Aydın İlinde Çiftçilerin Çilek Üretim Kararına Etkili Faktörler Üzerine Bir Analiz

Transkript

1 Tarım İşletmeciliği Aydın İlinde Çiftçilerin Çilek Üretim Kararına Etkili Faktörler Üzerine Bir Analiz N. Tok 1, M. Cankurt, A. Seçer, M. Kantar Davran * Yard. Doç. Dr. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi, Kadirli Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu. Osmaniye. E-posta: naciyetok@osmaniye.edu.tr ÖZET Aydın ili, Mersin ve Antalya dan sonra Türkiye çilek yetiştiriciliği bakımından üçüncü sırada yer almakta olup, Türkiye çilek alanlarının %10,2 sini oluşturmaktadır. Bu çalışma, Aydın ilinde çilek yetiştiriciliği yapan işletmeleri kapsamaktadır. Çalışmanın temel amacı, çilek yetiştiriciliği yapan çiftçilerin karar verme sürecinde, çilek üretimini etkileyen faktörlerin belirlenmesi ve etki düzeylerinin saptanmasıdır. Analiz sonucunda çiftçilerin çilek üretim kararını etkileyen faktörler kişisel/sosyal, çevresel, teknik, pazarlama ve ekonomik olarak gruplandırılmıştır. Bu grupları oluşturan yargıların ortalamaları alındığında katılımı en yüksek olan faktörlerin kişisel/sosyal, çevresel ve pazarlama faktörleri olduğu ortaya konulmuştur. Sonuç olarak, yöre üreticisi için ekonomik ve teknik olarak zorlansa da, kişisel/sosyal, çevresel ve pazarlama ile ilgili faktörler çilek üretimini teşvik etmektedir. Anahtar Kelimeler: Çilek üretimi, üretici kararları, faktör analizi, Aydın. An Analysis on Affecting Factors to Farmers' Strawberry Production Decisions in Aydın Province ABS TRACT Aydın is the third largest strawberry producer of Turkey fallowing Mersin and Antalya. Turkey's strawberry field and 10.2% are located Aydin province. This study is focus on strawberry producer in the province of Aydin. The main purpose of this study is to determine the factors affecting the production of strawberries and the level of effect of these factors in decision making process of strawberry farmers. At the result of analysis, factors affecting strawberries farmers' p roduction decisions are grouped as personal/social, environmental, technical, marketing and economically. The most influential factor are defined as personal/social, and environmental factors when calculated average of the groups of variables. As a result, although economic and technical factors constrains to local producers, personal / social, environmental and marketing factors promotes the production of strawberries. Keywords: Strawberry production, farmers decisions, factor analysis, Aydın 1. GİRİŞ Türkiye değişik iklim ve toprak karakterleri yönünden çilek yetiştiriciliğinde önemli bir potansiyele sahiptir. Taze ve dondurulmuş olarak tüketim ve ihracat imkânı olan çilek, son yıllarda ülkemizin iyi bir ihraç ürünü haline gelmiştir. Çileğin ilkbahar döneminde çıkan ilk taze meyvelerden olması, iç tüketimde talebin azalmaması, diğer meyvelere göre kâr marjının yüksek olması gibi nedenlerle üretimi artmaktadır. Üretim sadece yurt içi pazarlarda tüketilmemekte, aynı zamanda ihracat da yapılmaktadır. Aydın'da üretilen çilekler Rusya başta olmak üzere Balkan ve Avrupa ülkelerine ihraç edilmekte ve ihracattan önemli ölçüde gelir elde edilmektedir. Türkiye de çilek ekim alanları yılları