DENİZLİ İLİ ÇİVRİL İLÇESİ ŞEFTALİ ÜRETİCİLERİNİN KİMYASAL İLAÇ KULLANIMINA YÖNELİK BİLGİ KAYNAKLARININ VE DAVRANIŞLARININ BELİRLENMESİ

Transkript

1 DENİZLİ İLİ ÇİVRİL İLÇESİ ŞEFTALİ ÜRETİCİLERİNİN KİMYASAL İLAÇ KULLANIMINA YÖNELİK BİLGİ KAYNAKLARININ VE DAVRANIŞLARININ BELİRLENMESİ Şenay ÖZGER 1 Alime BAYINDIR 2 Tufan BAL 1 Ali Kemal BİRGÜCÜ 1 1 Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Isparta 2 Pamukkale Üniversitesi, Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu, Organik Tarım İşletmeciliği ABD, Denizli ÖZET Çivril, 2014 yılı verilerine göre dekar ekim alanı ve ton üretim miktarı ile Denizli ilinde şeftali yetiştiriciliğinin en yoğun yapıldığı ilçedir. Bu çalışmanın amacı, söz konusu ilçede şeftali üreticilerin kimyasal ilaç kullanımına yönelik bilgi kaynaklarının ve davranışlarının belirlenmesidir. Çalışmanın ana materyalini 141 şeftali üreticisinden yüz yüze anket yöntemiyle elde edilen veriler oluşturmuştur. Araştırma sonuçlarına göre, bölgede şeftali üretiminde bir sezonda ortalama 6.4 kez ilaç uygulaması yapıldığı; bu uygulamaların önem sırasına göre insektisit, fungusit, akarisit ve herbisit grubu ilaçlar olduğu saptanmıştır. Üreticilerin %87.2 si ilaçları, zirai ilaç bayilerinden temin ettiğini ve %74.47 si tarım ilaçlarını seçerken hastalık ve zararlılara etki derecesine dikkat ederek seçtiklerini bildirmiştir. İlaç kullanım davranışlarında önemli bir gösterge olan ilaçlama sırasında maske kullanmayla ilgili orana bakıldığında; maskeyi sürekli kullananların oranının %63.7 olduğu tespit edilmiştir. Üreticilerin %39 u boş ilaç kutularını çöp kutusuna atarken, %39 u yakarak imha ettiğini bildirmiştir. Devletin ve STK ların bilinçli ilaç kullanımının yaygınlaştırılması için yayım çalışmalarının arttırması üreticiler üzerinde olumlu etki yapacaktır. Anahtar kelimeler: Kimyasal ilaç, şeftali, ilaç kullanımı DETERMINATION THE INFORMATION SOURCES AND BEHAVIOUR OF PEACH GROWERS ON AGRICULTURAL PESTICIDE USE IN ÇİVRİL DISTRICT, DENİZLİ PROVINCE ABSTRACT Çivril is an important district in Denizli province in terms of peach production with decare and tons in The aim of this study is to determine the information sources and behaviours of peaches growers on agricultural pesticide use. Main material of study consisted of data obtained from 141 peach growers by using survey method. According to results, numbers of agricultural pest use in the region is 6.4 times in year which are insecticides, fungicides, acaricides and herbicide groups in order of priorities. It is founded that 87.2% of producers obtained pesticides from agrochemical companies and 74.7% of them have chosen those pesticides carefully in accordance with impact of diseases and pests. 63.7% of producers regularly use the mask during pesticide use which is an important indicator for producer behaviour. 39% of producers threw empty packages of pesticides to trash box while 39% of them burn them. Increases and rehabilitations in agricultural extension implementations on conscious application of pesticides by government and non-governmental organisation will have positive effects on producers. Keywords: Pesticide, peach, pesticide use 1369

