Bölüm 5. İzleme Yöntemleri

Transkript

1 Bölüm 5. İzleme Yöntemleri İzleme Yöntemleri, Kaynak Akışlarının Sınıflandırılması, Kademe Eşikleri, Hesaplama Faktörlerinin Seçilmesi, Emisyon Hesaplamaları

2 5.1 İzleme Yöntemleri İzleme Yöntemleri Kademeye Dayanan Kademeye Dayanmayan Hesaplama Temelli Ölçüm Temelli (SEÖS) Asgari Yöntem Standart Yöntem Kütle Denge Yöntemi PFC Emisyonları CO 2 Emisyonları N 2 O Emisyonları Transfer Edilen CO 2 /Dahili CO 2

3 5.1 İzleme Yönteminin Seçimi İ&R Tebligĭ EK-3 te faaliyetlere o zgu izleme yo ntemleri ac ıklanmısţır. İsļetmenin İ&R Tebligĭ Madde 19 (3) uyarıncao lc u m temelli bir yo ntemi sec medigĭ durumlarda İ&R Tebligĭ EK-3 te yer alan ilgili izleme yo ntemini secȩr. Ancak, so z konusu yo ntemin kullanılmasını teknik olarak elveris li olmadıgĭ durumda ya da basķa bir yo ntemin emisyon verilerinidaha yu ksekdog rulug a ulasţırıldıgĭ durumlarda Bakanlıgă bas vurulur. Bakanlıgĭn uygungo ru s u alınıp alternatif bir yo ntem kullanılabilir.

4 5.1.1 Asgari Yöntem Hesaplama temelli yo ntem altında bir veya daha fazla büyük kaynak akıs ı veyaku c u k kaynak akısļarı ic in en az kademe 1 i uygulamanın ve aynı kaynak akısļarı ile ilgili olarak en az bir emisyon kaynag ı ic in o lc u m temelli yo ntemiuygulamanın teknik olarak uygunolmadıgĭ durumlar

5 5.1.1 Asgari Yöntem İsļetme, ulusal veyauluslararası kabulgo rmu s esḑegĕrstandartlara uygun olarak yıllık emisyonların belirlenmesinde kullanılan buẗu n parametrelerin belirsizliklerini her yıl degĕrlendirip niteledigĭ ve sonucļarı yıllık Elektronik Emisyon Raporuna dahil ettig i durumlar İsļetmenin, so z konusu asgari yo ntemi uygulayarak, bu tün tesis ic in sera gazı emisyonlarının yıllık seviyesine ilisķin toplam belirsizlik es igĭnin kategori A tesisleri ic in %7,5 i, kategori B tesisleri ic in %5,0 i ve kategori C tesisleri ic in %2,5 i as madıgĭnı go sterdig i durumlardır.

6 5.1.1 Asgari Yöntem Karıs ık yakıtların veyamalzemelerin biyokuẗle oranının %97 ye es it veyadaha yu ksekoldugŭ durumlarda veyayakıt veyamalzemenin fosil oranındankaynaklı emisyonmiktarına bag lı olarak, kaynak akıs ının ku c u k kaynak akıs ı olarak nitelendigĭ durumlarda, faaliyet verisini ve ilgili hesaplama fakto rlerini belirlemek ic in, enerji denge yo ntemini dahil ederek asgari yo ntem kullanılabilir. Ancak ilgili degĕr su rekli emisyon o lc u mu vasıtası ile belirlenen emisyonlardan biyokuẗle kaynaklı CO 2 nin c ıkartılması ic in kullanılacaksa bu durum gecȩrli degĭldir

7 5.1.2 Hesaplama Temelli Yöntemler a. Standart Yöntem b. Kütle Denge Yöntemi c. PFC Emisyonları

8 a. Standart Yöntem CO 2 emisyonu, faaliyet verileri ve emisyon faktörü çarpılarak bulunur Yakma kaynaklı emisyonlar ve proses emisyonları için farklı formüller vardır Faaliyet verileri için kullanılacak olan kademeler Tebliğ in EK-2 sinde verilmiştir. Kademe numarası 1 den yukarı doğru çıktıkça faaliyet verisinin belirsizliği düşer.

