GEBELİK KOLESTAZI Ro t h MM, Am J Clin Dermatol, 2011

Transkript

1 GEBELİK KOLESTAZI PROF. DR. SEBİHA ÖZDEMİR ÖZKAN KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM AD. PERİNATOLOJİDE GÜNCEL KONULAR, 18 EKİM 2014, KOCAELİ

2 GEBELİK KOLESTAZI Roth MM, Am J Clin Dermatol, 2011

3 GEBELİK KOLESTAZI Gebeliğe özgü karaciğer hastalığı 2-3. trimester Genel pruritus, ciltte döküntü yok Viral hepatitten sonra gebelikte 2. en sık sarılık nedeni Doğumdan sonra hızla düzelir Artmış perinatal morbidite-mortalite Preterm eylem, fetal distres, ani intrauterin ölüm, postpartum kanama DİKKAT!!!!!!!!!!!!!!!! Saleh et al, J Women s Health, 2007 Arrese et al, Ann Hepatol, 2006

4 EPİDEMİYOLOJİ Avrupa % Güney Amerika (Şili, Bolivya) % İskandinavya (İsveç) %1.5 İngiltere %0.7 Pakistan %1.46 >35 yaş Multipl gebelik, ailevi (%16) Önceki gebeliklerde kolestaz öyküsü Savander et al, Gut, 2003 Glantz et al, Hepatology, 2004 Mullally et al, Obstet Gynecol Surv, 2002

5

6 ETİYOLOJİ VE PATOGENEZ

7 GENETİK Ailevi olgular, bazı etnik gruplarda rastlanması (Mapuche Indians) ve ICP li olguların nullipar kızkardeşlerinde ve erkek kardeşlerinde östrojen verilmesine yanıt Bilier transport proteinleri ile igili mutasyonların varlığı Oude et al, Gastroenterology, 2006 Arrese et al, Ann Hepatol, 2006

8 GENETİK Sekse bağlı dominant geçiş Holtz et al, Gastroenterology, kromozomun p23 bölgesinde ICP ile ilişkili gen Heinonen et al, Scand J Gastroenterol, 2001 ATP-cassette transporter B4 (ABCB4) veya multidrug resistant protein-3 (MDR3), ATP8B1, BSEP (ABCB11) olarak bilinen fosfolipid transporter, aminofosfolipid transporter larında ve safra tuzu eksport pompasında mutasyonlar Milkiewics et al, Scand J Gastroenterol, 2003 Floreani et al, Aliment Pharmacol Ther, 2006

9 GEBELİK KOLESTAZI- PATOGENEZ

10 HORMONAL ICP, östrojenlerin maksimuma ulaştığı 3. trimesterin hastalığı Östrojenlerin daha yüksek düzeyde olduğu multipl gebeliklerde ICP nin prevalansı 5 kat fazla ICP, yüksek östrojen içerikli OKS kullananlarda gelişen kolestatik duruma benzer Lucena et al, Gastroenterology, 2003 Pauli-Magnus et al, Pharmacogenetics, 2004

11 HORMONAL Deneysel olarak hayvanlara östrojen derivatiflerinin verilmesi Na/Taurokolik asit kotransporting polipeptid (BSEP) ve multidrug resistance associated protein-2 gibi spesifik transporter proteinlerin ekspresyonunda veya fonksiyonundaki anormalliklerle ilişkili olarak kolestaz gelişimine neden olmakta Genetik olarak yatkın kişilerde yüksek östrojen düzeyi safra asitlerinin sülfatlanmasını ve transportunu engelleyebilir Arrese et al, J Hepatol, 2003 Saleh et al, J Women s Health, 2007

12 HORMONAL Progesteron metabolitlerinin BSEP in trans-inhibisyonunu uyardığı gösterilmiş ICP li olgularda sülfatlanmış progesteron metabolitlerinin safraya atılmasında selektif defekt Steroid sülfatlarının safraya atılmasının regülasyonunda görev alan kanaliküler transporter lardaki genetik polimorfizme bağlı defekt Vallejo et al, J Hepatol, 2006 Reyes et al, Ann Med, 2000

13 GEBELİK KOLESTAZI- PATOGENEZ

14 ÇEVRESEL Kış mevsimi, uzun zincirli monoansature yağ asitleri erusik asit, çinko, bakır, selenyum Reyes et al, J Hepatol, 2000 Humberto et al, Hepatol, 2000