2 1.GİRİŞ Türkiye de son yıllarda meyvecilik sektöründe önemli gelişmeler meydana gelmektedir döneminde kiraz, kayısı ve zeytin gibi Türkiye nin en önemli ihraç ürünlerinin içerisinde olduğu taş çekirdekli meyve üretimindeki artış %12 dir (Anonim, 2014). Türkiye, meyve üretiminde kendi ihtiyacını karşılayıp ihracat yapacak düzeye gelmiş (Kaşka ve ark., 2005) olup, çalışmanın yapıldığı bölge olan Çivril ilçesinin içinde bulunduğu Güney Ege Bölgesi (Aydın, Denizli, Muğla) kaliteli olarak yetiştirilen meyvelere sahiptir. Bu meyvelerin yanı sıra turunç, badem, elma, mandalina ve portakal üretiminde de çok önemli bir yere sahiptir (Kıyak, 2009). Meyvecilik sektörünün karşı karşıya kaldığı önemi sorunlardan birisi ise bilinçsiz ilaç kullanım sorunudur. Ülkemizde kullanılan ilacın %40'ı pamuk ve hububatta kullanılmakla birlikte bu ilaçlar genellikle insektisitlerden oluşmaktadır. Ayrıca meyvelerde %27, sebzede ise %16 tarım ilacı kullanılmaktadır (Dağ ve ark., 2000). Çalışmanın yapıldığı Denizli ili Çivril ilçesinin %80 i tarımla uğraşmaktadır. Tarım ürünleri potansiyeli yüksek olan ilçede gelir kaynağının büyük bölümünü meyve üretimi oluşturmaktadır (Anonim, 2014). Bu meyveler arasında şeftali önemli bir yere sahiptir. Çivril ilçesinde üretimi yıldan yıla artan şeftalinin anavatanı Doğu Asya ve Çin dir. USDA verilerine göre Dünya şeftali üretimi 2015 yılında 20,5 milyon ton a ulaşmıştır (USDA, 2016) yılı FAO verilerine göre ise, Çin ton üretim ile Dünya şeftali üretiminin %55.10 ini üretirken Türkiye ton şeftali üretimiyle toplam üretimde %2.95 ile pay ile Dünyada 6. sırada yer almaktadır (FAO, 2016). Denizli ili 2015 yılı istatistiklerine göre da alanda, ton şeftali üretimi ile Türkiye de 5. sırada yer almaktadır (Çizelge 1). Çizelge 1. Türkiye de 2015 yılı şeftali üretiminde önemli iller ve üretim miktarları (TÜİK, 2016) İller Toplu meyveliklerin alanı (dekar) Üretim (ton) Yüzde (%) Bursa Çanakkale Mersin İzmir Denizli Bilecik Antalya Adana Aydın Araştırmanın yapıldığı Çivril ilçesi ise Denizli ilinde hem şeftali üretim alanı hem üretim miktarı açısından birinci sırada yer almaktadır. (Çizelge 2). İlçede 2015 yılında da alanda şeftali üretimi yapılmış olup ton ürün hasat edilmiştir. Çizelge 2. Denizli ili 2015 yılı şeftali üretiminde önemli ilçeler ve üretim miktarları (TÜİK, 2016) İlçeler Toplu meyveliklerin alanı (dekar) Üretim (ton) Yüzde (%) Çivril Honaz Sarayköy Pamukkale Diğer

3 İlçenin tarımsal üretiminde ve ilçe ekonomisinde önemli bir rolü olan şeftali üretimi esnasında birçok hastalık, zararlı ve yabancı ot etmeni ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Bu zararlılarla mücadelede kullanılan kimyasal ilaçların kalıntı (ürüne, toprağa, suya, havaya) bırakması ve direk olarak canlılar tarafından kullanılması akut ve kronik zehirlenmelere neden olmaktadır. Pestisit kullanım miktarının (insektisit, fungisit ve herbisit) artması doğal dengenin bozulmasına ve çevre kirliliğinin artmasına sebep olmaktadır. Son ilaçlama ile hasat arasında geçmesi gereken süreye uyulmaması durumunda ise insan sağlığı tehlikeye girmekte ve artan zararlı populasyonuna karşı sürekli yapılan kimyasal mücadele faydalı böcekleri olumsuz etkilemektedir. Tarım alanında kullanılan kimyasalların su ekosistemi ve yeraltı sularına ulaşmasıyla ciddi kirlenmeler olmaktadır. Ayrıca üreticilerin yoğun ve bilinçsiz ilaç kullanımının doğaya, balıklara, kuşlara, memelilere ve doğal düşmanlara olumsuz etkileri olduğu bilinmektedir (Delen ve ark., 2005;Yeşil ve Öğür, 2011; Kara ve ark., 2002). Bu olumsuz etkilerine rağmen pestisitler, ekonomik üretimin