Akut Gastroenteritli Olgularda Termofilik Campylobacter, Escherichia coli O157:H7 ve Rotavirus S kl

Transkript

1 186 Klimik Dergisi Cilt 17, Say :3 2004, s: Akut Gastroenteritli Olgularda Termofilik Campylobacter, Escherichia coli O157:H7 ve Rotavirus S kl Emel Tafl 1, Nurittin Ard ç 2 Özet: Bu çal flman n amac, de iflik yafl gruplar ndaki akut gastroenteritli olgularda termofilik Campylobacter türleri, Escherichia coli O157:H7 ve rotavirus s kl n n araflt r lmas ve bu etkenlerin rutin araflt r lmas n n gerekli olup olmad n n irdelenmesidir. Bu amaçla akut gastroenteritli 200 hasta ile 40 kontrol grubu kiflilerin d flk lar çal flmaya al nm flt r. Campylobacter türleri ve E. coli O157:H7 özel besiyerlerinde, rotavirus ise dipstick test yöntemi ile araflt r lm flt r. Olgular n yedisinde Campylobacter türleri, ikisinde E. coli O157:H7 ve 10 unda ise rotavirus saptanm flt r. Sonuç olarak, Campylobacter türlerinin özellikle lökosit içeren d flk larda ve yaz aylar nda; rotavirusun özellikle çocukluk yafl gruplar nda ve k fl aylar nda rutin olarak araflt r lmas gerekti i; E. coli O157:H7 nin rutin araflt r lmas için ise henüz erken oldu u düflünülmüfltür. Anahtar Sözcükler: Gastroenterit, Campylobacter, Escherichia coli O157:H7, rotavirus. Summary: Insidence of termophylic Campylobacter, Escherichia coli O157:H7 and rotavirus in acute gastroenteritis cases. The aim of this study was investigation of incidences of termophylic Campylobacter species, Escherichia coli O157:H7 and rotavirus, as well as whether studying of these pathogenes is necessary. For this purpose, it was included in the study 200 patient with gastroenteritis and 40 control cases. Campylobacter species, E. coli O157:H7 was studied in specific media, and also rotavirus by dipstick method. Of all cases, seven Campylobacter species and two E. coli O157:H7 were isolated, and it was determined ten rotavirus. In conclusion, Campylobacter species should be investigated as routinely, especially in summer and stools with leucocyte, and rotavirus in winter and childhood. We tought that it is early for investigation E. coli O157:H7 as routinely. Key Words: Gastroenteritis, Campylobacter, E. coli O157:H7, rotavirus. Girifl nfeksiyöz gastroenteritler, tüm dünyada s k görülen ve geliflmekte olan ülkelerde bebek ve çocuklarda önemli morbidite ve mortaliteye neden olan hastal klard r. Fekal-oral yolla bulaflan bu infeksiyonlar, nüfusun kalabal k, beslenmenin yetersiz ve dengesiz, hijyenik koflullar n bozuk oldu u ülkelerde, her y l milyon insan n ölümüne sebep olmaktad r. ABD vatandafllar nda y lda ortalama kifli bafl na 1-3 kez diyare görülürken, geliflmekte olan ülkelerde bu oran dokuza kadar ç kabilmektedir (1). nfeksiyöz gastroenteritlerin etyolojik etkenleri, bakteriyal, viral veya paraziter mikroorganizmalard r. Bunlar s kl kla Salmonella, Shigella, Vibrio türleri, enteropatojenik Escherichia coli serotipleri, Campylobacter türleri, Cryptosporidium, Giardia ve rotaviruslard r. Campylobacter ler türlerinin infeksiyöz gastroenteritlerin etyopatogenezinde önemli bir rol oynad, ancak 1970 lerden itibaren gösterilebilmifltir. Çeflitli ülkelerde yap lan çal flmalar sonucunda, Campylobacter türlerinin özellikle geliflmekte olan ülkelerdeki çocuklarda, infeksiyöz gastroenterit etkenleri aras nda rotavirus ve enterotoksijenik E. coli (ETEC) den sonra üçüncü s rada yer ald