Psoriasisli Hastalarda Serum Leptin Düzeylerinin Araflt r lmas

Transkript

1 48 Orijinal Araflt rma Original Investigation Psoriasisli Hastalarda Serum Leptin Düzeylerinin Araflt r lmas Investigation of Serum Leptin Levels in Psoriatic Patients Türkan Gönül, P nar Yüksel Baflak, Yusuf Kara*, Vahide Baysal Akkaya, Hüseyin Vural* Süleyman Demirel Üniversitesi T p Fakültesi, Dermatoloji ve *Biyokimya Anabilim Dal, Isparta, Türkiye Özet Amaç: Psoriasis kronik seyirli, T hücre arac l hiperproliferatif bir deri hastal d r. Leptin, Th1 yan t n sitümule ederken Th2 yan t n bask layan bir adipokindir. Leptinin T hücre immünitesi üzerinde önemli rol oynamas nedeniyle psoriasis immünopatogenezinde de yeri olabilece i düflünülerek bu çal flmada leptin ile psoriasis aras ndaki olas iliflkinin araflt r lmas amaçlanm flt r. Gereç ve Yöntem: Ellidört psoriasisli hasta ile yafl, cinsiyet ve vücut kitle indeksleri uyumlu sa l kl 50 kiflide serum leptin, interlökin (IL)-1β, IL-6, IL-8, TNF-α ve nitrik oksit (NO) düzeyleri ölçüldü. Bulgular: Psoriasisli hastalar ile kontrol grubunun serum leptin konsantrasyonlar aras nda istatistiksel olarak anlaml fark bulunmad (p=0,568). Serum leptin düzeyi ile PASI de eri, hastal k süresi, tipi, IL-1β, IL-6, IL-8, TNF-α ve NO aras nda korelasyon saptanmad. Serum IL-8 ve TNF-α düzeyleri psoriasisli hastalarda kontrol grubuna göre anlaml olarak yüksek bulundu (s ras yla p=0,002 ve p=0,020). Hasta ve kontrol grubu aras nda IL-1β, IL-6 ve NO düzeyleri aç s ndan istatistiksel olarak anlaml fark saptanmad. Sonuç: Bu sonuçlar psoriasisli hastalarda serum leptin düzeyi ölçülmesinin patogenez aç s ndan belirleyici rol oynamad n ve leptinin psoriasisin fliddeti ve kronikli i ile ilgili bir belirteç olmad n göstermektedir. (Türkderm 2009; 43: 48-52) Anahtar Kelimeler: mmunite, leptin, psoriasis Summary Background and Design: Psoriasis is a chronic, T cell mediated hyperproliferative skin disease. Leptin is an adipokine that stimulates Th1 immune response while suppressing Th2 immune response. Because that leptin plays an important role in the T cell immunity, it is aimed to investigate the relation between psoriasis and leptin and whether leptin plays a role in the immunopathogenesis of psoriasis in the present study. Mateiral and Method: Serum leptin, interleukin (IL)-1β, IL-6, IL-8, TNF-α and nitric oxide (NO) levels were measured in 54 psoriatic patients and age, sex and body mass index matched 50 healthy control subjects. Results: The mean serum leptin concentration was not statistically different in psoriatic patients compared with the controls (p=0.568). Serum leptin levels were not correlated with PASI score, duration and clinical type of the disease as well as IL-1β, IL-6, IL-8, TNF-α and NO levels. IL-8 and TNF-α levels were significantly higher in patients with psoriasis than healthy control subjects (p=0.002 and p=0,020 respectively). The mean serum IL-1β, IL-6 and NO levels were not statistically different in patients when compared with control subjects. Conclusion: These results showed that leptin may not play a significant role in the immunopathogenesis of psoriasis and leptin could not be accepted as a marker to assess severity of the disease. (Turkderm 2009; 43: 48-52) Key Words: Immunity, leptin, psoriasis Girifl Psoriasisin patogenezi henüz tam olarak aç klanamam fl olmakla birlikte genetik yatk nl k zemininde, otoimmün süreçlerde rol oynayan T hücre arac l mekanizmalarla ortaya ç kt düflünülmektedir 1. Leptin, sitokinlere afl r benzerli i nedeniyle s n f 1 sitokin reseptör ailesinden say lmaktad r. Leptin, interlökin (IL)-6 ve IL-11 ile, leptin reseptörleri ise IL-6 ile benzerlik göstermektedir 2. Leptin ve leptin reseptör anormalli i olan farelerde immün fonksiyonlar n bozuldu u tespit edilmifltir 2,3. Leptin lökosit sentezini Yaz flma Adresi/Address for Correspondence: Dr. Türkan Gönül, Süleyman Demirel Üniversitesi T p Fakültesi, Dermatoloji Anabilim Dal, Isparta, Türkiye E-posta: turkangonul@yahoo.com Gelifl Tarihi/Received: Kabul Tarihi/Accepted: Türkderm-Deri Hastal klar ve Frengi Arflivi Dergisi, Galenos Yay nc l k taraf ndan bas lm flt r. Her hakk sakl d r. Turkderm-Archives of the Turkish Dermatology and Venerology, published by Galenos Publishing. All rights reserved.

