T.C. Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Ortodonti Anabilim Dalı BİTİRME TEZİ. Stj. Dişhekimi Anıl EROL

Transkript

1 T.C. Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Ortodonti Anabilim Dalı ORTODONTİK TEDAVİYE BAŞVURAN YAŞ GRUBU HASTALARIN ORTODONTİK DÜZENSİZLİKLERİNİ ALGILAYIŞLARININ VE TEDAVİ İLE İLGİLİ BEKLENTİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ BİTİRME TEZİ Stj. Dişhekimi Anıl EROL Danışman Öğretim Üyesi: Doç.Dr. Aslıhan Mediha ERDİNÇ İZMİR 2008

2 ÖNSÖZ Yaklaşık iki sene önce başladığımız ve büyük bir özveriyle yürüttüğümüz Ortodontik Tedaviye Başvuran Yaş Grubu Hastaların Ortodontik Düzensizliklerini Algılayışlarının ve Tedavi ile İlgili Beklentilerinin Değerlendirilmesi isimli bu çalışmayı öneren, çalışmanın her aşamasında değerli bilgilerini ve yardımlarını benden esirgemeyen sevgili danışman tez hocam Doç.Dr. Aslıhan Mediha Erdinç e teşekkürü bir borç bilirim. Çalışmamızın anket formunun oluşturulmasındaki katkılarından dolayı Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Psikoloji Bölümü Öğretim görevlilerinden Doç.Dr.Sonia Amado ya, istatistiksel analizlerin yapılmasındaki yardımlarından dolayı Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Psikoloji Bölümünden Uzman Gülin Kaçaroğlu na minnettarlığımın ifadesi olarak teşekkürlerimi sunarım. İzmir,Ağustos/2008 Stj.Dt.Anıl EROL

3 İÇİNDEKİLER Önsöz 1.Giriş ve Amaç Genel Bilgiler Materyal ve Metod Bulgular Tartışma ve Sonuçlar Özet Kaynaklar Özgeçmiş 35

4 GİRİŞ VE AMAÇ Kişisel imajın gelişmesinde yüz; fiziksel karakteristiklerin önde gelenlerinden bir tanesidir. Yüzlerinin görünümünden memnun olan insanların kendilerine olan güvenleri gelişmiş olup toplum içinde daha fazla itibar sahibidirler. Genel yüz görünümü içerisinde dişlerin düzgün konumlanması da önemli bir kriterdir. Çalışmalarda(1,2) fasial görünümlerinden memnun olmayan kişiler, fasial öğelerinin içinde en fazla dişlerinden memnuniyetsizliklerini dile getirmişlerdir. Ortodonti kliniklerine başvuran hastaların genellikle tamamında estetik kaygılar bulunmaktadır. Ortodontik tedavinin gereklerinden bir tanesi de dişsel görünümü geliştirerek hastaların memnuniyetini sağlamaktır. Ancak tedavi gereksinimini belirlemede kişinin kendi malokluzyonunu algılayabilmesi önemli bir faktördür. Bu çalışmanın amacı; kliniğimize başvuran yaş grubu hastalarda ortodontik düzensizliklerinin ne kadar farkında olduklarının ve tedaviden beklentilerinin araştırılmasıdır. Ayrıca cinsiyet, yaş ve eğitim durumunun düzensizliği algılayış ve tedaviden beklentiler üzerindeki etkileri de incelenecektir.

5 GENEL BİLGİLER Günümüzde Ortodonti kliniklerine birçok hasta başvurmaktadır. Ancak bunların ne kadarı kendi ortodontik düzensizliğinin bilincindedir? Ya da ortodonti kliniklerine başvuran hastaların tedavi sonucundan ne gibi beklentileri vardır? İşte tüm bu sorulara yanıt alabilmek için hastaların ortodontik düzensizliklerinin ne kadar farkında olduklarını ve tedaviye yönelik ne tür beklentiler içerisinde olduklarını anlamaya yönelik sorular içeren bir anket formu oluşturulmuştur. Bu anket formunun Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Ortodonti Anabilim Dalı na ortodontik tedavi olmak üzere başvurmuş daha önce ortodontik tedavi görmemiş hastalara uygulanması planlanmıştır. Malokluzyonların kişisel idrakı çeşitli yıllarda çocuklar ve yetişkinlerde araştırılmıştır. Horowitz ve arkadaşları(3), Graber ve Lucker(4), Shaw(5), Lindsay ve Hodgkinds(6) çocuklar üzerinde; Ingervall ve Hedegard(7), Ingervall ve arkadaşları(8), Helm ve arkadaşları(9) yetişkinler üzerinde çeşitli çalışmalar yapmışlardır. Çalışmalar genel olarak tedavi edilmemiş bireylerdeki tedavi gereksinimini belirlemek amacını kapsamaktadır. Ancak bu çalışmalardan standart sonuçlar elde edilememiştir çünkü çalışma gurupları ve çalışma tarzları farklı olduğu gibi malokluzyonu algılayışı değerlendirme yöntemleride farklı idi. Ingervall ve arkadaşlarının(8) bulgularına göre; ortodontik tedavi deneyimi yaşayan hastalar, tedavi deneyimi yaşamayanlara göre malokluzyonlarının daha bilincindedir. Ayrıca bayan hastalar erkek hastalara göre malokluzyonlarından daha fazla rahatsızdırlar