verimli olabilmesi için sıklıkla kullanılmaktadır. Pestisitlerin en çok Fransa, Japonya ve Almanya da kullanıldığı; ülkemizde ise bu üç ülkeye göre daha az kullanılmasına rağmen Eğe ve Akdeniz bölgesinde kullanılan tarımsal ilaç miktarı bu ülkeler düzeyine yaklaştığı bildirmiştir (Durmuşoğlu ve ark., 2010; Canik ve Yüksel, 2012; Delen ve ark., 2005). Tarımsal ilaçların doğru zamanda, doğru miktarda, doğru uygulama yöntemleri ile kontrollü bir şekilde kullanılmasıyla söz konusu zararları en aza indirebilmektedir. Bu çalışmada Denizli ili Çivril ilçesinde şeftali üreticilerin kimyasal ilaç kullanımına yönelik bilgi kaynaklarının ve davranışlarının belirlenmesine çalışılmıştır. 2.MATERYAL VE YÖNTEM Bu çalışmanın ana materyali, Denizli ili Çivril ilçesinde şeftali yetiştiriciliği yapan üreticilerin kimyasal ilaç kullanımına yönelik bilgi kaynakları ve davranışları hakkında hazırlanan anket sorularına verdikleri cevaplardan oluşmuştur. Araştırmada kullanılan anket verileri Ekim-Kasım 2015 dönemine ait olup, konu ile ilgili istatistiki verilerden, ulusal ve uluslararası yayınlardan da faydalanmıştır. Çalışmada GTHB Çivril İlçe Müdürlüğü kayıtları ve uzman görüşleri dikkate alarak 150 adet anket yapılmasına karar verilmiş, anketlerden eksik/sorunlu olanlar çıkarılarak 141 anket üzerinden değerlendirilmiştir. Araştırma alanını temsil edebilecek 8 köy gayeli olarak seçilmiş ve tesadüfi olarak seçilen üreticilerle anket çalışması yapılmıştır. Elde edilen veriler, frekans tabloları ve grafiklerle gösterilerek yorumlanmıştır. 3.BULGULAR VE TARTIŞMA Çalışmanın anketleri Çivril ilçesi merkez mahalleleri ile Çivril e bağlı şeftali üretiminin yoğun olarak yapıldığı köylerde yürütülmüştür. Ankete katılan şeftali üreticilerinin sosyoekonomik özellikleri incelendiğinde ankete katılanların %93.6 sının cinsiyeti erkektir. Yaş grubu olarak ise %2.8 i 25 yaşından küçük, %17.3 ü yaş aralığında, %34.3 ü yaş aralığında, %23.7 si yaş aralığında, %12.6 sı yaş aralığında iken %9.3 ü 65 yaş ve üstündedir. Şeftali üreticileri eğitim durumu bakımından incelendiğinde ise ilköğretim mezunu üreticilerin %54.7 ile en yoğun eğitim grubunu oluşturduğu görülmüştür. Benzer bir çalışmada Konya ilinde çiftçilikle uğraşanların eğitim düzeyinin %55.8 ilkokul mezunu olmak üzere en yüksek oranda olduğunu bildirilmiştir. Çiftçilikle uğraşan kesimin köy ve kasabalarda yoğunlaşması, üniversitelerin şehir merkezlerinde daha çok bulunması; üniversitede eğitim 1371

4 görenlerin ise çiftçilik mesleğini tercih etmemesi yüzünden çiftçilikle uğraşanların eğitim düzeylerinin düşük olduğunu bildirmiştir (Kalıpcı ve ark., 2011). Ailedeki birey sayısı ortalamalarına bakıldığında ise 4-6 kişiden oluşan ailelerin ortalaması %66 ile en yüksek seviyede bulunmuştur. Mesleki deneyim göz önüne alındığında üreticilerin %50.4 ünün 10 yılın altında yeni üreticiler olduğu görülmektedir. Bu üreticilerin %81.6 sı şeftali dışında başka gelirleri olduğunu ifade ederken, %18.4 ü tek geçim kaynaklarının şeftali olduğunu bildirmiştir. Şeftaliden sonra en çok üretilen ürünler arasında %68.09 ile elma ve %24.11 ile ayçiçeği gelmektedir. Anket yapılan işletmelerde 30 dekarın altında arazisi olanların oranı toplam araziler içerisinde %73.7 ile en yüksek seviyededir. Üreticilerin %72.3 ü şeftali üretiminde aile işgücü, %9.5 i yabancı işgücü kullandığını ve %18.2 si ise her iki iş gücünü de kullandığını belirtmiştir. Üreticilerin fidanları %61.1 oranında Çivril den, geri kalanların ise Isparta, Bursa ve Burdur dan temin ettikleri tespit edilmiştir. Ankete katılan üreticilerin yetiştirmek için tercih ettikleri şeftali çeşitleri arasında Monroe %51.06 ile ilk sırada yer alırken bunu sırasıyla Elegant Lady, Hale ve Gloven çeşitlerinin izlediği tespit edilmiştir (Şekil 1). 