerinin daha cazip hale getirilmesine özen gösterilmelidir. Türkiye de turizm/tatil denilince akla ilk olarak Akdeniz ve Ege bölgeleri ile deniz, kum, güneģ akla gelmektedir. AraĢtırmamızdan çıkan sonuçlar da bu algıyı doğrulamaktadır. Bunu değiģtirmek için ülkenin diğer bölgelerinde yapılması amaçlanan ya da devam eden 83

101 projelerin, devlet kurumları ve özel sektöre ait yatırımlar baģta olmak üzere, turizm sektörü ile doğrudan ya da dolaylı Ģekilde bağlantılı olan her türlü faaliyetin, kültürel varlıklara doğaya zarar vermeden en uygun fizibilite çalıģmaları yapılıp bu projeler bir an önce hayata geçirilmelidir. Yapılan araģtırmada ortalama tatil süresi 1 ile 7 gün arasında olduğu fakat gelirin yükseldikçe bu süresinin arttığı ve gelirin tatil süresinde önemli bir etken olduğu sonucuna varılmıģtır. Orta ve düģük gelirli kiģilerinde tatil sürelerini arttırmak için, öncelikle devletin bu pazara yönelik faaliyet gösteren ve ucuz konaklama imkanı sağlayan hotel, misafirhane, bungalow vb. gibi konaklama iģletmelerine yatırım kolaylığı ve teģvikler sağlanmalı, turizm danıģma merkezleri ile de buraların tanıtımı yapılarak yönlendirmeler yapılmalıdır. Aynı zamanda verilere göre kiģilerin tatile çıkma sıklıklarına bakıldığında yılda bir kez, geliri ve öğrenim düzeyi yüksek olanlarda ise bu sürenin bir yıldan daha az süreler olduğu sonucu çıkmıģtır. Gerekli imkanlar sağlanarak bu sürenin azaltılması, insanların daha sık tatile çıkması sağlanmalıdır. Turizm bölgeleri ön planı çıkaran bir sektördür. Bölgeler arası eģitsizliği giderici ve tam tersi bir sonuca götürebilecek bir özelliğe de sahiptir. Bu sebeple turizm politikaları siyasetçiler ve gerekli kurumlar bu süreci iyi planlamalı ve uygulamaya tabi tutmalıdır. Sonuçlara göre tatil için genellikle Akdeniz ve Ege Bölgeleri öne çıkmaktadır. Bu iki bölgenin aldığı oran diğer bölgelerin aldığı oranlardan çok fazladır. Turizmi ülkenin yedi bölgesine de yaymak için gerekli alt yapıların bir an önce yapılması ve turizmin ülke geneline yayılması gerekmektedir. ÇeĢitli reklam ve tanıtımlarla Ģirket ve kurumlara gerekli imkanların sağlanarak insanların Akdeniz ve Ege bölgeleri dıģındaki bölgelere götürülerek tatil yapmaları sağlanmalıdır. Bu bölgeler tatilciler ve turizm açısından cazip hale getirilmelidir. Birebir yapılan görüģmelerde tatil için plan yapılmadığı, kararların anlık alındığı, erken rezervasyon gibi fırsatlardan faydalanılmadığı görülmüģtür. Öğrenim düzeyi yüksek olan kiģilerin ise bu fırsatlardan ve imkanlardan faydalandığı sonucuna varılmıģtır. Rezervasyon konusundaki bu bilgi ve ilgi eksikliğini gidermek, turizm/tatil konusunda toplumu bilinçlendirmek için gerekli kurumlarca çeģitli aktiviteler, broģürler ve en yaygın iletiģim kanallardan biri olan televizyonlarda programlar düzenlenmelidir, turizm danıģma merkezleri ile de bu konular hakkında daha etkili tanıtımlar yapılmalıdır. 84

102 Türkiye de genellikle yaz aylarında tatile çıkılmaktadır. AraĢtırmada çıkan verilerde de bunu desteklemektedir. Tatili bütün mevsimlere yaymak için özelliklede kıģ turizmin canlandırılması ve cazip hale gelmesi için gerekli çalıģmaların ilgili kurumlarca yapılması gerekmektedir. 85