9 a. Standart Yöntem - Formüller Proses kaynaklı emisyonlar için hesaplama formülü: tco 2 Faaliyet Verisi ton Emisyon Faktörü Dönüşüm Faktörü ton Yanma kaynaklı emisyonlar için hesaplama formülü: Faaliyet Verisi ton Net Kalorifik Değer ( TJ ( Emisyon Faktörü tco 2 TJ Gg ) Yükseltgenme Faktörü

10 b. Kütle Denge Yöntemi Bazı tesislerde kullanılan hammaddelerle emisyonları direk olarak ilişkilendirmek zor olabilir (Örn. Demir çelik tesisleri) CO 2 emisyonu, proses girdilerinin ve proses sonucunda elde edilen ürünlerin karbon (C) içeriği kullanılarak hesaplanır KA i Emisyon = Σ (f FVi Ci) bu formülde; f= 3,664 tco 2 /tc FV: Faaliyet verisi (ton) C: Karbon İçeriği (%) i: Kaynak Akışının numarası

11 b. Kütle Denge Yöntemi Her bir kaynak akışının emisyonu hesaplandıktan sonra, prosesten kaynaklanan toplam emisyon aşağıdaki şekilde hesaplanır: Toplam Emisyon = Σ girdi KA 1, KA 2.. KAn Σ çıktı KA i, KAii.. KAin Kaynak akışı sınıflandırmaları kütle denge yöntemi kullanıldığında çok dikkatli yapılmalıdır.

12 c. PFC Emisyonları Sadece birincil alüminyum üretiminde izlenir Sadece CF 4 ve C 2 F 6 gazları izlenmektedir PFC emisyonları, kanalın toplama verimlilig ini kullanarak kac ak emisyonlardan hesaplanmasının yanı sıra kanaldaki veya bacadaki ( noktasal kaynaklı emisyonlar ) o lc u lebilen emisyonlardan da hesaplanır. İki hesaplama yöntemi vardır Yöntem A: Eğim Yöntemi Yöntem B: Aşırı Gerilim Yöntemi

13 c. PFC Emisyonları-Yöntem A Formüller bu formülde; AED = UWXY ZY[\]\ ^_[\[_]` aübczdeüw CF 4 emisyonları = AED EEF PQR 1000 EEF CF4 = Eğim Emisyon Faktörü = [( [epq R YUV üczy\vzw )/( _WXY ZY[\ ^_[\[_]` aübczdeüw Pr UV Pr Al = Birincil alüminyum yıllık üretimi C 2 F 6 Emisyonları = CF 4 emisyonları F C2F6 F C2F6 = C 2 F 6 ağırlık oranı ( YP g Q h YPQ R ) )]

14 c. PFC Emisyonları-Yöntem B Formüller bu formülde; CF 4 emisyonları = AGK AEA MV Br UV 0,001 AGK= Aşırı gerilim (mv) başına üretilen alüminyumun tonu başına kg CF 4 olarak ifade edilen aşırı gerilim katsayısı (emisyon faktörü) AEA= Zaman x Hedef voltajın üzerindeki voltajın integralinin veri toplama zamanına (süre) bölünmesi olarak belirlenen hücre başına anot etkisi aşırı gerilimi [Mv] MV= Alüminyum üretiminin ortalama mevcut verimi (%) Br Al = Birincil alüminyum yıllık üretimi AEA/MV terimi (Anot etkisi as ırı gerilimi / mevcut verim) ortalama mevcut verim[%] bas ına zaman entegre ortalama anot etkisi as ırı gerilimini [mv as ırı gerilim] ifade eder C 2 F 6 Emisyonları = CF 4 emisyonları F C2F6 F C2F6 = C 2 F 6 ağırlık oranı ( YP gq h YPQ R )