2 Türkderm 2009; 43: Psoriasisde Leptin Düzeyleri 49 uyar r, makrofajlar aktive ederek fagositozu güçlendirir ve makrofajlardan pro ve anti-inflamatuvar sitokin üretimini uyar r. Ayn zamanda yara iyileflme süresini k saltt ve neovaskülarizasyonu art rd da tespit edilmifltir 2. Leptin endotelyal hücrelerde kendi spesifik reseptörleri ile nitrik oksit (NO) üretimini indükler 4. Behçet hastal, romatoid artrit, tip 1 otoimmün diyabet, multipl skleroz, endometriyozis gibi immün arac l inflamatuvar hastal klarda, infeksiyonlarda ve baz malinitelerde leptin düzeyinin yükseldi i bulunmufltur 5. Psoriasiste leptin düzeylerinin araflt r ld çal flmalardan birinde serum leptin düzeyleri hasta grubunda anlaml olarak yüksek bulunurken 6, son y llarda yap lan bir çal flmada sadece fliddetli hasta grubunda serum leptin düzeyi yüksekli i bildirilmifltir 7. Bununla birlikte daha önce yap lan çal flmalarda psoriasiste serum leptin düzeyleri kontrol grubundan farkl bulunmam flt r Leptinin T hücre immünitesinde önemli rol oynamas ve psoriasisin T hücre arac l inflamatuvar bir deri hastal olmas nedeniyle psoriasisli hastalar ve sa l kl kontrollerden al nan serumlarda leptin, tümör nekroz faktör-alfa (TNF-α), IL-1β, IL-6, IL-8 ve NO düzeyleri ölçülerek hastal k patogenezindeki rolü araflt r lm fl, hastal n fliddeti ve kronikli i ile iliflkisi de erlendirilmifltir. Gereç ve Yöntem Çal flma Mart 2007-Ekim 2007 tarihleri aras nda poliklini imize baflvuran, klinik ve histopatolojik olarak psoriasis tan s alm fl hastalar ve sa l kl kontroller ile yap ld. Son iki ay içinde oral asitretin, metotreksat, siklosporin, fototerapi ve di- er sistemik tedaviler ile son iki hafta içinde topikal tedavi alan psoriasis hastalar çal flmaya dahil edilmedi. Hipertansiyon, diyabet, iskemik kalp hastal, beslenme bozuklu u, nörolojik, kronik renal ve karaci er hastal olanlar ve sistemik tedavi alanlar çal flma d fl b rak ld. Hasta ve kontrol grubunun kad n ve erkek say lar, yafllar ve vücut kitle indeksleri (VK ) nin benzer olmas na dikkat edildi. Hastal k süresi, aile öyküsü, sistemik hastal k ve ilaç kullan m sorguland. Hasta grubunun psoriasis tipi belirlenmesi ve PASI skorlamas ayn hekim taraf ndan yap ld. PASI skoru <15 olan hastalar hafif-orta fliddetli, 15 olanlar ise fliddetli psoriasis olarak de erlendirildi 7. Tüm olgulardan serum leptin, TNF-α, IL-1β, IL-6, IL-8 ve NO düzeylerinin belirlenmesi amac yla en az sekiz saatlik gece boyu açl takiben periferik venöz kan örnekleri al nd. Hasta ve kontrol grubundan tam kan say m, biyokimyasal parametreler, C-reaktif protein (CRP) ve eritrosit sedimentasyon h z (ESR) düzeyleri istendi. Vücut Kitle ndekslerinin Hesaplanmas En çok kullan lan obezite belirleme yöntemi olan VK için, 20 nin alt zay f, aras normal, aras fazla kilolu, aras obez ve 40 dan fazla olmas afl r obez olarak kabul edilmifltir. Vücut a rl n n boyun metre cinsinden karesine oranlanmas ile hesap edilir 11. Serum Leptin Ölçümü Kan örnekleri 3500 devirde 4 dakika santrifüj edildikten sonra serumlar ayr l p çal fl l ncaya kadar -80 C de sakland. Serum leptin ölçümü Biosource kiti ile (Biosource Europe S.A, Belgium) ELx 808 IU Ultra Microplate cihaz nda ELISA yöntemi ile çal fl ld. Kitin normal de er aral erkeklerde 2,4 +/-1,1 ng/ml, kad nlarda 6,6 +/-3,0 ng/ml dir. Serum TNF-α, IL-1β, IL-6, IL-8 ve NO Ölçümü TNF-α, IL-1β, IL-6, IL-8 ölçümü Biosource kiti (Biosource Europe S.A, Belgium) ile ELx 808 IU Ultra Microplate cihaz nda, NO