15

16 GEBELİK KOLESTAZI GEBELİK DIŞINDA PROBLEM YARATMAYAN HAFİF DÜZEYDE FONKSİYON BOZUKLUĞU GÖSTEREN KANALİKÜLER TRANSPORTERLARIN SEKRETUAR KAPASİTESİ GEBELİKTE ARTAN SEKS HORMONLARININ ETKİSİ İLE AŞILINCA ICP NİN KLİNİK SEMPTOMLARI ORTAYA ÇIKAR Saleh et al, J Women s Health, 2007

17 MATERNAL ETKİLER Safra tuzları ciltte sinir uçlarında birikiyor, safra tuzları hepatositlerde birikerek pruritojenik maddeler salınmasına yol açar Khandelwal et al, Dig Dis Sci, 1994

18 FETAL ETKİLER Maternal safra asitlerinin yüksekliği, plasentadan fetustan anneye safra asitlerinin transportunun bozulması, immatür hepatik transport sistemleri Fetus kolik asit ekskresyonunu yapamıyor ICP olgularında amniosta, kordon kanında, mekonyumda kolik asit Rodriguez et al, Gut, 1999 ARTMIŞ SAFRA ASİTLERİ FETUSA TOKSİK Fagan et al, Clin Liver Dis, 1999 Macias et al, Hepatol, 2000

19 FETAL ETKİLER Artmış safra asitlerinin myometrial kontraktiliteye etkisi var, artmış oksitosin biyoaktivitesi- PRETERM EYLEM Sıçan ve koyun çalışmalarında kolik asit uygulaması ile myometrial kontaktilitede doza-bağımlı artış tespit edilmiş- PRETERM EYLEM Rioseco et al, Am J Obstet Gynecol, 1994 Mulllaly et al, Obstet Gynecol Surv, 2002

20 FETAL ETKİLER Plasentada uyarılmış oksidatif strese bağlı İNTRAUTERİN ÖLÜM, FETAL KARDİOMYOSİT FONKSİYONLARININ BOZULMASI Neonatal rat kardiyomyositlerde fetal serumda artmış taurokolik asit düzeyi FETAL DİSRİTMİ VE ANİ İNTRAUTERİN ÖLÜMLE ilişkili Gorelik et al, Clin Sci, 2002 Williamson et al, Clin Sci, 2001 Germain et al, Am J Obstet Gynecol, 2003 Perez et al, J Hepatol, 2005 Williamson et al, Clin Sci, 2001

21 FETAL ETKİLER ICP olgularının fetal otopsilerinde plevrada, perikardiumda, adrenal bezlerde akut anoksi, peteşiler mevcut Kronik anoksi yok Mekonyumla boyanma sık IUGR, Doppler bozuklukları, kronik plasental yetmezlik yok Lammert et al, J Hepatol, 2000

22 FETAL ETKİLER Koyun çalışmalarında kolik asit infüzyonu mekonyum pasajına neden oluyor, mekonyum umbilikal ven konstriksiyonuna ve umbilikal akımda azalmaya yol açıyor Safra asitlerinin in vitro ortamda insan plasental koryonik venlerinde vazokonstriksiyon yaptığı gösterilmiş Brites et al, Eur J Obstet Gyncel&Reprod Biol, 1998 Sepulveda et al, Eur J Obstet Gynecol&Reprod Biol, 1991

23 TANI- KLİNİK ÖZELLİKLER Özellikle 30. gebelik haftasından sonra ortaya çıkan giderek şiddetlenen önce el içi, ayak tabanlarından başlayarak tüm vücuda yayılan kaşıntı Doğumdan 48 saat sonra rahatlıyor Cilt döküntüsü yok, ekskoriasyon Sarılık %14-25 (konjuge hiperbilirubinemi) Pruritustan 1-4 hafta sonra Jenkins et al, Ann Pharmacother, 2002 Kondrackiene et al, Gastroenterology, 2005

24 TANI KLİNİK ÖZELLİKLER İnsomnia, yorgunluk, halsizlik, anoreksi, epigastrik hassasiyet, stetorea, koyu idrar TANI DİĞER KOLESTAZ VE KARACİĞER HASTALIKLARININ DIŞLANMASI İLE KOYULUR KC biyopsisi, pruritus yokluğunda sarılık, semptomlar 20. gebelik haftasından önce ise, postpartum 8 haftadan daha uzun süre geçtiği halde serum bilirubin düzeyleri normale dönmedi ise endike olabilir. Kenyon et al, Br J obstet Gynecol, 2002 Walker et al, Ann Clin Biochem, 2002