15 c. PFC Toplam Emisyonlarının Hesaplanması PFC Emisyonları = CF 4 emisyonları KIP PQR + (C 2 F 6 Emisyonları KIP PgQh ) bu formülde; KIP= Küresel Isınma Potansiyeli KIP CF4 = t CO 2(eşd) / t CF 4 KIP C2F6 = t CO 2(eşd) / t C 2 F 6

16 5.1.3 Ölçüm Temelli Yöntemler a. CO 2 Emisyonları b. N 2 O Emisyonları c. Transfer Edilen/Dahili CO 2

17 5.1.3 Ölçüm Temelli Yöntemler N 2 O emisyonları ve transfer edilen CO 2 miktarını belirlemek için ölçüm temelli yöntem kullanılır Ayrıca her bir emisyon kaynağı için istenen kademelerin sağlandığı kanıtlanırsa CO 2 için de SEÖS kullanılabilir

18 5.1.3 Ölçüm Temelli Yöntemler-N 2 O Yakıtların yanmasından kaynaklanan N 2 O emisyonları kapsam dahilinde değildir. N 2 O aşağıdaki faaliyetlerde dahil edilir: Nitrik Asit Üretimi AdipikAsit Üretimi Glioksal ve Glioksilik Asit Üretimi Kaprolaktam Üretimi N 2 O Emisyonlarının ölçümü ve raporlanması ile ilgili detaylı bilgi İzleme Planı Kılavuzu Bölümünde verilmektedir

19 5.1.3 Ölçüm Temelli Yöntemler-Transfer Edilen/Dahili CO 2 Ölc u m temelli yo ntem kullanılarak belirlenmek zorundadır. Dahili CO 2 : Bir tesise transfer edilen Dahili CO 2, dogăl gazda, veya yu ksek fırın gazı veya kok fırını gazını ic eren bir atık gazın ic inde olanı da kapsayacak sȩkilde, bahse konu yakıt ic in emisyon fakto rlerine ilave edilir. Tesis -1 (Yönetmelik Kapsamında) 500 t CO 2 Tesis -2 (Yönetmelik Kapsamında) 500 t CO 2 Tesis -3 (Kapsam Dışı)

20 5.1.3 ÖTY-Yıllık Emisyonların Hesaplanması `VV`[ \şvzy\ ] YVZc\ SGE yıllık toplam t = x SGE konsantrasyonu saatlik i baca gazı akımıi 10 dh [ t g ] \ ƒ bu formülde; SGE konsantrasyonu saatlik = işletim esnasında ölçülen baca gazı akışında g/nm 3 cinsinde emisyonların saatlik konsantrasyonlarını, Baca gazı akışı = her saat için Nm 3 cinsinde baca gazı akışını ifade eder.

21 5.1.3 ÖTY-Ortalama Saatlik Konsantrasyonların Belirlenmesi SGE ort saatlik kg sa = ΣSGE konsantrasyonu g saatlik Nm 3 baca gazı akışı [ Nm3 sa ] işletim süresi sa 1000 bu formülde; SGE ort saatlik = Kaynaktaki kg/sa cinsinde yıllık ortalama saatlik emisyonları, SGE konsantrasyonu saatlik = İşletim sırasında ölçülen akış gazındaki g/nm 3 cinsinde emisyonların saatlik konsantrasyonlarını, Baca gazı akışı = Her saat için Nm 3 cinsinde baca gazı akışını ifade eder.

22 5.1.3 ÖTY-Konsantrasyon Hesaplanması SGE konsantrasyonu % = 100% Σbileşen konsantrasyonui[%] bu formülde; SGE ort saatlik = Kaynaktaki kg/sa cinsinde yıllık ortalama saatlik emisyonları, SGE konsantrasyonu saatlik = İşletim sırasında ölçülen akış gazındaki g/nm 3 cinsinde emisyonların saatlik konsantrasyonlarını, Baca gazı akışı = Her saat için Nm 3 cinsinde baca gazı akışını ifade eder.