arasında düzenli bir şekilde artarak 95 bin dekardan 136 bin dekara yükselmiştir. Bu dönemde verim miktarı 137 kg/da dan 275kg/da a yükselmiştir. Üretim miktarı ise ekim alanı ve verimdeki gelişmelere bağlı olarak 130 bin tondan 373 bin tona yükselmiştir. Üretim miktarındaki bu artışta tekniğine uygun üretim yapılması konusunda daha dikkatli davranılması özellikle de uygun fide kullanılmasının yaygınlaşması olmuştur (TÜİK, 2014) İklim ve toprak karakterleri yönünden çilek yetiştiriciliğinde önemli bir potansiyele sahip olunmasına rağmen yakın bir geçmişe kadar belirli bir alanda (sadece İstanbul, Bursa ve Karadeniz Ereğlisi yörelerinde) yetiştirilmiş, günümüzde ise ekim alanları giderek yaygınlaşmıştır (Çakaryıldırım, 2004). Son yıllarda üretimin büyük bir kısmı Akdeniz, Ege ve Doğu Marmara bölgelerinden karşılanmaktadır. Akdeniz Bölgesi 2013 yılında toplam üretimin %59,4 ünü, Doğu Marmara Bölgesi %20,3 ünü ve Ege Bölgesi %11,3 ünü sağlamaktadır. Bir başka ifadeyle bu üç bölge Türkiye çilek üretiminin %91,0 ini karşılamaktadır. En önemli çilek üreticisi iller ise Mersin (%36,3), Antalya (%21,2) ve Aydın (%13,1) olarak sıralanmaktadır (TÜİK, 2014). Aydın ili, Mersin ve Antalya dan sonra Türkiye çilek yetiştiriciliği bakımından üçüncü sırada yer almakta olup, Türkiye çilek alanlarının %10,2 sini oluşturmaktadır (TÜİK, 2014). Çilek üretimi, kapsadığı alan bakımından küçük paya sahip olmasına rağmen, tarımsal üretime sağladığı ekonomik katkı bakımından önemli bir paya sahiptir. Ancak, hasat döneminin oldukça kısa bir dönemi kapsaması, hasatta yoğun işgücüne ihtiyaç duyulması, hasattan sonra soğuk zincirin sağlanması, çabuk bozulabilir bir ürün olması nedeniyle muhafaza koşulları ve işleme sanayinin yapısı bakımından birtakım aksaklıkların olduğu bilinmektedir. Bu aksaklıkların önümüzdeki yıllarda üretici kararlarını nasıl etkileyeceği bölge ekonomisi açısından oldukça önemli bir konudur. İşletmelerde karar aşamasında doğal faktörler, biyolojik faktörler, ekonomik faktörler, sosyal ve hukuki faktörler yanında üreticilerin alışkanlıkları da etkin rol oynamaktadır (Öztürk ve ark., 2010). Dolayısıyla, üreticiler karar alma aşamasında önemli zorluklarla karşılaşmaktadır. Doğal koşullarda, pazarlama koşullarında, ürün ve 576

2 XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi 3-5 Eylül 2014, Samsun girdi fiyatlarındaki belirsizlikler üreticilerin üretim kararlarını ve kararlardaki başarı şansını etkileyebilmekt ed ir (Işın, 2001b). Yapılan literatür çalışması sonucunda tarımsal ürünlerin üretiminde üreticilerin ekim kararını etkileyen faktörlerin belirlenmesine yönelik çok sayıda çalışma bulunmaktadır (Miran, 1993; Işın, 2000; Işın, 2001a; Işın, 2001b; Oğuz ve Bayramoğlu, 2004; Yavuz ve Ceylan, 2005; Günden ve Miran, 2007; Akın, 2008;). Ancak çilek üretiminin ekonomik yönden incelenmesi ile ilgili sınırlı sayıda çalışma olduğu görülmüştür. Bu çalışmalar genellikle çilek üretim maliyetleri ve pazarlama yapısı üzerinde yoğunlaşmıştır (Çobanoğlu, 2010; Sarılı, 2010; Ağır, 2012) Üreticilerin çilek üretim kararını etkileyen faktörlerin belirlenmesi konusunda yapılmış herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu çalışmanın temel amacı, Aydın ilinde çilek yetiştiriciliği yapılan işletmelerin genel özelliklerini ortaya koymak ve üreticilerin çilek yetiştiriciliğine karar verme sürecinde etkili olan faktörleri belirlemektir. 