T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR ANABİLİM DALI

Transkript

1 T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR ANABİLİM DALI YAŞ GRUBU AEROBİK CİMNASTİK BRANŞI İLE UĞRAŞAN YARIŞMACI BAYAN SPORCULAR İLE AYNI YAŞ GRUBU SEDANTER ÖĞRENCİLERİN BAZI FİZİKSEL ÖZELLİKLERİNİN EUROFİT TEST BATARYASI İLE KARŞILAŞTIRILMASI DOKTORA TEZİ Emre BAĞCI Danışman Yrd. Doç. Dr. Salih SUVEREN ANKARA Eylül 2009

2 T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR ANABİLİM DALI YAŞ GRUBU AEROBİK CİMNASTİK BRANŞI İLE UĞRAŞAN YARIŞMACI BAYAN SPORCULAR İLE AYNI YAŞ GRUBU SEDANTER ÖĞRENCİLERİN BAZI FİZİKSEL ÖZELLİKLERİNİN EUROFİT TEST BATARYASI İLE KARŞILAŞTIRILMASI DOKTORA TEZİ Emre BAĞCI Danışman Yrd. Doç. Dr. Salih SUVEREN ANKARA Eylül 2009

3 I

4 İÇİNDEKİLER Kabul ve Onay İçindekiler Resimler Tablolar I II - III IV V 1. GİRİŞ 1 2. GENEL BİLGİLER Cimnastik Sporu Aerobik Cimnastik Çocuk Ve Spor Çocuklarda Motorik Özellikler Kuvvet Dayanıklılık Sürat Hareketlilik (Esneklik) Beceri (Koordinasyon) Eurofit Test Bataryası Eurofit Testleri Eurofit Testleri İçin Genel Talimatlar GEREÇ VE YÖNTEM Araştırma Grubunun Özellikleri Veri Toplama Teknikleri Eurofit Test Profili Uygulanan Testler Flamingo Denge Testi Disklere Dokunma Testi Otur Uzan Esneklik Testi Durarak Uzun Atlama Testi El Kavrama Kuvveti s Mekik Testi Bükülü Kolla Asılma x 5 m Mekik Koşusu 40 II

5 Mekik Koşusu Testi Antropometrik Ölçümler Boy Vücut Ağırlığı Vücut Yağ Yüzdesi Kişisel Bilgiler Verilerin Analizi BULGULAR TARTIŞMA SONUÇ ÖZET SUMMARY KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ 68 III

6 Resimler Resim 1: Yarışma Kategorileri 3 Resim 2: Aerobik Cimnastik Temel Adımları 4 Resim 3: Doğru Olmayan Vücut Duruşu ve Neticesinde Yapılması Gereken Uygulama Kesintisi 6 Resim 4: Yaş Grubu İçin Zorunlu Hareketler 10 Resim 5: Statik ve Dinamik Kuvvet Hareketleri Örnekleri 19 Resim 6: Esneklik Eksikliğinde Uygulanacak Puan Kesintisi 25 Resim 7: Flamingo Denge Testi 33 Resim 8: Disklere Dokunma Testi 34 Resim 9: Otur Uzan Esneklik Testi 35 Resim 10: Durarak Uzun Atlama 36 Resim 11: El Kavrama Kuvveti 37 Resim 12: Mekik Testi 38 Resim 13: Bükülü Kolla Asılma Testi 39 Resim 14: 10 x 5m Koşu Testi 40 Resim 15: Mekik Koşusu 41 IV

7 Tablolar Tablo 1: Eurofit Test Bataryası Testleri 29 Tablo 2: Sosyodemografik Bilgiler 43 Tablo 3: Performans Testleri Sonuçları 44 Tablo 4: Vücut Kompozisyon Değerleri 45 V

8 1. GİRİŞ Spor tarihi incelendiğinde insanların özellikle doğa koşulları ve hayatta kalma mücadelesine bağlı olarak sportif faaliyetler geliştirdikleri ve zaman içinde bunların müsabakalarının yapıldığı görülmektedir. Günümüzde ise daha adını bile bilmediğimiz birçok sporun müsabakaları yapılmaktadır. Bunun en büyük nedeni insandaki farklılaşma duygusu olarak açıklanabilir. Sürekli arayış içerisinde olan insanoğlu hayatın her alanında icatlar ve yenilikler yaparken spor da bundan nasibini almaktadır. Bunun neticesinde sürekli olarak yeni spor branşları ortaya çıkmaktadır. Çağdaş spor eğitiminde bilimsel verilerin ışığı altında yapılan çalışmaların başarıyı kısa süre içinde kalıcı olarak getireceği kesindir. Bu bakımından sporda belirlenen amaçlara ulaşabilmek, hedefler saptayabilmek ve gerekli planları yapabilmek için yapılan araştırmaların önemi büyüktür. Aerobik Cimnastik branşı da cimnastiğin yeni disiplinlerinden biridir. Özellikle de ülkemizde yaklaşık 12 yıllık bir geçmişe sahiptir. Bu nedenle de dünya literatüründe ve ülkemizde aerobik cimnastik ile ilgili bilimsel çalışma yok denecek kadar azdır. Bu branşın diğer disiplinlerle arasındaki farklılığı ortaya koymak için öncelikle bu branşın sporcular üzerinde kazandırdıklarının araştırılması gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı yeni bir spor disiplini olan Aerobik Cimnastiğin kız çocuklarda ortaya koyduğu bazı fiziksel farklılıkların Eurofit Test Bataryası kullanılarak hiç spor yapmamış kız sporcularla karşılaştırma yapmak suretiyle belirlenmesidir. 1

9 2. GENEL BİLGİLER 2.1. Cimnastik Sporu Cimnastik sporunun uluslar arası faaliyetleri Uluslararası Cimnastik Federasyonu (FIG) tarafından organize edilir. FIG e bağlı 6 tane cimnastik disiplini vardır. Bunlar, Artistik Cimnastik, Ritmik Cimnastik, Aerobik Cimnastik, Akrobatik Cimnastik, Trampolin ve Herkes İçin Cimnastikdir. Bu branşlardan Aerobik Cimnastik, Akrobatik Cimnastik ve Herkes İçin Cimnastik branşları olimpik branş değildir. Herkes İçin Cimnastik branşı sadece gösterilerin yapıldığı, yarışma amacı güdülmeyen 7 den 70 e herkesin katılabileceği gösteri organizasyonlarıdır. Ülkemizde cimnastik faaliyetlerini Türkiye Cimnastik Federasyonu organize etmektedir yılında kurulmuş olan federasyon Akrobatik Cimnastik branşı haricinde diğer disiplinlerde faaliyetlerine devam etmektedir Aerobik Cimnastik Aerobik Cimnastik 1980 li yılların sonunda başlayan ve herkesin uygulayabildiği klasik aerobiğin gelişmiş formu değil, üst düzey performans sporudur. Aerobik ismi, güçlü aerobik kalıpları içermesinden kaynaklanmaktadır 1. Müsabaka süresinin kısa olması ve yoğunluğuna bağlı olarak kullanılan enerji kaynağına Aerobik demek zordur 2. Aerobik Cimnastik, dinamik ve statik kuvvet hareketleri, esneklik, koordinasyon, sıçrama ve atlamalardan oluşan ve müzik eşliğinde aerobik kalıpları içeren bir seri sunumdur. Kategorileri, Tek Erkek, Tek Bayan, Çift (bir erkek-bir bayan), Trio (3 kişi bayan, erkek yada 2