23 5.1.3 ÖTY-Kayıp Veri İkamesi bu formülde; C ] Œ]Y = C + 2σc C = Bütün raporlama döneminde veya veri kaybının gerçekleştiği durumlarda uygulanan özel koşulları yansıtan uygun bir dönem boyunca, ilgili parametrenin konsantrasyonunun aritmetik ortalamasını, σ C_ = Bütün raporlama döneminde veya veri kaybının gerçekleştiği durumlarda uygulanan özel koşulları yansıtan uygun bir dönem boyunca, ilgili parametrenin konsantrasyonunun standart sapmasının en iyi tahminini ifade eder.

24 5.2 Kaynak Akışlarının Sınıflandırılması Kaynak Akışı: Tüketimi veya üretimi sonucunda bir veya daha fazla emisyon kaynağında sera gazı emisyonlarına sebep olan veya karbon içeren ve kütle dengesi yöntemi ile sera gazı emisyon hesaplarında kullanılan belli bir tür yakıt, hammadde veya ürün

25 5.2 Kaynak Akışlarının Sınıflandırılması Önemsiz Kaynak Akışı Yıllık toplam emisyonlara katkısı <1.000 tco 2 VEYA Yılda toplam tco 2 yi aşmamak kaydıyla toplam emisyonların %2 sinden düşük Küçük Kaynak Akışı Yıllık toplam emisyonlara katkısı <5.000 tco 2 VEYA Yılda toplam tco 2 yi aşmamak kaydıyla toplam emisyonların %10 undan düşük Büyük Kaynak Akışı Önemsiz veya küçük kaynak akışı şartlarını sağlamayan tüm kaynak akışları

26 Egzersiz 4-Kaynak akışlarının sınıflandırılması Dağıtılmış olan örnektesislerdeki, her birkaynak akışının yıllık emisyon değerlerini dikkate alarak kaynak akışlarını önemsiz, küçük ve büyük kaynak akışları olarak sınıflandırınız. Süre: 20 dk.

27 5.3.1 Kademe Eşikleri-Hesaplama Temelli Yöntem Faaliyet verileri için kademe eşikleri direk olarak faaliyet verisinin belirsizlik değeriyle ilişkilidir. Tüm kaynak akışları için kademe eşikleri İ&R Tebliği EK-2 Tablo 2.1 de verilmiştir. Aksi belirtilmediği takdirde en yüksek kademe uygulanır Kategori A Tesisleri, İ&R EK-4 deki en düşük kademeleri kullanabilir KA Ticari Standart Yakıt ise, İ&R EK-4 deki en düşük kademe kullanılabilir Önemsiz kaynak akışları için ihtiyatlı tahmin yapılabilir Proses girdisi veya kütle dengesinde kullanılan yakıtlar, Bakanlığın tco 2 /t veya tco2/nm 3 cinsinden EF kullanılmasına izin verdiği yakıtlar için NKD İ&R EK-2 deki en yüksek kademeden daha düşük kademe kullanılarak izlenebilir

28 5.3.1 Kademe Eşikleri-Hesaplama Temelli Yükseltgenme ve Dönüşüm Faktörleri İ&R Tebliği EK-2 de listelenen en düşük kademeyi uygulayabilir Tamamlanmış reaksiyonlarda yükseltgenme faktörü ve dönüşüm faktörü 1 alınabilir Uygulanacak kademenin teknik olarak elverişli olmadığı durumlarda, en düşük Kademe 1 olmak koşuluyla: Kategori A ve B tesisleri 2 seviye daha düşük kademe uygulayabilir Kategori C tesisleri 1 seviye daha düşük kademe uygulayabilir İ&R Kılavuzu Şekil 14 uygulanması gereken kademe ile ilgili karar ağacını göstermektedir