103 KAYNAKLAR Akar, Ç. (2008) Tanıtımda Yer Alan Aktörler, Tur Operatörlerinin Ülke Tanıtımındaki Yeri, Kültür Ve Turizm Bakanlığı Tur Operatörleri Birlikte Tanıtım Stratejilerinin Analiz. Uzmanlık Tezi, Ankara Akat Ö, (2000). Pazarlama Ağırlıklı Turizm ĠĢletmeciliği, Bursa Akkılıç, M. E. (2003). Turizm Pazarlamasında Faydalar Ve Bir Turist Tatmin Önerisi. Fatih Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), Modeli Akpınar, E., Bulut, Y., 2010, Ülkemizde Alternatif Turizmin Bir Dalı Olan Ekoturizm ÇeĢitlerinin Bölgelere Dağılımı Ve Uygulama Alanları, 3. Karadeniz Ormancılık Kongresi, Erzurum. Albayrak, A. (2009). Alternatif Turizmden Rasyonel Fayda Elde Etmek İçin Profesyonel Bir Yaklaşım. I. Uluslararası 5. Ulusal Meslek Yüksekokulları Sempozyumu Bildiri Kitabı. S: Anadolu Ajansı. (2011). Tatil bütçesi bin lirayı aşmıyor. 06 Temmuz 2014 tarihinde sayfasından eriģilmiģtir. Anadolu Ajansı. (2013). Türklerin Tatil Anlayışı: Olduğun Yerde Dinlen. 12 Kasım 2014 tarihinde Oldugun-Yerde-Dinlen sayfasından eriģilmiģtir. Anonim. (2009). İnsanları Turistik Hareketlere Yönelten Sebepler ve Turizm Çeşitleri. 01 Eylül 2014 tarihinde sayfasından eriģilmiģtir. Anonim, (2009). Tatile Çıkanların Sayısı Arttı. 01 Ekim 2014 tarihinde h.htm#ixzz3Iw7N(TÜĠK)2Pqr sayfasından eriģilmiģtir. 86

104 Anonim, (2009). Tatilin Süresi Ve Sıklığı Azaldı. 19 Ekim 2014 tarihinde sayfasından eriģilmiģtir. Anonim. (2010). Tatil Yapmanın Hiç Bilmediğiniz Faydaları. 19 Ekim 2014 tarihinde / sayfasından eriģilmiģtir. Anonim. (2011).Turimin Tanımı. 12 Ekim 2014 tarihinde Tanimi/#Ġxzz3fuws3zvv sayfasından eriģilmiģtir. Anonim. (2012). Tatilde Yapılan En Rahatsız Edici Harcamalar. 13 Kasım sayfasından eriģilmiģtir. Ardahan, F., Tekin M. (2010). Bireylerin Tatile Çıkma Sebeplerini, Türkiye nin Ve Tatil Yapılan Yörelerin Tatil Destinasyonu Olarak Tercih Edilme Nedenleri. Selçuk Üniversitesi Ġ.Ġ.B.F ĠĢletme Bölümü Sosyal Bilimler M.Y.O. Arpacı, Ö.,Zengin, B., Batman, O., KMÜ Sosyal Ve Ekonomik AraĢtırmalar Dergisi, 14 (23), s Artun Ç.,(1992): Yat Turizmi Ve Eğitim,Turizm Bakanlığı Turizm Eğitimi Genel Müdürlüğü,Ankara. Avcıkurt, C., (1995), Turizmde Tanıtma ve Satış Geliştirme, Balıkesir. Avcıkurt, C., (2008), Turizm Sosyolojisi. Ankara. Avcıkurt, C. Köroğlu, A. ve Sarıoğlan, M. (2009) Türk Turizminin Dünya Turizmindeki Yeri. ġ.çavuģ, Z. Ege Ve O. Çolakoğlu (Edt.), Türk Turizm Tarihi Ġçinde (S.2-34). Ankara: Detay Yayıncılık. Atabay, S. (1998). 21. Yüzyılda Sürdürülebilir Turizm Politikalar, 1.Uluslararası Turizm Sempozyumu, Yıldız Teknik Üniversitesi Basım /Yayın Merkezi, Ġstanbul. Bahar, O. Kozak, M. (2005). Küresellesme Sürecinde Uluslar Arası Turizm Ve Rekabet Edebilirlik. Detay Yayıncılık, Ankara, S:3. Bayer, M. Z., (1992). Turizme GiriĢ, Ġstanbul ĠĢletme Fakültesi Yayını. 87