2.MATERYAL VE YÖNTEM 2.1.Materyal Bu çalışmanın ana materyalini Aydın da faaliyet gösteren çilek üreticilerinden yüz yüze görüşme yolu ile elde edilen birincil veriler oluşturmuştur. Ayrıca konuyla ilgili daha önce yapılmış çalışmalardan ve çeşitli istatistiki kaynaklardan (Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Türkiye İstatistik Kurumu vb) elde edilen ikincil veriler kullanılmıştır. 2.2.Yöntem Örnek seçiminde kullanılan yöntem Aydın ili 2013 yılında Türkiye çilek üretiminin %13,1 ini sağlamıştır. Aydın ilinde çilek üretimi büyük oranda Sultanhisar (%55,2) ve Köşk (24,1) ilçelerinde gerçekleştirilmektedir. Bu iki ilçe toplam üretimin %79,3 ün ü karşıladığından anakitleyi yeterince temsil ettiği düşünülmektedir (Çizelge 2.1). Bu nedenle çalışma Sultanhisar, Köşk ilçelerinde yürütülmüştür. Çizelge 2.1. Aydın İli Çilek Ekim Alanı, Üretim ve Verim Miktarları (2013) İlçeler Alan (da) Oran (%) Üretim (ton) Oran (%) Verim Sultanhisar , , Köşk , , Merkez , , İncirliova 421 3, , Diğer 542 3, ,2 - Toplam , ,0 - Kaynak: TÜİK, Seçilen ilçelerde Gıda tarım ve hayvancılık İlçe Müdürlüğü kayıtlarından çilek yetiştiriciliği yapılan tarım işletmelerinin tamsayımı ile çerçeve liste elde edilmiştir. Çilek ekim alanları dikkate alınarak elde edilen listeye Tabakalı Örnekleme Yöntemi uygulanmıştır (Çiçek ve Erkan, 1996). Örnek büyüklüğünün belirlenmesinde kullanılan formül aşağıda verilmiştir. n = ( Σ Nh Sh ) 2 N 2 D 2 + Σ Nh (Sh) 2 Formülde; n; örnek hacmi, Nh; h. tabakanın birim sayısı, Sh; ; h. tabakanın standart sapması, N; toplam işletme sayısını, D; d/z yi, d; ortalamadan sapmayı, Z; t-dağılım çizelgesinde %95 güven düzeyine ait t değerini ifade etmektedir. Bu yönteme göre %95 güven aralığında ortalamadan %5 sapma ile örnek hacmi 80 olarak tespit edilmiştir (Çizelge 2.2). 577

3 Tarım İşletmeciliği Çizelge 2.2. İşletmelerin Çilek Ekim Alanı Genişlik Gruplarına Göre Dağılımı Tabakalar Frekans Standart Varyans (Sh 2 ) Nh*Sh Nh*Sh 2 Örnek sayısı 1-10 (Nh) 191 Sapma (Sh) 2,62 6,86 500, ,10 (n) ,38 19,18 451, , ,06 36,72 333, , ,70 161,29 266, ,09 14 Toplam ,50 271, , , Verilerin analizinde kullanılan yöntem Araştırma kapsamında belirlenen amaç ve alt amaçlarına göre analiz yöntemleri de farklılaşacaktır. Buna göre tarımsal işletme ve üreticilere ait özelliklerin tanımlayıcı istatistikleri yüzdeleri, oranları, ortalamaları vb. verilerek durum genel olarak ortaya konulmuştur. Çilek üretim kararına etkili faktörleri belirlemek için temel bileşenler faktör analizi (principal components factor analysis) yöntemi kullanılmıştır. Faktör analizi çok sayıdaki veri üzerinde birbiriyle ilişkili değişkenleri bir araya getirerek, az sayıda ilişkis iz değişken elde etmeye yarayan çok değişkenli istatistik tekniğidir. Faktör analizinde, gözlenen fazla sayıda değişken, daha az sayıda faktör ile açıklanmaya çalışıldığından, öncelikle değişkenler arası korelasyonlar göz önünde bulundurulur (Johnson ve Wichern, 1992). Faktör analizi, boyut indirgeme ve bağımlılık yapısını yok etme amacını