29 5.3.1 Faaliyet Verileri Kademeleri* Kaynak Akışı Belirsizliğin uygulanacağıparametre Kademe1 Kademe2 Kademe3 Kademe4 Katı yakıtlar Yakıt Miktarı (t) ±%7,5 ±%5,0 ±%2,5 ±%1,5 Ticari standart yakıtlar Yakıt Miktarı (t) veya (Nm 3 ) ±%7,5 ±%5,0 ±%2,5 ±%1,5 Alevleme (Flaring) Yakılan gaz miktarı (Nm 3 ) ±%17,5 ±%12,0 ±%7,5 Yıkama: Karbonat (Y-A) Tüketilen karbonat miktarı (t) ±%7,5 Kütle dengesi yöntemi Giren veya çıkanher bir malzeme (t) ±%7,5 ±%5,0 ±%2,5 ±%1,5 Girdi bazlı fırın (çimento) İlgili her bir fırın girdisi ±%7,5 ±%5,0 ±%2,5 Klinker çıktısı Üretilen klinker (t) ±%5,0 ±%2,5 Karbonat dışı karbon Her bir hammadde (t) ±%15,0 ±%7,5 Cam ve cam yünü, karbonatlar (girdi) CO 2 emisyonları ile bağlantılı her bir karbonatlı hammadde veya katkı maddesi [t] *İ&R Tebliği EK-2, Tablo 2.1, Faaliyet verisi için kademeler ±%2,5 ±%1,5

30 5.3.1 Asgari Kademe Gereksinimleri* Kaynak Akışı Tipi Malzeme veya Yakıt Miktarı NKD EF C İçeriği YF DF Katı yakıtlar 1 2a/2b 2a/2b n.a. 1 n.a Ticari standart yakıtlar 2 2a/2b 2a/2b n.a. 1 n.a Alevleme (Flaring) 1 n.a. 1 n.a. 1 n.a. Yıkama: Karbonat (Y-A) 1 n.a. 1 n.a. n.a. n.a. Kütle dengesi yöntemi 1 n.a. n.a. 2 n.a. n.a. Girdi bazlı fırın (çimento) 1 n.a. 1 n.a. n.a. 1 Klinker çıktısı 1 n.a. 1 n.a. n.a. 1 Karbonat dışı karbon 1 n.a. 1 n.a. n.a. 1 Cam ve cam yünü, karbonatlar (girdi) 1 n.a 1 n.a. n.a. n.a. *İ&R Tebliği EK-4, Tablo 4.1, Kategori A Tesislerinde Hesaplama Temelli Yöntemler ve Kategori B ve C Tesislerinde Kullanılan Ticari Standart Yakıtlar İçin Asgari Kademe Gereksinimleri

31 5.3.2 Kademe Eşikleri-Ölçüm Temelli Yöntem Yılda tco2 den fazla salım yapan veya tesisin toplam emisyonlarına %10 dan fazla katkıda bulunan her bir emisyon kaynağı için, İ&R EK-7 Bölüm 1 deki en yüksek kademeyi uygular Kademenin uygulanamadığı veya hesaplama yönteminde de kademe gerekliliklerine erişilemediği durumlarda, ilgili emisyon kaynakları için asgari düzeyde Kademe 1 kullanılabilir

32 5.3.2 SEÖS için Kademeler* Kademe 1 Kademe 2 Kademe 3 Kademe 4 CO 2 Emisyon Kaynakları ± 10% ± 7.5% ± 5% ± 2.5% N 2 O Emisyon Kaynakları ± 10% ± 7.5% ± 5% n.a. CO 2 Transferi ± 10% ± 7.5% ± 5% ± 2.5% *İ&R Tebliği EK-7, Tablo 7.1, SEÖS İçin Kademeler

33 5.4 Hesaplama Faktörlerinin Seçilmesi Hesaplama Faktörü: Net kalorifik degĕri, emisyon fakto ru nu, o n emisyon fakto ru nu, yu kseltgenme fakto ru nu, do nu sţu rme fakto ru nu, karbon icȩrigĭni veya biyokuẗle oranını ifade eder. Yıllık toplam tahmini emisyonlar hesaplanırken ihtiyatlı bir hesaplama yapıldıgĭ ic in kademeye dayanmayan hesaplama fakto rleri (varsayılan degĕrler) ve faaliyet verileri alınmaktadır. İzleme planında hesaplama faktörlerinin nasıl belirlendiği açıklanmalıdır.