105 Bir, E. (1999) Turizmde Tüketici Davranışı ve Tatil Yeri Seçimine Yönelik Bir Anket Çalışması, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, EskiĢehir. Bulut, Y., Yılmaz, H., (1998). Ülkemizde Alternatif Turizm Bir Dalı Olan Ekoturizm ÇeĢitlerinin Bölgelere Göre Dağılımı Ve Uygulama Alanları:Rekreasyonel Turizm Örneğinde Akarsu Turizmi. Doğu Anadolu Tarım Kongresi, Atatürk Üniversetesi, Zirarat Fakültesi. Contu, M. (2006). Alternatif Turizm Çeşitleri Ve Kızılcahamam Termal Turizmi Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Abbant Ġzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm Ve Otel ĠĢletmeciliği Anabilim Dalı, Bolu. Cömert, Y.,Durmaz, Y. (2006). Tüketicinin Tatmini İle Satın Alma Davranışlarını Etkileyen Faktörlere Bütünleşik Yaklaşım Ve Adıyaman İlinde Bir Alan Çalışması.Journal Of Yasar Univesity, 1(4), Çakıcı, C. (1999), Turist Satın Alma DavranıĢlarının Otel ĠĢletmeciliği Açısından Ġncelenmesi, Pazarlama Dünyası Dergisi. Sayı:78. Çevirgen, A. ve Üngüren, E. (2009). Yöre Esnafının Her ġey Dahil Sistemine Yönelik Tutumları, Ege Akademik Bakış, 9(2), S Demir ġ.,kozak M. (2011). Turizmde Tüketici Davranışları Modelini Oluşturan Aşamalar Arasındaki İlişki. Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt 22, Sayı 1, Bahar:19-34 Doğan, Z. (1987). İnsan Davranışları Ve İnsan İlişkileri. Ġzmir Doğdubay, M. (2012). Turistik Ürün Tercihinde Sosyal Medyanın Rolü Ve Etik İlişkisi, Dokuz Eylül Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Dergisi Ecer, R., (1994). Akarsu Turizmi, Turizm Bakanlığı Yatırımlar Genel Müdürlüğü, Ankara. Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., Adıgüzel, N., (2000). Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Eğrelti Ve Tohumlu Bitkiler). Ankara: BarıĢcan Emir, O., Pekyaman, A. (2010). Çocuklu Ailelerin Otel İşletmesi Seçiminde Etkili Olan Faktörler: Afyonkarahisar da Bir Uygulama. Yönetim Ve Ekonomi Dergisi, 17(2): Erkal, B., (1999), KiĢilik Psikolojisi Ve KiĢilik Kuramları, DavranıĢ Bilimlerine GiriĢ, Anadolu Üniversitesi ĠĢletme Fakültesi Ders Kitapları, EskiĢehir. 88

106 Eser, K., (2009). Konaklama İşletmelerinde Stratejik Maliyet Yönetimi ve Karlılık İlişkisi, Yüksek Lisans Tezi, Karaman. Gücel. (2009) Tatilin süresi ve sıklığı azaldı, 12 Ekim 2014 tarihinde sayfasından eriģilmiģtir. Gülbahar, Onur. (2002) Turizmde Her Şey Dahil Tur Satış Uygulamalarının Değerlendirilmesi, Ġstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm ĠĢletmeciliği Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul, S: 99, Gülbahar, Onur. (2009) 1990 lardan Günümüze Türkiye de Kitle Turizminin Gelişimi Ve Alternatif Yönelimler, Süleyman Demirel Üniversitesi Ġktisadi Ve Ġdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Isparta. Güzel, Ö. (2011). Türkiye de İç Turizm Pazarı Analizi Ve Pazarı Canlandırmaya Yönelik Alternatif Turizm Olanakları. S Hacıoğlu, N., (1996). Seyahat Acentacılığı ve Tur Operatörlüğü, 4. Baskı, Uludağ Üniversitesi Ġktisadi Ġdari Bilimler Fakültesi Yayını, Yayın No:33, Bursa. Harman, S., 2013, Bağımsız Seyahat Eden Yerli Gezginlerin Profili Ve Seyahat Alışkanlıkları Üzerine Bir Araştırma, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Turizm Fakültesi S Hayta, B. A (2008). Turizm Pazarlamasında Tüketici Satınalma Süreci Ve Karşılaşılan Sorunlar. Kastamonu Eğitim Dergisi, 16(1), Ġçöz, O. (1996). Turizm İşletmelerinde Pazarlama. Ankara: Anatolia Yayıncılık Ġçöz, O. (2000) Seyahat Acenteleri Ve Tur Operatörlügü Yönetimi, 3. Baskı Kitabevi, Ankara, S: Turhan Ġlban M. O., Akkılıç M., Yılmaz Ö., (2011) Termal Turizmde Tüketici Satın Alma Davranışını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi: Gönen Örneği. Balıkesir Üniversitesi, Burhaniye Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu. S: Ġlban, M. O. ve KaĢlı, M., (2009), Termal Turizminin GeliĢimini Etkileyen Sorunları Belirlemeye Yönelik Gönen de Bir AraĢtırma. Ege Akademik Bakış Dergisi, 9(4), Ġlban M. O., (2002). Turizmde Tüketici Haklarını Korumaya Yönelik Uygulamalı Bir Çalışma, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir. 89