10 karışık) ve Gruptur (6 bayan, erkek yada karışık). Seri süreleri tek erkek ve tek bayanlar için 1 dakika 30 saniye (± 5 saniye tolerans vardır), çiftler, trio ve grup müsabakaları için ise süre 1 dakika 45 saniyedir (± 5 saniye tolerans vardır). Seri sunumları tekler haricinde 10x10 m alanda yapılır. Tekler için ise alan 7x7 metredir. Tek Bayan Tek Erkek Çift Trio Grup Resim 1: Yarışma Kategorileri Diğer cimnastik branşlarında olduğu gibi Aerobik Cimnastikte de yarışma kuralları her olimpiyattan sonra gözden geçirilerek değişiklik ve güncellemeler yapılır. Son yapılan değişiklikler 2009 yılı başından itibaren geçerlidir. Aerobik Cimnastik, süreklilik arz eden kompleks ve yüksek yoğunluktaki hareket kalıplarının müzik eşliğinde uygulanmasıdır. Uygulanan rutin (seri) kesintiye uğramadan, esneklik, kuvvet ve 7 temel adımın (March, Jog, Skip, Knee Lift, Kick, Jack ve Lunge) kullanılması, tüm aerobik hareketleri ve zorluk elementleri mükemmel şekilde uygulanmalıdır. 3

11 March Jog Skip Knee Lift Kick Jack Lunge Resim 2: Aerobik Cimnastik Temel Adımları İyi bir seride akrobatik hareketler mükemmel bir teknik ile uygulanmalıdır. Aerobik cimnastik element havuzunda 4 grup vardır ve sporcu bu grupların her birinden en az bir element yapmak zorundadır. Bu gruplar; A Grubu Dinamik Kuvvet Hareketleri B Grubu Statik Kuvvet Hareketleri C Grubu Sıçrama ve Atlamalardan Oluşan Hareketler D Grubu Esneklik ve Denge Hareketleridir. 4

12 Tekler kategorisinde yarışan sporcular serisinde en fazla 10 element yapabilir. Çiftler, trio ve gruplar müsabakalarında yarışmalarda ise maksimum element sayısı 12 dir. Belirtilen sınırlardan daha az hareket yapılması (her gruptan en az 1 dışında) ekstra bir not kaybına neden olmazken, üst sınırdan fazla yapılacak hareketler için not kesintisi uygulanır. Element havuzundaki akrobatik elemanlar 0,1 den 1,0 a kadar değer verilerek listelenmiştir. +18 yaş kategorisinde yarışan sporcular zorluk puanı alabilmek için serilerinde değeri en az 0,3 olan hareketlere yer vermelidirler. Ayrıca sporcular, 7 temel aerobik adımını içeren, kol ve bacak hareketlerinin kombineli bir şekilde uygulanmasından oluşan Aerobik hareketlerini de göstermelidirler. Aerobik Cimnastik branşında hakemler 3 farklı açıdan seriyi değerlendirir. Bunlar Artistik, Uygulama ve Zorluktur. Artistik Değerlendirme Artistik hakemleri seriyi üç kritere bağlı olarak 10 puan üzerinden değerlendirirler. 1. kriter Koreografi değerlendirmesidir ki 4 puan üzerinden değerlendirilir. Bu kriterin içinde koreografinin içeriği, hareketlerin orijinalliği, seri süresince alanın ve seviyelerin (yerde, ayakta ve havada) kullanılması vardır. 2. kriter Aerobik İçeriktir ve 3 puan üzerinden değerlendirilir. Aerobik kalıpların orijinalliği, seri içerisinde akrobatik hareketlerin dağılımları gibi kriterler değerlendirilir. 3. kriter Sunum ve Müzik Uyumudur ve 3 puan üzerinden değerlendirilir. Seride kullanılan hareketlerin sunum kalitesi ve müzikle uyumları değerlendirilerek not verilir. 4 artistik hakem vardır. Bu hakemler yukarıdaki kriterler doğrultusunda değerlendirme yaparak izledikleri seri 5

13 için 10 puan üzerinden puanlarını verirler. Her seri için verilen en yüksek ve en düşük artistik notu atılarak ortadaki iki notun ortalaması alınır ve artistik notu olarak ilan edilir. Uygulama Değerlendirmesi Uygulama hakemleri seriyi yapım ve uygulama açısından değerlendirirler. Seri içerisinde kullanılan akrobatik hareketlerde yapılan teknik ve uygulama hataları, aerobik kalıplarda yapılan teknik hatalar değerlendirilir. Çiftler, trio ve gruplardaki zamanlama ve senkronizasyon hataları ile birbirleri arasında yaptıkları açı hatalarından da kesintiler olur. Bu hatalar 0,1 den 0,5 e kadar kesinti getirirler. Düşme Örnekler Küçük Hata 0,1 Kesinti Orta Hata 0,2 Kesinti Büyük Hata 0,3 Kesinti Kabul Edilemez Hata 0,5 Kesinti Doğru Olmayan Vücut Duruşu Vücudun 1 Bölümü Vücudun 2 Bölümü Vücudun 3 Bölümü Vücudun 4 ve Fazla Bölümü Ayak Pozisyonu Resim 3: Doğru olmayan vücut duruşu ve neticesinde yapılması gereken uygulama kesintisi 6

14 Uygulama hakemi tarafından yapılan kesinti 10 puan üzerinden çıkarılarak uygulama notu belirlenir. Dört uygulama hakemi vardır. Verilen en yüksek uygulama notu ile en düşük uygulama notu atılarak diğer ikisinin ortalaması alınır. Alınan ortalama, uygulama notu olarak ilan edilir. Zorluk Değerlendirmesi Seri içerisinde teklerde yapılan maksimum 10 çift, trio ve gruplarda yapılan maksimum 12 elementi değerlendirmeye alan 2 zorluk hakemi vardır. Bu hakemler müsabakalardan önce antrenörler tarafından sporcunun serilerinde kullanacakları hareketlerin sırasıyla yazıldığı zorluk listelerinden de faydalanarak seri içerisinde yapılan elementleri ve zorluk değerlerini hesaplarlar. Dört element grubundan da en az 1 element yapılması, hareketlerin minimum gerekleri yerine getirip getirmedikleri gibi kriterlere bakarak zorluk puanını hesaplarlar. Zorluk puanı hakemler tarafından tanınan akrobatik hareketlerin değerlerinin toplanıp bölünmesi ile belirlenir. Tekler, çiftler ve sadece erkeklerden oluşan trio ve gruplarda zorluk notu 2 ye bölünürken, içinde bayan sporcuların bulunduğu trio ve gruplarda ise 1,9 a bölünür. Bu farklılık erkek sporcuların daha zor elementleri uygulayarak bayanlara oranla kendilerine avantaj sağlamalarını engellemek için uygulanmaktadır. Müsabakalarda iki zorluk hakemi bulunur. Hakemler birbirlerinden bağımsız olarak notları değerlendirirler. Değerlendirme sonunda aralarında mutabık kalarak ortak notlarını gönderirler. Eğer değerlendirmede mutabık kalamazlarsa başhakem son kararı verir. Müsabaka alanı ihlallerini belirlemek üzere 2 adet çizgi hakemi de kendilerine yakın çizgileri kontrol etmek için alanda karşılıklı 7

15 olarak köşelere yerleştirilirler. Alan dışına vücudun herhangi bir yerinin değmesi 0.10 puanla cezalandırılır. Sporcuların zamanında alana gelmesi, kıyafetlerinin uygunluğu konusunda ve serinin genel değerlendirmesini yaparak sorun çıkmamasını sağlamak amacı ile bir başhakem görevlidir. Başhakem tüm hakemlerin verdikleri notu gözlemler ve taraflı davranmalara karşı uyarılarda bulunur. Tüm notlar başhakemin önüne gelir, eğer notlarda sorun yoksa Artistik, Uygulama ve Zorluk notlarının toplamı, varsa çizgi, başhakem ve zorluk kesintilerinin toplam nottan düşülmesi ile sonuç notun ilanını sağlar. Uluslararası Cimnastik Federasyonu (FIG) 1994 yılında yaptığı toplantıda, diğer spor disiplinleri gibi Aerobik Cimnastikte de Dünya Şampiyonası yapılmasına karar vermiştir ve ilk resmi Dünya Şampiyonası da 1995 yılında Paris te 34 ülkenin katılımı ile gerçekleşmiştir 3. Ülkemizde 1997 yılından beri uygulanmakta olan bu spor branşının ilk Türkiye Şampiyonası da yine 1997 yılında organize edilmiştir yılında ilk Dünya Şampiyonalarına katılım sağlanmış olup günümüzde hızla gelişmeye devam etmektedir. Aerobik Cimnastik Dünya ve Avrupa Şampiyonaları 1 er yıl ara ile yapılmaktadır. Kategorileri; Ülkemizde müsabakaları yapılan Aerobik Cimnastik Yaş 7 9 Yaş Yaş Yaş Yaş 18 Yaş ve üstüdür. 8