34 5.4 Hesaplama Faktörleri için Kademe Gereklilikleri Yanma Emisyonları Kütle Denge Yöntemi Karbonat Dekompozisyonu- Proses Emisyonları Faaliyete Özgü İzleme Yöntemleri Emisyon Faktörü: İ&R Tebliği, EK-2, Bl.2.1 NKD: İ&R Tebliği, EK-2, Bl.2.2 YF: İ&R Tebliği, EK- 2, Bl.2.3 Biyokütle Oranı: İ&R Tebliği, EK-2, Bl.2.4 Karbon İçeriği: İ&R Tebliği, EK-2, Bl.3.1 NKD: İ&R Tebliği, EK-2, Bl.3.2 EF (Yöntem A): İ&R Tebliği, EK-2, Bl.4.1 DF(Yöntem A): İ&R Tebliği, EK-2, Bl.4.2 EF (Yöntem B): İ&R Tebliği, EK-2, Bl.4.3 DF(Yöntem B): İ&R Tebliği, EK-2, Bl.4.4 İ&R Tebliği EK-3

35 5.4.1 Varsayılan Değerlerin Kullanılması İ&R Tebliği EK-5 te listelenen standart faktörler Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Kapsamında hazırlanmış olan ulusal sera gazı envanteri için kullanılan değerler %95 lik gu ven aralıgĭ ile karbon icȩrigĭnin %1 den daha fazla olmaması sag landıgĭnda, malzeme tedarikc isi tarafından belirtilen ve garanti edilen degĕrler, Bir malzemenin gelecekte kullanılacak lotları ic in temsil niteligĭ tas ıdıgĭna dair bilgi ve belgelerin Bakanlıgă sunulması durumunda, gec mis analizlere dayanan degĕrler.

36 5.4.2 Analize Dayanan Hesaplama Faktörleri Analiz laboratuvarlarının ilgili analiz için TE EN standardına göre akredite olması gerekmektedir. İ&R Tebliğ Madde 31 uyarınca analiz yapmak amacıyla her bir yakıt veya malzeme için yazılı bir prosedür halinde örnekleme planı sunulmalıdır. Analiz sonuçları emisyon raporuna aktarılırken ağırlıklı ortalama alınmalıdır

37 5.5 Emisyonların Hesaplanması Analiz laboratuvarlarının ilgili analiz için TE EN standardına göre akredite olması gerekmektedir. İ&R Tebliğ Madde 31 uyarınca analiz yapmak amacıyla her bir yakıt veya malzeme için yazılı bir prosedür halinde örnekleme planı sunulmalıdır. Analiz sonuçları emisyon raporuna aktarılırken ağırlıklı ortalama alınmalıdır

38 Hesaplamalarda kullanılan sabit değer birimleri Emisyon Faktörleri: tco 2 / TJ Net Kalorifik Değer: TJ/Gg Karbonat ayrışmasından doğan proses emisyonları: tco 2 / t karbonat Alkali toprak oksitlerine dayanan karbonat ayrışması: tco 2 / t Oksit Diğer prosesler: tco 2 /t hammadde

39 Birim Çevirimleri-Doğalgaz Sm 3 -Nm 3 Sm 3, 15 o C sıcaklık, 1 atm basınçta ölçülen değer = V 1 Nm 3, 0 o C sıcaklık, 1 atm basınçta ölçülen değer = V 2 pv=nrt p: Basınç (1atm) V: gazın hacmi n: mol sayısı (kütle (g) / 1 mol gazın kütlesi(g)) R: gazlar için sabit sayı=8,31441 JK -1 mol -1 T: Sıcaklık (Kelvin)= o C + 273,15 (T 1 = 288,15 ; T 2 =273,15) T 1 V 2 = T 2 V 1 288,15 x Nm 3 = 273,15 x Sm 3

40 Birim Çevirimleri-g, t, Gg, Joule, kcal 1 ton = 1000 kg 1 ton = 10 6 g Giga = 10 9, 1 Gg = 10 9 g Tera = kcal = 4186,8 Joule