6 Bos ve arkadaşlarının(1) bulgularına göre; fasial görünümlerinden memnun olmayan hastalar fasial öğeleri içinde daha çok dişlerinden memnun olmadıklarını ifade etmişlerdir. Ayrıca çoğu hasta dentofasial görünümünü değiştirmek için ilk önce ortodontik tedavi görmeyi tercih etmiştir. Gosney(10) bulgularına göre; bayan hastalar erkek hastalara göre dişlerindeki diastemaların, çapraşıklıkların ve rotasyonların daha bilincindedirler. Ve bayan hastalar erkek hastalara oranla daha çok sabit ortodontik tedaviyi tercih etmektedirler. Bos ve arkadaşlarının(1) bulgularına göre; dentofasial görünümden memnuniyet yaşla ilgili olup, yaş arası bayanlar diğer yaştakilere göre malokluzyonlarından daha şikayetçidirler. Mahmoud ve arkadaşlarının(11) bulgularına göre de yine dentofasial görünümdeki memnuniyet yaş arttıkça azalmaktadır. Şöyle ki, yetişkinler adelosanlara göre dentofasial görünümünden daha şikayetçidir. Günümüzde mevcut çalışmalarda hastaların ortodontik tedaviden beklentileri de analiz edilmiştir. Bennett ve arkadaşlarının(12) bulgularına göre; ortodontik tedaviye başvuran hastaların ebeveynleri ortodontik tedavinin çocuklarının kişisel güvenlerini geliştireceğini düşünmektedir. Tung ve Kıyak(13) bulgularına göre; ortodontik tedaviye başvuran hastalar ortodontik tedavi sonucundan gelişmiş bir kişisel güven ve gelişmiş oral fonksiyon beklediklerini belirtirlerken ortodontik tedavi sonucunda genel sağlıklarında fazla bir değişiklik beklemediklerini bildirmişlerdir

7 Phillips ve arkadaşlarının(14) bulgularına göre; erkek hastaların bayan hastalara göre ortodontik tedavi sonucundan daha farklı beklentileri vardır. Hem erkek hastalar hem de bayan hastalar ilk önce fasial görünümlerini ve oral fonksiyonlarını geliştirmek istemelerine rağmen erkek hastaların daha güçlü motivasyona sahip oldukları saptanmıştır

8 MATERYAL VE METHOD Bu araştırmada bireylerin ortodontik düzensizliklerinin ne kadar farkında olduklarını ve ortodontik tedaviden ne gibi beklentilere sahip olduklarını anlamaya yönelik anket çalışması yapıldı. Anket formu; hastaların cinsiyetini, yaşın, eğitim durumunu, tedaviye kimin karar verdiğini, ortodontik tedavi yaptırmak isteme nedenini, hasta için dişlerinin ne derece önemli olduğunu, ortodontik düzensizliğinin hastanın sosyal ve fiziksel yaşamına olan etkilerini, hastanın tedaviden ve tedavi sonucundan ne gibi beklentileri olduğunu ve hangi yöntemle tedavi olmak istediklerini araştıran 10 sorudan oluşmaktaydı. Çalışmanın eğitim-öğretim yılı içerisinde Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Ortodonti Anabilim Dalına başvuran daha önce ortodontik tedavi görmemiş 112 hastaya uygulanması planlanmıştır; ancak 24 hasta çalışmaya katılmayı reddetmiş olup anket 88 hastaya uygulanmıştır. Hastalardan çalışmamıza gönüllü katıldıklarını teyit etmek üzere anket formunun ilk sayfasındaki bilgilendirme bölümü okutulup ardından katılımcıların imzalamaları istenmiştir. Çalışma grubunu oluşturan 88 hastanın(55 kız, 33 erkek) yaş ortalaması erkekler için 15,5 yıl ± 1,64(max.19 yıl, min.13 yıl), kızlar için 16,4 yıl ± 2,37(max. 20 yıl, min.13 yıl) - 5 -

9 Anket sorularının her yaştaki ve her eğitim durumundaki katılımcıların anlayabileceği şekilde sade ve yalın hazırlanmasına özen gösterilmiştir. Bazı sorularda cevap şıklarına diğer seçeneği eklenerek, hastanın da mevcut cevaplar dışındaki görüşlerini ankete yansıtmalarına olanak tanınmıştır. Sorularımız içerisinde katılımcıların anterior bölgelerinde malokluzyonları olup olmadığını ve var olan malokluzyonun ne kadar bilincinde olduklarını anlamalarına yönelik sorularda bulunuyordu ve bu soruların yanıtlanması sırasında ayna kullanmaları ya da ebeveynlerinden yardım almaları kesinlikle yasaktı. İstatistiksel Analiz; istatistiksel analiz için SPSS 11.0 kullanılmıştır. Oranlar arası farklılaşmayı incelemek için de ki-kare dağılım testi kullanılmıştır

10 GÖNÜLLÜ KATILIM FORMU Bu çalışma, Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi öğretim üyesi Doç.Dr.Aslıhan Mediha Erdinç ve 5.sınıf öğrencisi Stj.Dt.Anıl Erol tarafından yürütülmektedir. Çalışmanın amacı, ortodontik tedaviye başvuran genç erişkin hastaların ortodontik düzensizliklerini algılayışlarının ve ortodontik tedaviden beklentilerinin değerlendirilmesidir.çalışmaya katılım tamamıyle gönüllülük esasına dayanmaktadır. Ankette, sizden kimlik belirleyici hiçbir bilgi istenmemektedir. Cevaplarınız tamamıyle gizli tutulacak ve sadece araştırmacılar tarafından değerlendirilecektir. Bireysel hiçbir değerlendirmeye yapılmayacaktır. Bu çalışmaya tamamen gönüllü olarak katılıyorum ve verdiğim bilgilerin bilimsel amaçlı yayımlarda kullanılmasını kabul ediyorum. (Formu doldurup imzaladıktan sonra uygulayıcıya geri veriniz). İsim Soyad Tarih İmza ----/----/