107 KarakaĢ, A., Güngör, Y., 2012 Memurların Tatil AlıĢkanlıkları Üzerine Ankara daki TedaĢ ÇalıĢanları Üzerinde Bir AraĢtırma, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Kaya, F., (2009). Türkiye ye Yonelik Dış Turizm Talebinin Analizi, YayınlanmıĢ Yüksek Lisans Tezi,Kültür Ve Turizm Bakanlığı Tanıtma Genel Müdürlüğü, Ankara Kızılırmak, Ġ. Ve Kurtuldu H. (2005). Kültürel Turizmin Önemi Ve Tüketici Tercihlerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Çalışma. Gazi Üniversitesi Ticaret Ve Turizm Dergisi, 1, KocabaĢ, F., Elden, M., (2001). Reklamcılık Kavramlar, Kararlar, Kurumlar. ĠletiĢim Yayınları Ġstanbul: Kostak, D.,( 2007). Turizm Hareketleri (Türkiye Örneği Üzerinden Sağlık Turizmi), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġstanbul. Kozak, N., Kozak, M., ve Kozak M., (2001), Genel Turizm Ġlkeleri Kavramlar, Ankara, Kozak, N., Kozak, M. A. Ve Kozak, M., (2009). Genel Turizm (Ġlkeler ve Kavramlar), 9. Baskı, Ankara,. Kozak, M. ve Bahçe, S. (2009). Özel İlgi Turizmi. (1. Baskı). Ankara Kozak, M., (2011) Turizmde Tüketici Davranışları Modelini Oluşturan Aşamalar Arasındaki İlişki. Anatolia: Turizm AraĢtırmaları Dergisi, Cilt 22, Sayı 1, Bahar: Kozak, N. (2008). Genel Turizm Bilgisi. EskiĢehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını. Kurt, S., Turizm Yönetimi Ve Pazarlama Stratejileri. Kültür Ve Turizm Bakanlığı Milli Eğitim Bakanlığı Konaklama Ve Seyahat Hizmetleri Turizm Hareketleri. Ankara Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2005). Turizm Çeşitleri. 12 Ekim 2014 tarihinde sayfasından eriģilmiģtir. Kültür ve Turizm Bakanlığı, (2009). 01 Aralık 2014 Tarihinde Sayfasından EriĢilmiĢtir. Milli Eğitim Bakanlığı, MEGEP (2007). Konaklama Ve Seyahat Hizmetleri Turizm Hareketleri, Ankara. Mucuk, Ġ., (2001), Pazarlama Ġlkeleri, 13.Bs., Ġstanbul. 90