25

26 LABORATUVAR BULGULARI Artmış LDL, glutatyon-s-transferaz düzeyleri Brites et al, Ann Hepatol, 2002 Dann et al, Obstet Gynecol, 2006 Dann et al, Hepatology, 2004

27

28 GEBELİK KOLESTAZI TANI 3.TRİMESTERDE GELİŞİR CİLT LEZYONLARI OLMAKSIZIN PRURİTUS LABORATUVAR BULGULARI ICP semptomları doğumdan sonra hızla yokolur SARILIK EŞLİK EDEBİLİR Artmış safra asitleri ve kc. enzimleri Diğer tanıların dışlanması Laboratuvar bulguları da doğumdan sonra 4 hafta içinde normale döner.

29

30 SARILIĞIN EŞLİK ETTİĞİ GEBELİK KOLESTAZI OLGULARINDA AYIRICI TANI

31

32 KLİNİK YÖNETİM-MATERNAL Pruritus ve sarılık doğumdan kısa süre sonra yokolur Kc fonk. testlerinin (safra asitleri ve enzimler) postnatal kontrolü (1 ay içinde normalleşmeli) Emzirme kontrendike değil, ICP öyküsü olan olgularda kc enzimleri normale döndükten sonra düşük dozlu OKS kullanılabilir, pruritus ve kolestaz gelişirse ilaç kesilir REKÜRRENS ORANLARI %45-70 Saleh et al, J Women s Health, 2007

33 KLİNİK YÖNETİM-FETAL Abort ve malformasyon oranları artmıyor, doğum ağırlıkları gestasyonel yaşla uyumlu Mekonyumla boyanma (%25-45), Akut fetal distres (%22), preterm doğum (%44), intrauterin fetal ölüm (%2), tedavi edilmezse perinatal mortalite % kat artmış ölü doğum, intrapartum fetal distres, preterm eylem McDonald et al, J Gastroenterol Hepatol, 1999 Mulllaly et al, Obstet Gynecol Surv, 2002 Lammert et al, J Hepatol, 2000

34

35 KLİNİK YÖNETİM-FETAL Testlerin yakından takibi akut fetal distresi ve ölümü engellemez Maternal semptomlar ve bulgular fetal prognoz ile korele değil Tanı sonrası haftalık NST, AFI, UA Doppler, düzenli büyüme-gelişme takibi, haftalık safra asidi, enzim düzeyleri ve pıhtılaşma testleri Serum safra asidi düzeyleri <40µmol/L ise fetal risk artışı yok, ekspektan yönetim Fagan et al, Clin Liver Dis, 1999 Fagan et al, Medical Disorders in Obstetric Practice, 2002 Glantz et al, Hepatology, 2004

36 KLİNİK YÖNETİM-FETAL Haftalık NST ve AFI, 36. haftada transservikal amnioskopi Bazı olgularda regüler amniosentez Doğum hafta sonrasına bırakılmamalı Sarılıklı ağır olgularda, serum safra asitlerinde progresif yükselme ve fetal distres şüphesi varsa 36. haftada veya daha erken doğum Roncaglia et al, Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol, 2002 Fisk et al, Br J Obstet Gynecol, 1998 Mullaly et al, Obstet Gynecol Surv, 2002

37 KLİNİK YÖNETİM-FETAL Lammert et al, J Hepatology, 2000 Ağır olgularda, stetorea varsa protrombin zamanının kontrolü Amaç safra asitlerini azaltmak, gebeliği uzatmak, fetal riskleri ve maternal semptomları kontrol etmek

38 GEBELİK KOLESTAZI-AKTİF YÖNETİM Royal College of Obstetricians and Gynecologists. Obstetric Cholestasis:Green-top Guideline no.43. London:RCOG, 2011 ICP Lİ OLGULARIN AKTİF YÖNETİMİNİ DESTEKLEYEN KANIT YOK ICP Lİ OLGULARDA AKTİF YÖNETİM YAPILMALI American College of Obstetricians and Gynecologists. Medically late preterm and early term deliveries. Committee Opinion no.560. Obstet Gynecol 2013;121:

39 Henderson et al, AJOG, 2014 Gebelik kolestazında aktif obstetrik yönetimi destekleyen kanıt yok Rutin aktif yönetim protokolü yerine kişiselleştirilmiş yönetim