ölçümü ise Coyman kiti (Coyman Chemical Company, USA) ile ELx 808 IU Ultra Microplate cihaz nda ELISA yöntemi ile çal fl ld. statistiksel Analiz Hasta ve kontrol gruplar nn yafl, cinsiyet, meslek, VK ve sigara içiminin karfl laflt r lmas için Fisher ki kare testi kullan ld. Hasta ve kontrol grubu içindeki ba ms z örneklerin karfl laflt r lmas nda ba ms z gruplarda T-testi ve Mann-Whitney U testi kullan ld. Hasta ve kontrol grubu içindeki ba ms z örneklerin korelasyonunun de erlendirilmesinde Pearson ve Spearman Korelasyonu kullan ld. Tüm istatistiksel testlerde p<0.05 anlaml olarak kabul edildi. Bulgular Çal flmaya dahil edilen 54 psoriasisli hastadan 19 u (%35,2) kad n, 35 i (%64,8) erkek idi. Kontrol grubu ise 17 (%34) sa l kl kad n, 33 (%66) sa l kl erkek olmak üzere toplam 50 kifliden oluflmaktayd. Hasta ve kontrollerin yafl ortalamalar 39,01±17,1 ve 38,22±14,6 olarak bulundu. Hasta grubunda 20 (%37), kontrol grubunda 13 (%26) kifli sigara içmekte idi (Tablo 1). Gruplar aras nda yafl, cinsiyet, sigara içme ve VK aç s ndan istatistiksel olarak anlaml fark saptanmad. Hasta ve kontrol gruplar cinsiyetler aç s ndan karfl laflt r ld nda VK leri aras nda fark saptanmad. Hasta grubunda 42 olguda (%77,8) plak tip, 9 unda (%16,7) guttat tip ve 3 ünde (%5,6) palmoplantar tip psoriasis mevcuttu. Hastalar n 46 s hafif-orta fliddetli, 8 i fliddetli psoriasis olarak de erlendirildi. PASI skoru ortalamas hafif-orta fliddetli hastalarda 3,65±0,4, fliddetli psoriasiste ise 29,70±3,9 idi. Hastalar n 18 inde (%33,3) ailede psoriasis öyküsü vard. Tüm hasta grubunda VK ile PASI de erleri aras nda korelasyon saptanmad (Pearson korelasyon, p=0,039 ve r=0,282). Hasta kad n grubu VK ile PASI de erleri aras nda negatif yönde orta düzeyde korelasyon saptan rken hasta erkek grubunda VK ile PASI de erleri aras nda iliflki bulunmad (Spearman/Pearson korelasyon, p=0,048 ve r=-0,458, p=0,202 ve r=0,221). Psoriasisli hastalar n leptin düzeyi ortalamas 4,09±4,4 ng/ml, sa l kl kontrollerin 4,62±4,7 ng/ml olarak bulundu, iki grup karfl laflt r ld nda istatistiksel olarak anlaml fark saptanmad (Ba ms z iki grup ortalamas T testi, p=0,568), (fiekil 1). Hafif-orta fliddetli hastalarda serum leptin de eri ortalamas 2,77±0,6, fliddetli psoriasiste ise 0,74±1,1 olarak hesapland ve iki grup karfl laflt r ld nda istatistiksel olarak anlaml fark Tablo 1. Hasta ve kontrol grubunun demografik özellikleri Hasta Kontrol Kad n/erkek 19/35 17/33 Yafl 39,01±17,1 38,22±14,6 VK 24,47±3,9 23,86±2,8 Sigara içme Hastal k süresi 12,34±10,0 Aile öyküsü 18 PASI 8,85±10,7 (1,40-53,40)

3 50 Psoriasisde Leptin Düzeyleri Türkderm 2009; 43: saptanmad (Mann-Whitney U testi, p=0,062). Psoriasisli kad n hastalarda erkek hastalara göre leptin düzeyi anlaml olarak daha yüksek bulundu (s ras yla 6,68±5,2 ng/ml, 2,69±3,2 ng/ml, p=0,006). Kontrol grubunda da kad nlarda erkeklere göre serum leptin düzeyi anlaml olarak daha yüksek idi. Kad n psoriasisli hasta grubu VK ile leptin düzeyi aras nda güçlü düzeyde pozitif yönde korelasyon saptan rken (Spearman korelasyon, p=0,005, r=0,615) erkek hasta ve erkek-kad n kontrol grubu leptin düzeyi ile VK aras nda iliflki bulunmad (Tablo 2). Hasta ve kontrol gruplar nda yafl ve serum leptin düzeyleri aras nda iliflki bulunmad. PASI de erleri ile leptin düzeyleri aras nda korelasyon saptanmad. Psoriasisin klinik tipi ve hastal k süresi ile leptin düzeyi aras nda iliflki saptanmad. Ailede psoriasis tan s olan hastalar ile aile öyküsü