108 OdabaĢı, Y., Turizm Pazarlamasında Tüketici Satın Alma Karar Süreci, Eskişehir Anadolu Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 6 (2), OdabaĢı, Yavuz (1996), Tüketici DavranıĢı Ve Pazarlama Stratejisi, Anadolu Üniversitesi, ĠĢletme Fakültesi Yayınları No:2, EskiĢehir. Oral, S. (1992). Türkiye de Gençlik Turizmi Ve GeliĢtirilmesi., Ankara Özbey, R. (2002) Küreselleşme Sürecinde Sürdürülebilir Turizm Kalkınması Özdemir, G., (2008). Destinasyon Pazarlaması. Ankara: Detay Öztas, K., (1995). Turizm Eğitimi AraĢtırması, Turizm de Kalifiye Eleman Açığı ve Meslek Yüksek Okullarının Etkinliğinin Artırılması, Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, Eylül-Aralık 1995, Ankara, S:6-7. ÖztaĢ, K., (2002). Turizm Ekonomisi, Genel Turizm Bilgileri, Nobel Yay., Ankara, S:80. Öztürk, Y., Yazıcıoğlu, Ġ. (2002). GeliĢmekte Olan Ülkeler Ġçin Alternatif Turizm Faaliyetleri Üzerine Teorik Bir ÇalıĢma. Gazi Üniversitesi Ticaret Ve Turizm Fakültesi Dergisi, 2(2002), Rızaoğlu, B. (2004). Turizm pazarlaması (4.Baskı). Ankara. Sağlık Bakanlığı.(2010). Turizm ve Sağlık. 21 Ekim 2014 tarihinde sayfasından eriģilmiģtir. Sezer, M., (2010). Türkiye Turizm Sektöründe Müze Turizminin Payının Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Sezgin M. Ve Ünüvar ġ. (2009). Kültürler Arası İletişimde Turizmin Önemi, Turizm Ve Pazar Olgusu, S: Alternatif Sezgin M., (2001). Genel Turizm Ve Turizm Mevzuatı, Detay Yayınları, Ankara, S:3-4,135. Sezgin M.,(1995). Genel Turizm, Ankara: Tutibay Yayınları Soykan, F., Dogal Çevre Ve Kırsal Kültürle Bütünlesen Bir Turizm Türü: Kırsal Turizm. Anatolia Turizm Arastırmaları Dergisi (Türkçe). Sürücü, Feyza., (1998). Turizm Sektorunde Ulkemizin Genel Politikaları, I. Uluslar Arası Turizm Sempozyumu, Ġstanbul 91

109 Tayfun, A., Yıldırım, M., (2010) Turistlerin Tüketim Davranısları Kültüre/Milliyete Göre Farklılık Gösterir Mi? Alman Ve Rus Turistler Üzerine Bir Arastırma, ĠĢletme AraĢtırmaları Dergisi. Toskay T., (1989). Turizm: Turizm Olayına Genel YaklaĢım, 3. Baskı, Ġstanbul Tunç, A., Saç, F., (1998), Genel Turizm Gelişimi- Geleceği, Ankara. Turizm Ve Otelcilik Portalı, (2009). Ġnsanları Turistik Hareketlere Yönelten Sebepler Ve Turizm ÇeĢitleri. 06 Haziran 2014 Tarihinde Sayfasından EriĢilmiĢtir. Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği. Turist Sayısı ve Turist Geliri. 06 Haziran 2014 tarihinde sayfasından eriģilmiģtir. T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı, (2007). Türkiye Turizm Stratejisi 2023 Eylem Planı haziran 2014 tarihinde sayfasından eriģilmiģtir. Uygur, S. M. Ve Baykan, E. (2007). Kültür Turizmi Ve Turizmin Kültürel Varlıklar Üzerine Etkileri. Gazi Üniversitesi Ticaret Ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, Ünal, D., (2011). Köken Ülke Faktörünün Satın Alma Davranıslarına Etkisi Aydın İlinde Bir Uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın. Üner, Aysel (2014). Her Şey Dahil Sistemde Türkiye Gastronomi Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi, YayınlanmıĢ Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara Ünlü, Ġ., (2001), Reklamcılıkta Ön ÇalıĢmalar Reklamcılık ve SatıĢ Yönetimi. EskiĢehir: Yağcı, Ö., (2001) Türkiye de Turizm Eğitimi Ve İstihdamda Karşılaşılan Temel Sorunlar Ve Çözüm Önerileri, Gazi Üniversitesi Ticaret Ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, Ankara. Yarcan, S., (1994). Turizm Endüstrisinin Yapısı, Ġstanbul 92

