Klasik Dosya Sistemi. (Yomralıoğlu, 2002)

Transkript

1 2. Veri Tabanı 1

2 Klasik Dosya Sistemi İşlemlerin yoğun olduğu ortamlarda günlük faaliyetlerin düzenli bir şekilde yürütülmesi amacıyla verilerin (kimi durumlarda çok büyük hacimli) bilgisayar ortamında toplanarak takibi amaçlanır Bilgisayarın işletme ortamlarında ilk kullanılmaya başladığı dönemlerde verilerin depolanması için dosya sistemi denilen yapılar kullanılmıştır ASCII, Text (Yomralıoğlu, 2002) 2

3 Malikler ile ilgili olası klasik dosya örneği Mahalle Ada Parsel Sokak Cinsi Bina Kapı no Daire no Adı-Soyadı Babası D Tarihi D Yeri Dikilitaş İhsaniye Cd Apartman Bahar Apt 1 1 BİLGE ERENUS HALİM TRABZON Dikilitaş İhsaniye Cd Apartman Bahar Apartman ı Dikilitaş Vatan Cd Apartman Sahan Apt 1 3 BİLGE ERENUS HALİM TRABZON 3 14 MEHMET YILMAZ AZİZ MUĞLA Dikilitaş İhsaniye Cd Fabrika Ege Pres 11 EGEPRES YAPI MAL. LTD.STİ. ŞİRKET İSTANBUL Dikilitaş Vatan Cad Apartman Emel Apt 22 1 MEHMET YILMAZ DEMİR MUĞLA Dikilitaş Vatan Cd Apartman Emel Apt 22 2 MEHMET YILMAZ AZİZ MUĞLA Dikilitaş İhsaniye Cd Fabrika Elsan 3 MUTLU AKÜ TIC.SAN LTD.STİ. ŞİRKET İSTANBUL Dikilitaş İhsaniye Cd Apartman Söz Apt 4 1 GÜL SUNAL POLAT İSTANBUL Dikilitaş İhsaniye Cd Apartman Söz Apt 4 1 NURETTİN SUNAL AHMET BOLU Dikilitaş İhsaniye Cd Ev Deniz V 5 MEHMET YILMAZ HAKKI ADANA Dikilitaş Barbaros Bv Dikilitaş Barbaros Bv Apartman Deniz Apt 30 3 ASLAN SUKUT HASAN İZMİR Apartman Deniz Apt 30 4 ASLAN SUKUT HASAN İZMİR Dikilitaş Barbaros Bv Apartman Deniz Apt 30 3 GAMZE SUKUT MEHMET FEHMİ URFA Dikilitaş Barbaros Bv Dikilitaş Barbaros Bv Apartman Deniz Apt 30 6 İSAK ALTON ALGOY BONN Apartman Deniz Apt 30 8 MEHMET YILMAZ HAKKI ADANA 3

4 Örnek: Hane halkı ile ilgili olası klasik dosya örneği Bina Adı Kat No Daire No Oda sayısı Yüzölc Oturan Adı Soyadı Babası Cinsiyeti Okulu İşi BAHAR APARTMANI Kiracı Olcay Aksan Veli K Hukuk Fak Avukat BAHAR APARTMANI Kiracı Akil Aksan Ali E İşletme Fak İşletmeci BAHAR APARTMANI Kiracı Ayşe Üstün Neyzen K Lise Çiçekçi BAHAR Apt Kiracı Yağmur Üstün Halil K -- BAHAR APARTMANI Kiracı Halil Üstün Hikmet E Mühendislik Fak İimalatçı 4

5 Klasik Sistemdeki Sorunlar Veri tekrarı: Aynı veri yada veriler grubu bir ve daha çok sayıda dosyada tekrarlayabilir Güncelleştirme: Tekrarlardan dolayı aynı veri bir dosyada güncelleştirilir, diğerinde güncelleştirilmez ise veri bütünlüğü bozulur, tutarlılık kaybolur Bellek sorunları olabilir Standart erişim ve sorgulama mümkün değildir 5