41 Hesaplama Çevirim Örneği Yıllık Emisyon = FV t NKD e EF YP g YF(1) = FV 10 6 g NKD ƒ e EF YP g YF (1) Yıllık Emisyon (sıvı) = FV l ρ [e V Yıllık Emisyon (gaz) = FV Nm 3 ρ NKD e EF YP g YF(1) [e NKD e EF YP g YF(1)

42 5.5.1 Faaliyetlere Özgü İzleme Yöntemleri-Yanma İşletme, diğer tesislere ısı veya elektrik ihracına bakmaksızın, tesisteki yakıtların yanmasından kaynaklanan tüm emisyonları tesis kapsamında değerlendirir İşletme, en az aşağıdaki emisyon kaynaklarını dahil eder: buhar kazanları, sanayi ocakları, türbinler, ısıtıcılar, her türlü fırınlar, insineratörler, ocaklar, kurutucular, motorlar, alev bacaları, yıkayıcı kuleler (proses emisyonları) ve nakliye amaçlı kullanılan yanmalı motorlu ekipman ve makineler hariç diğer yakıt kullanan ekipman ve makineler. Gaz işleme terminallerinde gerçekleşen yanma prosesleri kütle dengesi kullanılarak izlenir.

43 5.5.1 Faaliyetlere Özgü İzleme Yöntemleri-Yanma Atık Gazın Yıkanması Yöntem A: Girdi Bazlı, emisyon faktörleri EK-5 2. Bölümdeki oranlar kullanılarak belirlenir: CaCO 3 Emisyon Faktörü: 0,44 tco 2 /tcaco 3 MgCO 3 Emisyon Faktörü: 0,522 tco 2 /tmgco 3 CaCO 3 ve MgCO 3 miktarları ulusal ve uluslararası standartlar kullanılarak belirlenir Yöntem B: Çıktı Bazlı, Emisyon faktörü kuru alçı taşının (CaSO 4.2H 2 O) salınan CO 2 ye stokiyometrik oranı olmalıdır: t CO 2 / t alçı taşı.

44 5.5.1 Faaliyetlere Özgü İzleme Yöntemleri-Yanma Alev Bacaları İşletme, alev bacalarından kaynaklanan emisyonları hesaplarken rutin tutuşmaları ve işletimsel tutuşmaları (acil durumların yanı sıra devre dışı kalma, başlatma ve kapatma) dâhil eder. İşletme ayrıca 46 ncı madde uyarınca dâhili CO 2 yi de dahil eder. Kademe 1: İşletme baca gazları için ihtiyatlı bir ikame olarak kullanılan saf etanın yanmasından elde edilen t CO 2 /Nm 3 lük referans emisyon faktörünü kullanır Kademe 2: Tesise özgü emisyon faktörleri, sanayi standart modellerine dayanan proses modellemesi kullanılarak, alev bacası akışının moleküler ağırlığının tahmininden elde edilir. Katkıda bulunan her bir akışın göreceli oranlarını ve moleküler ağılıklarını değerlendirerek, baca gazının moleküler ağırlığı için ağırlıklı yıllık ortalama bir değer elde edilir.

45 5.5.2 Faaliyetlere Özgü İzleme Yöntemleri-Klinker İşletme, asgari olarak aşağıdaki potansiyel CO 2 emisyon kaynaklarını dahil eder: Hammaddelerdeki kireçtaşının kalsinasyonunu Fosil döner fırın yakıtlarını Alternatif fosil bazlı döner fırın yakıtları ve hammaddeler, Biyokütle döner fırın yakıtları (biyokütleatıkları), Döner fırın dışı yakıtlar, Kireç taşının ve atık gaz yıkamasında kullanılan şist ve hammaddelerin organik karbon içeriği.