gösterilmifltir (2). (1) SSK Erenköy Fizik Tedavi ve Esenlendirme Hastanesi, Bakteriyoloji Laboratuvar, Haydarpafla- stanbul (2) GATA Haydarpafla E itim Hastanesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Servisi, Haydarpafla- stanbul Yine 1980 li y llarda di er enterik patojenlere eklenen ve enterohemorajik E. coli grubunun bir üyesi olan E. coli O157:H7, fliddetli kar n a r s ve kanl diyare ile seyreden sporadik ve epidemik infeksiyonlara neden olmakta ve çok önemli komplikasyonlar oluflturabilmektedir. Bunlardan en önemlisi hemolitik üremik sendrom (HUS) dur. Hastane ve topluma dayal araflt rmalarda çocuklarda en önemli viral enteropatojen olarak rotavirus bulunmufltur (3). Eriflkinler aras nda da rotaviruslerin neden oldu u diyare salg nlar ve sporadik olgular giderek daha çok saptanmaktad r. Bu çal flman n amac, akut gastroenteritli olgularda Campylobacter, E. coli O157:H7 ve rotavirus insidans n araflt rmakt r. Yöntemler Bu çal flmada, Ocak-A ustos 1999 tarihleri aras nda akut gastroenterit ön tan s ile SSK Ankara E itim Hastanesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvar na baflvuran eriflkin ve SSK Ankara Çocuk Hastanesi Bakteriyoloji Laboratuvar na baflvuran çocuk hastalar n d flk örnekleri termofilik Campylobacter türleri, E. coli O157:H7 ve rotavirus aç s ndan araflt r lm flt r. D flk örnekleri kuru ve temiz toplama kaplar na al nm flt r. Hastadan al nan anamnez ile örneklerin makroskopik ve mikroskopik inceleme bulgular haz rlanan formlara kaydedilmifltir. Tüm örneklerde direkt mikroskopik inceleme ve Salmonella, Shigella, Aeromonas, Vibrio gibi bakteriyel patojenlere yönelik incelemelerin yan s ra, araflt rman n amac n oluflturan

2 Klimik Dergisi Cilt 17, Say :3 187 Tablo 1. Saptanan Patojen Etkenler ve Yafl Gruplar na Göre Da l m 0-4 yafl 5-14 yafl yafl >35 yafl Toplam (n=53) (n=47) (n=40) (n=60) (n=200) Patojen Etken Say (%) Say (%) Say (%) Say (%) Say (%) Campylobacter spp. 1 (1.88) 3 (6.38) 1 (2.5) 2 (3.33) 7 (3.5) E. coli O157:H7 1 (1.88) 1 (2.12) (1) Salmonella spp. 1 (1.88) (0.5) Shigella spp (2.12) (0.5) Rotavirus 5 (9.43) 4 (8.51) (1.66) 10 (5) Toplam 8 (15.09) 9 (19.14) 1 (2.50) 3 (5.0) 21 (10.5) Tablo 2. Baz Araflt rmac lar Taraf ndan Çeflitli Ülkelerde Saptanan Campylobacter zolasyon Oranlar Çal flma zolasyon Grubu Ülke Oran (%) Blaser et al. (6) ABD 5.1 Akhter et al. (1) Suudi Arabistan 28 Gracey (7) Avustralya 7.4 Echeverria et al. (8) Tayland 13.3 Steele et al. (9) Güney Afrika 2.2 Khuffash et al. (10) Kuveyt 6 Velasco et al. (11) spanya 7.3 Garantziotou et al. (12) Yunanistan termofilik Campylobacter türleri, E. coli O157:H7 ve rotavirus araflt r lm flt r. Çal flmada saptanan paraziter etkenler de erlendirme d fl b rak lm flt r. Termofilik Campylobacter türlerinin izolasyon ve idantifikasvonuna yönelik incelemeler: D flk örnekleri hemen ekilemeyecek ise Cary-Blair transport besiyerine al narak +4 C de bekletilmifltir. 