60 Yüzde (%) Monroe Elegant Lady Hale Glohaven Crest Haven Diğer Şeftali Çeşitleri Şekil 1. Ankete katılanların tercih ettikleri şeftali çeşitleri Üreticiler, bir üretim sezonu boyunca zararlının bulunma durumuna göre birden fazla ilaç çeşidi kullandıklarını bildirmişler ve en sık kullandıkları kimyasalları göztaşı, insektisit ve fungisit olarak sıralamışlardır yılları arasında tüm tarımsal ilaçların üretim ortalaması %37 ile insektisit, %28 ile fungisit, %25 ile herbisit, %2 ile akarisit ve %8 ile diğer kimyasal maddelerden oluştuğu bildirilmiştir (Yüksel ve Canik, 2011). Şeftali üreticilerin %27.1 i fungisit ve göz taşını aynı sezonda kullandığını; %18 i fungisit, göztaşı ve insektisit aynı sezonda kullandığını bildirmiştir. En az kullanılan kimyasal grubu ise herbisitler oluştururken, yabancı otlarla mücadelede daha çok çapalama yöntemiyle mücadele edildiği belirlenmiştir. Benzer sonuçlar Demircan ve Aktaş (2004) ın Isparta ili elma üreticileri ile yaptıkları çalışmada da görülmektedir. Çalışmada üreticilerin %78.44 ünün insektisit, %14.11 inin fungisit, %7.78 inin akarisit kullandığı tespit edilmiştir. Benzer olarak Demircan ve Yılmaz (2005) elma üreticileri ile yaptıkları çalışmada %74.32'sinin fungisit, %23.43'ünün insektisit ve %2.25'inin akarisit kullandığını belirlemişlerdir. Yine Öğüt ve Küçüköner (2008) Isparta ilinde en çok kullanılan tarımsal ilaçların kullanım sıklığına göre sırasıyla insektisit, fungisit ve akarisit olduğunu bildirmektedirler. Ankete katılan şeftali üreticilerinin %.91.8 inin kireç veya göztaşı uygulaması yaptığı saptanmıştır. Şeftali üreticilerinin %43 ü yılda 1-5, %50 si 6-11, %7 si ise 11 den fazla sayıda ilaçlama yaptığını bildirmiştir. Örnek (2008) bağ alanlarında yaptığı çalışmada en az ilaçlama yapan üreticinin 6, en fazla ilaçlama yapan üreticinin 18, ortalama ilaçlama sayısının ise 10 civarında olduğunu bildirmiştir. Ankete katılan şeftali üreticilerinin ilaçlama zamanına karar vermede tek bir kriter yerine birden fazla kriteri göz önünde bulundurdukları tespit edilmiştir. Bununla birlikte %65.25 i ilanları takip ederek ilaçlama yöntemine karar verdiğini bildirmiştir. Bunu sırasıyla hastalık ve 1372

5 zararlı görülmeden önce ve hastalık ve zararlı görüldükten sonra ve bir başkası ilaçlama yaptıktan sonra cevapları takip etmektedir (Şekil 2). Gedikli ve ark., (2015) çeltik, mısır ve buğday üreticileri ile yaptıkları çalışmada ilaçları temin etme zamanlarını %70.7 oranında zararlı görülmeye başladığında, %10.1 oranında ilaçlama takvimine göre, %7.08 oranında vejetasyon başladığında, %6.06 oranında ise ilaçlama takvimine göre seçtiklerini bildirmiştir. Kızılaslan ve Somak (2013), tarımsal mücadeleye başlama kriteri olarak üreticilerin %40 ının hastalık ve zararlı ilk görüldüğünde, %38.57 si yetkili teknik personelin önerisi doğrultusunda karar verdiğini bildirirken, bunları sırasıyla rutin ilaçlama programı kullanma ve belirli bir programı dikkate almadan ilaçlamaya karar verme cevapları gelmiştir. Şekil 