110 Yıldız, Z. Ve Kalağan, G. (2008). Alternatif Turizm Kavramı Ve Çevresel Etkileri. Yerel Siyaset Dergisi, 35, Yalçınalp, E. (2005). Trabzon da Bazı Turizm Merkezleri Ölçeğinde Yayla Turizminin Ekoturizm Kapsamında İncelenmesi, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı, Trabzon. YEĞĠTEK., (2010). Gençlik Turizmi. 05 Kasım 2014 tarihinde sayfasından eriģilmiģtir. YeĢiltaĢ, Y. Ve Öztürk, Ġ. (2008). Bölgesel Kalkınma Çerçevesinde Alternatif Faaliyetlerine Yönelik Bir Değerlendirme: Sivas Örneği. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 9(1), Turizm Yıldırgan R., Zengin B. Üniversite Öğretim Elemanlarının Seyahat Satın Almada Karar Verme Biçimlerinin Belirlenmesi. Sakarya Üniversitesi Ġ.Ġ.B.F. Yılmaz, Aysel (2007). Aile Turizmine Yönelik Hizmet Veren Otel İşletmelerinde Hizmet Kalitesi: Antalya Bölgesinde Türk Ve Alman Turistlere Yönelik Bir Araştırma, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, EskiĢehir. Yoon, Y., Uysal, M. (2005). Ann Examination Of The Effects Of Motivations And Satisfaction On Destination Loyality:A Structural Model. Tourism Management, 26(1), Yürik, E.Ö.,(2003). Turizmin Geleceği: Eko turizm, Türkiye nin Alternatif Turizm Potansiyeli Güncel Sorunlar Konferansı, 3-4 Mayıs, Çankırı lardan Günümüze Türkiye de Kitle Turizminin GeliĢimi Ve Alternatif Yönelimler, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (2009) C.14, S.1, s

111 EK 1: Araştırmada Kullanılan Anket ANKET FORMU Bu anket formu Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Aile Ekonomisi Ve Beslenme Anabilim Dalında Prof. Dr. Hamil Nazik danışmanlığında Kişilerin tatile ilişkin tercih ve beklentileri konulu yüksek lisans tezim kapsamında yaptığım araştırma için hazırlanmıştır. Anket formunda, ankete cevap verenlerin kimlikleri ile ilgili herhangi bir soru bulunmamaktadır ve anket formundaki bilgiler, araştırmacıdan başkasına verilmeyecektir. Araştırmanın başarıya ulaşması, anket formundaki soruları cevaplayacakların tam ve doğru olarak bilgi vermelerine bağlıdır. Yardımlarınız için teşekkür ederim. A. GENEL BİLGİLER 1. Cinsiyetiniz. ( ) Kadın ( ) Erkek 2. Yaşınız. 3. Aylık ortalama gelir düzeyiniz.. (Para birimini TL olarak belirtiniz.) 4. Medeni haliniz ( )Bekar ( )Evli 5. Evli iseniz ailedeki kişi sayısı kaçtır?. 6. Mezun olduğunuz okul/öğrenim düzeyiniz nedir? a) Ġlkokul b) Ortaokul c) Lise d) Meslek yüksek okulu e) Fakülte f) Yüksek lisans g) Doktora 7. Para getiren bir işte çalışıyor musunuz? a) Evet b) Hayır 8. Çalışıyorsanız mesleğinizi belirtir misiniz?... 95

112 B. TATİL TERCİHLERİ 1. Ne sıklıkla tatile gidersiniz? a) Her ay b) Üç ayda bir kez c) Altı ayda bir kez d) Yılda bir kez e) Ġki yılda bir kez f) Diğer ( lütfen belirtiniz) 2. Tatil yapma isteğinizin sebebi/nedeni nedir? a).. b).. c).. 3. Tatilden beklentileriniz nelerdir? (Birden fazla seçenek işaretleyebilirsiniz) a) Gezmek, eğlenmek, b) Dinlenmek c) Yeni insanlarla tanışmak d) Temiz berrak bir su, bol yeşillikli bir alan e) Güzel yemek ve içecekler f) Ailem ve sevdiklerimle birlikte olmak g) DĠĞER(...) 4. Tatil için ayırdığınız yıllık bütçe yaklaşık olarak ne kadardır? a) 0-199TL b) 200TL TL c) 500TL - 999TL d) 1000TL TL e) 2000TL ve üstü 5. Erken rezervasyon indirimlerinden yararlanıyor musunuz? a) Evet b) Hayır 6. Tatil planı yaparken etkilendiğiniz en önemli faktör nedir? a) Ekonomik b) Zaman c) Ulaşım d) Kişi sayısı e) Diğer( ) 7. Tatilinizi nerede geçirmeyi tercih edersiniz? a) Yurt içi b) Yurt dışı 96