24 saati geçirmeden CCDA Selective Supplement (Oxoid SR 155E) içeren Campylobacter Blood-Free Selective Agar Base (=modifiye CCDA Preston) besiyerine (Oxoid CM739) tek koloni düflecek flekilde ekimleri yap lm flt r. Ekim yap lan plaklar Campylobacter türlerinin üremesine Tablo 3. Baz Araflt rmac lar Taraf ndan Ülkemizde Saptanan Campylobacter zolasyon Oranlar Aktafl et al. (13) 8.8 Özkan et al. (19) 2.01 Hasçelik et al. (14) 10.6 Kanan et al. (5) 0.63 Mülaz mo lu et al. (15) 4.7 Özen et al. (20) 1.5 Mutlu et al. (16) 1.06 Uysal et al. (21) 8.3 Aydemir et al. (17) 0.8 Bu çal flma 3.5 Zarakolu et al. (18) 6 uygun atmosfer ortam n sa lamak amac yla, katalizörsüz Campy-Gen (Oxoid CN25) anaerobik Gas-Pak sistem kitleri ile birlikte anaerop kavanoza yerlefltirilmifltir. Bu ortamda 42 C de saat inkübe edilmifltir. Plaklarda kümeleflme ve birleflme e ilimi gösteren yayg n, 1-2 mm çap nda, bas k, düzensiz kenarl, sulu ve pembemsi renkte veya S ve M tipi konveks düzgün kenarl, gri-sar ms hemoliz yapmam fl koloniler flüpheli koloniler olarak de erlendirilmifltir. fiüpheli kolonilerden yap lan hareket incelemesi ve Gram boyamas sonucunda tipik Campylobacter morfolojisindeki kolonilerin katalaz ve oksidaz reaksiyonlar na bak lm flt r. Katalaz ve oksidaz-pozitif, selektif besiyerinde 42 C de ve mikroaerofilik ortamda üreyen, Gram boyamas nda tipik Campylobacter morfolojisi gösteren bakteriler Campylobacter spp. olarak de erlendirilmifltir. E. coli O157:H7 izolasyonuna ve idantifikasyonuna yönelik incelemeler: E. coli O157:H7 izolasyonu için incelenecek örneklerden MacConkey sorbitol agara tek koloni düflecek flekilde ekimler yap lm flt r. D flk örneklerinden MacConkey sorbitol agara tek koloni düflecek flekilde ekim yap ld ktan sonra plaklar 37 C de bir gece inkübe edilmifltir. Bir gecelik inkübasyondan sonra koloni morfolojileri incelenerek sorbitolü fermente etmeyen kolonilerin Eosine-Methylene Blue (EMB) besiyerine pasaj yap lm flt r. EMB besiyerinde tipik parlak madeni yeflilimsi-siyah görünüm veren koloniler daha sonra biyokimyasal idantifikasyon testlerine tabi tutularak, TS agar, üre besiyeri, Simmons sitrat agar, motilite-indol-lizin (M L) besiyerindeki üreme özellikle- rine göre E. coli olup olmad na karar verilmifltir. MacConkey sorbitol agarda sorbitolü fermente etmeyen, EMB besiyerinde tipik E. coli morfolojisinde olan ve biyokimyasal idantifikasyon testleri ile E. coli oldu- u kabul edilen koloniler, lam aglütinasyonu yöntemine göre E. coli O157:H7 antiserumu (Oxoid) ile karfl laflt r larak kesin tan mlama yap lm flt r. Rotavirus saptanmas na yönelik inceleme: Rotavirus antijenlerini saptamak amac yla Rotavirus STAT-PAK (Chembio Diagnostik Systems) dipstick test

3 188 Klimik Dergisi Cilt 17, Say :3 Tablo 4. Baz Araflt rmac lar n Ülkemizde Saptad E.coli O157:H7 zolasyon S kl Akça et al. (29) 0 fien et al. (31) 0.58 Hasçelik et al. (30) 0 Aydemir et al. (17) 0 Bu çal flma 1 Tablo 5. Baz Araflt rmac lar Taraf ndan Çeflitli Ülkelerde Saptanan Rotavirus S kl Çal flma zolasyon Grubu Ülke Oran (%) Champsaur et al. (33) Fransa 36 Taylor et al. (34) Bangladefl 45 Sindarow et al. (35) Bulgaristan 9.6 Garantziotou et al. (12) Yunanistan 23.2 kitleri üretici firman n direktifleri do rultusunda kullan lm flt r. Sonuçlar Çal flmada, 102 si kad n ve 98 i erkek olmak üzere, 45 günlük-79 yafl aras nda 100 eriflkin ve 100 çocuk hastan n d flk örnekleri yer alm flt r. Ayr ca 1-64 yafllar aras nda sa l kl 20 yetiflkin ile 20 çocu a ait d flk örnekleri kontrol grubu olarak çal flmaya dahil edilmifltir. Kontrol grubunda patojen etkene rastlanmazken, çal flma grubundaki 22 (%11) hastan n d flk örne inde patojen etken saptanm flt r (Tablo 1). En fazla patojen etken 14 yafl alt çocuklarda olup, saptanan patojen etkenlerin %77.27 si (22 olgunun 17 si) bu grupta yer alm flt r. Bu yafl grubunda en