16 Uluslararası Cimnastik Federasyonu da Aerobik Cimnastiğin gelişebilmesi için sadece +18 yaş grubunda değil küçük yaş kategorilerinde de müsabakalar düzenler. Bu müsabakalarda uygulanacak kurallar da yine federasyon tarafından yayımlanır. Ülkeler ulusal müsabakalarında bu kurallara bağlı kalmak zorunda değillerdir. Fakat uluslar arası müsabakalarda bu kurallar uygulanarak sporcuların gelişimine yön verilmek istenir. Küçük yaş sporcuları için kurallar çok daha basitleştirilmiş olarak uygulanır. Müsabaka süresinin kısalmasının yanı sıra özellikle de zorluk elementlerinde sınırlamalar vardır. Bunun nedeni antrenörlerin erken yaştaki sporculara aşırı element yüklemesini engellemek ve ortaya çıkabilecek sakatlıklardan sporcuyu korumaktır. Bizim araştırmamıza katılan denekler yaş kategorisinde müsabakalara girmektedirler. Bu yaş kategorisinin yarışma kuralları; Tek kol yere dayanmalı ve de dayanmaya düşmeli hareketlere izin verilmez. Seri süresi 1 dakika 15 saniyedir (± 5 saniye tolerans vardır). Seri içerisinde en fazla 6 zorluk elementi yapılabilinir. Sadece 6 lı grup için seri alanı 10x10 metredir. Diğer kategoriler 7x7 m alanda yarışırlar. Seri içerisinde uygulamak zorunda oldukları 3 hareketler vardır. Bunlar; 9

17 Push Up (Şınav) Tuck Jump (Toplu Sıçrama) Split (Spagat) Resim 4: yaş grubu için zorunlu hareketler Bu zorunlu hareketler haricinde yapılacak maksimum üç hareket 0,1 0,4 zorluk puanlarını aşamaz. Yerde en fazla 4 harekete izin vardır. Yukarıda görüldüğü gibi seri içerisinde zorluk puanı alacak her hareketin bir numarası ve de zorluk değeri vardır. Yarışmadan önce antrenörler her yarışmacı grup için zorluk hareket numaraları, sembolleri ve hareketin puanını içeren listeyi zorluk hakemlerine vermek zorundadırlar Çocuk Ve Spor Günümüz yaşam felsefesinde spor, kaliteli yaşamın bir parçası ve en yararlı sosyal etkinliklerden birisi olarak kabul edilmektedir. Performans sporu bir yana, günümüz yaşam kavramında çocuğun dengeli ve sağlıklı gelişimi içerisinde düzenli spor yapmanın önemli bir yeri vardır 4. Spor dünyasında birçok spor dalında şampiyonların giderek daha genç yaşlarda çıktığı görülmektedir. Başta cimnastik olmak üzere, yüzme, tenis ve buz pateni gibi spor dalları giderek daha belirgin olarak, şampiyonları daha erken yaşlarda çıkarmaktadırlar. 10

18 Çocuğun buluğ çağı öncesi ve sonrası düzenli olarak yaptığı spor etkinlikleri, sağlıklı bir fizik yapının gelişmesini sağlarken; geç yaşlarda fizik yapının bozulmasını geciktirmede önemli bir rol oynamaktadır 4. Çocuklar ilkokul döneminde eğitimleri ile birlikte motor hareket kabiliyetlerini de arttırmayı öğrenmelidirler. Bugün genellikle yarışma sporlarına çok erken yaşlarda başlama eğilimi vardır. Çocuğun zevk almak, eğlenmek için yaptığı sporun yerini stresli, ne pahasına olursa olsun kazanma azmi ile yapılan ve büyükler tarafından organize edilen yarışmalar almaktadır. Hâlbuki çocuklarda fiziksel aktivitenin, sporun amacı, onlarda kardiovasküler dayanıklılığı, nöromüsküler koordinasyonu, kas kuvvetini, esnekliği geliştirme olmalıdır 5. Bu özellikler, okul öncesi ve ilkokul dönemi çocuklarda oyun şekilleri altında pedagojik yaklaşımla yapılan uygulamalarla kazandırılmalıdır 6. Fiziksel egzersizlerin, çocuklarda gelişime etkisi uzun yıllardan beri araştırma konusu olmuştur. Genellikle bu araştırmalar düzenli fiziksel egzersizlerin çocuklarda hem fizik, hem de fonksiyonel kapasiteyi arttırdığı kanıtlanmıştır 5. Sporsal aktivitenin kemik gelişimi üzerindeki etkisi ile ilgili yapılan araştırmalarda; uygulanan sınırlı stresin kemik gelişiminde olumlu etkisinin olduğu görülmüştür. Hareketsizlik, kemik büyümesinde zararlı sonuçlar verirken, aşırı ve şiddetli stres de kırıklara neden olur. Yüklenmelerde strese gösterilen tepkiler bireye göre değişmektedir. Spor yapan çocukların boy ve vücut ağırlığı yönünden daha iyi geliştiğini görülmektedir. Optimal bir süre ve şiddete kemiklerin epifiz bölgesine yapılan basınç etkisinin büyümeyi uyarıcı sonuçlar doğurduğu, ancak uzun süren şiddetli egzersizlerin tam aksine büyümeyi engelleyici etki yaptığı görüşünü destekleyen birçok araştırma bulunmaktadır 7. 11

19 Hareketsizlik kasların protein yapısında bir azalmaya neden olmaktadır. Hem iskelet kası hem de kardiyak kas normalde fazla bir yüklenme ile karşılaşınca kütle artışı şeklinde bir uyum tepkisi gösterir. Sistematik fiziksel aktivite kas kompozisyonunu da, kas kütlesi oranında olumlu yönde etkiler. Fiziksel olarak aktif olan çocuklar, pasif olan çocuklardan daha az yağlı vücut kütlesine sahiptirler 5. Dinlenme halinde kalp atım sayısı; çocuklarda yetişkinlere oranla daha yüksektir. Çocuklarda kalbin her kilogram vücut ağırlığı başına atım gücü ve bir dakikada pompalayabildiği kan miktarı yaş ile ters orantılıdır. Çocuk ve gençlerin kalplerinin belirli bir iş yükünü daha fazla çalışarak karşılamasının yanında, bu yaşlarda kanın hemoglobin bileşimi de yaşlarına kadar yetişkinlere oranla daha azdır. Bu nedenle, çocuk ve gençler, oksijen rezervi açısından dezavantajlı durumdadırlar ve buna bağlı olarak çocuk ve gençler, maksimal oksijen ve karbonhidrat kullanımına dayalı çalışmalarda, yetişkinler düzeyinde performans gösteremezler 4. Spor, yalnızca sağlık ve gelişme için değil, aynı zamanda şahsiyet gelişimleriyle mental sağlıkları açısından da önemlidir. Spor yapan çocuklar kişisel deneyimlerini, yaratıcılıklarını geliştirir ve sorumluluk duygusu kazanırlar. Yardımlaşma ve iş birliği yapma, arkadaşlarına ve oyun kurallarına saygı gösterme gibi sosyal davranışları da kazanarak olumlu bir benlik gelişimini sağlar. Gelecekte, toplumda sorumluluklar yüklenecek yetişkinlerin iyi alışkanlıklar edinmesine gerek bireyler gerekse toplumlar arası iyi ilişkilerin kurulmasında ve devam ettirilmesinde çocukluktan başlayan 12