113 8. Hangi tür tatil biçimini daha çok tercih edersiniz? (Birden fazla seçenek işaretleyebilirsiniz.) a) Deniz,kum,güneş b) Memleket c) Kültür gezisi (bir yer, bölge hakkında gezerek bilgi edinmek) d) Gemi gezisi e) Doğa gezisi f) Ġnanç, dini yerler, haç g) Kaplıca h) Diğerleri (Kongre,Sağlık,Spor,yat turizmi vb.) 9. Bayram, yaz tatili vb izin/tatil günlerinde daha çok hangi tatil türünü tercih edersiniz? a. Deniz, kum, güneş b. Memleket c. Kültür gezisi (bir yer, bölge hakkında gezerek bilgi edinmek) d. Gemi gezisi e. Doğa gezisi f. Ġnanç, dini yerler, haç g. Kaplıca h. Diğerleri (Kongre, Sağlık, Spor, yat turizmi vb.) 10. Tatilinizde yurtiçinde hangi bölgeyi tercih edersiniz? a) Marmara Bölgesi b) Akdeniz Bölgesi c) Ġç Anadolu Bölgesi d) Karadeniz Bölgesi e) Doğu Anadolu Bölgesi f) Güneydoğu Anadolu Bölgesi g) Ege Bölgesi 11. Tatile giderken çoğunlukla kullandığınız ulaşım aracı hangisidir? a) Kendi otomobilim b) Otobüs c) Uçak d) Tren e) Diğer (...) 12. Tatilinizi geçireceğiniz yeri seçerken etkilendiğiniz faktörler nelerdir? a) Önceki seyahatlerim b) Ġnternet siteleri c) Otel ve konaklama işletmelerinin kendi web siteleri d) Katalog ve gazete ilanları e) Yakın akraba ve arkadaş çevrem f) Diğer.(lütfen belirtiniz) 97

114 13. Tatilde en fazla parayı nereye harcıyorsunuz? a) Ulaşım b) Konaklama c) Eğlence d) Tatil alışverişi e) Yeme-içme 14. Tatilinizin süresi genellikle kaç gündür? a) 1-7 b) 8-14 c) d) 31 ve üstü 15. Çoğunlukla hangi mevsimde tatile çıkarsınız? a) Yaz b) Kış c) Ġlkbahar d) Sonbahar 16. Tatiliniz süresince gezi turlarına katılır mısınız? a) Evet b) Hayır 17. Günü birlik tatillere çıkar mısınız? a) Evet b) Hayır 18. Tatillerinizde hangi tür konaklamayı tercih edersiniz? Lütfen ( X ) işareti ile belirtiniz. a) 4-5 yıldızlı otel b) Her şey dahil tatil köyü c) 2-3 yıldızlı otel d) Pansiyon e) Apart daire f) Bungalow g) Yazlık kiralayarak h) Devremülk i) Çadır j) Diğer:.. 98

115 19. Bir tesisi tercih ederken aşağıdaki faktörlere ne kadar önem verirsiniz? Lütfen ( X ) işareti ile belirtiniz. Ġlgi ve güler yüz gösterilmesi Kalite ve hizmete olan güven Fiyatlar Tesisin konumu Popüler bir tesis olması Promosyon/ödeme kolaylığı Tur şirketlerinin tavsiyeleri Ulaşım kolaylığı Yan hizmetler (aktiviteler) Çok önemli Önemli Biraz önemli Önemli değil Hiç önemli değil 20. Tatil planı yaparken gittiğiniz yerde aşağıdaki maddelerden hangilerinin olması sizin için daha önemlidir? Lütfen ( X ) işareti ile belirtiniz. Su aktiviteleri Kara aktiviteleri Spor aktiviteleri SPA Bar-disko Animasyon Çok önemli Önemli Biraz önemli Önemli değil Hiç değil önemli TEŞEKKÜR EDERİM Emrah GENÇAY Aile Ekonomisi Ve Beslenme Öğretmeni 99

116 ÖZGEÇMİŞ Kişisel Bilgiler FOTOĞRAF Soyadı, adı : GENÇAY, Emrah Uyruğu : T.C. Doğum tarihi ve yeri : , Sütçüler/Isparta Medeni hali : Evli Telefon : 0 (507) emrah86e@gmail.com Eğitim Derece Eğitim Birimi Mezuniyet tarihi Yüksek lisans Gazi Üniversitesi / M.E.F Devam Ediyor Lisans Gazi Üniversitesi / M.E.F 2010 Lise Nafiz Yürekli AOTML 2006 Yabancı Dil Ġngilizce Yayınlar - Hobiler Spor, sinema, gezi, kitap okumak. 100

117 GAZİ GELECEKTİR...