fazla tespit edilen patojen etken rotavirus olup (%17), onu %4 oran ile Campylobacter türleri izlemifltir. Tüm olgular içerisinde bu iki etken yine ayn s - ralama ile ilk iki s rada yer alm flt r. Bu hastalardan al nan d flk örneklerinin makroskopik incelemesinde alt s nda (%85.71) mukus, ikisinde (%28.57) kan oldu u görülmüfltür. D flk n n mikroskobik incelemesi ile alt - s nda bol lökosit, birinde ise her alanda (x40 büyütmede) 8-10 lökosit görülmüfltür. Hastalardan al nan anamneze göre yedi olgunun tamam nda diyare, beflinde (%71.42) abdominal a r, beflinde (%71.42) atefl, dördünde (%57.14) ise bulant -kusma flikayetleri saptanm flt r. Yine günlük ortalama d flk lama say s n n 4-10 aras nda oldu u belirlenmifltir. Bu olgulardan biri Haziran, üçü Temmuz ve üçü A ustos olmak üzere tümü yaz aylar nda tespit edilmifltir. E. coli O157:H7 hastalar n her ikisinde de diyare, birinde abdominal a r, di- erinde ise sadece atefl görülmüfltür. Her iki d flk n n mikroskobik incelemesinde her alanda bol miktarda eritrosit ve lökosit gözlenmifltir. Rotavirus tespit edilen d flk lar n mikroskobik incelenmesinde hiçbirisinde eritrosit ve lökosit görülmemifltir. Rotavirus tespit edilen hastalar n hepsinde diyare, yedisinde bulant -kusma, dördünde atefl saptanm flt r. Bu olgular ikisi Ocak, dördü fiubat, ikisi Mart, biri Nisan ve biri May s ay nda olmak üzere daha çok k fl aylar nda tespit edilmifltir. rdeleme Bakteriyel, viral veya paraziter ajanlar tüm dünyada halen s k görülen ve geliflmekte olan ülkelerde bebek ve çocuklarda önemli mortalite ve morbiditeye neden olan gastroenterit etkenleri olarak karfl m za ç kmaktad r. Akut infeksiyöz diyareler, befl yafl ndan küçük çocuklarda, her y l 4 milyondan fazla çocu un ölümüne neden olur. Diyarelere yol açan infeksiyöz etkenlerin s kl yafl gruplar, co rafi bölgeler, sosyoekonomik faktörler ve mevsimlere göre de iflmektedir (4). Bu mikroorganizmalardan Campylobacter türlerinin gastroenteritlerdeki rolü anlafl ld ktan ve selektif besiyerleri gelifltirildikten sonra, Campylobacter lerin neden oldu u gastroenteritlerle ilgili çal flmalar artm flt r (5). Yap lan çeflitli çal flmalarda Campylobacter lerin görülme s kl de ifliklik göstermektedir (Tablo 2). Ülkemizdeki akut gastroenteritlerde Campylobacter türlerinin izolasyon oranlar %0.63 ile %10.6 aras nda de iflmektedir (Tablo 3). Bizim buldu umuz izolasyon oran bu iki de er aras ndad r. Campylobacter sufllar fekal-oral yolla bulaflmaktad r. Hayvanlar ve hayvansal g da maddeleri ve kirli sular en önemli bulafl yollar d r (22). Deming ve arkadafllar (23) piliç eti tüketilmesinin ve kedilerin Campylobacter türlerinin bulaflmas nda önemli rol oynad n vurgulam flt r. Harris ve arkadafllar (24) çi keçi sütü içilmesiyle oluflan C. jejuni ye ba l gastroenterit salg n bildirmifllerdir. Bizim s n rl say da örnekte sürdürdü ümüz çal flmada kesin bir infeksiyon kayna saptanmamakla beraber hastalardan ald m z anamneze göre infeksiyon kayna - n n iyi piflmemifl hayvan eti olabilece i düflünülmüfltür. Campylobacter gastroenteriti her yaflta görülmesine ra men tipik olarak dört yafl alt çocuklarda ve genç eriflkinlerde Tablo 6. Baz Araflt rmac lar Taraf ndan Ülkemizde Saptanan Rotavirus S kl Tunçman et al. (36) 17 Kanra et al. (38) 16.3 Y ld rmak et al. (37) 29 Do an et al. (39) 18.2 Bu çal flma 5* *Alt ay-2 yafl grubunu ele ald m zda bu oran %16 olmaktad r.