40 GEBELİK KOLESTAZI- AKTİF YÖNETİM Glantz et al, Hepatology, 2004 Sentiles et al, Hepatology, 2005 Sentilhes et al, Obstet Gynecol,2006

41 FARMAKOLOJİK TEDAVİ Yatak istirahati, hafif sedasyon, düşük yağlı diyet

42

43 UDCA (URSODEOKSİKOLİK ASİT) Beuers et al, Nat Clin Pract Gastroenterol Hepatol, 2006

44 UDCA (URSODEOKSİKOLİK ASİT) Milkiewics et al, J Gastroenterol Hepatol, 2003 Zapata et al, Eur J Obstet Gynecol, 2005

45 UDCA (URSODEOKSİKOLİK ASİT) Mazzella et al, Hepatology, 2001 Brites et al, J Hepatol, 1998

46 UDCA (URSODEOKSİKOLİK ASİT) Brites et al, J Hepatol, 1998 Lammert et al, Curr Treat Options Gastroenterol, 2003

47 KOLESTİRAMİN Jenkins et al, Ann Pharmacother, 2002

48 KOLESTİRAMİN Kondrackiene et al, Gastroenterology, 2005

49 S-ADENOZİL-METİONİN Glutatyon prekürsörü, metil grup vericisi, hormon gruplarının metilasyonunu ve bilier ekskresyonunu gerçekleştirir Nicastri et al, Br J Obstet and Gynecol, 1998 Roncaglia et al, Br J Obstet Gynecol, 2004

50 DEKSAMETAZON Hirvioja et al, Br J Obstet Gynecol, 1992 Glantz et al, Hepatology, 2005

51 FENOBARBİTAL Lammert, J Hepatol, 2000

52 ANTİHİSTAMİNİKLER VİTAMİN K Jenkins et al, Ann Pharmacother, 2002 Sadler et al, Br J Obstet Gynecol, 1995

53 KOÜ-GEBELİK KOLESTAZI OLGULARI Yaş (yıl) Parite (n)(nullipar/multipar) 30 (%46.2) 35 (%53.8) Gestasyonel yaş (hafta) Doğum ağırlığı (g) Doğum şekli (V-C/S) 24 (%36.9) 41 (%63.1) Sigara öyküsü 2 (%3.1) 63 (%96.9) Safra kesesi hastalığı anamnezi 3 (%4.6) 62 (%95.4) Kaşıntı 39 (%60) 26 (%40) TABLO 1- KOÜ GEBELİK KOLESTAZI OLGULARI, n=65, SOSYODEMOGRAFİK VERİLER

54 KOÜ-GEBELİK KOLESTAZI OLGULARI DOĞUM HAFTASI n (%) <28 hafta 0 (%0) hafta 6 (%9.2) hafta 8 (%12.3) hafta 15 (%23.07) hafta 14 (%21.5) hafta 12 (%18.4) hafta 8 (%12.3) hafta 1(%1.5) >41 hafta 1(%1.5) TABLO 2- KOÜ GEBELİK KOLESTAZI OLGULARI, n=65, DOĞUM HAFTASI

55 KOÜ-GEBELİK KOLESTAZI OLGULARI Minimum Maksimum Ortalama AST ALT ALP GGT D. BİLİRUBİN İ. BİLİRUBİN T. BİLİRUBİN Laboratuvar değerlerinin normale dönmesi (gün) Minimum Maksimum Ortalama TABLO 3- KOÜ GEBELİK KOLESTAZI OLGULARI, n=65, LABORATUVAR VERİLERİ

56 KOÜ-GEBELİK KOLESTAZI OLGULARI Preterm doğum 26 (%40) 39 (%60) PROM 2 (%3.1) 63 (%96.9) IUGR 2 (%3.1) 63 (%96.9) GDM 10 (%15.4) 55 (%84.6) Mekonyum pasajı 2 (%3.1) 63 (%96.9) Fetal distres endikasyonu ile C/S 9 (%13.8) 56 (%86.2) APGAR 1. dk <7 9 (%13.8) 56 (%86.2) APGAR 5. dk <7 3 (%4.6) 62 (%95.4) TABLO 4- KOÜ GEBELİK KOLESTAZI OLGULARI, n=65, PERİNATAL SONUÇLAR

57 GEBELİK KOLESTAZI -SONUÇLAR

58 GEBELİK KOLESTAZI -SONUÇLAR

59 GEBELİK KOLESTAZI -SONUÇLAR

60 GEBELİK KOLESTAZI -SONUÇLAR

61