2. Ankete katılan şeftali üreticilerinin ilaçlama zamanını belirleme yöntemleri Şeftali üreticilerinin büyük bir kısmı (%91.49) tarım ilaçlarının pahalı olduğunu ifade etmişlerdir. Tücer ve ark., (2004) yaptıkları çalışmada üreticilerin %46.98 inin fiyatları yüksek bulduğunu bildirmiştir. Şeftali üreticilerinin %87.2 sinin ilaçları tarımsal ilaç bayilerinden, %7.1 i Tarım Kredi Kooperatifinden, %3.5 i Ziraat Odasından temin ettiklerini bildirmiştir. Benzer bir şekilde, Kızılaslan ve Somak (2013) çalışmasında da üreticilerin %91.43 ünün ilaçları tarımsal ilaç bayilerinden aldığını tespit etmişlerdir (Şekil 3). Şekil 3. Ankete katılan şeftali üreticilerinin tarım ilaçları tedarik ettikleri yerler (%) Üreticilerin tarım ilaçlarını seçerken en fazla dikkate aldığı bilgi kaynağı %56.03 ile zirai ilaç bayileri olurken, GTHB Tarım İl ve İlçe Müdürlüğünde çalışan teknik elemanlarından bilgi alanların oranı %30.5 olduğu görülmektedir (Çizelge 3). Kendi bilgi, tecrübe ve deneyimlerinden faydalananların oranı ise %16.31 olarak saptanmıştır. Benzer bir sonuç olarak 1373

6 Konya ilinde çiftçiler ile yapılan bir çalışmada, üreticilerin kullanacakları tarımsal ilaç seçiminde en çok (%35.8) ilaç bayilerinden faydalandıkları bildirilmiştir (Kalıpcı ve ark., 2011). Ankete katılan şeftali üreticilerinin %74.47 sinin ilaç seçimini hastalık ve zararlılara etki derecesine göre yaptığı görülmektedir (Çizelge 4). Çizelge 3. Tarımsal ilaç seçerken danıştıkları kişi veya kurumlar İlaç seçerken kimlerin etkili olduğu Yüzde (%) Tarımsal ilaç bayileri Tarım il ve ilçe müdürlüğü teknik elemanları Kendi bilgi, tecrübe ve deneyimleri Dost ve akrabalar 4.97 Diğer 2.13 İnternet-Medya 0.71 Toplam * *Anket katılımcıları birden fazla cevap vermiştir. Çizelge 4. Anket katılımcılarının tarımsal ilaç seçimine etki eden faktörler Tarımsal ilaç seçimine etki eden faktörler Yüzde (%) Hastalık ve zararlılara etki derecesi Tanınmış bir ilaç olması Fiyatının ucuzluğu 6.38 Diğer 4.26 Toplam Yine ankete katılan şeftali üreticilerinin %69.5 i kullandıkları ilacın ruhsatlı olup olmadığına dikkat ettiğini, %70 i ilaç kullanımı ile ilgili talimatları okuduğunu ve %81.43 ü son ilaçlama ile ürün toplama arasında geçen süreye dikkat ettiğini bildirmiştir. Kullandıkları ilaçların kullanım zamanını ve miktarını not edip etmedikleri sorulduğunda %53.9 u not ettiğini, %26.95 i not etmediğini %19.15 i ise bazen not ettiğini bildirmiştir. İlaç kullanırken %63.7 si maske kullandığını, %59.6 sı tülbent veya örtü kullandığını ve %59.57 si ise özel bir iş kıyafeti giydiğini bildirmiştir. Turunçgil üreticileri ile yapılan bir çalışmada, üreticilerin %70 inden fazlası ilaçların ruhsatlı olup olmadığına, son ilaçlama ile ürün toplama arasında geçen süreye dikkat ettiklerine, kullandıkları ilacın kullanım zamanı ve miktarını not ettiklerini bildirmiştir. Yine aynı çalışmada üreticilerin %61 i ilaçlama esnasında maske kullandığını bildirmiştir (Akbaba, 2010). Üzüm üreticileri ile yapılan bir çalışmada ise üreticilerin %45.71 i kesinlikle her kullanımda ilacın ruhsatlı olup olmadığına dikkat ettiğini, %50 si ambalaj üzerindeki talimatları okumaya çalıştığını, %48.57 si ise son ilaçlama ile hasat arasında geçmesi gereken süreye dikkat ettiğini bildirmiştir (Kızılaslan ve Somak, 2013). Ankete katılan şeftali üreticilerinin kullandıkları tarım ilaçlarının insan sağlığına olan etkileri hakkındaki