46 5.5.2 Faaliyetlere Özgü İzleme Yöntemleri-Klinker Hesaplama Yöntemi A: Girdi Bazlı Döner Fırın Çimento döner fırın tozunun (ÇFT) ve bypass tozunun döner fırını terk ettiği durumlarda işletme ilgili hammaddeyi proses girdisi olarak değerlendirmez, ancak ÇFT den gelen emisyonları C alt bölümüne uygun olarak hesaplar. Farin karakterize edilemiyorsa, işletme, emisyonların mükerrer sayımını veya geri dönen veya bypass edilen malzemelerden kaynaklanan ihmalleri önleyecek şekilde, faaliyet verisi için belirsizlik gerekliliklerini ayrı ayrı her bir ilgili karbon içeren döner fırın girdisine uygular. Faaliyet verisinin üretilen klinkere göre belirlendiği durumlarda, farin net miktarı bir sahaya özgü deneysel farin/klinker oranı vasıtası ile belirlenir. Bu oran, en az yılda bir kere güncellenir.

47 5.5.2 Faaliyetlere Özgü İzleme Yöntemleri-Klinker Hesaplama Yöntemi B: Çıktı Bazlı Klinker İşletme, aşağıdaki yollardan birisini uygulayarak, faaliyet verisini raporlama dönemindeki klinker üretimi[t] olarak belirler: a. Klinkerin doğrudan tartılması; b. Klinker stok değişiminin yanı sıra klinker sevkini ve klinker teminini dikkate alan malzeme dengesi vasıtası ile çimento teslimatlarına bağlı olarak aşağıdaki formül kullanılır: üretilen klinker [t] = ((teslim edilen çimento [t] çimento stok değişimi [t]) * klinker / çimento oranı [t klinker / t çimento]) - (temin edilen klinker [t]) + (dağıtılan klinker [t]) - (klinker stok değişimi [t]) Kademe 1: İşletme emisyon faktörü olarak t CO 2 /t klinker uygular.

48 5.5.2 Faaliyetlere Özgü İzleme Yöntemleri-Klinker Atılan Toz İle İlgili Emisyonlar Proses emisyonları olarak hesaplanan çimento döner fırın tozunun (ÇFT nin) kısmi kalsinasyonoranı için düzeltilen, fırın sisteminden çıkan bypass tozuna veya ÇFT ye ilişkin CO 2 emisyonlarını eklenir. Kademe 1: İşletme, emisyon faktörü olarak t CO 2 /t toz uygular. Kademe 2: İşletme yılda en az bir defa emisyon faktörünü (EF) analizlerle ve aşağıdaki formülü kullanarak belirler: EF ÇFT = [ (EF Kli / (1+EF Kli ) ) x d ] / [ 1 ((EF Kli / (1+EF Kli ) ) x d) ] Burada; EF ÇFT = Kısmen kalsine çimento döner fırın tozunun emisyon faktörü [t CO 2 /t ÇFT]; EF Kli = Klinkerin tesise özgü emisyon faktörü [t CO 2 /t klinker]; d= ÇFT kalsinasyon derecesi (ham karışımdaki toplam karbonat CO 2 nin % olarak CO 2 salımı).

49 5.5.2 Faaliyetlere Özgü İzleme Yöntemleri-Klinker Farindeki Karbonat Olmayan Karbon İle İlgili Emisyonlar Karbonat olmayan karbonlardan asgari olarak kireç taşı, şist veya farinde kullanılan alternatif hammaddelerden (örneğin, uçucu kül) kaynaklanan emisyonlar belirlenmelidir. Emisyon faktörü için aşağıdaki kademe tanımları uygulanır: Kademe 1: İlgili hammadde içindeki karbonat olmayan karbonun içeriği ilgili ulusal ve uluslararası standartlar kullanılarak elde edilir. Kademe 2: İlgili hammadde içindeki karbonat olmayan karbonun içeriği analizlerle en az yıllık olarak belirlenir. Dönüşüm faktörü için aşağıdaki kademe tanımları uygulanır: Kademe 1: Dönüşüm faktörü olarak 1 uygulanır. Kademe 2: İlgili ulusal ve uluslararası standartlar kullanılarak dönüşüm faktörü hesaplanır.

50 Egzersiz-Emisyon Hesaplamaları Dağıtılmış olan örnektesislerdeki, her birkaynak akışının yıllık emisyonlarını hesaplayınız Süre: 30 dk.

51 TEŞEKKÜRLER