11 HASTA BİLGİLERİ Cinsiyetiniz : Yaşınız (Gün/Ay/Yıl Olarak Yazınız.) : / / Eğitim durumunuz : - 8 -

12 1- Ortodonti kliniğine kim/kimler tarafından yönlendirildiniz? a-dişhekimleri b-kendim c-çevremdeki insanlar d-diğer doktorlar 2- Neden ortodontik tedavi yaptırmak istiyorsunuz? a-dişlerim güzel gözüksün diye. b-çevremdeki ortodontik tedavi yaptıranlardan etkilendiğim için. c-gıdaları rahat çiğneyebilmek için. d-ailem istediği için. e-çene ağrılarım geçsin diye. f-rahat nefes almak için. g-diğer. 3- Genel yüz görünümü içerisinde güzelliği etkileyen kısımları sıralayınız. (1 en önemli 5 en önemsiz) Gözler Burun Dişler Ağız Kulaklar - 9 -

13 4-Aşağıdaki soruları kendinize uygun olanı işaretleyecek şekilde cevaplayınız. Hiçbir zaman Nadiren Bazen Çoğu zaman Her zaman 1-Gülerken dişlerimi gizlerim. 2-Konuşurken dişlerim gözükmesin diye elimi ağzıma tutarım. 3-Fotoğraflarda dişlerimi göstermeyi severim. 5- Aşağıdakilerden cevabınız "evet" olanları işaretleyiniz. Dişlerimdeki ortodontik düzensizlik; a-konuşmamı etkiliyor. b-insanlarla iletişimimi etkiliyor. c-rahat nefes alamıyorum. d-gülerken kötü gözüküyorum. e-çene eklemimde ağrıya sebep oluyor. f-besinleri çiğnemekte zorlanıyorum. 6- Çenelerinizin birbirine göre konumu için doğru olanı işaretleyiniz. a-alt çenem üst çenemden ileride b-üst çenem alt çenemden ileride c-alt çenem ve üst çenem aynı hizada d-hiçbir fikrim yok

14 7- Aşağıdaki soruları kendinize uygun olanı işaretleyecek şekilde cevaplayınız. Üst ön dişlerim arasında boşluk var. Üst ön dişlerimde çapraşıklık var. Alt ön dişlerimde çapraşıklık var. Üst ön dişlerim, alt ön dişlerime göre çok önde konumlanmış. EVET HAYIR BİLMİYORUM 8- Ortodontik tedaviniz için kullanılacak apareyin nasıl olmasını beklerdiniz? a- Sürekli ağzımda kalacak şekilde. b-ağzıma takıp çıkarabileceğim şekilde. c-fark etmez. 9- Tedavinin sonunda aşağıdakilerden hangisinin(lerinin) gerçekleşmesini bekliyorsunuz? (Birden fazla seçeneği işaretleyebilirsiniz.) a-insanlarla daha iyi iletişim kurabileceğim. b-dişlerim kötü gözüküyor diye kafama takmayacağım. c-kendime olan güvenim artacak. d-konuşmam düzelecek. e-güzel bir gülümsemem olacak. 10-Ortodontik tedavi süresince tedavi ile ilgili ne tür sorunlarla karşılaşmayı bekliyorsunuz? (Birden fazla seçeneği işaretleyebilirsiniz.) a-ağrı olması b-dalga geçilmesi c-randevu saatleri d-randevuya geliş sıklığı e-ağız temizliğinin yeterince yapılamaması f-konuşma zorluğu g-çiğneme zorluğu h-hiçbir fikrim yok

15 planlandı. Anket formunu hazırlarken, şu kriterlere dikkat çekilmesi ve incelenmesi Ortodontik tedavi görmek üzere kliniğimize başvuran hastaların cinsiyetleri göz önüne alınarak ortodontik düzensizliklerinden rahatsız olup tedavi görmek isteyen hastalarda cinsiyetin önemli olup olmadığının araştırılması, Katılımcıların yaşları göz önüne alınarak yaşın ortodontik düzensizliğin algılanmasındaki öneminin incelenmesi, Katılımcıların eğitim durumları göz önüne alınarak ortodontik düzensizliği algılayışın ve ortodontik tedaviden beklentilerin eğitimle ne oranda değiştiğinin incelenmesi, Anket formundaki 10 adet sorunun sorulma amacını şu şekilde sıralayabiliriz. 1 no lu soru, hastanın kliniğe kendi isteğiyle gelip gelmediğini saptamak. 2 no lu soru, ortodontik tedavi görmenin amacını belirlemek. 3 no lu soru, hastaya göre genel yüz görünümü içerisinde güzelliği etkileyen kısımlardan dişlerin sırasını saptamak. 4 no lu soru, ortodontik düzensizliğin kişinin sosyal yaşamını ne derece etkilediğini görebilmek. 5 no lu soru, ortodontik düzensizliğin hasta üzerindeki rahatsızlıklarının neler olduğunu saptayabilmek. (a,c,e ve f seçenekleri fonksiyonel rahatsızlıkları belirlemek açısından; b ve d seçenekleri ise sosyal yaşam üzerindeki rahatsızlıkları belirlemek açısından önem taşımaktadır.)