düşünceleri sorulduğunda, %79.29 u ilaçların deride tahriş meydana getirebileceğini, %76.43 ü ilaçların bilinmeyen bazı hastalıklara neden olabileceğini, %72.3 ü ilaçların kısa süreli zehirlenmeler yapabildiğini ve %71.94 ü ilaçların kanserojen etkiye sahip olabileceğini düşündüklerini bildirmiştir. Genel olarak üreticilerin %70 inden fazlası tarımsal ilaçların insanlar üzerinde olumsuz etkileri olabileceğini düşünmektedir. Üreticilere kullanılan tarımsal ilaçların çevreye ve diğer canlılara olan etkileri ile ilgili soruya alınan cevaplar analiz edildiğinde, üreticilerin %62.96 sı tarımsal ilaçların akarsu ve göllerde kirlilik yapabileceğini, %64.74 ü yararlı böceklere veya arılara zararlı olabileceğini, 1374

7 %58.28 i kuşlara zararlı olabileceğini, %55.39 u sürüngenlere zararlı olabileceğini, %53.24 ü ise memelilere zararlı olabileceğini düşündüklerini bildirmiştir. Yapılan benzer bir çalışmada, kullanılan tarımsal ilaçların çevreye zararlı olup olmadığı sorusuna; üreticilerin %55.8 i evet çevreye zararlıdır, %35.6 sı hayır zararlı değildir şeklinde cevap verdiği bildirilmiştir (Ertürk ve ark. 2012). Kullandıkları ilaçları nerede depoladıkları sorulduğunda, özel bir dolapta diyenlerin oranı %38.3 iken, evin herhangi bir yerinde diyenlerin oranı %10.6 olarak belirlenmiştir. Kızılaslan ve Somak (2013), bağcılık işletmelerinde kullanılan tarımsal ilaçlar hakkında üreticilerin bilinç düzeylerini belirlemek için yürüttükleri çalışmada, üreticilerin %85.71 inin ilaçları özel bir dolap ya da depoda muhafaza ettiğini, %10 unun evin herhangi bir yerinde muhafaza ettiğini ve %4.29 unun ise hiç dikkat etmediğini bildirmiştir. Ankete katılan şeftali üreticilerinin %45 i kullanıldıktan sonra artan ilaçlı suyu boş bir araziye püskürttüğünü, %36.4 ü bahçenin bir kenarına boşalttığını, %2.1 i sulama kanalına veya akarsuya boşalttığını, %4.3 ü ise kanalizasyona döktüğünü bildirmiştir. Ankete katılan şeftali üreticilerinin %39 u kullanıldıktan sonra boş ilaç kutularını çöp kutusuna attığını, %39 u yakarak imha ettiğini bildirmiştir (Çizelge 5). Demirci ve ark., (2005) Ankara ili Ayaş ve Nallıhan ilçeleri domates ekiliş alanlarında yürüttükleri çalışmada boş ilaç ambalajlarının imhası konusunda, üreticilerin gelişi güzel hareket ettiğini, üreticilerin %55.56'sının ilaç ambalajlarını toprağa gömdüğünü, %22.22'sinin yaktığını, %11.11'inin dere ve akarsulara attığını, %5.56'sının çöpe attığını ve %5.56'sının ise ambalajları yıkayıp tekrar kullandığını bildirmiştir. Tücer ve ark. (2004) çalışmalarında boş ilaç kutularının %60.54 ünün atıldığını %19 unun gömüldüğünü, %15.48 inin yakıldığını ve %4.98 inin yeniden kullanıldığını bildirmiştir. Isparta ili Eğirdir ilçesinde yapılan benzer bir çalışmada (Bal ve İlhan, 2013) üreticilerin %24 ünün tarımsal ilaç ve gübre kutularını yaktığını, %17 sinin toprağa gömdüğünü belirlemişlerdir. Çizelge 5. Boş ya da kullanılmayan ilaç kutularının durumu Boş ilaç kutuları Yüzde (%) Çöp kutusuna atıyorum 39.0 Yakarak imha ediyorum 39.0 Şeftali bahçesinde uygun bir yere atıyorum 14.2 Diğer 6.4 Sulama kanalına atıyorum 1.4 Toplam Ankete katılan şeftali üreticilerine tarımsal ilaç kullanımında en önemli sorunlarının ne olduğu sorulduğunda %31.2 si kullandıkları kimyasalların etkisinin az olduğunu düşündüklerini; %28.4 ü ilaçların pahalı olduğunu düşündüklerini, geriye kalan %40.4 ü ise mazot pahalılığı, ilçe tarım müdürlüğünün duyurularının yetersiz olduğu ya da iş gücünün zor olduğu gibi sorunlarının olduğunu bildirmişlerdir. Son olarak, ankete katılan şeftali üreticilerinin %51.06 sı devletten ilaç fiyatlarının düşürülmesini, %30.5 i çiftçiye maddi destek verilmesi, %18.43 ü ilaç etkilerinin arttırılması gerektiğini, %17.02 si ise GTHB Tarım İl ve İlçe Müdürlüklerinin ya da tarım danışmanlarının üreticiye daha çok bilgilendirme yapması gerektiği görüşünde oldukları tespit edilmiştir. 1375

