Başarılı Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim uygulamaları için

Transkript

1 Başarılı Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim uygulamaları için Doç.Dr. Nilgün Kıran Cılız, Aydın Mammadov, Gülden Baydar Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi Boğaziçi Universitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü Bebek, İstanbul, Türkiye Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi

2 Boğaziçi Üniversitesi, Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi (R.G ) disiplinlerarası bilgi ve deneyim aracılığı ile sürdürülebilir kalkınma ve ilgili paydaşlar ile yakın işbirliği içerisinde yenilikçi teknoloji ve yönetim sistemleri transferini hedeflemektedir. öncelikle sürdürülebilir kampüs hayatı... sürdürülebilir üretim ve tüketim konuları kapsamında çevresel, ekonomik, sosyal ve kültürel yönleri ele alarak uygulamalı araştırmalar gerçekleştirmek, desteklemek, ilgili hissedarlar arasında bağlantılar, işbirliği ve ağ kurmak (ulusal ve uluslararası) Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi

3 Çalışma grupları; Bir yaşam döngüsü bakış açısı ile sürdürülebilir üretim 1.Tedarik zincirlerinde kurumsal sosyal sorumluluk 2.Yaşam Döngüsü Değerlendirmesinde Yaşam Döngüsü Yönetimi 3.Sürdürülebilir Ürün/Hizmet Sistemleri 4.Stratejik Sürdürülebilirlik Yönetimi Belirli sektörler için sürdürülebilirlik-temiz üretimuygulamaları; enerji; yeşil binalar; turizm; üretim sektörleri (tekstil, çimento, gıda, kimya, deri,eletronik vb). Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi

4 Merkez, disiplinler arası bilgi ve deneyim aracılığıyla küresel toplum için sürdürülebilir kalkınma ve ilgili paydaşlar ile yakın işbirliği içerisinde yenilikçi teknoloji transferi sağlamaktadır. Yurtiçi ve yurtdışı esaslı çeşitli kurum ve kuruluşlar Merkeze desteklerini belirtmiş ve temsilcilerini görevlendirmişlerdir. Ulusal; T.C.Çevre ve Orman Bakanlığı, REC-Türkiye, TTGV, TÜBİTAK, TÜSİAD,İSO, KSO, KAKAD, bazı STK Uluslararası; UNEP, RAC/CP, PREPARE, erspc Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi

5 Sürdürülebilirlik ve ve Sürdürülebilir Ürün Ürün Sürdürebilirlik nedir? Sürdürülebilir kalkınma, gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılama olanağını ortadan kaldırmadan, bugünün ihtiyaçlarını karşılamaktır Figure: the triple bottom line approach Üçlü bilanço yaklaşımı Ekonomik, Çevresel, Sosyal faktörler arasındakı karşılıklı ilişkiyi gösteriyor. Bu fakörlerin birleşimi sürdürülebiliği oluşturuyor Sürdürülebilirlik, ürünün tüm yaşam döngüsü boyunca ekonomik, çevresel ve sosyal hususlar arasında uygun dengenin oluşturulmasını hedefliyor

6 Son yıllarda, hükümetlerin ve sanayinin çevre sorunlarına yaklaşımında önemli değişiklikler kaydedilmiştir. Çevre sorunlarına yaklaşım üç temel strateji ile özetlenebilir 6

7 STRATEJİ # 1 Pasif çevresel stratejiler Atık miktarının Seyreltilmesi ve yayılması Yoğunlaştırılması ve depolanması Problemleri çözmek yerine sorunlardan kaçınılma ve uzaklaşılmaktadır. 7

8 Bu stratejideki iki düşüncede uzun vadede başarısız olmuştur ve yeni bir stratejinin uygulanması gündeme gelmiştir... 8

9 STRATEJİ # 2 Reaktif çevresel stratejiler Boru sonu yaklaşımları Tesis içi geri kazanım UNEP/DTIE Üretim sonucu oluşan atık ve emisyonların firmanın genel arıtma tesisinde arıtılması 9

10 10 Arıtım faaliyetlerinin, üretimdeki değişikliklere, su temini ve enerji kaynaklarındaki fiat artışlarına bağlı olarak yüksek maliyetlere sonuç vermesi nedeni ile kirlilik önleme ve atık azaltma yönündeki çözümlerin benimsenmesi öncelik kazanmıştır...