16 6 no lu soru, katılımcının çeneler arası ilişkisinin şeklini saptayıp saptayamadığını görebilmek. 7 no lu soru, katılımcının anterior bölge dişlerindeki ortodontik bozuklukların ayırımını yapıp yapamadığını görebilmek. 8 no lu soru, katılımcıların hangi yöntemle (hareketli-sabit yöntem) tedavi görmek istediklerini saptamak. 9 no lu soru, katılımcının tedaviden beklentilerini öğrenebilmek.(a ve c seçenekleri sosyal yönden hastanın beklentilerinin değerlendirilmesi, b ve e seçenekleri psikolojik yönden hastanın beklentilerinin değerlendirilmesi, d seçeneği ise fonksiyonel yönden hastanın beklentilerinin değerlendirilmesi bakımından önem taşımaktadır.) 10 no lu soru, ortodontik tedavi süresince hastanın ne gibi sorunlarla karşılaşmayı beklediğini saptamak amacıyla yöneltilmiştir

17 BULGULAR Çalışmanın verileri SPSS 11.0 programı kullanılarak ki-kare testi ile değerlendirilmiştir. İstatistiksel analizimizin ilk kısmı demografik veriler üzerine olup sonuçlar Grafik 1a, 1b ve 1c de sunulmuştur. Analiz sonuçları genel olarak değerlendirildiğinde Grafik 1a da görüldüğü üzere anket çalışmamıza katılan 88 hastanın yüzde 37,5 i erkek, 62,5 i kadındır. Bu yüzdelikler 55 kadın ve 33 erkek katılımcıya tekabül etmektedir %62,5(n=55) % %37,5(n=33) 0 kadın cinsiyet erkek Grafik 1a Çalışmamıza katılan hastaların cinsiyetlerine göre yüzdelik dağılımları

18 Grafik 1b ise katılımcıların yaş dağılımı ile alakalı olup yine anket çalışmamıza katılan 88 hastanın yüzde 27.3 ü yaş arasını, yüzde 37.5 i yaş arasını, yüzde 12.5 i yaş arasını ve yüzde 22.7 si yaş arasını oluşturmaktadır. Bu yüzdelik değerler sayısal olarak yaş arası 24 hasta, yaş arası 33 hasta, yaş arası 11 hasta, yaş arasıda 20 hasta şeklindedir %37,5(n=33) % %27,3(n=24) %22,7(n=20) %12,5(n=11) yaş Grafik 1b Çalışmamıza katılan hastaların yaşlarının yüzdelik dağılımları

19 Katılımcıların eğitim durumlarını ise Grafik 1c de ele alındı. Buna göre katılımcıların yüzde 30.7 si ilköğretim öğrencisi, yüzde 55.7 si lise öğrencisi yada mezunu, yüzde 13.6 sı ise üniversite öğrencisidir. Bu değerlerin sayısal eşdeğerleri ise 27 ilköğretim, 49 lise ve 12 üniversite şeklindedir. 60 %55,7(n=49) 50 % %30,7(n=27) 20 %13,6(n=12) 10 0 ilköğretim lise üniversite eğitim Grafik 1c Çalışmamıza katılan hastaların eğitim durumlarının yüzdelik dağılımı

20 Tablo 1 bulgularına göre hastaların ortodonti kliniğine kendi istekleriyle başvurmaları ile yaşları arasında ki-kare testine göre anlamlı bir fark bulunamamıştır. İstatistiksel olarak anlamlı olmamakla birlikte kendi isteğiyle ortodonti kliniğine başvuran hastaların çoğu yaş grubundadır. Aynı şekilde hastaların ortodonti kliniğine kendi istekleri ile başvurmaları ile eğitim durumları arasındaki ilişkide anlamsızdır. Yine istatistiksel olarak anlamlı olmamakla birlikte kendi isteğiyle başvuran 36 hastanın 28 i lise ve üniversite düzeyindedir. Tablo 1:Hastaların ortodonti kliniğine kendi istekleriyle başvurmalarıyla yaşları ve eğitim durumları arasındaki ilişkinin sayısal verileri Dişhekimi aracılığıyla Kendi isteğiyle Diğer İlköğretim Lise ve üstü Toplam İlköğretim Lise ve üstü Toplam İlköğretim Lise ve üstü Toplam 13-14yaş yaş yaş yaş Toplam

21 Tablo 2: Ortodontik tedavi yaptırmak isteme nedeni ile cinsiyet arasındaki ilişki Dişlerim güzel gözüksün diye Çevrenin etkisi Sağlık ve rahatlık Toplam Erkek n= 20 %22,7 n=11 %12,5 n=2 %2,3 n=33 %37,5 Kadın n=39 %44,3 n=7 %8,0 n=9 %10,2 n=55 %62,5 Toplam n=59 %67,0 n=18 %20,5 n=11 %12,5 n=88 %100 (n=kişi sayısı) Tablo 2 de katılımcıların ortodontik tedavi yaptırmak isteme nedenleri dişlerin güzel gözükmesi, çevrenin etkisi ve sağlık-rahatlık olarak 3 soru ile değerlendirilmiştir. Bunun cinsiyetle ilişkisi irdelendiğinde dişlerin güzel gözükmesi için ortodontik tedavi yaptırmak isteyenler çoğunlukta olup bunlarında yüzde 44,3 ü de kadınlardan oluşmaktadır. Tablo 3 Genel yüz görünümü içerisinde güzelliği etkileyen kısımların sıralanışı Önem sırası Gözler Burun Dişler Ağız Kulaklar (1 en önemli, 5 en önemsiz olacak şekilde sıralanmıştır.) Tablo 3 bulgularına göre katılımcılar genel yüz görünümü içerisinde güzelliği etkileyen kısımları en önemliden en önemsize doğru sıralamışlardır. Buna göre güzelliği etkileyen kısımlardan dişler en önemli unsur olarak belirtilmişken; kulaklar en önemsiz unsur olarak belirtilmiştir