gerçekleştirmekle birlikte, p değiş kenli bir olayda birbiri ile ilgili değişkenleri bir araya getirerek, az sayıda yeni (ortak) ilişkisiz değişken bulmayı amaçlar (Tatlıdil, 2002). Verilerin analizinde önce güvenilirlik analizi uygulanmış ve verilerin analiz edilebilir düzeyde güvenilir olduğu tespit edilmiştir. Ardından da faktör analizi uygulanarak çiftçilerin çilek üretim kararlarında etkili olan faktörlerin belirlenmesi için ön çalışma neticesinde oluşturulan yargılar gruplandırılmıştır. Anket çalışması sonucunda elde edilen gözlem değerleri Principal Component Analysis modeli ile Varimax rotasyonu kullanılarak analize tabi tutulmuştur. 3.ARAŞTIRMA BULGULARI 3.1. İncelenen İşletmelerin Genel Özellikleri Yapılan anket çalışmasından elde edilen sonuçlar doğrultusunda üreticilerin demografik özellikleri değerlendirilmiştir. İncelenen işletmelerde yaş ortalaması 45,15 tir. Üreticilerin % 83,75 i yaş grubunda bulunmaktadır. Üreticilerin %42,50 si ilkokul mezunudur. Ailedeki ortalama birey sayısı 3,78 dir. Tarımsal deneyim ortalaması 22,33, çilek üretiminde deneyim ortalaması 13,30 dur (Çizelge 3.1). Çizelge 3.1.Üreticilerin Demografik Özellikleri Yaş Grupları n % Tarımsal Deneyim n % , , , , , ,75 Toplam , ,50 Ortalama 45,15 Toplam ,00 Eğitim Durumu n % Ortalama 22,33 İlkokul 34 42,50 Çilek Üretiminde n % Ortaokul 16 20,00 Deneyim ,00 Lise 27 33, ,00 Üniversite 3 3, ,00 Toplam ,00 Toplam ,00 Ailedeki Birey Sayısı n=80, Ortalama=3,78 Ortalama 13,30 Araştırma kapsamında ele alınan işletmelerde, ortalama işlenen arazi genişliği 55,24 dekar, ortalama çilek arazisi 27,56 dekardır. İşletmelerde çilek arazisinin işlenen arazi içindeki payı %49,89 dur. İşlenen arazi genişliği arttıkça çilek arazisinin işlenen arazi içinde payı artmaktadır. Nitekim 1-10 dekar arazi grubunda çilek arazisinin payı %40,89 iken 51 ve üzeri arazi genişlik grubunda bu oran %74,68 e yükselmiştir (Çizelge 3.2). Çizelge 3.2. İncelenen İşletmelerde Ortalama İşlenen Arazi Genişlikleri ve Çilek Arazisinin Payı Arazi Genişlik İşlenen Arazi Ortalama Çilek Oran (2/1)* ,69 Arazisi (da) (2) 8,46 (%) 40, ,26 17,74 25, ,76 34,65 61, ,50 70,57 74,68 Ortalama 55,24 27,56 49,89 578

4 XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi 3-5 Eylül 2014, Samsun Türkiye de 2011 yılında tarım işletmelerinde ortalama işletme genişliği 68,1 dekar, parsel sayısı 6,9 adet ve parsel genişliği 9,86 dekardır (Anonim, 2012). Araştırma kapsamında ele alınan işletmeler Türkiye ortalaması ile karşılaştırıldığında işletme genişliği bakımından benzerdir. Ancak parsel sayısı ve genişliği bakımından benzerlik göstermemektedir (Çizelge 3.3). Çizelge 3.3. Ortalama Parsel Sayısı ve Parsel Genişliği Arazi Genişlik Grupları (da) İşlenen Arazi Genişliği (da) Parsel Sayısı (adet) Parsel Genişliği (da) ,69 1,81 11, ,26 2,87 24, ,76 3,18 17, ,50 4,86 19,44 Ortalama 55,24 2,94 17,79 İşletmelerde toplam arazi içerisinde mülk arazilerin oranı %71,49, kira arazi oranı %24,56 ve ortak arazilerin oranı %3,95 tir dekar arazi grubu dışındaki tüm arazi genişlik gruplarında mülk arazi oranı % 80 nin üzerinde olup, 1-10 dekar ve dekar arazi genişlik grubunda ortakçılıkla işlenen araziye rastlanmamıştır (Çizelge 3.4). Çizelge 3.4. Arazi