11 STRATEJİ # 3 Proakti tif çevresel stratejiler Temiz Üretim prosesler ürünler hizmetler UNEP/DTIE Çevre sorunlarını reaktif çözümler yerine kirliliğn kaynağında çözümlenmesi vurgulanmaktadır. 11

12 Çevresel Stratejilerin Gelişimi imi: Temiz Üretime Doğru 12

13 Birçok Temiz Üretim uygulamaları birçok çevresel, ekonomik ve sosyal faydaları sağlayacak şekilde uygulanır... 13

14 Temiz Üretim uygulamaları Faydalar İleri Teknoloji Basit Teknoloji 14 Ekipman/Teknoloji Değişiliği Proses değişimi Girdilerin değiştirilmesi Proses içi tekrar kullanım /geri dönüşüm Basit işletme tasarrufları Ürünün revizyonu Faydalı ara ürün/ara çıktıların üretimi Ekolojik Çevresel durumun iyileştirilmesi Sürekli çevresel iyileştirme Ekonomik Rekabet ortamında avantaj Verimliliği arttırma Ekonomik avantajları arttırma Özel vergi indirimleri veya krediler Sosyal Sağlık risklerinin azaltılması Şirket imajının arttırılması

15 Temiz Üretim uygulamalarının başarıya ulaşması için üst yönetimin katılımı ve taahüdü gerektirir... 15

16 Üst yönetimin taahüdünün ve katılımının sağlanması DEĞERLEND ERLENDİR Atık azaltma gereksinimlerinin belirlenmesi PLANLA Üst yönetimin incelemesi KONTROL ET İyileşmenin ölçülmesi Sürekli gelişim döngüsü Planlama ve proje organizasyon Bir proje ekibinin kurulması, hedeflerin belirlenmesi Değerlendirme Temiz Üretim seçenekleri Temiz Üretim uygulaması YAP Yapılanma ve Sorumluluk dağılımı Eğitim, Bilinçlendirme ve Yetkinlikler 16

17 Temiz Üretim, üretim prosesleri, ürünler ve hizmetler için sürekli iyileştirme yaklaşımıdır Bir defalık veya reaktif bir çözüm değildir!!! 17

18 2. Ünite Temiz Teknolojiler, Boru Sonu Arıtım Yaklaşımları ve Mevcut En İyi Teknolojiler (BAT) 18

19 Temiz Teknolojiler 19

20 Temiz Teknolojiler Atık ve kirletici akımları kaynağında azaltmak için tasarlanmış tüm tesis içiçevresel prosedürleri ve prosesleri kapsamaktadır. Bu durumu değerlendirmek için iki prensipden faydalanılır: Faydalı ara ürünlerin tekrar kullanımı/geri kazanımı Verimi düşük, çevresel etkisi olmayan arıtma proseslerinin kullanılmaması 20

21 Temiz Üretim uygulamalarında Temiz Teknolojiler: Temiz Üretim uygulamaları Temiz Teknolojiler Ekipman/teknoloji değişimi Proses değişimi Proses girdilerinin değiştirilmesi Proses içi tekrar kullanım/geri kazanım Basit işletme tasarrufları Ürünün revizyonu Faydalı ara ürünlerin üretimi 21

22 Boru Sonu Arıtım Yaklaşımları 22

23 Spesifik olarak En iyi = ( ) çevrenin küresel olarak ileri düzeyde korunmasında en etkin olan Mevcut = ( ) ekonomik ve teknik açıdan uygun koşullar altında, maliyetleri ve avantajları dikkate alarak, ilgili endüstriyel sektörde uygulamaya izin veren bir ölçekte geliştirilmiş( ) Teknikler = ( ) hem kullanılan teknoloji hem kurulumun hangi yolla tasarlandığı, yapıldığı, bakıldığı, işletildiği ve tasfiye edildiği - IPPC Yönergesi, Madde 2 En uygun teknikleri belirlerken dikkate alınması gereken noktalar IPPC Yönergesi Bölüm IV te listelenmiştir. 23

24 Mevcut En İyi Teknolojiler hem temiz teknolojileri hem boru sonu arıtım yaklaşı şımlarını kapsamaktadır Temiz Teknolojiler İleriye yönelik kirlilik tahmin eden ve önleyen yaklaşım Boru Sonu Arıtım Yaklaşımları Olaydan sonra, reaksiyon gösteren ve temizleyen yaklaşım Mevcut En İyi Teknolojiler 24

25 Me vcut En İyi Teknolojilerboru sonu yaklaşımları da içerdiği için, ekolojik, ekonomik ve sosyal bakış açısından daima optimum çözümler olmayabilirler 25

26 Avrupa Birliği Mevzuatı ve Çevre 26

27 Avrupa`da önlenmesi gereken toplam kirliliğin büyük bir kısmı endüstriyel proseslerden kaynaklanmaktadır 27

28 AB Çevre Konseyi sürdürülemezliğe Avrupa endüstrisinin katılımını azaltmak amacı ile bir takım genel yönetmelikler getirmiştir: 24 Eylül 1996 tarihli 96/61/EC Konsey Yönergesi, Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü 28

29 29 EKÖK Yönergesi

30 IPPC Özetle Amaç Nedir? Daha üst düzeyde çevre korunmasını sağlamak amacı ile genel entegre izinlerin yaratılmasına dair ihtiyacın vurgulanmasıdır. Kimlere Yöneliktir? Avrupa Birliği dahilinde EK 1`de tanımlanan tüm endüstriyel ve zirai kuruluşlara yöneliktir. Ne zaman uygulamaya geçer? - Ekim 1999`dan bu yana, tüm yeni tesisler ile birlikte çevre ve insan sağlığı üzerinde etkisi olan mevcut tesislere uygulanır.. - Yönerge gerekliliklerine 2007 Ekim e kadar mevcut diğer tüm tesisler uygulayacaktır. 30

31 EKÖK Direktifi (2008/1/EC) Mevcut En İyi Teknik lerin Avrupa Sanayisinin Rekabet gücü üzerindeki etkileri sadece boru sonu çözümler sürds rdürülebilir kalkınma kapsamına girmemektedir. sürdürülebilir çevresel performans sergileyenler (BAT i erken kabul etmiş olanlar) rekabet gücüg açısından avantajlı olmaktadırlar. Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi

32 EKÖK K Direktifi (2008/1/EC) İzin alabilme koşullar ulları Yetkili Yetkili bir merci tarafından bütün b n koşullar ulların n sağland landığının tespit edilmesi Bütün n koşullar ulların n sağlanm lanmış olması Çevre evre kirliliğine ine karşı bütün n tedbirlerin alınm nmış olması Mevcut Mevcut en iyi teknikleri (BAT) kullanılmas lması. Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi

33 EKÖK K Direktifi (2008/1/EC) İzin alabilme koşullar ulları Ciddi Ciddi bir kirlilik olmaması Atıklarla ilgili bir yönetim y planı olması Atıklardan kazanım m sağlanmas lanması veya çevre üzerine çok daha az bir atık k etkisi yaratılmas lması Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi

34 IPPC Yönergesi ve Mevcut En İyi Teknolojiler (BAT) 34

35 Çevre koruma amacı kapsamında daha yüksek seviyelere erişebilmek için işletmeciler en uygun seçeneği belirlemelidirler... 35

36 Karar Verme Mekanizmaları: BREFler Hangi tekniklerin BAT kavramı dahilinde olduğunu belirlemek için, BREFler lisanslama ile ilgili yetki makamlarına ve işletmecilere yol gösteren destek araçlarıdır... 36

37 BREFler BREFler Avrupa teknoloji veri tabanını temsil eden ve sektörlere yönelik kaynak evraklardır. 37

38 BREFler Özetle BREFler doğrudan hukuki olarak bağlayıcı değildir!!! Endüstriyel ve zirai kuruluşların çevresel durumlarını iyileştirmek amacı ile teknik ve ekonomik mevcut imkanlarını ilgili yetki imekanizmalarına bilgilendirme amacını hedefler. 38

39 Temiz Üretimin (CP) Ekonomik Faydaları

40 Temiz Üretim, çevresel problemlere kaynağında mudahale etmek; kirlilik önleme, atık azaltma stratejilerinden meydanan gelmektedir. Bu nedenle arıtım işlemleri için gerekli olan maliyetlerde tasarruf sağlar.

41 Atoğın çok fazla bileşeni olduğundan, firmalar genelde atığın kendilerine olan maliyetini azımsarlar.

42 Atık negatif ekonomik değeri olan bir üründür!!! - UNEP, 2001

43 Temiz Üretim Atık Yönetiminin İlerisindedir!!!

44 Firmanız z proses atıklar klarının n neden olduğu u gizli masrafların n azaltılmas lması\ sıfırlanması için in Temiz Üretimden ne şekilde faydalanır? Temiz Üretim İnsan Kaynakları Firma İmajı Uyumsuzluklar Yükümlülükler Doğal Kaynaklar Firma İmajını Çalışan Geliştirir motivasyonunu \ üreticiliğini arttırır Yönetmeliklere uyum kapsamındaki masrafları önler Hukuki Yükümlülükleri Azaltır Hammadde ve enerji kullanımı verimini arttırır

45 Temiz Üretimin Diğer POtansiyel Faydaları: Düşük Maliyetli Opsiyonlar Çok küçük temiz üretim yatırımları bile yüksek kazançlara olanak sağlar. Yeni Pazarlara Giriş Çevresel standart uygulamaları ile(iso gibi), firmalar yeni pazarlara açılabilir. Vergi İndirimleri veya Krediler Temiz Üretim yatırımı yapan firmalar özel vergi indirimlerinden yararlanır. Rekabet Gücü Artar!!! Temiz Üretim uygulamaları firmanızın rekabet gücünü arttırır.

46 Temiz Üretim tüm t m katılımc mcılarına finansal fayda sağlar lar!!! FİRMALAR Temiz Üretim uygulayan firmalar kaynaklarını daha verimli kullandıklarından maliyetlerinde avantaj sağlarlar. FINANSALKURULUŞLAR Temiz Üretim startejileri uygulayan firmalara yatırım yapmak daha iyi bir yatırım döngüsü (geri ödeme) sağlar. HÜKÜMET BİRİMLERİ Temiz üretimi destekleyen hükümet temsilcileri ekonomik büyümeye katkıda bulunur..

47 Gıda Endüstrisi için Teknolojik Modifikasyon kapsamında mevcut, modifiye ve yeni PHE lerin karşılaştırması Parametreler Mevcut PHE Önerilen Modifiye PHE Tasarruf Tüketim Tüketim Tasarruf maliyeti ( / yıl) Önerilen Yeni PHE Tasarruf Tüketim Tasarruf maliyeti ( / yıl ) Fuel oil ( kg/saat ) Electrik enerjisi( kwh ) Kostik ( kg/gün) Nitrik asit( kg/gün ) Yıllık toplam tasarruf ( / yıl) Yatırım maliyeti ( ) Geri ödeme süresi (yıl) / yıl / yıl yıl 2.01 yıl Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi

48 Gıda Endüstrisi nde Temiz Üretim Opsiyonlarının Değerlendirilmesi Temiz Üretim Opsiyonu Mevcut Sistem Yeni Sistem Yıllık Tasarruf Yatırım mamliyeti ( ) / Geri ödeme süresi (yıl) Enerji Tasarrufu Enerji kaybı (PHE sistem tasarımıyla sıcak temizleme atıksuyundan enerji = 2,154,840,000 kcal/y = 208,888 kg/y fuel oil PHE sistemiyle enerjinin geri kazanımı 41,987 /y 27,765 / 8 ay (İşletme gideri 6,000 /y) kazanımı) = 41,987 /y Hammadde Tasarrufu (Otomatik yağ standardizasyonu sistemi) Süt için standart sapma: 0.1 % Süt için standart sapma: % 153,188 /y 50,000 / 4 ay Yan ürün geri kazanımı Kaybedilen laktoz = 242 Geri kazanılan laktoz = (peynir üretim ünitesinde değerli yan ürünlerin protein t/yıl Kaybedilen protein = 242 t/yıl Geri kazanılan protein = 178,462 /y 240,010 / 17 ay (İşletme gideri 10,500 /y) ve laktoz - geri kazanılması) 31.7 t/yıl 31.7 t/yıl Tüm opsiyonlardan elde edilen toplam tasarruf = 389,724 /yıl Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi

49 Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (YDD)

50 Yaşam Yaşam Döngüsü Düşüncesi Üretim yeri ve proseslerine odaklanarak ürünün tüm yaşam döngüsü boyunca ( beşikten mezara ) çevresel, sosyal ve ekonomik etkilerini geliştiriyor Ürünün tüm gelişim aşamalarında performasını iyileştirmeyi hedefliyor: - Hammadde çıkartılması, -Üretim, -Taşıma, -Tüketim, - Tekrar kullanma ve imha. Resim: ürünün yaşam döngüsü

51 Neden YDD? Bir ürünün tüm yaşam döngüsü ile ilgilenir (beşikten mezera ) küresel ölçekte değerlendirir ürün/servis karşılaştırması temeline dayanır. çevresel etki değerlendirmedeki en etkin araçtır.

52 Yaşam am DöngD ngüsü Değerlendirmesi erlendirmesi Kot giysiler için i in YDD Pamuk ekimi Ülke A Nakliye Pamuk eğirme Ülke B Nakliye DOĞA Kot üretimi Ülke C Düzenli depolama veya geri dönüşüm İkinci-el kullanım için toplama Nakliye Pazarlama ve satış Ülke D Nakliye Atık toplama Nakliye Tüketici Source: tarafından kullanım Kaynak: UNEP, Wuppertal Institute

53 Yaşam Yaşam Döngüsü Yönetimi Yaşam Döngüsü Yönetimi nedir? YDY, Yaşam Döngüsü perspektifinde sürekli çevresel gelişim elde etmek için ürünlerin ve kuruluşların çevresel, ekonomik, teknolojik ve sosyal yönlerine hitap eden esnek, entegre kavramlar, teknikler ve prosedürler çevçevesidir (SETAC, 2003) YDY sürdürülebilir kalkınmanın ticari seviyede uygulanması için geliştirilmiş çevçevedir

54 Yaşam Yaşam Döngüsü Yönetiminin ana ana sürükleyicileri YDY nin ana sürükleyicileri İş stratejisi Pazar gereklilikleri Mali sektör gereklilikleri Ulusal mevzuatlar/ Bölgesel yönetmelikler Uluslararasın anlaşmalar/ Kurumsal faktörler YDY nin avantajları Rekabet avantajı İyileşen ürün kalitesi /ürün innovasyonu potansiyeli Çevresel ve sağlık mevzuatına uymama nedeniyle ceza alma riskinin azalması Kamuda yaratılmış imajının iyileşmesi Risk yönetiminin iyileşmesi Pazar payının artması, yeni iş fırsatları tedarik zincirmarket sharei yönetimi Çevre dostu ürün deklarasyonu Düşük maliyet Paydaş ilişkilerinin iyileşmesi Atık önlenmesi Eko-etiketleme şemaları, yeşik kamu ihalesi ve ürün yaşam döngüsüne dayanan diğer konseptlere katılma fırsatı Mevzuata tam uyum nedeniyle düşük ceza alma riski Ürünlerde tehlikeli madde kullanımının azaltılması

55 Yaşam Yaşam Döngüsü Yönetimi Araçları Sürdürülebilirlik ve yaşam döngüsü düşüncesini günlük karar alma prosesleri yönetimine entegre etmek ve ticari faaliyetlerin sonuçları hakkında değerli bilgiler ürütmek için birçok farklı model, metot ve araçlar kullanılabilir (kaynak: UNEP)

56 Yaşam am DDöngüsü Değerlendirmesi erlendirmesi (YDD) Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (YDD) bir ürün, proses ya da hizmet için kullanılan enerji, ham madde ve bundan dolayı oluşan atık ve emisyonların çevresel etkilerini ve bu süreçte doğal kaynakların tüketimini ve çevresel iyileştirme fırsatlarını değerlendiren bir araçtır, (SETAC). YDD çoğu zaman karar verme aracı olarak kullanılmaktadır; metodoloji hala geliştirilmektedir..

57 Yaşam am DDöngüsü Değerlendirmesi erlendirmesi Hammadde çıkarılması ve işlenmesi materials Üretim emissions water Kullanım waste Yeniden kullanım ve geri dönüşüm imha YDD beşikten mezara yaklaşım olup ürünü üretmek için doğadan hammaddelerin çıkartılmasıyla başlıyor ve ürünün tekrar doğaya geri dönmesiyle bitiyor

58 Yaşam am DDöngüsü Değerlendirmesinin erlendirmesinin Tarihi YDD, başlangıçta ürün veya prosesin tüm yaşam döngüsü boyunca enerji tüketimini araştırmak amacıyla 1970 yıllarında geliştirilmiştir Emisyonlar ve atıklar daha sonra eklenmiştir 1993 yılında Society for Environmental Toxicology and Chemistry (SETAC), LCA çalışması gerçekleştirmek için tanımlar ve yönetmelikler serisini yayınladı: Guidelines for Life-Cycle Assessment: A Code of Practice yılları arasında Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) YDD metodolojisi için prensip ve yönetmeliklerin geliştirilmesi çalışmasını başlatmıştır 2000 yılında UNEP ve SETAC Yaşam Döngüsü Girişimi ni oluşturdu Günümüzde ISO 14040:2006 ve ISO 14044:2006 YDD standartları kullanılıyor