22 Tablo 4 Katılımcıların ortodontik düzensizliklerin cinsiyetlerine göre sosyal hayatlarına etkisi ERKEK KADIN Gülerken dişlerimi gizlerim. Konuşurken elimle ağzımı kapatırım. Fotoğraflarda dişerimi göstermeyi severim. Gülerken dişlerimi gizlerim. Konuşurken elimle ağzımı kapatırım. Fotoğraflarda dişerimi göstermeyi severim. Hiçbir zaman Nadiren Bazen Çoğu zaman Tablo 4 te katılımcıların ortodontik düzensizliklerinin sosyal hayatlarına etkisi cinsiyetlerine göre ele alınmıştır. Verilere göre kadınlar çoğu zaman gülerken dişlerini gizlediklerini ve konuşurken dişleri gözükmesin diye ellerini ağızlarına götürdüklerini ifade etmişlerdir. Aynı şekilde kadınlar daha büyük bir çoğunlukla fotoğraflarda dişlerini göstermeyi sevmediklerini ifade etmişlerdir. Tablo 5 Ortodontik düzensizliğin hasta üzerindeki rahatsızlıkları Konuşmamı etkiliyor. Yok n=64 %72,7 Evet n=24 %27,3 İnsanlarla iletişimimi etkiliyor. n=75 %85,2 n=13 %14,8 Rahat nefes alamıyorum. n=81 %92,0 n=7 %8,0 Gülerken kötü gözüküyorum. Çene eklemimde ağrıya sebep oluyor. n=22 %25,0 n=75 %85,2 n=66 n=13 %75,0 %14,8 Besinleri çiğnemekte zorlanıyorum. n=71 %80,7 n=17 %19,3 (n=kişi sayısı)

23 Anket formumuzun 5 nolu sorusunda katılımcılarımıza dişlerindeki ortodontik düzensizliğin ne gibi rahatsızlıklara sebep olduğunu irdeleyebileceğimiz 6 seçenek sunduk ve bu 6 seçenekten katılımcıların sahip olduğu rahatsızlıklardan evet olanları işaretlemelerini istedik. Tablo 5 te aldığımız evet cevapları her bir seçenek için sayısal değer olarak ve yüzdelik değer olarak verilmiştir. Buna göre katılımcılarımız yüzde 75 lik bir oranla gülerken kötü gözüküyorum yanıtını vererek gülerken kötü gözükmekten rahatsızlık duyduklarını dile getirmişlerdir. Anketimizin 6. sorusunda katılımcılara çenelerinin birbirlerine göre konumu sorulmuş olup Grafik 2 de görüldüğü üzere katılımcıların yüzde 46.6 sı hiçbir fikrim yok cevabını vererek bu konuda bir fikir sahibi olmadıklarını bildirmişlerdir. 8% hiçbir fikrim yok 30,70% 46,60% alt çenem ileride üst çenem ileride 14,80% alt-üst aynı hizada Grafik 2: Katılımcıların Çenelerinizin birbirine göre konumları nasıldır? sorusuna verdikleri cevabın yüzdelik değerleri

24 Tablo 6 Hastaların ortodontik düzensizliklerini değerlendirmelerinin yüzdelik değerleri Üst ön dişlerim arasında boşluk var. Üst ön dişlerimde çapraşıklık var. Alt ön dişlerimde çapraşıklık var. Üst ön dişlerim alt ön dişlerimden çok önde konumlanmış. Evet + Hayır %76,1 %77,3 %77,3 %65,9 Bilmiyorum %23,9 %22,7 %22,7 %34,1 Anket çalışmamızın 7.sorusunda bir takım ortodontik düzensizlikleri sıralayarak katılımcılardan kendilerine uygun olacak şekilde evet, hayır ve bilmiyorum cevaplarından birini işaretlemelerini istedik. 7. sorunun bulgularını ise Tablo 6 da sunduk. Buna göre üst ön dişlerim arasında boşluk var seçeneğine katılımcıların yüzde 76,1 i evet veya hayır şeklinde cevap verirken, yüzde 23,9 u bilmiyorum cevabını vermişlerdir. Üst ön dişlerimde çapraşıklık var seçeneğine ise katılımcıların yüzde 77,3 ü evet veya hayır şeklinde cevap verirken, yüzde 22,7 si bilmiyorum cevabını vermişlerdir. Aynı şekilde alt ön dişlerimde çapraşıklık var seçeneğine katılımcıların yüzde 77,3 ü evet veya hayır şeklinde cevap verirken, yüzde 22,7 si bilmiyorum cevabını vermişlerdir. Yine üst ön dişlerim alt ön dişlerimden çok önde konumlanmış seçeneğine de katılımcıların yüzde 65,9 u evet veya hayır şeklinde cevap verirken, yüzde 34,1 i de bilmiyorum cevabını vermişlerdir

25 Çalışmamızın 8, 9 ve 10. soruları hastaların tedaviden beklentilerini irdelemeye yönelikti. 8. soruda katılımcılara ortodontik tedavi sırasında kullanılacak apareyin nasıl olmasını istediklerini sorduk ve sonuçları da Grafik 3 ve Tablo 7 sunduk. 39,80% 40,90% fark etmez sabit hareketli 19,30% Grafik 3:Katılımcıların ortodontik tedavi sırasında kullanılmasını istedikleri ortodontik apareylerin yüzdelik dağılımı Tablo 7 Ortodontik tedavi sırasında kullanılması istenilen apareyler Hasta sayısı % Sabit 17 19,3 Hareketli 35 39,8 Fark etmez 36 40,9 Toplam ,0 Buna göre; katılımcıların yüzde 40,9 u ortodontik tedavi sırasında kullanılacak apareyin sürekli ağızda kalacak şekilde ya da takıp çıkarılabilecek şekilde olması fark etmez derken, yüzde 39,8 i de hareketli yani takıp çıkarabilecekleri bir apareyle tedavi olmak istediklerini belirtmişlerdir