20 sporun büyük önemi vardır. Çocukların ilkokuldan itibaren sportif faaliyetlere yönlendirilmesinde spor büyük önem taşır. kazanmaktadırlar. Spor eğitimi alan çocuklar, aşağıda belirtilen özellikleri Çeşitli fiziksel aktiviteleri yapmak için gerekli becerileri öğrenme Vücut ve kapsadığı alanın farkında olma, güç ve bağlantı gibi bileşikleri kullanarak hareket etmesini öğrenme Manipulatif, lokomotor ve non lokomotor becerilerde yeterlilik gösterme Kişisel olarak ve diğerleriyle performe edilmiş beceri kombinasyonlarında yeterlilik gösterme Yaptığı fiziksel aktivitelerde uzmanlık gösterme Tüm yaşam içinde fiziksel aktivite alışkanlığı kazanma Fiziksel aktivite ile sağlıklı yaşam tarzının yararlarını anlama Dikkat etme, düşünceyi bir arada toplama, yaratıcılık ve hayal gücünü kullanma yeteneğinde gelişme Hoşgörü ve iş birliği kazanıp kurallara saygı göstermeyi, yenilgi ve başarıyı tanıma Temel motorsal özellikleri kazanma, sağlıklı bünyeye sahip olma 6. Sporun bu önemli özellikleri göz önüne alınarak, birçok ülke okullarında beden eğitimi ders saatine ve ders kapsamına gerekli önem gösterilerek, eğitimin genel ve özel amaçlarının bir kısmı, beden eğitimi dersleri ile verilmeye çalışılmıştır 4. 13

21 Çocuklara yaptırılacak olan spor uygulamasının amacı bilimsel verilerin ışığında pedagojik bir yaklaşımla sportif performansın geliştirilmesinin yanı sıra onların fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden de optimum gelişiminin sağlanması olmalıdır. Küçük çocuklar için olan aktivitelerin ferdi olması daha iyidir. Burada çocukların hareketleri tek başına yapmaları ve hareket yaparken diğerlerine en az şekilde bağımlı olmaları istenir ve ara sıra çocuklar yüz yüze hareket yaptırırken onların kendi benliklerine varmaları istenir 6. Cimnastik sporunda başarılı olabilmek için spora küçük yaşta başlamak ve belli kriterlere dayalı olarak yönlenmek büyük öneme sahiptir 8. Cimnastikçilerin büyüme ve gelişme dönemine rastlayan yoğun antrenman programlarının sağlıklarını olumsuz etkileyebileceği düşünülmektedir. Yoğun antrenman programını yanı sıra cimnastikçilerin vücut ağırlıklarını korumak ve performanslarını üst düzeyde tutabilmek için beslenmelerine dikkat etmeleri gerekmektedir Çocuklarda Motorik Özellikler İnsan gelişimi önceden kestirilebilen düzenli bir sıra izler. Motor gelişimi etkileyen birçok biyolojik faktör bu önceden kestirilebilen düzenden ortaya çıkmıştır 10. Merkezi sinir sisteminin sinirleri doğumla birlikte gittikçe artan bir doku özelliğini kazanır. Bu gelişimin özellikle bilinçli hareket etmede, çok önemli görevi vardır 11,12. 14

22 Çocukların motor davranışlarının gelişimi basit reflekslerle başlayan ve üst düzeyde koordine edilebilen motor becerilerle sonuçlanan bir süreç takip etmektedir ve çocukların hareketleri duruşa ait hareketler, yürüme, koşma, atlama gibi becerilerin kazanılmasına doğru ilerlemektedir. Altı ve yedi yaşları, ilk çocukluk döneminin sonu ile ileri çocukluk döneminin başlangıcını kapsar ve bu dönemlerde çocuklar, temel hareketler döneminden, sporla ilgili hareketler dönemine geçiş safhasındadırlar. Okul öncesi dönemin sonunda çocuklar atletik beceriler için gerekli temel hareket ve kombinasyonları kazanmış ve motor becerileri ustalıkla yapmaya başlamışlardır. Motor gelişim; fiziksel büyüme ve merkezi sinir sisteminin gelişimine paralel olarak organizmanın, hareketle ilgili becerileri kazanma sürecidir. Motor performans da cinsiyete göre farklılıklar gösterebilir. Bunun nedeni, vücut ölçüsü, anatomik yapı, fizyolojik yapı ve sosyokültürel faktörlerdir. Çocukların motor gelişimleri çok hızlıdır. Spor açısından bakıldığında söz konusu beceriler içerisinde spor ile ilgili becerilerin de girdiği görülür. Yani bu yaşlarda spora başlayan çocuğa oyun şeklinde öğretmek koşulu ile yaptığı spor dalına ait bütün hareket becerileri öğretilebilir 12. Kız çocuklarda motor özelliklerin gelişiminde en yüksek artış, yaşlarında, ve 13 yaşlarında ise daha az artış 15

23 görülürken yaşlarında hemen hiç artış görülmemektedir 7. Tüm spor dallarında temel motorik özelliklerin geliştirilmesi, uygulanacak antrenmanların vazgeçilmez bir parçasıdır 13. Bir spor dalında gerekli motorik özelliklerinin geliştirilmesi için öncelikle şu noktalara dikkat etmek gereklidir; Spor dalına özgü ihtiyaçların analizi (kuvvet tipi, beceri, vb.) Sporcuların değişik parametrelerdeki durumunun belirlenmesi (fiziki kapasite testleri) Varılacak hedef noktasının zaman birimi olarak analizi Hazırlanacak temel programda parametrelerin ne ölçüde yer alacağının değerlendirilmesi 14. incelenebilir. Temel motorik özelliklerin içeriksel yapısı 5 bölümde Kuvvet Dayanıklılık Sürat Hareketlilik Beceri (Koordinasyon)

24 Kuvvet Kuvvet, istemli olarak bir kasın yada bir kas grubunun bir dirence karşı bir kez kasılarak ürettiği maksimum kasılma gücü olarak açıklanabilir. Aynı şekilde içsel ve dışsal direnmeleri aşmayı sağlayan sinir-kas yeteneği olarak tanımlanabilir 15. Kuvvet şu şekilde sınıflandırılabilir: Genel Kuvvet: Kuvvetin herhangi bir spor dalına yönlenmeden, genel anlamda tüm kasların kuvvetidir. Özel Kuvvet: belli bir spor dalına yönelik kuvvettir. Maksimal Kuvvet: kas sisteminin isteyerek gerçekleştirebildiği en büyük kuvvettir. Çabuk Kuvvet: Sinir-kas sisteminin yüksek bir hızda kasılmayla direnç yenebilme yeteneğine denir. Kuvvette Devamlılık: Sürekli kuvvet gerektiren çalışmalarda organizmanın yorulmaya karşı direnç yeteneğidir. Kuvvet statik ve dinamik olarak ikiye ayrılmaktadır: 1. Statik Çalışma Biçimi: Bu çalışmada kas uzunluğu kasılma sırasında değişmez. 2. Dinamik Çalışma Biçimi: Kas kasılma sırasında kısalır

25 Relatif ve Salt kuvvet, antrenman bilgisinde iki önemli kavramdır. Relatif kuvvet, sporcunun kendi vücut ağırlığına karşı geliştirebildiği mümkün olan en büyük kuvvettir. Salt kuvvet ise; vücut ağırlığı ne olursa olsun, bir sporcunun herhangi bir spor dalında hareketi uygularken geliştirdiği kuvvet olarak tanımlanabilir 13,16. Aerobik cimnastik sporu relatif kuvvetin önemli olduğu bir spor branşıdır. Çocuklarda kas kuvvetinin artışı yaşa, cinsiyete, olgunlaşma düzeyine, önceki fiziksel etkinlik düzeyine ve beden ölçülerine bağlıdır. Sistemli antrenmanlarla çocuklarda kas kuvvetinin arttığı bilinmektedir 10. Bayanlarda kuvvet gelişimi 9 yaşından 19 yaşına kadar düzenli bir şekilde artış gösterir 5. Genel olarak, maksimal kuvvet yaşlara doğru yavaş bir artış gösterirken 18 yaşa kadar hızlı bir artış gösterir 10. Vücut hareketlerinin uygun biçimi hareketlerin istenilen seviyede yapılmasını sağlar. Cimnastikte çok değişik şekillerde ve yönlerde hareketler yer almaktadır, bu yüzden cimnastikçinin bu çok çeşitli hareket repertuarına cevap verecek temel bir forma ihtiyacı vardır. Hareketlerin incelikli bir şekilde yapılabilmesi vücut kaslarının karşılıklı olarak optimal kuvvet katılımları ile sağlanabilir. Cimnastikçi başarılı olabilmek için çok yönlü kuvvet alıştırmaları ile güçlenmek zorundadır 17. Aerobik cimnastikte zorluk grupları içerisinde hem statik kuvvet hem de dinamik kuvvet hareketleri bulunmaktadır. 18