olmayan hastalarda leptin düzeyleri aç s ndan istatistiksel olarak anlaml fark bulunmad. Sigara içmeyen ve içen olgular n leptin düzeyleri aras nda istatistiksel olarak anlaml fark bulunmad. Hasta grubunda IL-8 ve TNF-α ortalamalar kontrol grubuna göre anlaml olarak yüksek bulundu (Ba ms z iki grup ortalamas T testi, p=0,002 ve p=0,020) (fiekil 2). Hasta ve kontrol grubu aras nda IL-1β, IL-6 ve NO düzeyi ortalamalar aç s ndan istatistiksel olarak anlaml fark saptanmad (Tablo 3). PASI de eri ile IL-1β, IL-6, IL-8 ve TNF-α aras nda orta düzeyde pozitif yönde korelasyon mevcuttu (Pearson korelasyon, s ras yla p=0,008, p=0,007, p=0,028, p=0,009 ve r=0,355, r=0,364, r=0,299, r=0,354). Leptin, VK ve hastal k süresi ile serum TNF-α, IL-1β, IL-6, IL-8 ve NO düzeyleri aras nda istatistiksel aç dan iliflki saptanmad. Sigara içen ve sigara içmeyenler aras nda NO düzeyi ortalamas aç s ndan istatistiksel olarak anlaml fark saptanmad. Hasta grubunda ESR 11,46±14,1 mm/saat ve CRP ortalamas 5,12±7,2 mg/dl olup bu de erler kontrol grubunda 7,20±7,8 mm/saat ve 3,72±3,4 mg/dl olarak hesapland. ESR ve CRP de- erleri hasta grubunda daha yüksek olmas na ra men istatistiksel aç dan anlaml fark saptanmad (Ba ms z iki grup ortalamas T testi, s ras yla p=0,059 ve p=0,214). PASI ile CRP de erleri aras nda orta düzeyde pozitif yönde korelasyon mevcuttu (Pearson korelasyon, p=0,002 ve r=0,417). PASI ile ESR de erleri aras nda korelasyon saptanmad. CRP ile IL-6 düzeyleri aras nda çok güçlü, IL-1β ve TNF-α düzeyleri aras nda ise orta düzeyde pozitif yönde korelasyon mevcuttu (Pearson korelasyon, s ras yla p=0,00, p=0,00, p=0,001 ve r=0,857, r=0,503, r=0,455). Leptin düzeyleri ile CRP aras nda korelasyon yoktu. Tart flma T lenfositlerin proliferasyonu ve geliflmesi için gerekli olan leptinin Th1 sitokin üretimini art rd, Th2 sitokin üretimini bask lad 3 ve CD4+ T hücrelerinde adezyon moleküllerinin gösterimini bafllatt gösterilmifltir 12. Leptin, hayvanlarda deneysel olarak oluflturulmufl hastal klarda otoimmün yan tlar n bafllat lmas ve düzenlenmesinde rol oynar. Ayr ca timik homeostaz, IL-1 ve TNF-α gibi akut faz reaktanlar n n sekresyonlar n etkiler ,99 7,8 Serum leptin de eri (ng/ml) 6 4 4,09 4, (pg/ml) ,66 1, HASTA KONTROL IL-8 IL-8 TNF-α TNF-α HASTA KONTROL HASTA KONTROL fiekil 1. Hasta ve kontrol grubunun serum leptin ortalamalar - n n karfl laflt r lmas Tablo 2. Hasta ve kontrol grubunun serum leptin ve VK ortalamalar aras ndaki iliflki Serum leptin (ng/ml) VK p Kontrol grubu 4,62±4,7 23,86±2,8 p=0,309 Kad n 8,51±5,2 22,05±2,6 p=0,237 Erkek 2,48±2,6 24,79±2,5 p=0,288 Hasta grubu 4,09±4,4 24,47±3,9 p=0,150 Kad n 6,68±5,2 23,58±4,4 p=0,005* Erkek 2,69±3,2 24,95±3,6 p=0,605 *p<0,05 (Spearman korelasyon testi) fiekil 2. Hasta ve kontrol grubunun serum IL-8 ve TNF-α ortalamalar n n karfl laflt r lmas Tablo 3. Hasta ve kontrol gruplar n n serum IL-1β, IL-6, IL-8, TNF-α ve NO ortalamalar Hasta Kontrol p IL-1β 0,65± 0,2 pg/ml 0,75± 0,1 pg/ml 0,185 IL-6 2,32± 5,9 pg/ml 0,90± 0,8 pg/ml 0,87 IL-8 2,66± 2,0 pg/ml 1,57± 1,3 pg/ml 0,002* TNF-α 8,99± 2,1 pg/ml 7,80± 2,8 pg/ml 0,020* NO 53,42±27,7 μmol 53,34±30,9 μmol 0,989 *p<0,05 (Ba ms z iki grup ortalamas T testi)