26 Tablo 8: Katılımcıların ortodontik tedavi sırasında kullanılmasını istedikleri apareylerin cinsiyetlerine göre dağılımı Sabit Hareketli Fark etmez Toplam Erkek n=4 %4,5 n=16 %18,2 n=13%14,8 n=33 %37,5 Kadın n=13 %14,8 n=19 %21,6 n= 23%26,1 n=55 %62,5 Toplam n=17 %19,3 n=35 %39,8 n=36 %40,9 n=88 %100 (n=kişi sayısı) Tedavi sırasında kullanılacak ortodontik apareyin nasıl olmasını isterdiniz sorusunu cinsiyete göre değerlendirdiğimizde tüm hastalar içerisinde fark etmez cevabını veren yüzde 40,9 un yüzde 26,1 i kadın hastalardan yüzde 14,8 i ise erkek hastalardan oluşmaktadır. Hareketli apareyle tedavi olmak istiyorum cevabını veren hastalar tüm hastaların yüzde 39,8 ini oluştururken bunların yüzde 21,6 sı kadın hastalardan, yüzde 18,2 si de erkek hastalardan oluşmaktadır. Yine sabit apareyle tedavi olmak istiyorum cevabını veren hastalar tüm hastaların yüzde 19,3 ünü oluştururlarken bunların da yüzde 14,8 kadın hastalardan, yüzde 4,5 i de erkek hastalardan oluşmaktadır. Çalışmamızın 9. sorusunda hastaların ortodontik tedavi sonucundan beklentilerini irdelendi ve bulgular Tablo 9 da sunuldu

27 Tablo 9:Ortodontik tedavi sonucundan beklentilere verilen cevapların sayısal ve yüzdelik değerleri İnsanlarla iletişimim daha iyi olacak. Dişlerimin kötü gözüküyor diye kafama takmayacağım. Kendime olan güvenim artacak. Konuşmam düzelecek. Güzel bir gülümsemem olacak. Yok n=66 %75,0 Evet n=22 %25 n=37 %47,0 n=51 %58 n=56 %63,6 n=32 %36,4 n=62 %70,5 n=26 %29,5 n=23 %26,1 n=65 %73,9 (n=kişi sayısı) Tablo 9 bulgularına göre katılımcıların yüzde 73,9 luk bir oranla tedaviden güzel bir gülümsemeye sahip olmayı bekledikleri ortaya çıkmıştır. Çalışmamızın 10. ve son sorusunda ise katılımcılara tedavi süresince tedavi ile ilgili ne tür sorunlarla karşılaşmayı bekledikleri soruldu ve cevaplar Tablo 10 da sunuldu

28 Tablo 10:Katılımcıların tedavi süresince karşılaşmayı düşündükleri sorunların sayısal değerleri ve yüzdelik oranları Ağrı olması Dalga geçilmesi Randevu saatleri Randevuya geliş sıklığı Yok n=43 %48,9 n=64 %72,7 n=70 %79,5 n=69 %78,4 Evet n=45 n=24 n=18 n=19 %51,1 %27,3 %20,5 %21,6 Ağız temizliğinin yeterince yapılamaması n=73 %83,0 n=15 %17,0 Konuşma zorluğu Çiğneme zorluğu Hiçbir fikrim yok n=44 %50,0 n=58 %65,9 n=74 %84,1 n=44 n=30 n=14 %50,0 %34,1 %15,9 (n=kişi sayısı) Tablo 10 bulgularına göre hastaların tedavi sırasında karşılaşmayı bekledikleri sorunlar yüzde 51,1 ağrı olması, yüzde 50 konuşma zorluğu, yüzde 34,1 çiğneme zorluğu, yüzde 27,3 dalga geçilmesi, yüzde 21,6 randevuya geliş sıklığı, yüzde 20,5 randevu saatleri, yüzde 17 ağız hijyeninin yeterince yapılamaması şeklinde sıralanmıştır. Katılımcıların yüzde 15,9 u hiçbir fikrim yok cevabını vererek bu konuda fikir sahibi olmadıklarını belirtmişlerdir

29 TARTIŞMA VE SONUÇ Çalışmamızın bulgularına göre; ortodonti kliniğine başvuran yaş arasındaki hastaların çoğu kızlardan oluşmaktadır. Buna göre kız hastalar erkek hastalara göre dişlerinin görünümünden daha fazla şikayetçidirler. Sheats ve arkadaşları(16) ve Shaw(5) da çalışmalarında kız hastaların erkek hastalara göre dişlerinin görünümünden daha fazla şikayetçi olduklarını belirtmişlerdir. Buna tezat olarak, Al-Omiri ve Abu Alhaija(11) çalışmalarında cinsiyetin dişsel görünümden memnuniyeti etkilemediğini belirtmişlerdir. Katılımcılar çoğunlukla yaş arası hastalardan oluşmaktadır. Buradan da yaş arası hastaların ortodontik düzensizliklerinden daha fazla rahatsızlık duydukları sonucuna varılmıştır. Sheats ve arkadaşlarının(16) bulgularına göre de; yaş arası daha önce ortodontik tedavi görmemiş hastalar ortodontik düzensizliklerinden daha fazla şikayetçidirler. Buna tezat olarak; Espeland ve arkadaşlarının(17) bulguları büyük yaştaki hastaların küçük yaştaki hastalara göre düzensizliklerinden daha fazla şikayetçi oldukları yönündedir. Katılımcıların büyük çoğunluğu lise öğrencisi ya da mezunudur. Buna göre dişsel görünümlerinden memnun olmayan hastaların büyük çoğunluğu lise düzeyinde eğitime sahiptirler. Çalışmamız sonucunda hastalarımızın kliniğimize öncelikle kendi istekleriyle, ikinci olarak da diş hekimi yönlendirmesi ile başvurduklarını saptadık. Kliniğimize kendi isteği ile başvuran hastalar çoğunlukla lise ve üniversite düzeyindedirler

30 Katılımcıların ortodontik tedavi yaptırmak istemelerinin asıl nedeni dişlerinin güzel gözükmesini istemeleridir ve dişlerim güzel gözüksün diye ortodontik tedavi yaptırmak istiyorum diyenlerin çoğu da kadınlardan oluşmaktadır. Bennett ve arkadaşlarının(12), Klages ve arkadaşlarının(15) bulguları da çalışmamızı destekler niteliktedir. Araştırıcılara göre hastaların ortodontik tedavi yaptırmak istemelerinin en önemli nedeni ideal dişsel estetiğe sahip olmaktır. Genel yüz görünümü içerisinde güzelliği etkileyen kısımlar değerlendirildiğinde katılımcıların cevabı güzelliği etkileyen en önemli faktörün dişler olduğu doğrultusundadır. Dişleri takiben sıralanan unsurlar ise gözler, ağız, burun ve kulaklardır. Berscheid ve arkadaşları(2) da fasial öğelerinden memnun olmayan kişilerin fasial öğelerinin içinde en çok dişlerinden memnun olmadıklarını belirtmişlerdir. Katılımcıların ortodontik düzensizliklerinin sosyal hayatlarına etkisi cinsiyetlerine göre ele alındığında; kadınların çoğunlukla gülerken dişlerini gizledikleri ve konuşurken dişleri gözükmesin diye ellerini ağızlarına tuttukları ortaya çıkmıştır. Ayrıca kadınların erkeklere göre daha büyük çoğunlukla fotoğraflarda dişlerini göstermeyi sevmediklerini sonucuna varılmıştır. Klages ve arkadaşları(15) çalışmalarında herhangi bir cinsiyet ayırımı belirtilmeksizin ortodontik düzensizlikleri olan bireylerin gülerken dişlerini gizlediklerini, konuşurken dişleri gözükmesin diye ellerini ağızlarına tuttuklarını, fotoğraflarda dişlerinin gözükmesini sevmediklerini bildirmişlerdir

31 Ortodontik düzensizliğin katılımcılar üzerinde ne gibi rahatsızlıklar oluşturduğu ele alındığında; katılımcıların büyük bir kısmı en büyük rahatsızlıklarının gülerken kötü gözükmek olduğunu dile getirmişlerdir. Bunu takiben diğer önemli rahatsızlıklarının ise ortodontik düzensizliklerinin konuşmalarını engellediğini ifade etmişlerdir. Buradan da katılımcıların en büyük rahatsızlığının sosyal yönden diğerinin ise fonksiyonel açıdan olduğu kanısına varıldı. Çalışmamızın bir diğer sorusunda ele aldığımız konu ortodonti kliniğine başvuran hastaların ortodontik düzensizliklerinin ne kadar farkında olduğunu anlamaya yönelikti. Bunun için katılımcılara çenelerinin birbirine göre konumu ve birtakım düzensizlik sıralanarak bu düzensizliklere sahip olup olmadıkları soruldu. Buna göre katılımcıların çenelerinin birbirlerine göre konumu hakkında fikir sahibi olmadıkları; ancak ön bölge dişlerindeki ortodontik düzensizliğin genel olarak farkında oldukları saptandı. Espeland ve arkadaşlarının(17), Ingervall ve arkadaşlarının(7) bulguları da çalışmamızı destekler nitelikte olup hastaların ön bölge dişlerindeki ortodontik düzensizliği genel olarak fark edebildikleri doğrultusundadır. Ortodontik tedavi için kullanılacak apareyin nasıl olmasını istediklerine yönelik araştırmamızda ise; katılımcılar hemen hemen eşit oranlarda tedavim hareketli aparey kullanılarak yapılsın ve tedavim süresince kullanılacak apareyin hareketli ya da sabit olması fark etmez cevabını vermişlerdir

32 Katılımcıların çoğunlukla tedavi sonucunda güzel bir gülümsemeye sahip olmayı bekledikleri saptanmıştır. Buradan çıkan sonuçta bize hastaların tedavi sonucundan beklentilerinin daha ziyade estetik yönde olduğunu düşündürtmektedir. Zhang ve arkadaşlarının(18) bulguları da çalışmamızı destekler niteliktedir. Onların çalışmalarında da; hastaların tedavi sonucundan iyi bir oral fonksiyona sahip olmaktan ziyade psikolojik yönden daha iyi hissetmeyi bekledikleri bildirilmiştir. Katılımcıların, tedavi süresince ne gibi zorluklarla karşılaşabileceklerini düşündükleri ele alındığında yüzde 15 lik kısmın hiçbir fikrinin olmadığı görülmüştür. Katılımcıların karşılaşmayı bekledikleri en önemli sorunların ise ağrı olması ve konuşma zorluğu olduğu görüldü

33 ÖZET Ortodontik Tedaviye Başvuran Yaş Grubu Hastaların Ortodontik Düzensizliklerini Algılayışlarının ve Tedavi İle İlgili Beklentilerinin Değerlendirilmesi isimli çalışmamızda on sorudan oluşan bir anket formu hazırlanarak Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Ortodonti Anabilim Dalı na başvuran daha önce hiç ortodontik tedavi görmemiş yaş arası genç erişkin 88 hastaya uygulandı. Amacımız; kliniğimize başvuran genç erişkin hastaların ortodontik düzensizliklerinin ne kadar farkında olduklarının ve tedaviden beklentilerinin araştırılması idi. Cinsiyet, yaş ve eğitim durumunun düzensizliği algılayış ve tedaviden beklentiler üzerindeki etkileri araştırılacak idi. Yapılan anket çalışmasının sonuçları değerlendirildiğinde; Kliniğimize başvuran yaş arası hastalardan; kız hastaların erkek hastalara göre ortodontik düzensizliklerinden daha fazla şikayetçi olduğunu, Katılımcılardan lise ve üstü düzeyde eğitim görenlerin ilköğretim düzeyinde eğitim görenlere göre ortodontik düzensizliklerinden daha fazla şikayetçi olduğunu, Hastaların ortodonti kliniğine öncelikle kendi istekleri ile başvurduklarını, önemli bir kısmının da dişhekimlerinin yönlendirmesi ile başvurduğunu, Ortodontik tedavi yaptırmak istemelerinin asıl sebebinin estetik nedenler olduğunu,

34 Hastaların genel yüz görünümü içerisinde güzelliği etkileyen en önemli kısmın dişler olduğunu düşündüklerini, Hastaların sahip oldukları ortodontik düzensizliklerin sosyal yaşantılarını önemli derecede etkilediğini, Hastaların büyük çoğunluğunun sahip oldukları ortodontik düzensizliğin farkında olduklarını ancak düzensizliğin ne olduğunu algılayamadıklarını, Hastaların tedavi sırasında ne tür bir ortodontik aparey kullanılacağını genel olarak önemsemediklerini, Hastaların tedavi sonucundan beklentilerinin daha kabul edilebilir bir estetiğe sahip olmak ve psikolojik açıdan daha iyi hissetmek olduğunu, Hastaların ortodontik tedavi süresince karşılaşmayı bekledikleri sorunların ağrı ve konuşma zorluğu olduğunu saptadık

35 KAYNAKLAR 1.Bos A, Hoogstraten J, Prahl-Andersan B Expectations of treatment and satisfaction with dentofacial appearance in orthodontic patients. Am J Orthod Dentofacial Orthop 2003;123: Berscheid E, Walster E, Bohrnstedt G Body image. Psychol Today 1973;7: Horowitz H S, Cohen L K, Doyle J Occlusal relations in children in an optimally fluoridated community: IV. Clinical and social-psychological findings. Angle Orthodontist 1971;41: Graber L W, Lucker G W Dental esthetic self-evaluation and satisfaction. American Journal of Orthodontics 1980;77: Shaw W C Factors influencing the desire for orthodontic treatment. European Journal of Orthodontics 1981;3: Lindsay S J E, Hodgkins J F W Children s perceptions of their own malocclusions. British Journal of Orthodontics 1983;10: Ingervall B, Hedegard B Awareness of malocclusion and desire of orthodontic treatment in 18-year old Swedish men. Acta Odontologica Scandinavica 1974;32: Ingervall B, Mohlin B, Thilander B Prevalence and awareness of malocclusion in Swedish men. Community Dentistry and Oral Epidemiology 1978;6: Helm S, Kreiborg S, Solow B Psychosocial implications of malocclusion: a 15- year follow-up study in 30-year-old Danes. American Journal of Orthodontics 1985;87: Gosney M B E An investigation into some of the factors influencing the desire for orthodontic treatment. Br J Orthod 1986;13:

36 11.Al-Omiri M K, Abu Alhaija E S Factors affecting patient satisfaction after orthodontic treatment. Angle Orthodontist 2006;76(3): Bennett M E, Michaels C, O Brien K, Weyant R, Phillips C, Vig K Measuring beliefs about orthodontic treatment: a questionnaire approach. J Public Health Dent 1997;57: Tung A W, Kiyak H A Psychological influences on the timing of orthodontic treatment. Am J Orthod Dentofacial Orthop 1998;113: Phillips C, Broder H L, Bennett M E Dentofacial disharmony: motivations for seeking treatment. Int J Adult Orthod Orthog Surg 1997;12: Klages U, Claus N, Wehrbein H, Zentner A Development of a questionnaire for assessment of the psychosocial impact of dental aesthetics in young adults. European Journal of Orthodontics 2006;28: Sheats R D, McGorray S P, Keeling S D, Wheeler T T, King G J Occlusal traits and perception of orthodontic need in eighth grade students. Angle Orthodontist 1998;68(2): Espeland L V, Stenvik A Perception of personal dental appearance in young adults; relationship between occlusion, awareness, and satisfaction. Am J Orthod Dentofacial Orthop 1991;100: Zhang M, McGrath C, Hagg U Patients expectations and experiences of fixed orthodontic appliance therapy. Angle Orthodontist 2007; Espeland L, Stenvik A Orthodontically treated young adults: awareness of their own dental arrangement. European Journal of Orthodontics 1991;13: Klages U, Bruckner A, Guld Y, Zentner A Dental esthetics, orthodontic treatment and oral-health attitudes in young adults. American Journal of Orthodontics and Dentofacial Orthopedics 2005;

37 21. Bernabe E, Flores C Influence of anterior occlusal characteristics on selfperceived dental appearance in young adults. Angle Orthodontist 2007; Klages U, Bruckner A, Zentner A Dental aesthetics, self-awareness, and oral health-related quality of life in young adults. European Journal of Orthodontics 2002;26: Cunningham S J, Gilthorpe M S, Hunt N P Are orthognathic patients different?. European Journal of Orthodontics 2000;22: Klages U, Rost F, Wehrbein H, Zentner A Perception of occlusion, Psychological impact of dental esthetics, history of orthodontic treatment and their relation to oral health in Naval Recruits.. Angle Orthodontist 2007; Cunningham S J, Hunt N P Quality of life and its importance in orthodontics. Journal of Orthodontics 2001;28:

38 ÖZGEÇMİŞ 1984 yılında Trabzon da doğdum. İlkokul u Gümüşhane Gazipaşa İlkokulu nda, ortaokulu Gümüşhane Ali Fuat Kadirbeyoğlu Anadolu Lisesi nde okudum. Lise öğrenimimi de Trabzon Yomra Fen Lisesi nde tamamladıktan sonra 2003 yılında Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi ni kazandım