26 Statik Kuvvet Hareketi Resim 5: Statik ve dinamik kuvvet hareketi örnekleri Dinamik Kuvvet Hareketi Dayanıklılık Dayanıklılık, genelde, sporcunun fiziki ve fizyolojik yorgunluğa dayanma gücü olarak tanımlanabilir. Tüm organizmanın uzun süre devam eden sportif alıştırmalarda, yorgunluğa karşı koyabilme ve oldukça yüksek yoğunluktaki yüklenmeleri uzun süre devam ettirebilme yeteneğidir 12. Yüksek düzeyde temel dayanıklılık iyi bir yarışma performansının temin edilmesini sağlar 17. Kişinin dayanıklılığı; sürat, kas kuvveti, bir hareketi etkin biçimde gerçekleştirebilecek beceriler, işlevsel potansiyelleri ekonomik olarak kullanma becerisi, çalışmaya ortaya koyarken içinde bulunulan psikolojik durum v.b. gibi birçok etmene dayanır 15. Enerji oluşumu açısından dayanıklılık; Aerobik Dayanıklılık: Organizmanın oksijen borçlanmasına girmeden, yeterli oksijen ortamında ortaya konan dayanıklılıktır. Tamamen organizmanın aerobik enerji üretimine dayalı olarak ortaya çıkan kondisyon özelliğidir. 19

27 Anaerobik Dayanıklılık: Süratli, dinamik, çok yüksek ve maksimal yüklenmelerde organizmanın vücuttaki enerji depolarından yararlanarak bir sportif aktivitenin sürdürülmesidir. Organizmanın oksijen borçlanmasına girdiği görülür. Temelinde iki reaksiyon vardır; a. ATP-PC (Fosfojen Sistemi) b. Laktik Asit Sistemi 18. Süre Açısından Dayanıklılık; 1. Kısa Süreli Dayanıklılık: 45 saniye ile 2 dk. arasında tamamlanan bir mesafeyi almak için gereklidir. Bu sınıfta sınıflandırılan sporlar için sporsal verimin sergilenmesi için gerekli olan enerjiyi sağlamakta anaerobik süreç yoğun bir yer kaplar. 2. Orta Süreli Dayanıklılık: Çalışmaların 2 6 dakikadan daha uzun süreli olarak sergilendiği sporlara özgüdür. Oksijen kaynakları organizmanın gereksinimlerini tam olarak karşılamamaktadır. Bu nedenle de sporcu oksijen borçlanmasına girer. 3. Uzun Süreli Dayanıklılık: 8 dakikadan daha uzun süren sporlar için gereklidir. Enerji neredeyse tam olarak aerobik sistem tarafından karşılanır ve kalp-kan ve solunum dizgelerinde büyük ölçüde katılım gösterirler 18. Genel olarak cimnastikte özel dayanıklılık, aralıklı çalışma ve yarışma yöntemi ile geliştirilebilir. Bununla birlikte tek hareket ve parça seri 20

28 çalışmaları aralıklı çalışma yöntemleriyle, yarım seri ve tam seri çalışmaları tekrar ve yarışma yöntemleri ile çalışılmalıdır. Dolayısıyla tek ve parça hareket çalışmalarında dinlenme araları kısa seri çalışmalarında dinlenme araları uzun tutularak tam dinlenme sağlanmalıdır 17. Aerobik cimnastikte müsabaka yaş grubu için 1 dakika 10 saniye ile 1 dakika 20 saniye arasında olmaktadır. Bu nedenle de aerobik cimnastikte kısa süreli dayanıklılık daha ön plandadır. Bu nedenledir ki aerobik cimnastikçilerin anaerobik güçlerinin daha fazla gelişmiş olması beklenir Sürat Sürat, insanın kendisini en yüksek hızda bir yerden bir yere hareket ettirme yeteneğidir 16. Sporda sürat, insanın motorik hareketlerini en kısa zaman diliminde, en yoğun biçimde uygulaması anlamına gelir. Sürat yeteneği birçok spor türünde verimliliği belirleyen önemli bir motor özellik olduğu için, mümkün olduğunca erken yaşlardan itibaren amaca yönelik olarak eğitilmesi gerekir 7. Araştırmalara göre hareket süratinin gelişimi, birinci okul çağı döneminde (6 9 yaş) en büyük ilerlemeyi kaydeder 7. Bayanların koşu hızı, yaşlarına kadar gelişir 10. Hareketlerin belirli bir süratle gerçekleştirilmesi, koordinasyon yetisinin ve egzersizlerin otomatikleştirilmesi yolu ile yapılmaktadır. Bunun sağlanması için de maksimum hareket süratini olası kılan rasyonel bir çalışma tekniği kullanılmalıdır. 21

29 Aerobik cimnastikte seri süresinin kısa olması ve serinin yüksek yoğunlukta uygulanması, sporcularda sürat özelliğinin gelişmesine neden olmaktadır. Diğer taraftan sporcular yüksek performans gösterebilmek için sürat özelliklerini geliştirmek zorundadırlar. Süratin önemli parametrelerinden biri Reaksiyon Zamanıdır. Sportif performansta reaksiyon zamanı sürati önemli ölçüde etkilemektedir Hareketlilik (Esneklik) Bir eklemin yada bir dizi eklemlerin tüm hareket genişliğinde hareket edebilme yeteneği 7 olan esneklik, kuvvet ve dayanıklılık ile birlikte kas performansının gelişiminde önemli bir etkendir 19. Bir başka anlatımla hareket genişliği; eklemlerin her yöne doğru olan hareket olanaklarını optimal olarak kullanma yeteneğidir. Bu yeteneğin boyutları eklemlerin, kasların, kirişlerin ve bağların işlev yetenekleri ve nöromüsküler yönlendirme süreçleri tarafından belirlenir. Hareket genişliği, bir eklem sistemine ait parçaların hareket sırasında gerçekleştirdiği çok yönlülük olarak ortaya çıkar 7. Kaslar normal uzunluklarının yarısına kadar kısalabilme ve anatomik olarak yaklaşık aynı ölçülerde uzayabilme yeteneğine sahiptirler 20. Esneklik fiziksel uygunluğun önemli bir unsurudur. Hareket genişliği ekleme ve eklem yapısına özeldir. Bazı aktiviteleri yaparken esnekliğin önemi oldukça fazladır. Spor tıbbı ve rehabilitasyonlar esnekliğin genel sağlık ve fiziksel uygunluk gelişimi açısından önemli olduğu belirtilmiştir

30 Esneklik yaş, cinsiyet ve fiziksel aktivite ile ilgilidir. Fiziksel aktivitenin azalması yumuşak dokunun elastikiyetinde azalma gösterir. Küçük çocuklarda kas - iskelet sistemi yeterince kuvvetlenmediği için yüksek bir esneklik görülür. Böylelikle de genellikle iyi bir hareket genişliği ortaya çıkar. Hareket genişliği arttırıcı çalışma sadece antrenman yoluyla ortaya çıkacak özel beklentiler için gerekli görülür 7. Çocukların esneklik yetenekleri 5 yaştan 8 yaşa kadar sabittir yaşlarında en uç noktalara ulaşarak yaşla birlikte azalır 10. Bayanlar aynı yaştaki erkeklerden daha esnek bulunmaktadır. 8 9 yaşlarından itibaren hareket genişliği gelişiminde duraklamalar başlar. Bundan dolayı bu yaşlarda itibaren bilhassa cimnastik, buz pateni, yüzme gibi spor dallarına ait özel hareket genişliğini arttırıcı çalışmalara düzenli bir eğitim ile başlanmalıdır 7. Tekniğin ve tekniğe bağlı olarak çok yönlü kuvvetin önemli olduğu bir spor branşında iyi bir tekniğin geliştirilmesi, özel esneklik çalışmalarına yer vermedikçe istenilen seviyede yarar sağlanamadığı düşünülmektedir. Eklem hareket genişliği yeterli olmadığı durumlarda, sporcular fazladan ek hareketler ile tekniğin eksik yanlarını tamamlama yoluna giderler, ancak bu da eksikliği tamamlamada yetersiz kalır 21. Kuvvet çalışmaları mekanik nedenlerden dolayı hareket genişliği üzerinde olumsuz etkide bulunabilir. Bu durumda kuvvet kadar esnekliğin de önemli olduğu cimnastik gibi branşlarda uygun düşen alıştırmalarla en az hareket genişliği kaybıyla eğitim gerçekleştirilir 7. 23

31 Esneklik, sadece sportif müsabakalarda başarı için değil aynı zamanda sakatlıklardan korunmak açısından da büyük bir önem taşımaktadır 20. Eklemlerdeki hareket dizisi iki yolla özeldir. Birincisi, esnekliğin özelliğine yönelik eğilim ve seçilen spor branşıdır. Örneğin, gülle atıcı ve disk atıcıların bilek esnekliği güreşçilerden daha iyidir. İkincisi, eklem esnekliğinin özelliği diğer bir deyişle eklemin yüksek derecede esnekliği diğer eklemin de aynı oranda esnek olacağı anlamına gelmez. Örneğin, cimnastikçilerin kalçalarının esnekliğinin bileklerinin esnekliğinden daha fazla olması gibi 19. Ayrıca teknik hareketlerin zaman zaman çok büyük açılarda yapılmasının gerekliliği, kasların uzayabilme yeteneği ile bağlantılı olduğundan bu özellik diğer spor dallarına göre daha büyük bir önemi ortaya koyar 8. Sporcunun gelişimini sağlamak için gerekli olan esneklik düzeylerine ilişkin bilgi elde etmek, bir antrenör için sporcusunun başarısında etkili faktör olmaktadır. Bu bağlamda esneklik ölçümleri, spor eğitiminin başladığı günden itibaren sporcunun esneklik gelişimini izlemek ve aşamalarını değerlendirmek, esneklik antrenmanlarını yönlendirmek için hem sporcu hem de antrenör için önem taşımaktadır 22. Esneklik aerobik cimnastiğin temel gereklerinden biridir. Zorluk gruplarından D Grubunu esneklik ve denge hareketleri oluşturmaktadır. Bu grupta yer alan esneklik hareketlerinin haricinde diğer hareket grubunda da esneklik olmadığı taktirde uygulanamayacak hareketler vardır. Bu nedenle spora başlanıldığı dönemde üzerinde durulan ilk motorik özellik esnekliktir. Özellikle cimnastik tüm kas gruplarının çalışmasına gerek duyan bir spor dalı olması bakımından esnekliğin de sadece bir bölgede gelişmiş olması yetmeyecektir. 24

32 Bacakların 180 dereceden fazla açılıyor olmasının yanında, çok iyi bir omuz esnekliği de aerobik cimnastik için olmazsa olmazlardandır. Aerobik cimnastik serisi değerlendirmesinde uygulama kesintileri hem teknik hataları hem de vücut pozisyonlarını içerir. Bir seri içerisinde hareketlerin uygulanması anındaki vücut pozisyonları da puan kaybına neden olabilir. Aerobik kalıplar yapılırken dirsek, omuz, el bileği, ayak bileği gibi eklemlerin doğru açıda ve pozisyonda olması gerekir. Eğer sporcunun esneklik seviyesi düşükse aerobik kalıplar içerisinde eklemlerini doğru pozisyonda gösteremez. Bu durum da puan kaybedebilir. Düşme Örnekler Küçük Hata 0,1 Kesinti Orta Hata 0,2 Kesinti Büyük Hata 0,3 Kesinti Kabul Edilemez hata 0,5 Kesinti Resim 6: Esneklik eksikliğinde uygulanacak puan kesintisi Aerobik cimnastikte grup yarışmalarında bir hareket uygulanırken her sporcunun aynı seviyede esneklik, yükseklik ve düzgün duruş pozisyonunu göstermesi gerekir. Bu nedenle de grubu oluşturacak 25

33 sporcuların aynı esneklik seviyesinde olmamaları çeşitli problemlere yol açabilir Beceri (Koordinasyon) Çok karmaşık bir motorik yetidir ve sürat, kuvvet, dayanıklılık ve esneklik yetileri ile çok yakın ilişki içerisindedir. Sporcunun vücudu alışılmamış koşullarda olduğu kadar değişik durumlarda olduğu ve sporcu dengesini kaybettiği zamanlarda koordinasyona gereksinim duyulur 15. İnsan yetenekleri üzerindeki kuramsal bulgular koordinasyon standardının yalnızca egzersizlerle arttırıldığını ortaya koymaktadır. Beceri gelişimi her zaman koordinasyon standardını geliştirir 17. Bir kimsenin koordinasyonunun düzeyi büyük dikkat ve etkinlikle ve özel antrenman amaçlarına göre, değişik derecelerdeki zor hareketleri çok çabuk uygulayabilme yeteneğinin göstergesidir. İyi bir koordinasyona sahip sporcu beklenmedik durumlarda sorunları çok çabuk çözme yeteneğine de sahiptir. Koordinasyonun fizyolojik temeli merkezi sinir sisteminin sinirsel süreçlerinin eş uyumuna dayanır. Sporcunun hareketleri ister istemli isterse refleks, basit yada karmaşık tepki olsun hareketlerin kolaylaştırılmasında yada engellenmesinde rol oynayabilen kassal bir kasılmanın sonucudur. Özellikle agonist ve antagonist ilişki oranını etkileyebilecek koordine edilmemiş bir uyarı, denetimsiz yada az denetlenen bir hareketle sonuçlanabilir. Bir teknik öğenin yada bir becerinin birçok kere tekrar edilmesinin sonucu olarak, uyarım ve engelleme gibi temel iki sinirsel süreç eş uyumu sağlamış olur ve ilk olarak 26

34 sabit, sonrada iyi koordine dilmiş, daha sonra etkin ve yetkin bir beceri uygulaması gerçekleştirilir. Genel Koordinasyon: Bir kimsenin spor dalını göz önüne almadan değişik motor becerileri mantıklı ve uygun bir biçimde sergileme niteliğini kapsamaktadır. Çok yönlü gelişimle birlikte tüm sporcular yeterli genel koordinasyonu kazanmalıdır. Özel Koordinasyon: bir kimsenin belirli bir spor dalındaki değişik motor becerileri çok çabuk, akıcı ve sürekli sergileyebilme yeteneğini yansıtır. Bu açıdan, özel koordinasyon motor becerilerin özelliği ile yakından ilgilidir ve sporcuya yarışma ve antrenmanda etkin bir verim düzeyi için ek beceriler kazandırır. Özel koordinasyon, belirli spor yada spor dallarının özelliklerine göre, diğer motorik yetilerle bütünleşmiş olarak koordinasyonun gelişimini de kapsamaktadır 15. Aerobik cimnastikte kısa süre içerisinde birçok zorluk hareketi, aerobik kalıp mükemmel şekilde uygulanmalıdır. Aynı zamanda, çift, trio ve grup müsabakalarında sporcu kendi hareketlerini uygularken arkadaşları ile birlikte oluşturdukları formasyonlara da dikkat etmelidir. Bu ve buna benzer birçok özellikten dolayı aerobik cimnastikçilerin koordinasyon özellikleri mükemmel şekilde gelişmiş olmalıdır. Koordinasyon eksikliğinde performans istenilen seviyede uygulanamayacağından dolayı antrenmanlarda koordinasyonu geliştirici özel çalışmalar yapmak gerekmektedir. 27