8 4. SONUÇLAR Denizli ili Çivril ilçesinde şeftali üreticilerinin kimyasal ilaç kullanımına yönelik bilgi kaynaklarının ve davranışlarının belirlenmesine yönelik yapılan bu çalışmada tespit edilen bulgular, sonuçlar ve sorunların çözümüne yönelik öneriler aşağıdaki gibi özetlenebilir; Şeftali üretimi, Çivril ilçesindeki üreticiler için önemli bir ekonomik kazanç kaynağı olup, üretim esnasında hastalık, zararlı ve yabancı ot etmeni önemli ürün kaybına neden olmakta, kullanılan ilaçların kalıntı bırakmasından dolayı insanlar da olumsuz etkilenmektedir. Şeftali üreticilerinin %56.03 ü tarım ilaçlarını seçerken tarımsal ilaç bayilerinden önerisini dikkate aldıklarını bildirmiştir. Yeniliklerin üreticilere ulaştırılmasında bu iletişim kanalı kullanılabilir. İlaç bayilerinin reçete yazma ve bilinç düzeyinin yüksek olması bu noktada önemlidir. Yine üreticilerin %65.25 i kimyasal ilaçlamaya karar vermede duyuruları takip ettiğini bildirmiştir. Bu durumda ise GTHB Tarım İl ve İlçe Müdürlüklerinin doğru zaman, doğru ilaçlama yöntemi ve etkili doz gibi duyuruları önem arz etmektedir. Üreticilerin %81.43 ü son ilaçlama ile ürün toplama arasında geçen süreye dikkat ettiğini ifade etmiştir. Bu oran küçümsenemeyecek kadar yüksek olsa da kimyasal zehirlenmeler tolere edilemeyeceği için üreticilerin daha çok bilgilendirilmesi gerekmektedir. Üreticilerin %45 i artan ilaçlı suları boş bir araziye püskürtürken, %39 u ise boşalan ilaç kutularını genel çöp kutularına attığını belirtmiştir. Bu sonuçlar üreticilerin tarımsal ilaç kullanımında çok bilinçli davranmadıklarını göstermektedir. Bu konuda çiftçileri bilinçlendirme ve teşvik etmeye yönelik eğitim ve yayım çalışmaları yaygınlaştırılmalıdır. Üreticiler tarımsal ilaçların yanlış kullanımının çevreye ve insan sağlığına olumsuz etkisi olduğunu bilmelerine rağmen, tarımsal ilaç kullanımında ve ilaç kutularının geri dönüşümünde eksik bilgiye sahip oldukları veya yanlış uygulamalarda bulundukları tespit edilmiştir. Bu yüzden devletin, tarımsal ilaç bayilerinin ve sivil toplum kuruluşlarının bilinçli ilaç kullanımının yaygınlaştırılması için daha fazla ve daha etkin çalışmalar yapmasının Denizli ili Çivril ilçesi şeftali üreticilerinin ilaç kullanımı üzerinde olumlu etki yapacağı açıktır. 1376

9 KAYNAKLAR Akbaba, B. Z.,2010. Adana İli Turunçgil Yetiştiriciliği ve İnsektisit Kullanımının Değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilimdalı Yüksek Lisans Tezi. Adana. Anonim, Bitkisel Üretim Özel İhtisas Komisyon Raporu. Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı Ankara. Bal, T.,İlhan, F Awareness Analysis of Producers on Recycling of Agricultural Pesticide and Fertilizer Packages: Case of Isparta Province. Fresenius Environmental Bulletin. PSP Volume 22 No 4b.Pages Germany. Canik F., Yürekli Yüksel. N., Gıda Güvenliği ve Pestisitler TEPGE Bakış Sayı: 14, Nüsha: 4 Dağ, S., Akçay, T., Gündüz, A., Kantarcı, M., Şişman, N., Türkiye de Tarım İlaçları Endüstrisi ve Geleceği. Türkiye Ziraat Mühendisliği V. Teknik Kongresi, Ocak TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Ankara Delen, N., Durmuşoğlu, E., Güncan, A., Güngör, N., Turgut, C., Burçak, A Türkiye'de Pestisit Kullanımı, Kalıntı ve Duyarlılık Azalışı Sorunları Türkiye Ziraat Mühendisliği 6. Teknik Kongresi, 3 7 Ocak 2005, Demircan, V., Aktaş, A.R., 2004.Isparta İli Kiraz Üretiminde Tarımsal İlaç Kullanım Düzeyi ve Üretici Eğilimlerinin Belirlenmesi. Tarım Ekonomisi Derneği Dergisi, Sayı:9, s.51-65, İzmir. Demircan, V., Yılmaz, H., Isparta İli Elma Üretiminde Gübre Kullanım Düzeyi ve Masrafının Belirlenmesi, Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, cilt:20, sayı:3, , Adana Demirci, F., Erdoğan, C. ve Tatlıdil, F.F Ankara İli Ayaş ve Nallıhan İlçelerinde Domates Üretim Alanlarında Zirai Mücadele Uygulamaları. Tarım Bilimleri Dergisi, 11(4) Durmusoğlu, E., Tiryaki, O.,Canhilal, R., 2010.Türkiye'de Pestisit Kullanımı, Kalıntı ve Dayanıklılık Sorunları, VII. Türkiye Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Ankara, Bildiriler Kitabı 2: Ertürk Y. E., Bulak Y., Uludağ A.,2012 "Iğdır İli Tarım İşletmelerinin Zirai Mücadele Uygulamalarında Çevreye Duyarlılıkları.", Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, cilt.1, ss FAO, 2016, Food and Agriculture Organization. [Erişim tarihi: ] Gedikli, O. A.S. Uzundumlu, G. Tozlu., Mısır Üretiminde Kimyasal İlaç Kullanımını Etkileyen Faktörlerin Analizi: Samsun İli Örneği. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, s: 1-10 Kalıpçı, E., C. Özdemir & H. Öztaş, Çiftçilerin pestisit kullanımı İle ilgili eğitim ve bilgi düzeyi ile çevresel duyarlılıklarının araştırılması. TÜBAV Bilim Dergisi, 4(3): Kara, E., Pırlak, U., Arlı, A. ve Doğan, E.,2002. Niğde İlinde Bazı Tarımsal Bitkilerde Kullanılan Pestisitlerin Araştırılması. Ekoloji dergisi. 11: 42 s Kaşka, N., M. Güleryüz, M. Kaplankıran, S. Kafkas, S. Ercişli, A. Eşitken, R. Aslantaş ve E. Akçay, Türkiye meyveciliğinde üretim hedefleri. Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi, Ankara 1377

10 Kıyak, Güney Ege Bölgesinde Meyve Üretimi, İlçelerin Performansları Ve Çiftçinin Eline Geçen Fiyatlar. Güney Ege Kalkınma Ajansı Raporları. Kızılaslan N., Somak E Tokat İli Erbaa İlçesinde Bağcılık İşletmelerinde Tarımsal İlaç Kullanımında Üreticilerin Bilinç Düzeyi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi. (4): Öğüt, S., Küçüköner, E Isparta ve Çevresinde Tarımsal Üretimde Kullanılan Önemli Tarım İlaçları (Pestisitler). Türkiye 10. Gıda Kongresi Atatürk Ü. Erzurum. Örnek, H., 2008 Ege Bölgesi Bağlarından Elde Edilen Yaş ve Kuru Üzümlerde Bazı Pestisit Kalıntılarının ve Risk Durumunun Araştırılması., Adnan Menderes ünv., Fen Bilimleri Ens. Yüksek Lisans tezi.70s. Tücer A., Polat İ., Küçüker M., Özercan A., Manisa - Saruhanlı Bağlarında Tarımsal İlaç Uygulamalarındaki Sorunların Saptanması, Anadolu, J. of AARI,14 (1), TUİK, [Erişim Tarihi ] USDA, Fresh Peach/Nectarine 2015/16 Highlights. Fresh Peaches and Cherries: World Markets and Trade. USA. Yeşil, S.; Öğür, E.,2011. Zirai Mücadelede Pestisit Kullanımının Türkiye Ve Konya Ölçeğinde Değerlendirilmesi Ve Pestisit Kullanımının Olası Sakıncaları. I. Konya Kent Sempozyumu, Kasım Yürekli Yüksel, N., Canik, F., Türkiye de Tarım İlaçları Kullanımı TEPGE Bakış Nüsha: