Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim için Yeşil Rekabet

Transkript

1 Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim için Yeşil Rekabet Doç.Dr. Nilgün Kıran Cılız Boğaziçi Universitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü Bebek, Đstanbul, Türkiye

2 , Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi (R.G ) disiplinlerarası bilgi ve deneyim aracılığı ile sürdürülebilir kalkınma ve ilgili paydaşlar ile yakın işbirliği içerisinde yenilikçi teknoloji ve yönetim sistemleri transferini hedeflemektedir. öncelikle sürdürülebilir kampüs hayatı... sürdürülebilir üretim ve tüketim konuları kapsamında çevresel, ekonomik, sosyal ve kültürel yönleri ele alarak uygulamalı araştırmalar gerçekleştirmek, desteklemek, ilgili hissedarlar arasında bağlantılar, işbirliği ve ağ kurmak (ulusal ve uluslararası)

3 Çalışma grupları; Bir yaşam döngüsü bakış açısı ile sürdürülebilir üretim 1.Tedarik zincirlerinde kurumsal sosyal sorumluluk 2.Yaşam Döngüsü Değerlendirmesinde Yaşam Döngüsü Yönetimi 3.Sürdürülebilir Ürün/Hizmet Sistemleri 4.Stratejik Sürdürülebilirlik Yönetimi Belirli sektörler için sürdürülebilirlik-temiz üretimuygulamaları; enerji; yeşil binalar; turizm; üretim sektörleri (tekstil, çimento, gıda, kimya, deri,eletronik vb).

4 Merkez, disiplinler arası bilgi ve deneyim aracılığıyla küresel toplum için sürdürülebilir kalkınma ve ilgili paydaşlar ile yakın işbirliği içerisinde yenilikçi teknoloji transferi sağlamaktadır. Yurtiçi ve yurtdışı esaslı çeşitli kurum ve kuruluşlar Merkeze desteklerini belirtmiş ve temsilcilerini görevlendirmişlerdir. Ulusal; T.C.Çevre ve Orman Bakanlığı, REC-Türkiye, TTGV, TÜBĐTAK, TÜSĐAD,ĐSO, KSO, KAKAD, bazı STK Uluslararası; UNEP, RAC/CP, PREPARE, erspc

5 Üretim sektörü için sürdürülebilir üretim ve tüketim yaklaşımları iki temel nedenle gerçekleşmektedir; iç kaynaklı etkiler dış kaynaklı etkiler

6 EKÖK Direktifi (2008/1/EC) Mevcut En Đyi Teknik lerin Avrupa Sanayisinin Rekabet gücü üzerindeki etkileri sadece boru sonu çözümler sürds rdürülebilir kalkınma kapsamına girmemektedir. sürdürülebilir çevresel performans sergileyenler (BAT i erken kabul etmiş olanlar) rekabet gücüg açısından avantajlı olmaktadırlar.

7 EKÖK K Direktifi (2008/1/EC) Đzin alabilme koşullar ulları Yetkili bir merci tarafından bütün b n koşullar ulların n sağland landığının tespit edilmesi Bütün n koşullar ulların n sağlanm lanmış olması Çevre kirliliğine ine karşı bütün n tedbirlerin alınm nmış olması Mevcut en iyi teknikleri (BAT) kullanılmas lması.

8 EKÖK K Direktifi (2008/1/EC) Đzin alabilme koşullar ulları Ciddi bir kirlilik olmaması Atıklarla ilgili bir yönetim y planı olması Atıklardan kazanım m sağlanmas lanması veya çevre üzerine çok daha az bir atık k etkisi yaratılmas lması

9 Temiz Üretim Hammadde Su enerji Birim operasyon ürünler Yan ürünler Atık ve emisyonlar Teknoloji modifikasyonları Tasarruf uygulamaları Hammadde, kimyasal değişiklikleri Birim Operasyon Ürün modifikasyonları Su, enerji tasarrufu Geri kazanım Geri dönüşüm

10 çevresel verimlilik (EKÖK kapsamında) Klasik arıtma tesisleri çevre problemleri bir boyuttan diğerine taşınır ek arıtma faaliyetleri için ek harcamalar birçok acil çevre problemlerini azaltmada yetersizlik Üretim kapasitesi arttırılmadan ek yatırım ve işletim maliyetlerinin getirilmesi Toplam üretim kapasitesinde azalma Entegre çevre teknolojileri daha az kirlilik oluşmasına bağlı olarak enerji ve hammadde de tasarruf emisyonlarda azalma klasik arıtma sistemleri ile azaltılamayacak çevre problemlerini önleme potansiyeli Daha fazla verim için enerji ve hammadde maliyetlerinde azalma Toplam üretimde artış Yönetim ve arıtma maliyetlerinde düşüş Satın alma tasarruf kalemlerinin yaratılması Enerji tasarrufu yaratılması Rekabet ortamının gelişmesi Olası risklerde azalma

11 TEMĐZ ÜRETĐME e ilgi/ihtiyaç Planlama ve Organizasyon Aşaması 1. Yönetim taahhhütünün sağlanması 2. Bariyer ve çözümlerinin belirlenmesi 3. Tesis çapında temiz teknoloji hedeflerinin belirlenmesi 4. Proje ekibinin kurulması Değerlendirme aşamasına geçilmesi

12 Engeller Kayıtlı madde ve enerji akımlarının mevcut olmaması Negatif dış etkenler hesaba katılamadığı için ürün maliyeti fonksiyonunun belirlenmesinin zor olması Uygun ( ekonomik ve teknik açıdan) alternatiflerin bilinmemesi Kurumlar, kirlilik önleme ve hammadde azaltımı konularında çok az teknik kaynağa sahiptir. Proseslere değişikliklerin entegrasyonuna karşı direnme

13 Gıda Endüstrisi için Teknolojik Modifikasyon kapsamında mevcut, modifiye ve yeni PHE lerin karşılaştırması Parametreler Mevcut PHE Önerilen Modifiye PHE Tasarruf Tüketim Tüketim Tasarruf maliyeti ( / yıl) Önerilen Yeni PHE Tasarruf Tüketim Tasarruf maliyeti ( / yıl ) Fuel oil ( kg/saat ) Electrik enerjisi( kwh ) Kostik ( kg/gün) Nitrik asit( kg/gün ) Yıllık toplam tasarruf ( / yıl) Yatırım maliyeti ( ) Geri ödeme süresi (yıl) / yıl / yıl yıl 2.01 yıl

14 Gıda Endüstrisi nde Temiz Üretim Opsiyonlarının Değerlendirilmesi Temiz Üretim Opsiyonu Mevcut Sistem Yeni Sistem Yıllık Tasarruf Yatırım mamliyeti ( ) / Geri ödeme süresi (yıl) Enerji Tasarrufu Enerji kaybı (PHE sistem tasarımıyla sıcak temizleme atıksuyundan enerji = 2,154,840,000 kcal/y = 208,888 kg/y fuel oil PHE sistemiyle enerjinin geri kazanımı 41,987 /y 27,765 / 8 ay (Đşletme gideri 6,000 /y) kazanımı) = 41,987 /y Hammadde Tasarrufu (Otomatik yağ standardizasyonu sistemi) Süt için standart sapma: 0.1 % Süt için standart sapma: % 153,188 /y 50,000 / 4 ay Yan ürün geri kazanımı Kaybedilen laktoz = 242 Geri kazanılan laktoz = (peynir üretim ünitesinde değerli yan ürünlerin protein t/yıl Kaybedilen protein = 242 t/yıl Geri kazanılan protein = 178,462 /y 240,010 / 17 ay (Đşletme gideri 10,500 /y) ve laktoz - geri kazanılması) 31.7 t/yıl 31.7 t/yıl Tüm opsiyonlardan elde edilen toplam tasarruf = 389,724 /yıl

15 EKÖK Direktifi (2008/1/EC) - AB Uyum ve Uygulama Süreci Mevcut En Đyi Teknoloji Seçimi Teknolojinin maliyetiyle emisyon değerleri erleri arasındaki denge:

16 Neden YDD? Bir ürünün tüm yaşam döngüsü ile ilgilenir (beşikten mezera ) küresel ölçekte değerlendirir ürün/servis karşılaştırması temeline dayanır. çevresel etki değerlendirmedeki en etkin araçtır.

17 Yaşam am DöngD ngüsü Değerlendirmesi erlendirmesi Kot giysiler için i in YDD Pamuk ekimi Ülke A Nakliye Pamuk eğirme Ülke B Nakliye DOĞA Kot üretimi Ülke C Düzenli depolama veya geri dönüşüm Đkinci-el kullanım için toplama Nakliye Pazarlama ve satış Ülke D Nakliye Atık toplama Nakliye Tüketici Source: tarafından kullanım Kaynak: UNEP, Wuppertal Institute

18 Đnsan sağlığı Eko-sistem kalitesi Kaynakla r Yaşam Döngüsü Envanter Sonuçları smog formation carcinogenesis ozone layer depletion climate change radiation ecotoxicitiy acidification land usage effect on species fossil fuels depletion mineral depletion Son nokta Orta nokta envanter Orta nokta-son nokta yaklaşım Orta nokta-son nokta yaklaşım

19 YAŞAM DÖNGÜSÜ DEĞERLENDĐRMESĐ Photochemical oxidant formation Impact categories Global warming potential Eutrofication Acidification 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 Total weighted impacts (for the targhet year 2010)

20 YAŞAM DÖNGÜSÜ DEĞERLENDĐRMESĐ %50 geri kazanılmış ürün için CO 2 =7.30 & NO x =4.60 (üretimden) NO x = (ulaşım)

21 AVRUPA BĐRLB RLĐĞĐĐŞĐŞ DÜNYASI ÇEVRE ÖDÜLLERĐ DEĞERLEND ERLENDĐRMESĐ 2006 Viyana değerlendirmeleri Nilgün Cılız, AB, EBEA jüri üyesi

22 Tablo 1. Ürün Kategorisi için Değerlendirme Tablosu Aday kayıt no : Şirket ismi : Başvuru nun ismi KRĐTERLER ÇOK ĐYĐ YETERLĐ YETERSĐZ DÜŞÜNCELER yenilik çevresel kazanç sosyal kazanç ekonomik kazanç ikna yaygınlaştırma imkanı genel kapsamda yorumlar 1-10 arası not vererek değerlendirme (10 en yüksek değer)

23 Tablo 2. Uluslararası Đş Birliği Kategorisi için Değerlendirme Tablosu Aday kayıt no : Şirket ismi : Başvuru nun ismi KRĐTERLER ÇOK ĐYĐ YETERLĐ YETERSĐZ DÜŞÜNCELER amaç ve hedef kaynak kullanımı ve planlama sürdürülebilir kazanç eşitlik sinerji yaygınlaştırma imkanı genel kapsamda yorumlar 1-10 arası not vererek değerlendirme (10 en yüksek değer)

24 Çevre Kirliliğinin inin önlenmesi ve doğal kaynakların n korunması açısından; Ürünün/servisin n/servisin yenilenebilir kaynakların n kullanımı ile üretilmiş olması, Ürün/servisin yaşam am döngd ngüsü değerlendirmesi erlendirmesi verilerinin; beşikten mezara kadar prensibi ile başvuru formunda yer alması; ; yaşam am döngd ngüsü değerlendirmesi erlendirmesi veriler kapsamında özellikle yüzde y yüz y z ya da belirli miktarda geri kazanılabilir/geri kazanılm lmış malzemelerin kullanımına na öncelik verilmesi, ürün/servis kapsamında tehlikeli kimyasal kullanılmam lmamış olması, aynı amaca yönelik y diğer ürün/sevislere oranla daha az hammadde kullanılarak larak üretilmiş olması,, yada hammaddenin yüksek y oranda (yüzde yüze y yakın) ürüne dönüştürülmesi, benzeri diğer ürünlere oranla ne kadar daha fazla doğal kaynak tasarrufu sağlad ladığı, çevre kirliliğinin inin önlenmesi çerçevesinde evesinde kalitatif olarak ne kadar miktarda kirletiçi i atık/emisyon azaltımı sağlad ladığı

25 Avrupa Birliği Çevre Etiketi (Eko-etiket) Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan AB Çevre Etiketi (AB EKo-etiket etiket) ürün n veya servisin çevresel açından a iyi kaliteye sahip olduğunu unu ve teknik performansının n yüksek y olduğunu unu garantilemektedir. Çevre Etiketi taşı şıyan ürünler hava, su ve toprak ve insan sağlığı üzerinde daha az zararlı etkiye sahiptirler. Bu ürünlerin çevresel etkileri, beşikten mezara tanımlamas mlaması dahilinde, ürünün n tüm t m yaşam am döngd ngüsü içinin hesaplanmaktadır

26 Avrupa Birliği Çevre Etiketi (Eko-etiket) 1992 yılından y itibaren uygulanan Avrupa Birliği i eko-etiket etiket planı çerçevesinde, evesinde, çevre etiketi edinilmesi bir zorunluluk olmayıp, gönüllg llü bir uygulamadır. Günümüzde AB eko-etiket etiket plantı birçok ürün n ve servis gruplarını kapsamaktadır r ve bunlara sürekli s yenileri eklenmektedir. Eko-etiket, temizlik ürünleri, tekstil, ev aletleri, kağı ğıt ürünleri ve birçok diğer ürün n gruplarına uygulanmaktadır

27 Avrupa Birliği Çevre Etiketi (Eko-etiket) Eko-etiket tüketicilere, t ürünlerin çevresel özellikleri hakkında bilgi verdiği i için, i in, bu etiketi taşı şıyan ürünlere olan eğilimi artırmaktad rmaktadır Eko-etiket planı gönüllü bir uygulama olması nedeniyle ticaret için i in engel oluşturmamaktad turmamaktadır r ve aksine bu ürünlerin üreticilerine rekabet üstünlüğü sağlamaktad lamaktadır Eko-etiket planı hakkında 1980/2000 (EC) Sayılı Yönetmelik, TürkiyeT rkiye nin AB ile uyumlaştırma çalışmaları arasında yer almaktadır

28 Avrupa Birliği Çevre Etiketi (Eko-etiket) Türkiye de eko-etiket etiket planının n uygulanması,, eko-etiketli etiketli ürünlerin uluslararası pazarlara girmesi için i in avantaj sağlayacakt layacaktır. Uygulama, ürünlerin AB ve AEA (Avrupa Ekonomik Alanı) ülkelerinde rekabet edebilirlik düzeyini d yükseltecektiry Türkiye için i in büyük b öneme sahip tekstil ve turizm sektörlerinde eko-etiket etiket uygulamasına geçiş pazarda rekabet gücünüg artıracak racak ve çevre koruma konularına na ilginin artmasını sağlayacakt layacaktır

29 Ekonomik açıdan; a a. Ürün/servisin geri ödeme süresinin s mümkm mkün olduğunca unca kısa k olması, b. Ürün/servis pazara sunum yılınıy da içererek i yıllara bağlı olarak firmaya ekonomik getirisinin belirlenmiş olması; c. Ürün/servisin mevcut Pazar bilgilerine ve şirket politikalarına bağlı olarak gelecek yıllar y için i in Pazar bilgileri; d. Ürün/servise ait Yaşam am DöngD ngüsü Yönetimi verilerinin daha düşük d k maliyete neden olduğunu unu gösteriyor olması,

30 Sosyal avantajlar açısından; a a. Đş sahası olması,, yeni istihdamı sürekli sağlamas laması, b. Ürün/servisin görüşg için in tüketici t yorumuna açık a k olması. Tüketici görüşüg kapsamında yapılan çalışmaların kapsamı ve sonuçlar ları; örneğin; anketler ve ulaşı şılan tüketici seviyesi ve sayısının n belirtilmesi, c. Ürün/servis için i in tüketici t açısından a montaj/kullanım kolaylığı ığı,, yedek parçalar alarının n kolaylıkla kla değişmesi, garanti belgesinin uzun süre s için i in geçerli erli olması ve bakım kolaylıklar klarının n sağlanmas lanması,, kullanım ömrünün n uzun olması ve aynı zamanda kolay taşı şınabilir olması,

31 Sosyal avantajlar açısından; a d. Ürün/servisin toplum ve toplum hayatı için in faydali olması,, sosyal ihtiyaçlar larımız kapsamında önemli alanlarda; hastane, okul, restoran gibi yerlerde kullanım m olasılığı ığı, e. Sosyal kavramlar çerçevesinde evesinde gündem 21 e bağlı kalınmas nması, f. Ürün/servis ile ilgili hedeflerin firmanın n gelişme planı içinde inde belirlenmiş olması ve bu kapsamda planlanan gelecek iki-üç yıla ait üretim/servis bilgilerinin verilmesi,

32 Yaygınla nlaştırılması açısından; a. Ürün/servis kapsamında uygulanan yeniliğin in aynı teknolojinin kullanılabilece labileceği i başka amaçla kullanılan lan ürünlerin üretilmesinde kullanılabilmesi; labilmesi; örneğin; buzdolabına ait bir soğutma mekanizmasının n klimalarda da kullanılabiliyor labiliyor olması,, yani diğer teknolojiler ile bağlant lantılı olabilmesi, b. Ürün/servisin diğer ülkelerde, özellikle gelişmekte olan ülkelerde kullanılabilme labilme özelliğinin inin olması ve c. Ürün/servisin kullanımı kapsamında üstünlüklerini belirten; özellikle çevreye duyarlılık k kapsamında gerçekle ekleştirilmiş olan seminerler, eğitim e programları önemli kriterler arasında yer almış ıştır.

33 ULUSLARARASI ĐŞBĐRL RLĐĞĐ amaç ve hedeflerin net bir şekilde ifade edilmesine, a) Bölgesel kirlilik önlenmesi, b) Tüketicinin sürds rdürülebilir üretim talebi, c) Sürdürülebilir üretim prensibi ile daha az atık oluşturan, doğal kaynakların n korunmasını sağlayan işbrlii brliği çalışmalarının n olması, d) Atıklardan üretim yapılıyor yor olması,

34 kaynak kullanımı ve planlama konularına na a) Proje ortakları için in finansman dağı ğılımı ve sorumlulukların n açık a k ve net bir şekilde belirlenmiş olması, b) Politik değişimlerden imlerden etkilenilmemiş olması, c) Çalışma takviminin başar arılı bir şekilde uygulanması, d) Müşteri, tedarikçi i ilişkilerine dikkat ediyor olması, e) Konu kapsamındaki yatırımlar mların n sağlanmas lanması,

35 sürdürülebilir kazanç, a) Atık k azaltılmas lması,, kirlilik önlenmesi ve doğal kaynakların korunması, b) Konu kapsamındaki tüm t m hissedarların n katılımı, c) Bilgi dağı ğılımı,, eğitim e verilmesi, d) Çevre bilincinin arttırılmas lması, e) Sürekli olarak istihdam sağlanmas lanması, f) Bölgesel bir problemin çözülmesi g) Đş kazalarının n azaltılmas lması h) Konu kapsamında kalitenin arttırılmas lması i) Tüketicinin katılımının n sağlanmas lanması

36 eşitlilik, a) Konu kapsamındaki tüm t m hissedarların n kazanç sağlanm lanmış olması, b) Konu kapsamında belli zamanlarda toplantılar ların n yapılmas lması ve ilgili kişilerin ilerin (proje ortakları,, hissedarlar) katılımı c) Bu çerçevede evede proje ortakları ve hissedarlar arasında bilgi dağı ğılımının n sağlanmas lanması, sineji a) uluslararası ortamda işbirlii birliğinin inin ve pazarın n sağlanm lanmış olması, b) araştırma rma kuruluşlar ları,, devlet, işi verenleri arasında konu çerçevesinde evesinde işbirlii birliğinin inin gelişmi miş olması, c) bölgesel ekonomiye katkıda bulunulması,

37 yaygınla nlaştırma imkanları a) iyi bir deneyim kazanılm lmış olması, b) diğer ülkelerde/bölgelerde lgelerde de uygulanabilirliğinin inin olması ve c) ayrıca başka ürün/servis/prosesler/yönetimsel netimsel konular içinde i inde farklı üretim/servis endüstrilerinde uygulanabilir olması konuları öncelikler arasında yer almış ıştır.

38 teşekkür ederim Doç.Dr. Nilgün Kıran Cılız Boğaziçi Universitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü Bebek, Đstanbul, Türkiye