35 2.5. Eurofit Test Bataryası Eurofit düşüncesi, 1977 yılında yapılan, spor alanında araştırmalar yapan enstitü müdürleri toplantısında ilk defa Avrupa da okul çağındaki çocuklarda bedensel yeteneğin değerlendirilmesi ve bu konuda başvuru kaynakları hazırlanması gereği ile ortaya çıkmıştır. Eurofit testleri, temel bedensel nitelikler alanında çocuğun gelişimini ölçmeye yönelik bir eğitim aracıdır. Bu tasarının belli başlı amaçları şunlardır: Tüm Avrupa Ülkelerince kabul edilecek bir test bataryası hazırlamak, Öğrencilerin bedensel yeteneklerinin değerlendirilmesinde öğretmenlere yardımcı olmak, Sağlık ile ilişkili olarak bedensel yetenek ölçümüne katkıda bulunmak. Bu amaçların gerçekleştirilebilmesi için Avrupa Konseyi Spor Gelişim Komitesi nin himayesinde bedensel yeteneğin değerlendirilmesi konusunda bir dizi Avrupa Araştırma Semineri düzenlenmiştir. Dört seminer sonucunda, Avrupa Konseyi Spor Araştırma Uzmanları Komitesi 10 temel ve 3 yedek test ile EUROFIT Deneysel Komple Test Bataryasını onaylanmıştır

36 Eurofit Testleri Tablo 1: Eurofit Test Bataryası Testleri BOYUTLAR ETKEN EUROFIT TESTİ TEST SIRASI Kalp ve Solunumsal Dayanıklılık Kalp ve Solunumsal Dayanıklılık Mekik Koşusu Ergometrik Bisiklet Testi 9 Kuvvet Kas Dayanıklılığı Hız Durgun Kuvvet El Dinamometresi 5 Patlayıcı Kuvvet Durarak Uzun Atlama 4 Fonksiyonel Kuvvet Bükülü Kolla Asılma 7 Gövde Kuvveti Mekik 6 Hız Koordinasyon Mekik Koşu 10 x 5m 8 Üye Hareket Hızı Disklere Vuruş 2 Esneklik Esneklik Otur Uzan 3 Denge Genel Denge Flamingo Testi 1 Antropometrik Ölçümler Kimlik Bilgileri Boy (cm) Kilo (kg) Yağ Yüzdesi (biceps, triseps, suprailliak, calf, scapula) Yaş (yıl) Cinsiyet Eurofit Testleri İçin Genel Talimatlar Denekler tüm testleri çıplak ayak ve spor giysili olarak uygularlar. Tüm testler yeterli büyüklükte ve iyi havalandırılmış salonlarda yapılmalıdır. Koşu ve atlama çalışmaları için zemin kaygan olmamalıdır. 29

37 Testin objektifliği için deneklere test protokolü anlatılmalı ve anlamaları sağlanmalıdır. Testlerden önce ısınma ve esneme çalışmaları yapılmamalıdır. Denekler testler arasında hareketsiz kalmalıdır. Testlerde belirtilmedikçe denekler deneme yapmamalıdır. Testi yöneten kişi sürekli olarak denekleri test esnasında teşvik etmelidir. Testler aşağıda belirtilen sıraya göre yapılmalıdır. o Flamingo Denge Testi o Disklere Dokunma Testi o Otur Uzan Esneklik Testi o Durarak Uzun Atlama Testi o El Kavrama Kuvveti Testi o Mekik testi o Bükülü Kolla Asılma Testi o 10 x 5m Mekik Koşusu Testi o 20 m Mekik Koşusu Testi

38 3. GEREÇ VE YÖNTEM 3.1. Araştırma Grubunun Özellikleri Bu araştırmanın amacı, yaş grubu aerobik cimnastik branşları ile uğraşan yarışmacı bayan sporcular ile aynı yaş grubu sedanter bayan öğrencilerin bazı fiziksel özelliklerinin eurofit test bataryası ile karşılaştırılmasıdır. Bu amaçla Ankara ilinde Aerobik Cimnastik sporu ile uğraşan 35 yarışmacı bayan sporcu ile aktif sporla uğraşmayan aynı yaş grubu 41 bayan öğrenci Eurofit test bataryasına göre ölçüme tabi tutulmuştur. Aerobik cimnastikçilerin ortalama spor yaşları 3,1 yıldır. Deneklerden sporcu bayanların yaşları ortalamaları, 10,09, sedanter bayan öğrencilerin yaşları ortalamaları ise 10,08'dir. Sporcu bayan deneklerin boyları ortalamaları 140,46cm iken sedanter bayan öğrencilerin boyları ortalamaları ise 142,32 şeklinde ölçülmüştür Veri Toplama Teknikleri Eurofit Test Profili Uygulanan testlerde Eurofit test protokolü izlenmiştir. Testlerde dikkat edilmesi gereken hususlar ise; 1. Denekler testlerin tümünü çıplak ayakla ve spor giysileriyle yapmalıdırlar. 2. Tüm testlerin iyi havalandırılmış geniş bir odada, örneğin bir spor salonu yada cimnastik salonunda, özellikle koşu ve atlamalar için kaygan olmayan zeminde yapılması uygundur. 31

39 3. Her testin kendine özgü açıklamaları olup, testi mümkün olduğunca objektif yapabilmek için iyice incelenmesi ve her deneğe açıklanması gerekmektedir. 4. Motor test bataryası bir dairesel sistem olup, belli bir sırayla uygulanması gerekmektedir. Bu nedenle her istasyon, gerekli numara ile işaretlenerek sırası belirlenmelidir. 5. Test serisinden önce herhangi bir ısınma veya esneme gerdirme çalışması yapılmamalıdır. 6. Denekler, her test arasında herhangi bir aktivite yapmamalıdır. 7. Denekler, özel olarak test açıklamalarında belirtilmedikçe herhangi bir deneme veya ön hazırlık yapmamalıdırlar. 8. Test sırasında deneğin daha iyi yapması için teşvik edilmesi çok önemlidir. Test lideri, ölçülen özelliğe göre tam, çabuk veya daha iyi bir performans sergilemesini teşvik etmelidir Uygulanan Testler Flamingo Denge Testi Genel vücut dengesini ölçmek için kullanılmıştır. Testte özel olarak hazırlanmış denge sehpasından ve kronometreden faydalanmıştır. Denge sehpası, 50 cm uzunluk, 4 cm yükseklik ve 3 cm genişliğinde demir bir denge aletidir. Demirin dengeli durması için 15 cm uzunluk ve 2 cm genişliğinde iki destek kullanılmıştır

40 Denek sehpa üzerine tercih edeceği ayak ile uzunlamasına basacak şekilde çıkmış, boşta kalan ayağını ise kalçaya doğru bükerek aynı taraftaki eli ile tutmuştur. Diğer kol ise dengeyi sağlamak amacı ile serbest bırakılmıştır. Denek doğru pozisyonu aldıktan sonra dengesini sağlayana kadar test yöneticisinden tutunması sağlanmış ve dengesini sağlayıp desteği bıraktığı andan itibaren süre başlatılmıştır. Dengenin kaybolması halinde (tutulan ayağın bırakılması yâda düşme) test durdurulmuş ve denek tekrar eski pozisyonu alarak kaldığı yerden devam etmiştir. Bir dakikalık süre tamamlanmış, bu süre içerisinde teste ne kadar ara verildiği kayıt edilmiştir. Resim 7: Flamingo Denge Testi 33

41 Disklere Dokunma Testi Test kol hızını ölçmek amacı ile kullanılmıştır. Her biri 20 cm çapında lastikten yapılmış iki disk orta noktalarından birbirlerine 80 cm uzaklıkta olacak şekilde masaya yerleştirilmiştir. İki diskin ortasına dikdörtgen (10x20 cm) bir lastik yerleştirilmiştir. Denek tercih etmediği eli dikdörtgen parçanın üzerine diğer elini ise sabit kolunun üzerinden çaprazdaki diskin üzerine yerleştirir. İşaretle beraber denek hızlı bir şekilde hareketli elini disklere değdirmeye başlamıştır. Kolunun her çapraz diske deymesi sayılmış ve 25 tekrarı kaç saniye sürede tamamladığı kayıt edilmiştir. Test iki tekrar yapılmış ve iyi olan derece değerlendirmeye alınmıştır 23. Resim 8: Disklere Dokunma Testi 34