Tasarruf Durumu Arazi Genişlik Mülk Arazi Kira arazi Ortak Arazi Toplam Grupları (da) da % da % da % da % ,19 87,92 2,50 12,08 0,00 0,00 20,69 100, ,83 50,29 34,43 49,71 0,00 0,00 69,26 100, ,35 81,66 2,41 4,25 8,00 14,09 56,76 100, ,36 82,92 13,43 14,21 2,71 2,87 94,50 100,00 Ortalama 39,49 71,49 13,57 24,56 2,18 3,95 55,24 100,00 İşletmelerin ürünler itibariyle arazi kullanım durumları incelenmiştir. İşletmelerde mevcut arazinin %49,89 unda çilek, %17,80 inde sebze (genellikle karnabahar ve az miktarda biber bulunmaktadır), %11,82 sinde karpuz, %10,86 sında mısır yetiştirilmektedir (Çizelge 3.5). Çizelge 3.5. Arazi Kullanım Durumu Ürünler Ortalama (da) % Çilek 27,56 49,89 Sebze 9,83 17,80 Karpuz 6,53 11,82 Mısır 6,00 10,86 Zeytin 3,92 7,10 Turunçgil 1,40 2,53 Toplam 55,24 100, Çiftçilerin Çilek Üretim Kararına Etkili Faktörlerin Belirlenmesi Çiftçilerin çilek üretimi kararlarının incelenmesi amacıyla hazırlanan anket sorularından alınan cevapların analiz edilebilir düzeyde güvenilir olduğunu belirlemek için güvenilirlik analizi yapılmıştır. Çilek üretim kararın a ilişkin davranışlarının irdelenmesi için hazırlanan 31 sorudan oluşan ölçeğin oldukça güvenilir olduğu (0.802) ve değişkenlere verilen cevapların birbirinden farklı oldukları belirlenmiştir. Hotelling T2 testine göre soru ortalamaları arasındaki farklılık istatistiksel olarak anlamlıdır (Hotelling T2: ; p:0.000). Güvenilirlik analizi sonuçlarına göre anket verilerinin güvenle analizlerde kullanılabileceği belirlenmiştir (Çizelge 3.6). Çizelge 3.6. Çilek Üretim Kararına Etkili Faktörlere İlişkin Güvenilirlik Analizi Kriterler Değerler Alfa Güvenilirlik Katsayısı α Düzeltilmiş α Değişken sayısı 31 Tukey s F (p=0.000) Hotelling T (p=0.000) 579

5 Tarım İşletmeciliği Çizelge 3.7. Faktör Analizi Sonuçları Faktörler Değişkenler Kişisel/Sosyal Çevresel Teknik Pazarlama Ekonomik Çilek ekimine karar verirken aile üyelerinden fikir alırım Çilek ekimine karar verirken diğer çiftçilerden fikir alırım Bu ürünü yetiştirmekten zevk alıyorum Alışkanlıktan dolayı çilek üretirim Çilek üretiminde geçmişten gelen tecrübem var Aile işgücünü kullanmaya elverişlidir Toprak koşulları çilekten başka ürününe elverişli değildir İklim koşulları çilek tarımına uygundur Bölgede yaygın olarak üretilir Arazimizin yapısı çilek tarımına uygundur Geleneksel olarak ürettiğimiz bir üründür Sulama imkânları çilek tarımına uygundur Alternatif ürünün üretim maliyetleri yüksektir Alternatif ürünün pazarlaması daha zordur İlaçlama masrafları düşüktür Fazla işgücü gerektirmez Hasadı kolaydır Çapa ve bakımı fazla değildir Bu ürünü yetiştirmek kolaydır Alternatif ürünün işgücü ihtiyacı daha fazladır Çilek üretimi bana boş zaman sağlıyor Çilek üretiminde risk fazladır Pazarlama kolaydır Fiyatı yüksektir Alternatif ürünler çileğe göre karlı değildir İşçi temini kolaydır Ürünü satın alan güvenilir tüccarlar olmasından dolayı çilek üretiyorum Makine kullanımına uygundur Üretim maliyeti düşüktür Örgütlenme (kooperatif vb) olanağı vardır Üretim girdilerini için finansmanı var Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy: Bartlett s Test of Sphericity: (sig: 0.000) Faktör analizi sonucunda 31 adet değişken, 5 faktör grubuna indirgemiştir (Çizelge 3.7). Çilek ekimine karar verirken aile üyelerinden fikir alırım, çilek ekimine karar verirken diğer çiftçilerden fikir alırım, bu ürünü yetiştirmekten zevk alıyorum, alışkanlıktan dolayı çilek üretirim, çilek üretiminde geçmişten gelen tecrübem var, aile işgücünü kullanmaya elverişlidir, toprak koşulları çilekten başka ürününe elverişli değildir yargılarının temsil 580