4 Türkderm 2009; 43: Psoriasisde Leptin Düzeyleri 51 Behçet hastal, romatoid artrit, tip 1 diyabet, multipl skleroz, endometriyozis, enfeksiyonlar ve baz malinitelerde leptin düzeyinin yükseldi i bildirilmifltir 4,5,14. Leptinin Behçet hastalar nda hastal n fliddeti ve kronikli i ile ilgili bir belirleyici olabilece i öne sürülmüfltür 4. Romatoid artritli hastalarda serum leptin düzeylerinin artt, leptin düzeyinin hastal k aktivitesini ve progresif destruktif gidifli de erlendirmede yard mc olabilece i bildirilmiflken 15,16,17 baflka çal flmalarda ise romatoid artritli hastalar n leptin düzeyleri kontrollerden yüksek bulunmam fl ve hastal k aktivitesi ve leptin düzeyleri aras nda korelasyon saptanmam flt r 18,19. Psoriasiste de leptin düzeylerinin araflt r ld çal flmalar son y llarda güncellik kazanm flt r. Çerman ve arkadafllar n n 43 psoriasisli hasta, psoriasis d fl hastal olan 10 kontrol ve 10 sa l kl kontrol ile yapt klar çal flmada serum leptin düzeyi, doku leptin ve leptin reseptör gösterimi fliddetli psoriasisli hastalarda, orta fliddetli psoriasisli hastalardan ve kontrol gruplar ndan anlaml olarak yüksek bulunmufltur. Serum leptin düzeyi ile PASI aras nda pozitif korelasyon saptanm flt r. Serum ve doku leptin düzeyleri ve leptin reseptör gösterimi ile hastal k süresi aras nda pozitif korelasyon gösterilmifltir. Sonuç olarak leptinin psoriasis fliddetini de erlendiren bir belirteç ve hastal n kronikleflmesine katk da bulunan patojenik bir kofaktör olabilece i bildirilmifltir. Ayr ca leptinin proinflamatuvar etkilerini hedef alan ilaçlar n psoriasis tedavisinde yeni bir tedavi yaklafl m olabilece i rapor edilmifltir 7. Wang ve arkadafllar n n yapt klar çal flmada farkl klinik tiplerde 144 psoriasisli hastada serum leptin düzeyi yüksek bulunmufl, PASI de eri ile korelasyon tespit edilmemifltir 6. Özdemir 8 ve Aktan 9 ile arkadafllar n n yapt klar iki ayr çal flmada s ras yla 38 ve 20 psoriasisli hasta ile sa l kl kontrollerin serum leptin düzeyleri aras nda istatistiksel olarak anlaml fark bulunmam flt r. Serum leptin düzeyi ile PASI de eri ve hastal k süresi aras nda korelasyon saptanmam flt r. Johnston ve arkadafllar 10 psoriasisli 30 hastada serum leptin ve çözünür leptin reseptör düzeyinde art fl olmad n bildirmifllerdir. Bununla birlikte in vitro olarak leptinin kan monositlerinden TNF-α, IL-1β ve IL-1 reseptör antagonisti üretimini indükleyebilece i gösterilmifl, ex vivo kültüre edilmifl psoriasisli lezyonlu deride büyüme faktörü amfiregulin ve inflamatuvar sitokin sal n m n art rarak kilolu hastalarda psoriasis patogenezinde rolü olabilece i rapor edilmifltir. Özdemir 8, Aktan 9 ve Johnston un 10 çal flmalar ile karfl laflt r ld nda olgu say s daha fazla olan çal flmam zda da, psoriasisli hastalarda serum leptin düzeyleri kontrol grubuna göre farkl bulunmam flt r. Çal flmam zda psoriasisin klinik tipi, PASI de eri ve hastal k süresi ile serum leptin düzeyi aras nda iliflki saptanmam flt r. Bununla birlikte Wang ve arkadafllar n n hasta say s daha fazla olan serilerinde 6 serum leptin düzeyleri yüksek bulunmufltur. Bu çal flmaya püstüler, eritrodermik, artropatik psoriasisli hastalar n dahil edilmesinin sonuca katk da bulunmufl olabilece i düflünülebilir. Benzer flekilde Çerman ve arkadafllar n n çal flmalar nda da fliddetli psoriasisli hastalarda serum leptin düzeylerinin anlaml olarak artt bulunmufltur 7. Wang 6 ve Aktan 9 tüm çal flma grubunda, Johnston 10 ise hasta grubunda VK ile serum leptin düzeyleri aras nda korelasyon göstermifllerdir. Çal flmam zda sadece psoriasisli kad n hasta grubunda VK ile leptin düzeyi aras nda korelasyon mevcut olup leptin düzeyi ile IL-1β, IL-6, IL-8, TNF-α ve NO aras nda iliflki saptanmad. Wang 6, Özdemir 8 ve Aktan n 9 çal