4 Klimik Dergisi Cilt 17, Say :3 189 bimodal bir insidans piki yapar (5). Bu çal flmada saptanan yedi Campylobacter den dördü 0-14 yafl grubundaki hastalar n d flk lar nda tespit edilmifltir. Campylobacter gastroenteriti bütün y l boyunca görülmekle beraber yaz aylar nda daha yayg n olarak tespit edilmektedir (22). Ocak-A ustos aylar nda yap lm fl çal flmam zda yedi Campylobacter gastroenterit olgusunun hepsi Haziran-A ustos aylar nda tespit edilmifltir. Beklendi i gibi hastalar m zda diyare, abdominal a r ve atefl en s k görülen semptomlard r. Campylobacter gastroenteritinde d flk n n makroskopik görünümü flekilsiz d flk lamadan afl r sulu veya kanl d flk lamaya kadar de iflik olabilir (25). Çal flmam zda Campylobacter gastroenteriti saptad m z yedi hastan n d flk lar n n makroskopik incelemesi sonucu %85.7 sinde mukus, %28.5 inde kan ve mikroskopik inceleme sonucunda %85.7 sinde lökosit tespit edildi. Sonuçta olgular n %85.7 sinde lökosit saptanmas Campylobacter türlerinin lökositli d flk lardan daha yüksek oranlarda izole edilebilece ini bildiren yay nlarla uyumlu bulunmufltur. Hemen tüm bakteriyoloji laboratuvarlar nda d flk örnekleri Salmonella ve Shigella yönünden araflt r lmaktad r. Yap lan çal flmalarda Türkiye deki Salmonella izolasyonunun % , Shigella izolasyonunun ise % aras nda de iflti i bildirilmektedir (5). Yap lan çal flma sonuçlar na bakt m zda, d flk patojeni olarak termofilik Campylobacter türlerinin en az Salmonella ve Shigella kadar s k izole edildi i görülmektedir. EHEC sufllar önemli bir barsak patojeni olarak son y llarda dikkati çekmifltir. Bu gruptaki E. coli sufllar n n flimdiye kadar en çok izole edileni ve en iyi bilineni O157 serogrubunda olan (O157:H7, O157:H-) sufllard r. Son y llara kadar idiyopatik olarak adland r lan hemolitik üremik sendromun bafll ca sorumlusunun baflta E. coli O157:H7 olmak üzere EHEC sufllar n n oldu u anlafl lm flt r. E. coli 0157:H7 nin yayg nl ile ilgili yap lan çal flmalar n sonuçlar de ifliktir. Marshall ve arkadafllar (26) n n yapt bir çal flmada incelenen 2164 d flk örne inin 80 inde enterik patojen tespit etmifller ve ve enterik patojenlerin içerisinde %13 ile dördüncü s kl kta E. coli 0157:H7 oldu unu belirtmifllerdir. Harris ve arkadafllar (27), 12 ayl k sürede 2552 d flk örne i incelemifller ve sadece iki E. coli O157:H7 izole etmifllerdir. Gransten ve arkadafllar (28) n n yapt çal flmada ise 1425 hastada %1.9 oran ile E. coli O157:H7 yi Campylobacter den sonra ikinci en s k bakteriyel etken olarak tespit etmifllerdir. Ülkemizde E. coli O157:H7 insidans n n %1 den az olarak görülmektedir (Tablo 4). Çal flmam zda saptanan iki E. coli O157:H7 olgusunun d flk örneklerinin makroskopik incelemesi sonucu bol miktarda mukus ve kan görülmüfltür. 6 ay-2 yafl aras çocuklarda diyarenin en s k sebebi olan ve hastaneye yat r lan infantil diyarelerin en az yar s ndan sorumlu olan rotaviruslar infeksiyöz gastroenteritlerin büyük k sm ndan saptanmaktad r (32). Çeflitli ülkelerde yap lan çal flmalarda akut gastroenteritli çocuklarda rotavirus pozitiflik oranlar % aras nda de- iflmektedir (Tablo 5). Oranlar aras ndaki fakl l etkileyen çeflitli koflullar vard r. Bunlar aras nda iklim, çal fl lan yafl gruplar, ülkelerin kültürel, ekonomik ve sa l k koflullar say - labilir. Bu çal flmada %5 rotavirus tespit edilmifltir. Ancak yafl gruplar na göre da l m incelendi inde 0-4 