6 Klasik Sistemdeki Sorunlar Veri girişinde harf, sayı yanlışlıkları (Cadde, Apartman) çok sık yapılabilmektedir Bilgi üretebilmek için çok usta programcılık gerekir Hız düşüktür İki veya daha çok dosyadan ortak bir sorunun yanıtlanması çok güçtür Bir çok kişinin aynı dosyaya erişimi zordur 6

7 Klasik Sistemdeki Sorunlar Programlanmamış soruların yanıtı alınamaz Her dosyaya ayrı ayrı veri girişi, sorgulama vb için programlar yazılması gerekir, bu aynı zamanda yazılımların yönetimini güçleştirir Dosya yapısı, veri yapısı değişirse, yeni istekler olursa programları da değiştirmek gerekir Güvenliği sağlamak oldukça güçtür 7

8 Veri Tabanı Sisteminin Yararları Veri tekrarları büyük oranda ortadan kalkar veya en aza indirgenir Veri bütünlüğü sağlanarak farklı noktalarda tutulan veriler arasındaki ilişkiler özel yöntemlerle kolayca kontrol edilir. Bir bütün olarak güncelleştirilebilir Bellek tasarrufu sağlanır Standart sorgu dilleri kullanılır 8

9 Veri Tabanı-Riskler Kuruluşu ve sürdürülmesi klasik sisteme göre daha güçtür Bileşenleri ve veri tabanı iyi tasarlanmadığı takdirde, sistem bir bütün olarak ciddi başarısızlıklara uğrayabilir 9

10 Kullanım ortamı, reality : Sistem ile ilgili kurum ve kuruluşlar, bunların bileşenleri ve çalışılan ortamdır. Belirlenen hedefleri yerine getirebilmek için organize olmuş insanlar, tesisler, donanım ve malzemeler topluluğudur Nesne, varlık, detay, entity, table, relation, feature class,: Aynı cinste daha küçük alt bölümlere ayrılamayan olaya denir. Veri tabanı ile ilgili toplanan ve depolanan verilerdir. Sınıflandırma Örneğin 45 no lu parsel bir varlıktır, parsel ise bir varlık sınıfıdır entity class. Aynı özelliğe sahip varlıklar topluluğudur (Yomralıoğlu, 2002 den yararlanılmıştır) 10

11 Öznitelik, değişken, özellik, attribute, column, field, item Detaya ait ayırt edici özelliklerdir. Örneğin parsel numarası, yüzölçümü Özniteliğin bir kayıtta sahip olduğu değere öznitelik değeri value denir Parsel no = 55 11

12 Kayıt record, tuple Her bir varlığa ilişkin öznitelik değerlerinin bütünü bir kayıt olarak tanımlanır Öznitelikler sütun, kayıt satır olarak düşünülebilir 12

13 Anahtar key öznitelik Bir VT dosyasındaki kayıtları ayırt etmeye yarayan indeksi oluşturan bir öznitelikdir primary key Anahtar (Key) :Anahtar bir veya birden fazla alanın bir satır için niteleyeci olarak girilmesi için tanımlanan özel bir çeşit zorlayıcıdır... Tekrarlanmıyacak bir alan tanımlandığında, bu anahtar alana birincil anahtar denir. Primary Key Unique Key Foreing Key gibi türevleri vardır... 13

14 Zorlayıcı (Constraint): Herhangi bir alan için girilebilecek verileri kısıtlayıcı kurallara zorlayıcı denir. Kullanıcı zorlayıcının istediği şekilde veri girmez ise, VTYS hata verir ve böylece gereksiz ve keyfi bilgi girişleri önlenmiş olur.. Örneğin Bölüm tablosunda olmayan bir bölümü Personel tablosunda bir elemanı tanımlar iken olmayan bir bölümü personele veremeye kaltığımızda bir hata verecek şekilde kısıtlamayapabiliriz.. 14

15 Foreing Key : Bir tabloya girilebilecek değerleri başka bir tablonun belli alanında yer alabilecek veri grubu ile sınırlandırılmaya ve en önemlisi de ilişkilendirmeye yarar... İkincil anahtar secondary foreign key : birbirleri ile ilişkili dosyaların kayıtlarını eşleştirmekte kullanılır Persolen Table Bolum Table Sicil_NO (Birincil Anahtar) Bolum_NO (Birincil Anahtar) Adi Bolum_Adi Soyadi Bolum_NO (Foreing Key) 15

16 İlişki, Bağlantı Relationship : Dosyalar arasındaki bağıntılar VT dosyasında bir öznitelik değerinin olduğu kayıda karşılık gelen diğer dosyadaki kayıtlar 16

17 1:1 - bire bir: Bina adres verilerini içeren bir tablo ile bina yapısal özelliklerini içeren diğer bir tablo 1:M- bire çok: Bina ortak özelliklerini içeren bir tablo ile bina bağımsız bölümlerini içeren tablo M:N- çoka çok: malik ve hisse arasındaki bağıntı 17

18 Bina Tablosu Öznitelikler Varlığa ait bir olay Kayıt/record Kapı_no özniteliğinin bir değeri yapıkodu: Anahtar öznitelik 18

19 Bire-Bir İlişki Bire-Çok (Çoka-bir) ilişki 19

20 Veri modeli: Ortamdaki varlıklar, etkinlikler ve bunlar arasındaki ilişkiler hakkındaki verilerin temsil edildiği şekildir Kavramsal model Mantıksal veri modeli Fiziksel veri modeli Veri modelleme: veri soyutlama düzeylerini gösteren işlemdir 20

21 Kavramsal model nesne-ilişki gösteriminin (entity-relationship diagram ) hazırlanmasıdır diyebiliriz Bu model genel database modelinden bağımsızdır. Örneğin bu modelde primary key, foreign key, index gibi şeyler normalizasyon henüz bu modelde yapılmamıştır. 21

22 Kavramsal model Kullanıcıların bakış açısı ile sistemin kullanılacağı ortamın temsil edilmesidir Bilgisayar ortamı düşünülmeksizin bilgi içeriği düşünülür Yazılım ve donanım bağımsızdır E-R (entity- relationship), UML (Unified Modelling Language) UML Rational Rose, MS Office, Visio, Access, ArcGIS, 22

23 Mantıksal veri modeli Mantıksal model, kavramsal modelin fiziksel modele uyarlanmaya hazır hale getirilmiş halidir. Fiziksel model için kavramsal modeldeki nesne kavramları tablolar haline getirilir, tablolara anahtarlar atanır ve bunlar üzerinden ilişkiler kurulur. Normalizasyon adımlarından geçilerek mantıksal model tamamlanır.verilerin, ilişkilerin bilgisayar ortamında organizasyonu için geliştirilmiş veri yapılarıdır. 23

24 Mantıksal veri modeli Veri tabanı kuruluşu açısından temsildir Diyagramlar, listeler, tablolar düşünülerek veri tabanı mantıksal modeline bağlı olarak hazırlanır Verilerin, ilişkilerin bilgisayar ortamında organizasyonu için geliştirilmiş veri yapılarıdır Yazılım bağımlıdır Hiyerarşik, ağ, ilişkisel, nesneye yönelik, nesneye yönelik-ilişkisel 24

25 Fiziksel veri modeli Dizaynın tamamlanması için mantıksal dizaynın hazırlanmasından sonra kalan iki süreç fiziksel dizaynın hazırlanması ve modelin uyarlanmasıdır yani hayata geçirilmesidir. Fiziksel dizayn veri tabanında kullanılacak saklama aygıtlarının tamamlanması, tabloların üzerinde performans için indexlerin yaratılması, tabloların aygıtlara atanması vb. süreçleri içerir. Modelin uyarlanması ise artık herşeyiyle hazır olan modelden bir veri tabanı yaratılmasıdır diyebiliriz.bu süreçler seçilen veri tabanı yönetim sistemi ile oldukça ilişkilidir. 25

26 Fiziksel veri modeli Veri tabanının fiziksel ortamda (donanım) kuruluşunu temsil eder Verinin depolanması, indeskleme ve erişim yolları ile ilgilidir Donanım bağımlıdır 26

27 Veri Tabanı Nasıl Oluşturulur? Mevcut durumun belirlenmesi, ihtiyaçların saptanması Tasarım/Modelleme Kavramsal, Mantıksal, Fiziksel Veri tabanını tanımlama, yaratma, sorguları ve diğer uygulama programlarını hazırlama, test Kullanım ve Sürekliliği Sağlama 27