flmalar na benzer flekilde PASI ile leptin aras nda korelasyon bulunmamas, leptinin hastal k fliddetini belirleyebilecek bir parametre olmad görüflünü desteklemektedir. Yap lan çal flmalarda psoriasisli hastalar, psoriasisi olmayan hastalara göre daha obez bulunmufl, ancak hastal n bafllang c nda obezite ile iliflki gösterilememifltir. Bununla birlikte obezitenin psoriasisli hastalarda kardiyovasküler hastal k için morbidite nedeni oldu u bildirilmifltir 20. Çal flmam zda da Özdemir ve arkadafllar n n 8 çal flmas na benzer flekilde tüm hasta grubunda PASI ile VK de erleri aras nda iliflki saptanmamas, VK nin hastal k yayg nl ve fliddetini etkilemedi ini düflündürmektedir. Nötrofiller ve T lenfositler için güçlü bir kemoatraktan olan IL-8 serum düzeyleri psoriasisli hastalarda yüksek bulunmufl, IL-8 ve mrna s psoriatik lezyonda tespit edilmifltir TNFα n n da serum ve psoriatik lezyonda artt n gösteren çal flmalar mevcuttur 22, Mussi ve arkadafllar plak psoriasisli hastalarda plazma TNF-α düzeyinin hastal k fliddeti ile korele olarak artt n ve etkili tedavi ile geriledi ini rapor etmifllerdir 26. Biz çal flmam zda psoriasisli hastalarda serum IL-8 ve TNF-α düzeylerini kontrol grubuna göre olarak anlaml olarak yüksek bulduk. PASI de eri ile IL-8 ve TNF-α aras nda pozitif korelasyon mevcutken hastal k süresi ile IL-8 ve TNF-α aras nda iliflki saptamad k. Sonuçlar m z, IL-8 ve TNF-α n n psoriasis patogenezinde rol oynad n desteklemektedir. IL-6 n n psoriatik lezyonlu deride ve plazmada artt gösterilmifltir 22,23,29,30. Mizutani ve arkadafllar ise psoriasiste serum IL-1β ve IL-6 düzeylerini kontrol grubundan farkl bulmam fllar, ancak hastalar n monositlerinden üretilen IL-1β ve IL-6 düzeylerinin anlaml olarak artm fl oldu unu bildirmifllerdir. IL-1β düzeyi ile psoriasis klinik fliddeti aras nda pozitif iliflki oldu u saptan rken IL-6 art fl ile hastal n klinik fliddeti aras nda iliflki gösterilememifltir 31. Gökhan ve arkadafllar psoriasisin kronik, eritrodermik ve püstüler tiplerinde serum NO seviyesini yüksek bulmufllar ve aktif hastal kta kontrol grubuna göre NO düzeyinde belirgin yükseklik tespit etmifllerdir 31. Çal flmam zda psoriasislilerde kontrol grubuna göre IL-1β, IL-6 ve NO düzeyleri aç s ndan anlaml fark saptanmamas, hastalar n PASI ortalamalar n n düflük olmas ile iliflkili olabilir. IL-1β, IL-6, IL-8 ve TNF-β n n PASI de eri ile korelasyon göstermesi, bu sitokinlerin gösteriminin psoriasis lezyonlar n n yo unlu una ba l olabilece ini düflündürmektedir. CRP, inflamasyon belirleyicisidir ve IL-6 etkisiyle karaci erde sentezlenir. IL-1, TNF-β gibi di er proinflamatuvar sitokinler de CRP sentezine katk da bulunur. Yükselmifl CRP de erinin kardiyovasküler hastal klar ve metabolik sendrom için ba- ms z bir risk faktörü olabilece i rapor edilmifltir. Leptin de artm fl kalp h z, kan bas nc, sempatik nöral aktivasyon ile ilgilidir ve platelet agregasyonuna neden olur. Son veriler leptinin de kardiyovasküler hastal klar ve metabolik sendrom için bir risk faktörü olabilece ini göstermektedir Chodorowska ve arkadafllar PASI ortalamas 29,2 olan aktif psoriasisli 175 hastada CRP seviyesini kontrol grubuna göre belirgin olarak yüksek bulmufllard r ve psoriasisin lokal ve sistemik tedavisi sonras nda düflmekle beraber CRP yüksekli inin devam etti ini saptam fllard r 36. Çal flmam zda istatistiksel olarak anlaml fark olmamakla birlikte hasta grubunda CRP de erinin daha yüksek bulunmas yan nda PASI ile CRP ara-