6 XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi 3-5 Eylül 2014, Samsun ettiği değişkenler kişisel ve sosyal çevre ile ilgili olduklarından Kişisel/Sosyal Faktörler Grubu olarak adlandırılmıştır. İklim koşulları çilek tarımına uygundur, bölgede yaygın olarak üretilir, arazimizin yapısı çilek tarımın a uygundur, geleneksel olarak ürettiğimiz bir üründür, sulama imkânları çilek tarımına uygundur, alternatif ürünün üretim maliyetleri yüksektir, alternatif ürünün pazarlaması daha zordur yargılarının temsil ettiği değişkenler iklim ve çevre ile ilgili olduklarından Çevresel Faktörler Grubu olarak adlandırılmıştır. İlaçlama masrafları düşüktür, fazla işgücü gerektirmez, hasadı kolaydır, çapa ve bakımı fazla değildir, bu ürünü yetiştirmek kolaydır, alternatif ürünün işgücü ihtiyacı daha fazladır, çilek üretimi bana boş zaman sağlıyor, çilek üretiminde risk fazladır yargılarının temsil ettiği değişkenler üretim teknikleri ile ilgili olduklarından Teknik Faktörler Grubu olarak adlandırılmıştır. Pazarlama kolaydır, fiyatı yüksektir, alternatif ürünler çileğe göre karlı değildir, işçi temini kolaydır, ürünü satın alan güvenilir tüccarlar olmasından dolayı çilek üretiyorum, makine kullanımına uygundur yargılarının temsil ettiği değişkenler daha çok pazarlama ile ilgili olduklarından Pazarlama Faktörler Grubu olarak adlandırılmıştır. Üretim maliyeti düşüktür, örgütlenme (kooperatif vb) olanağı vardır, üretim girdilerini için finansmanı var yargılarının temsil ettiği değişkenler daha çok ekonomi ile ilgili olduklarından Ekonomi Faktörler Grubu olarak adlandırılmıştır. Çizelge 3.8. Faktör Gruplarına Göre Katılım Ortalamaları (1: Kesinlikle Katılmıyorum 2:Biraz katılırım 3:Orta derecede 4:Büyük ölçüde katılırım 5:Kesinlikle Katılıyorum) Faktörler Değişkenler Değişken Grup Ortalaması Ortalaması Çilek ekimine karar verirken aile üyelerinden fikir alırım 4.63 Çilek ekimine karar verirken diğer çiftçilerden fikir alırım 4.59 Bu ürünü yetiştirmekten zevk alıyorum 4.66 Alışkanlıktan dolayı çilek üretirim Çilek üretiminde geçmişten gelen tecrübem var 4.64 Aile işgücünü kullanmaya elverişlidir 4.85 Toprak koşulları çilekten başka ürününe elverişli değildir 1.96 İklim koşulları çilek tarımına uygundur 4.91 Bölgede yaygın olarak üretilir 4.89 Arazimizin yapısı çilek tarımına uygundur 4.90 Geleneksel olarak ürettiğimiz bir üründür Sulama imkânları çilek tarımına uygundur 4.90 Alternatif ürünün üretim maliyetleri yüksektir 2.73 Alternatif ürünün pazarlaması daha zordur 2.85 İlaçlama masrafları düşüktür 1.04 Fazla işgücü gerektirmez 1.09 Hasadı kolaydır 1.15 Çapa ve bakımı fazla değildir 1.06 Bu ürünü yetiştirmek kolaydır Alternatif ürünün işgücü ihtiyacı daha fazladır 2.30 Çilek üretimi bana boş zaman sağlıyor 1.59 Çilek üretiminde risk azdır 0.66 Pazarlama kolaydır 3.90 Fiyatı yüksektir 4.70 Alternatif ürünler çileğe göre karlı değildir 3.89 İşçi temini kolaydır Ürünü satın alan güvenilir tüccarlar olmasından dolayı çilek üretiyorum 3.71 Makine kullanımına uygundur 2.55 Üretim maliyeti düşüktür 1.18 Kişisel/Sosyal Çevresel Teknik Pazarlama Ekonomik Örgütlenme (kooperatif vb) olanağı vardır 1.03 Üretim girdilerini için finansmanı var

7 Tarım İşletmeciliği Gruplar belirlendikten sonra yargılarda eşyönlüleştirme uygulanmış ve yargılara katılım ortalamalarının ortalamaları alınmıştır. Bu işlem faktör gruplarının çilek üretim kararlarındaki karar vericilere göre etki düzeylerini ortaya koyacağı varsayılmıştır. Gruplara ait ortalama ve toplam skorlar Çizelge 3.8 da verilmiştir. Yöre üreticisinin çilek üretim kararlarında kişisel ve çevresel/iklimsel uygunluk yargılarına katılım düzeyleri en yüksek düzeyde olduğu belirlenmiştir (4.31; 4.29). Ardından pazarlama ile ilgili yargılara katılım düzeyleri gelmektedir (3.65). Ekonomik ve teknik konulardaki yargılara katılım düzeyleri oldukça düşüktür (1.77; 1.26). 4. SONUÇ Türkiye de çileğin ilkbahar döneminde çıkan ilk taze meyvelerden olması, iç tüketimde talebin artma eğiliminde olması ve diğer meyvelere göre kâr marjının yüksek olması gibi nedenlerle üretimi ve pazarlaması giderek önem kazanmaktadır. Üretim sadece yurt içi pazarlarda tüketilmemekte, aynı zamanda ihracat da yapılmaktadır. Aydın'da üretilen çilekler Rusya başta olmak üzere Balkan ve Avrupa ülkelerine ihraç edilmekte ve ihracattan önemli ölçüde gelir elde edilmektedir Aydın ili uygun iklim ve coğrafi koşulları ile çilek yetiştiriciliğinde önemli avantajlara sahip olup, Türkiye çilek ekim alanlarının %10,2 sine sahiptir. Çilek üretimi, kapsadığı alan bakımından küçük paya sahip olmasına rağmen, tarımsal üretimde sağladığı ekonomik girdi bakımından önemli bir paya sahiptir. Aydın ilinde çiftçilerin çilek üretim kararına etkili faktörlerin belirlenmesine yönelik yapılan bu çalışmada, çiftçilerin çilek üretim kararını etkileyen faktörler kişisel/sosyal, çevresel, teknik, pazarlama ve ekonomik olarak gruplandırılmıştır. Yöre üreticisinin çilek üretim kararlarında kişisel ve çevresel/iklimsel uygunluk yargıların a katılım düzeyleri en yüksek düzeyde olduğu belirlenmiştir. Ardından pazarlama ile ilgili yargılara katılım düzeyleri gelmektedir. Ekonomik ve teknik konulardaki yargılara katılım düzeyleri oldukça düşüktür. Burada dikkat edilmesi gereken verilen yargılara katılım düzeyleri üzerinden yorumlanmasıdır. Yargıların tamamı çilek üretimi yönünde olumlu olarak sunulmuş veya eşyönlüleştirme ile olumsuzlar olumluya çevrilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, kişisel/sosyal, çevresel ve pazarlama ile ilgili yargılara verdikleri puanlarla büyük ölçüde katıldıklarını ifade etmişlerdir. Diğer yandan Ekonomik ve Teknik faktörlerin bulunduğu gruplardaki yargılara ise sırasıyla kesinlikle katılmam ve biraz katılırım şeklinde düşüncelerini ifade etmişlerdir. Bunun anlamı ise ilaçlama masrafları düşük değil, fazla işgücü gerektirir, hasadı kolay değil, çapa ve bakımı işleri fazla, bu ürünü yetiştirmek kolay değil, üretim maliyeti düşük değil, örgütlenme (kooperatif vb) olanağı yok, üretim girdilerini için finansman yok, vd., olarak anlaşılmalıdır. Sonuç olarak ekonomik ve teknik olarak çilek üretmek zor ama, kişisel/sosyal, çevresel ve pazarlama ile ilgili faktörler yöre üreticilerinin çilek üretimini teşvik etmektedir. 