42 Otur Uzan Esneklik Testi Esneklik testi için Otur ve Uzan esneklik sehpası kullanılmıştır. Test sehpasının uzunluğu 35 cm, genişliği 45 cm, yüksekliği 32cm'dir. Sehpanın üst yüzey uzunluğu 55 cm, genişliği 45cm'dir. Üst yüzey, ayakların dayandığı yüzeyden 15 cm daha dışarıdadır. 0-50cm'lik ölçüm cetveli üst yüzeyde belirlenmiştir 23,25. Deneklere gerekli ısınma süresi verilerek, çıplak ayakla, esneklik sehpasına yerleşmeleri sağlanmıştır. Sporcular dizlerini bükmeyerek uzana bildikleri yere kadar uzanıp, sehpa üzerindeki cetveli ileriye doğru iteklemişlerdir. Sporcuların, 1 2 saniye bekleyebilecekleri en uzak nokta belirlenmiştir. Deneklere iki deneme hakkı verilmiş ve en iyi dereceleri cm cinsinden kayıt edilmiştir 25. Resim 9: Otur Uzan Esneklik Testi 35

43 Durarak Uzun Atlama Testi Patlayıcı kuvveti ölçmek amacı ile uygulanmıştır. Kaygan olmayan bir zeminde denek ayakuçları başlangıç çizgisinde ve ayakları kapalı durumda ayakta hazır hale gelmiştir. Ayakları hareket etmeden çömelerek ileriye doğru atlayabileceği en uzak noktaya doğru atlamıştır. Mümkün olduğunca ayaklar kapalı ve ayakların haricinde vücut parçaları yere dokunmadan hareket sonlandırılmaya çalışılmıştır. Deneklerin topukları ile başlangıç çizgisi arasındaki mesafe cm cinsinden kayıt edilmiştir. Deneklere iki deneme hakkı verilmiş ve iyi dereceleri değerlendirmeye alınmıştır 25. Resim 10: Durarak Uzun Atlama 36

44 El Kavrama Kuvveti Ölçümler yeterli ısınma süresi sonrasında Hand Grip aleti aracılığı ile alınmıştır. Ölçüm sırasında denek ayaktayken ölçüm yapılan kolu bükmeden ve vücuda temas ettirmeden kol derecelik açı yaparken ölçüm alınmıştır (40). Sağ ve sol her iki el için 3 er kez deneme yaptırılarak en iyi dereceler kg cinsinden kaydedilmiştir 25. Resim 11: El Kavrama Kuvveti 37

45 s Mekik Testi Gövde kuvvetini ölçmek amacı ile uygulanmıştır. Denek sırt üstü yatmış ve ellerini ensede birleştirmiş, dizler doksan derece açı ile bükülü ve ayak tabanı yere destekli şekilde teste başlamıştır. Dirsekler dize değene kadar gövde yukarıya kaldırılmıştır. Dirseklerin her teması sayılarak 30 saniye içerisinde yapılan maksimum mekik sayısı adet olarak kayıt edilmiştir. Test esnasında ellerin enseden bırakılmaması sağlanmıştır. Kurallara uymayan tekrarlar sayılmamıştır 23. Resim 12: Mekik Testi 38

46 Bükülü Kolla Asılma Fonksiyonel kuvvetin ölçümü amacı ile bu test uygulanmıştır. Deneklerin düz tutuş ile barı omuz genişliğinde tutmaları istenmiş, çene barın üzerine çıkacak şekilde kendilerini yukarıya çekmeleri istenmiştir. Test bu noktada başlamış ve deneğin gözleri bar hizasının altına inene kadar geçen süre saniye cinsinden kayıt edilmiştir 23. Resim 13: Bükülü Kolla Asılma Testi 39

47 x 5 m Mekik Koşusu Deneklerin süratte devamlılık özelliklerini ölçmek amacı ile uygulanmıştır. 5 metrelik alan çizgilerle belirlenmiştir. Denek çizginin hemen arkasında işaretle koşuya başlamış ve 5 m çizgisini iki ayağı ile geçip geri dönmesi istenmiştir. Bu gidiş geliş 5 kez aralıksız tekrar edilmiştir. Toplam süre saniye cinsinden kayıt edilmiştir 24. Resim 14: 10 x 5m Koşu Testi Mekik Koşusu Testi Deneklerin Aerobik kapasitelerinin belirlenmesi için bu test uygulanmıştır. Denek 20 metrelik belirlenmiş alanda sinyallere göre temposunu ayarlayarak koşturulmuştur. Deneklerin sinyal sesinden hemen önce 20 m alanı belirleyen çizgileri geçmesi istenmiştir. Denekler testi bırakana kadar yada üst üste 2 kez sinyalden sonra çizgiyi geçmeleri halinde test sonlandırılmıştır. Deneklerin toplam yaptıkları tekrar sayısı adet olarak kayıt edilmiştir

48 Resim 15: Mekik Koşusu Antropometrik Ölçümler Boy Deneklerin çıplak ayak ile ölçüme alınmıştır. Ölçümler 1mm hassaslık derecesine sahip ölçüm aracı (mezro) ile yapılmıştır. Ölçümlerde duvara yaslanan deneklerin başları dik, sırtları ve topukları duvara temas eder halde durmaları sağlanmış ve elde edilen veriler cm olarak kaydedilmiştir Vücut Ağırlığı Deneklerin çıplak ayak ve üzerlerinde ağırlıklarını etkileyecek bir kıyafetleri olmadan (tayt badi) hassaslık derecesi 0.01 kg olan ölçüm aracı ile vücut ağırlıkları belirlenmiş ve kg cinsinden kayıt edilmiştir Vücut Yağ Yüzdesi Beş bölgeden deri kıvrım kalınlıkları ölçülmüştür. Bunlar biceps, triceps, suprailliak, calf ve scapuladır 23. Ölçüm aracı olarak 41

49 Skinfold Caliper kullanılmıştır. Deri kıvrım kalınlığının belirlenmesi için baş ve işaret parmağı ile ilgili bölgeden deri ve deri altı yağ dokusu tutularak, kas dokusundan ileri doğru çekilmesi suretiyle skinfold kaliper aracılığı ile ölçümler yapılmıştır. Ölçümlerde denekler ayakta tutulmuş olup tüm ölçümler deneklerin sağ taraflarından alınmıştır Kişisel Bilgiler Hazırlanan tablo yardımıyla tüm deneklerin doğum yılı, spor yapıp yapmadıkları, spor yapanların spor yaşları kayıt edilmiştir Verilerin Analizi Araştırmada uygulanan ölçüm ve testler sonucu elde edilen verilerin istatistiksel analizleri SPSS 15.0 for Windows adlı paket istatistik programında yapıldı. Test sonuçlarının ortalamaları ve standart saplama değerleri tespit edildi. Öncelikle dağılımların normal olduğu hipotezini araştıran Kolmogorov-Smirnov ve varyansların homojen olduğu hipotezini araştıran Levene testlerinin sonuçları değerlendirilerek gruplar arasında ki farklılık, parametrik testlerden Independent Samples T Test ile analiz edildi. Anlamlılık düzeyi 0,01 olarak kabul edildi. 42

50 4. BULGULAR Tablo 2. Sosyodemografik Bilgiler Değişkenler Gruplar N Ort SD t Yarışmacı Bayan Yaş 35 10,09 0,71 Sporcular 0,38 (yıl) Sedanter Grup 41 10,08 0,86 Boy (cm) Vücut Ağırlığı (kg) BMI Yarışmacı Bayan Sporcular ,46 5,44 Sedanter Grup ,32 4,47 Yarışmacı Bayan Sporcular 35 31,89 3,99 Sedanter Grup 41 37,98 5,40 Yarışmacı Bayan Sporcular 35 16,10 1,15 Sedanter Grup 41 18,67 1,84-1,63-5,50* -7,15* *P<0,01 *Aerobik Cimnastik grubu ile sedanter grubun belirtilen değişkenlerinde gruplar arasında istatistiksel olarak 0,01 seviyesinde anlamlı farklılık vardır. 43