5 52 Psoriasisde Leptin Düzeyleri Türkderm 2009; 43: s nda pozitif korelasyon saptanmas, psoriasiste hastal k fliddeti artt kça kardiyovasküler hastal k ve metabolik sendrom riskinde de art fl olabilece i fleklinde yorumlanabilir. CRP ile IL-6, IL-1β ve TNF-α düzeyleri aras nda saptanan korelasyon, IL-6, IL-1β ve TNF-α n n CRP sentezinde rol oynad n desteklemektedir. Leptin ile CRP aras nda iliflki saptamamam z nedeniyle leptinin psoriasiste bir aktivasyon veya inflamasyon belirteçi olarak kullan lamayaca n düflünmekteyiz. Psoriasisli hastalarda kardiyovasküler hastal k, diyabet, koroner arter kalsifikasyonu ve metabolik sendrom riskinin artt - bildirilmifltir 20,37,38. Çal flmam z n sonuçlar, kardiyovasküler hastal klar ve metabolik sendrom için ba ms z bir risk faktörü olan CRP de erinin psoriasiste artt n ortaya koymufl, ancak psoriasis ile serum leptin düzeyleri aras nda herhangi bir iliflki olmad saptanm flt r. Bu nedenle hastal k süresinin daha uzun oldu u hastalarda, psoriasisin akut alevlenmelerinde ya da fliddetli inflamatuvar psoriasis klinik tiplerinde serum leptin düzeyinin araflt r lmas gerekti i görüflündeyiz. Kaynaklar 1. Yaz c AC, Karabulut AA: Psoriasisin genetik özellikleri ve patogenezi. Dermatose 2003;2: Aslan K, Serdar Z, Tokullugil AH: Multifonksiyonel Hormon: Leptin. Uluda Üniversitesi T p Fakültesi Dergisi 2004;30: Lord GM, Matarese G, Howard JK et al: Leptin modulates the T-cell immun response and reverses starvation-induced immunosuppression. Nature 1998:394; Evereklio lu C, nalöz HS, K rtak N et al: Serum leptin concentration is increased in patients with Behçet s syndrome and is correlated with disease activity. Br J Dermatol 2002;147: Matarese G: Leptin in Autoimmune Diseases. Ed: Fantuzzi G, Mazzone T. Nutrition and Health: Adipose Tissue and Adipokines in Health and Disease. Totowa, NJ. Humana Press Inc 1997; Wang Y, Chen J, Zhao Y et al: Psoriasis is associated with increased levels of serum leptin. Br J Dermatol 2008;158: Cerman AA, Bozkurt S, Sav A et al: Serum leptin levels, skin leptin and leptin receptor expression in psoriasis. Br J Dermatol 2008;159: Özdemir M, Okudan N, Gümüsel M et al: Serum leptin levels in patients with psoriasis vulgaris. T Klin J Dermatol 2006;16: Aktan fi, Rota S, Erdo an B et al: A Role of leptin in psoriasis? Turk J Med Sci 2007;37: Johnston A, Arnadottir S, Gudjonsson JE et al: Obesity in psoriasis: leptin and resistin as mediators of cutaneous inflammation. Br J Dermatol 2008;159: Ergün A: Obezite, Besin Al m ve Vücut A rl n n Kontrolünde Leptin. T Klin J Med Sci 1998;18: Özbalc D, fiahin M: Leptin ve mmün Sistem. S.D.Ü. T p Fak. Derg 2007:14; Hekimo lu A: Leptin ve Fizyopatolojik Olaylardaki Rolü. Dicle T p Dergisi 2006;33: Fantuzzi G, Faggioni R: Leptin in the regulation of immunity, inflammation, and hematopoiesis. J Leukoc Biol 2000;68: Wislowska M, Rok M, Jaszczyk B et al: Serum leptin in rheumatoid arthritis. Rheumatol Int 2007;27: Targonska-Stepniak B, Majdan M, Dryglewska M: Leptin serum levels in rheumatoid arthritis patients: relation to disease duration and activity. Rheumatol Int 2008;28: Bokarewa M, Bokarew D, Hultgren O et al: Leptin consumption in the inflamed joints of patients with rheumatoid arthritis. Ann Rheum Dis 2003;62: Günayd n R, Kaya T, Atay A et al: Serum leptin levels in rheumatoid arthritis and relationship with disease activity. South Med J 2006;99: Anders HJ, Rihl M, Heufelder A et al: Leptin serum