yafl grubunda 5 (%9.43) olgu tespit edilmifltir. Bu befl olgunun ise dördü 7 ay ile 2 yafl aras ndaki hastalardan olup, bu yafl grubunda 25 hastam z oldu undan bu yafl grubu aras nda %16 oran nda rotavirus-pozitif olgu saptanm flt r. Bu oran di er çal flmalarla uyumlu bulunmufltur (Tablo 6). Bu çal flmada akut gastroenteritli 50 yafl nda yetiflkin bir hasta da rotavirus-pozitif olarak saptanm flt r. Filipinlerde 2908 hastan n d flk örneklerinde %30.6 oran nda rotavirus pozitifli i tespit edilmifltir. Bu çal flmaya göre rotavirus pozitif saptanan hastalar n %5 i yafllar aras nda, %3 ü yaflta, %18 i yaflta ve %5 i 50 yafl n üzerinde oldu u tespit edilmifltir (40). srail de yap lan bir çal flmada yetiflkinlerde %3.5 oran nda rotavirus pozitifli i tespit edilmifltir (41). Rotavirus infeksiyonlar tropikal bölgelerde tüm y l boyunca görülebilmesine ra men l man iklim kufla nda k fl aylar nda s kt r (40). Bizim çal flmam z Ocak-A ustos aylar aras nda yap lm fl ve rotavirus infeksiyonlar en s k fiubat olmak üzere Ocak-May s aylar nda tespit edilmifltir. Bu sonuç benzer iklim kufla nda bulunan ülkelerde yap lan çal flmalar n sonuçlar ile uyum göstermektedir. Çal flmam zda saptad m z rotavirus-pozitif olgunun 7 si (%70) erkek, 3 ü (%30) kad n olup, erkeklerde rotavirus görülme oran n n daha yüksek oldu u belirlenmifltir. Birçok çal flmada kad n ve erkekte rotavirus görülme oran n n eflit oldu unun belirlenmesine karfl l k, Kovacs ve arkadafllar (41) nca yap lan bir çal flmada bizim çal flmam zdakine benzer flekilde, erkeklerde rotavirus görülme oran daha yüksek olarak bulunmufltur. Rotavirus gastroenteritinde karakteristik olarak d flk da mukus ve kan bulunmamaktad r (41). Yapt m z çal flmada rotavirus-pozitif olarak tespit etti imiz 10 d flk örne inin hepsinin çok sulu oldu u, kan ve mukus içermedi i tespit edilmifltir. Bu d flk lar n mikroskopik incelemesinde 9 unda (%90) herhangi bir patoloji tespit edilmezken, sadece 1 (%10) d flk örne inde (x40 büyütmede) her alanda 4-5 lökosit tespit edilmifltir. Bu sonuç di er çal flmalar ile uyumlu bulunmufltur. Bu çal flmada rotavirus antijenlerini saptamak amac yla h zl, ucuz, basit, kolay uygulanabilir ve duyarl l yüksek oldu u için Rotavirus STAT-PAK dipstick test kitleri kullan lm flt r. Bu testte rotavirusun VP-6 antijenine karfl elde edilen monoklonal antikorlar kullan lmaktad r. Dar ve arkadafllar (42) n n yapt bir çal flmada ELISA ile rotavirus varl tespit edilen örneklerin hepsi bu yöntem ile de tespit edilmifltir. Sonuç olarak, d flk da rutin tan yöntemleri d fl nda Campylobacter türlerinin idantifikasyonu için özel yöntemler uyguland nda Salmonella ve Shigella dan daha yüksek oranlarda saptanabilmektedir. Bu nedenle Campylobacter türlerinin özellikle lökosit içeren d flk larda ve yaz aylar nda olmak üzere göz ard edilmemesi gerekti i düflünülmüfltür. Yine özellikle çocukluk yafl gruplar nda ve k fl aylar nda rotavirus düflünülerek d flk kültürü yan s ra rotavirus bak lmas n n lüzumsuz antibiyotik kullan m n önleyece i ve zaman kayb olmaks z n teflhise gidilmesini sa layaca n düflünmekteyiz. Akut gastroenteritlerde, EHEC etkeni O157:H7 serogrubundan E. coli lerin göz ard edilemeyece i, izolasyon ve idantifikasyonu için teknik geliflmelerin yeterli oldu unu, ancak

5 190 Klimik Dergisi Cilt 17, Say :3 rutin incelemelerde yer alabilmesi için daha pek çok çal flma yap lmas gerekti ini düflünmekteyiz. Teflekkür Çal flma süresince gerekli maddi ve manevi yard mlar n esirgemeyen Dr. Dilaver Tafl a teflekkürlerimizi sunar z. Kaynaklar 1. Akhter J, Burdette JM, Qadri SM, Myint SH. Aetiology of gastroenteritis at a major referral centre in Saudia Arabia. J Int Med Res 1994; 22: Lindblom GB, Kaijser B, Sjögren E. Enterotoxin production and serogroups of Campylobacter jejuni and Campylobacter coli from patients with diarrhea and from healthy laying hens. J Clin Microbiol 1989; 27: Park SI, Gianella RA. Approach to the adult patient with acute diarrhea. Gastroenterol Clin North Am 1993; 22: Powell DW. Approach to the patient with diarrhea. In: Yamada T, ed. Textbook of Gastroenterology. 2nd ed. Philadelphia: Lippincott Company, 1995: Kanan B, Akflit F. Akut gastroenteritli olgularda Campylobacter s kl n n araflt r lmas. nfeks Derg 2003; 17: Blaser MJ, Wells JG, Feldman RA, Pollard RA, Allen JR. Campylobacter enteritis in United States. Ann Intern Med 1983; 98: Gracey M. Gastroenteritis in Australian Children: Studies on the aetiology of acute diarrhoea. Ann Trop Pediatr 1988; 8: Echeverria P, Taylor DN, Lexsomboon U, Bhaibulaya M, Blacklow NR, Tamura K, Sakazaki R. Case-control study of endemic diarrheal disease in Thai children. J Infect Dis 1989; 258: Steele AD, Geyer A, Alexander JJ, Crewe-Brown HH, Fripp PJ. Enteropathogens isolated from children with gastroenteritis at Ga- Rankuvwa Hospital, South Africa. Ann Trop Pediatr 1988; 8: Khuffash FA, Sethi SK, Shaltout AA. Acute gastroenteritis: clinical features according to etiologic agents. Clin Pediatr 1988; 27: Velasco AC, Mateos ML, Mas G, Pedraza A, Diez M, Gutierrez A. Three-years prospective study of intestinal pathogenes in Madrid, Spain. J Clin Microbiol 1984; 20: Garantziotou D, Michail P, Spiliopoulou A, Rouli V, Gatopoulou A. Enteropathogenic micro-organisms in children during [Abstract]. In: Microbiologia Balkanica 2003, 3rd Balkan Conference of Microbiology (4-6 September 2003, Istanbul) Proceedings and Abstract Book. Istanbul: Turkish Microbiological Society, 2003: Aktafl O, Tuncel E. Diyareli hastalarda Campylobacter jejuni yönünden bir araflt rma. Mikrobiyol Bül 1987; 21: Hascelik G, Akan OA, Diker S, Baykal M. Campylobacter and enterohaemorrhagic Escherichia coli (EHEC) associated gastroenteritis in Turkish children. J Diarrhoeal Dis Res 1991; 4: Mülaz mo lu E, Kurto lu S, Aslan N. Çocukluk ça gastroenteritlerinde Campylobacter jejuni nin yeri. Çocuk Sa l Hast Derg 1986; 29: Mutlu G, Kumdali A, Sagdic K, Kivran M. Çocukluk ça yaz ishallerinde Campylobacter jejuni ve di er patojen bakterilerin araflt r lmas. Mikrobiyol Bül 1986; 20: Aydemir fi, Göksel SU, Çilli F, Tünger A, Özinel MA. Gastroenterit etkeni bakterilerin da l m ve antibiyotik duyarl l klar [Özet]. Klimik Derg 2003; 16(Suppl): Zarakolu P, Aktepe OC, Güvener E. Çocukluk ça ishallerinde etken olarak C. jejuni s kl n n araflt r lmas. Mikrobiyol Bül 1999; 33: Özkan F, Günhan C. Gastroenteritlerin Campylobacter türleri yönünden incelenmesi. nfeks Derg 1994; 8: Özen N, Kaleli, fiengül M, Akflit F. Akut gastroenteritli olgularda Campylobacter s kl n n araflt r lmas. Mikrobiyol Bül 1999; Uysal G, Do ru Ü, Aysev D, Karabiber N. Campylobacter jejuni enteritis in Turkish children. Infection 1997; 25: Skirrow MB. Epidemiology of Campylobacter enteritis. Int J Food Microbiol 1991; 12: Deming MS, Tauxe RV, Blake PA, et al. Campylobacter enteritis at a university: transmission from eating chicken and from cats. Am J Epidemiol 1987; 126: Harris NV, Kimball TJ, Bennett P, Johnson Y, Wakely D, Nolan CM. Campylobacter jejuni enteritis associated with raw goats milk. Am J Epidemiol 1987; 126: Söyletir G, Willke Topçu A. Akut bakteriyel ishaller. In: Willke Topçu A, Söyletir G, Do anay M, ed. nfeksiyon Hastal klar. Ankara: Nobel T p Kitabevleri, 1996; Marshall WF, McLimans CA, Yu PK, Allerberger FJ, Van Scoy RE, Anhalt JP. Result of a 6-month survey of stool cultures for E.coli 0157:H7. Mayo Clin Proc 1990; 65: Harris AA, Kaplan RL, et al. Screening methods used in a 12 month survey for E.coli O157:H7. J Infect Dis 1985; 152: Gransden WR, Damm MA, Anderson JD, Carter JE, Lior H. Further evidence association hemolytic uremic syndrome with infection by verotoxin-producing E.coli O157:H7. J Infect Dis 1986; 154: Akça Ö, Aktafl F, Ulutan F. Gastroenteritli hastalarda enterik patojen olarak E. coli O157:H7 nin araflt r lmas [Özet]. In: Willke A, Ünal S, Do anay M, eds. 7. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Kongresi (11-15 Eylül 1994, Ürgüp) Program ve Kongre Tutanaklar. stanbul: Klinik Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar Derne i, 1994: Hasçelik G, Akan Ö, Baykal M, Büyükgebiz B. Akut gastroenteritlerde Campylobacter ve enterohemorajik E. coli nin yeri [Özet]. Ankem Derg 1990; 4: fien, K l ç H, Sümerkan B. Gastroenteritli olgularda enterohemorrhagic E. coli O157:H7 serotipi araflt r lmas [Özet]. In: XXVI. Türk Mikrobiyoloji Kongresi (11-15 Nisan 1994, Antalya) Kongre Özet Kitab. stanbul: Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti, 1994; Do ru Ü. Viral gastroenteritler. Sürekli T p E itimi Derg 1993; 8: Champsaur H, Questiaux E, Prevot J, Henry-Amar M, Goldszmidt D, Bourjouane M, Bach C. Rotavirus carriage, asymptomatic infection and disease in the first two years of life. J Infect Dis 1984; 49: Taylor PR, Merson MH, Black RE, Mizanur Rahman AS, Yunus MD, Alim AR, Yolken RH. Oral dehidration therapy for treatment of rotavirus diarrhea in a rural treatment centre in Banghladesh. Arch Dis Child 1980; 55: Shindarov LM, Dimitrov DH, Rangelova S, Popov G, Tcakov B, Tsilka E. Five years study of rotavirus gastroenteritis in Bulgaria. Acta Virol 1988; 32: Tunçman S, Medeni Z, Karasaliho lu S. 0-2 yafl aras gastroenteritli çocuklarda rotavirus araflt r lmas. Trakya Üniv T p Fak Derg 1983; 15: Y ld rmak Y, Tanyer G, Dallar Y. Süt çocuklar n n rotavirus ve di- er etyolojik ajanlara ba l gastroenteritlerinde klinik ve epidemiyolojik özellikler. Anatolian J Pediatr 1992; 1: Kanra G, Ceyhan M, Yeniay. Rotavirus in infants with diarrhea studied by viral RNA electrophoresis in Ankara, Turkey. Turk J Pediatr 1987; 29: Do an N, Akgün Y. 0-6 yafl grubu gastroenterit olgular nda rotavirus varl. nfeks Derg 1998; 12: Harvey D. Two years survey of etiologic agents of diarrheal diseases at San Lazaro Hospital, Manila, Republic of the Philippines. J Clin Microbiol 1987; 29: Kovacs A, Chan L, Hotrakitya C, Overturf G, Portnoy B. Rotavirus gastroenteritis. Clinical and laboratory features and use of the Rotazym test. Am J Dis Child 1987; 141: Dar VS, Ghosh S, Broor S. Rapid detection of rotavirus by using colloidal gold particles labelled with monoclonal antibody. J Virol Methods 1994; 47: 51-8