5. KAYNAKLAR Anonim, Tarım Arazilerinin Sürdürülebilir Kullanımı Çalışma Grubu Taslak Raporu. Onuncu Kalkınma Planı ( ). Kalkınma Bakanlığı. Ağır, H.B.,2012. İzmir İlinde Örtüaltı ve Açıkta Çilek Yetiştiriciliğin in Teknik ve Ekonomik Yönden İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Akın, A.,2008. Akşehir İlçesinde Organik Çilek Yetiştiriciliğinin Benimsenmesi ve Yayılması Üzerine Bi r Araştırma. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Doktora Tezi. Çakaryıldırım, N., Çilek. T.E.A.E Bakış. Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü, Ankara. Çiçek, A., Erkan, O., Tarım Ekonomisinde Araştırma ve Örnekleme Yöntemleri, Gaziosmanpas a Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:12, Tokat. 118s. Çobanoğlu, F., Koyck Almon Yaklaşımları İle Çilek Üretimi Ve Fiyat İlişkisinin Analizi 9. Tarım Ekonomisi Kongresi, Eylül 2010, Şanlıurfa, S: Günden, C., Miran, B., Bulanık Eşli Karşılaştırma Yöntemiyle Çiftçilerin Amaç Hiyerarşisinin Belirlenmes i Üzerine Bir Araştırma. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Cilt: 20 Sayı:2 Antalya. Işın, Ş., Bayes Kuralının Tarımsal İşletmecilik Kararlarında Uygulanışına Bir Örnek.Tarım Ekonomis i Dergisi, Cilt:5 İzmir. Işın, Ş., 2001a. Ege Bölgesinde Seçilmiş Bir Yöredeki Karma Tarım İşletmelerinde Üretim Dallarının Seçim Esasları Üzerine Bir Araştırma. Türkiye Ziraat Odaları Birliği. Yayın No: 215, Ankara. Işın, Ş., 2001b. İzmir İli Tire İlçesinde Karpuz üretimi ve Bu Üretim Dalının Tercih Edilmesi İle İlgili Karar Alma Sürecini Etkileyen Faktörler Üzerine Bir Araştırma. TZOB, Yayın No:216, Ankara. Johnson R. A., Wichern D. W., 1992.Applied Multivariate Statistical Analysis. New Jersey, Prentice-Hall Inc, Miran, B., Girdi ve Çıktı Fiyatlarındaki Değişmelerin Planlama Önceliği ve Optimum Ürün Bileşimin e Etkilerini Belirleyen Bir Mikrobilgisayar Programı:YEP. Tarım Ekonomisi Dergisi, Cilt:2 İzmir. Oğuz, C., Bayramoğlu, Z., Konya İli Çumra İlçesinde Arazi Toplulaştırması Sonrası Farklı Parsel Genişliklerinin Birim Maliyetler Üzerine Etkisi: Küçükköy Örneği.Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Cilt:18, Sayı:14 Konya. 582

8 XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi 3-5 Eylül 2014, Samsun Öztürk, G., Miran, B., Tekiner, G., Üretim Deseni Belirleme Kararını Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi: Tire İlçesi Örneği.Türkiye IX. Tarım Ekonomisi Kongresi, Şanlıurfa. Sarılı, M., Silifke Yöresi Açıkta Çilek Yetiştiriciliğinde Mekanizasyon Girdileri ve Maliyet. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Makineleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Tatlıdil, H., Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz, Akademi Matbaası, Ankara, 167. TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu. Yavuz, G., Ceylan, İ. C., Polatlı İlçesinde Üreticilerin Yem Bitkileri Üretimine Karar Verme Sürecinde Etkili Faktörlerin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimler i Dergisi, Cilt:11, Sayı:2 Ankara 583