levels are not correlated with disease activity in patients with rheumatoid arthritis. Metabolism 1999;48: Herron MD, Hinckley M, Hoffman MS, Papenfuss J, Hansen CB, Callis KP, Krueger GG: Impact of obesity and smoking on psoriasis presentation and management. Arch Dermatol 2005;141: Borská L, Fiala Z, Krejsek J et al: Selected immunological changes in patients with Goeckerman's therapy TNF-alpha, se-selectin, sp-selectin, sicam-1 and IL-8. Physiol Res 2006;55: Ar can O, Aral M, fiaflmaz S et al: Serum levels of TNF-alpha, IFN-gamma, IL-6, IL-8, IL-12, IL-17, and IL-18 in patients with active psoriasis and correlation with disease severity. Mediators Inflamm 2005;2005: Zalewska A, Glowacka E, Wyczólkowska J et al: Interleukin 6 and 8 levels in plasma and fibroblast cultures in psoriasis. Mediators Inflamm 2006;2006: Ameglio F, Bonifati C, Fazio M et al: Interleukin-11 production is increased in organ cultures of lesional skin of patients with active plaque-type psoriasis as compared with nonlesional and normal skin. Similarity to interleukin-1 beta, interleukin-6 and interleukin-8. Arch Dermatol Res 1997;289: Gillitzer R, Berger R, Mielke V et al: Upper keratinocytes of psoriatic skin lesions express high levels of NAP-1/IL-8 mrna in situ. J Invest Dermatol 1991;97: Mussi A, Bonifati C, Carducci M et al: Serum TNF-alpha levels correlate with disease severity and are reduced by effective therapy in plaque-type psoriasis. J Biol Regul Homeost Agents 1997;11: Chodorowska G: Plasma concentrations of IFN-gamma and TNF-alpha in psoriatic patients before and after local treatment with dithranol ointment. J Eur Acad Dermatol Venerol 1998;10: Ettehadi P, Greaves MW, Wallach D et al: Elevated tumour necrosis factor-alpha (TNF-alpha) biological activity in psoriatic skin lesions. Clin Exp Immunol 1994;96: Grossman RM, Krueger J, Yourish D et al: Interleukin 6 is expressed in high levels in psoriatic skin and stimulates proliferation of cultured human keratinocytes. Proc Natl Acad Sci USA 1989;86: Szepietowski JC, Bielicka E, Nockowski P et al: Increased interleukin-7 levels in the sera of psoriatic patients: lack of correlations with interleukin-6 levels and disease intensity. Clin Exp Dermatol 2000;25: Mizutani H, Ohmoto Y, Mizutani T et al: Role of increased production of monocytes TNF-alpha, IL-1beta and IL-6 in psoriasis: relation to focal infection, disease activity and responses to treatments. J Dermatol Sci 1997;14: Gokhale NR, Belgaumkar VA, Pandit DP et al: A study of serum nitric oxide levels in psoriasis. Indian J Dermatol Venereol Leprol 2005;71: Eren ES, Öner FA, Gül et al: Metabolik Sendrom, C-Reaktif Protein ve Fibrinojen liflkisi. Nobel Med 2006;2: Wallace AM, McMahon AD, Packard CJ et al: Plasma leptin and the risk of cardiovascular disease in the west of Scotland coronary prevention study (WOSCOPS). Circulation 2001;104: Shamsuzzaman AS, Winnicki M, Wolk R et al: Independent association between plasma leptin and C-reactive protein in healthy humans. Circulation 2004;109: Chodorowska G, Wojnowska D, Juszkiewicz-Borowiec M: C-reactive protein and alpha2-macroglobulin plasma activity in medium-severe and severe psoriasis. J Eur Acad Dermatol Venerol 2004;18: Gottlieb AB, Chao C, Dann F: Psoriasis comorbidities. J Dermatolog Treat 2008;19: Gisondi P, Tessari G, Conti A et al: Prevalence of metabolic syndrome in patients with psoriasis: a hospital-based case-control study. Br J Dermatol 2007;157:68-73.