59 Geliştirme AAşamasında YDD in Uygulanması Ürünün tasarım/geliştirme aşaması çoğu zaman kapsam dışında bırakılmaktadır ama ürünün tasarımı onun sonrakı aşamalardaki davranışını güçlü şekilde önceden belirlemektedir. Figure: Tasarım/geliştirmeyle ürünün diğer aşamaları arasındaki bağlantı

60 Çevresel Stratejilerin Gelişimi: Temiz Üretime Doğru Yazılım Programları Literatürde 54 YDD aracının ismi geçmektedir Bunlardan yalnız birkaçı karmaşık YDD çalışması için uygundur, Bu araçlar üniversitelerde yapılan araştırmalar sonucu geliştirilmiştir, Ürünlerin madde ve enerji balanslarını kullanarak potansiyel etkilerinin değerlendirilmesi Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi 60

61 Yaşam am DDöngüsü Değerlendirmesinin erlendirmesinin Yapısı Amaç & Kapsam Tanımlama Enventer Analizi Etki Değerlendirmesi yorumlama Yorumlama Uygulamaa Ürün geliştirme Stratejik planlama pazarlama

62 İnsan sağlığı Eko-sistem kalitesi Kaynakla r Yaşam Döngüsü Envanter Sonuçları smog formation carcinogenesis ozone layer depletion climate change radiation ecotoxicitiy acidification land usage effect on species fossil fuels depletion mineral depletion Son nokta Orta nokta envanter Orta nokta-son nokta yaklaşım Orta nokta-son nokta yaklaşım

63 YAŞAM DÖNGÜSÜ DEĞERLENDİRMESİ Photochemical oxidant formation Impact categories Global warming potential Eutrofication Acidification 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 Total weighted impacts (for the targhet year 2010) Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi

64 YAŞAM DÖNGÜSÜ DEĞERLENDİRMESİ %50 geri kazanılmış ürün için CO 2 =7.30 & NO x =4.60 (üretimden) NO x = (ulaşım) Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi

65 AVRUPA BİRLB RLİĞİ İŞ DÜNYASI ÇEVRE ÖDÜLLERİ DEĞERLEND ERLENDİRMESİ 2006 Viyana değerlendirmeleri Nilgün Cılız, AB, EBEA jüri üyesi

66 Tablo 1. Ürün Kategorisi için Değerlendirme Tablosu Aday kayıt no : Şirket ismi : Başvuru nun ismi KRİTERLER ÇOK İYİ YETERLİ YETERSİZ DÜŞÜNCELER yenilik çevresel kazanç sosyal kazanç ekonomik kazanç ikna yaygınlaştırma imkanı genel kapsamda yorumlar 1-10 arası not vererek değerlendirme (10 en yüksek değer)

67 Tablo 2. Uluslararası İş Birliği Kategorisi için Değerlendirme Tablosu Aday kayıt no : Şirket ismi : Başvuru nun ismi KRİTERLER ÇOK İYİ YETERLİ YETERSİZ DÜŞÜNCELER amaç ve hedef kaynak kullanımı ve planlama sürdürülebilir kazanç eşitlik sinerji yaygınlaştırma imkanı genel kapsamda yorumlar 1-10 arası not vererek değerlendirme (10 en yüksek değer)

68 Çevre Kirliliğinin inin önlenmesi ve doğal kaynakların n korunması açısından; Ürünün/servisin n/servisin yenilenebilir kaynakların n kullanımı ile üretilmiş olması, Ürün/servisin yaşam am döngd ngüsü değerlendirmesi erlendirmesi verilerinin; beşikten mezara kadar prensibi ile başvuru formunda yer alması; ; yaşam am döngd ngüsü değerlendirmesi erlendirmesi veriler kapsamında özellikle yüzde y yüz y z ya da belirli miktarda geri kazanılabilir/geri kazanılm lmış malzemelerin kullanımına na öncelik verilmesi, ürün/servis kapsamında tehlikeli kimyasal kullanılmam lmamış olması, aynı amaca yönelik y diğer ürün/sevislere oranla daha az hammadde kullanılarak larak üretilmiş olması,, yada hammaddenin yüksek y oranda (yüzde yüze y yakın) ürüne dönüştürülmesi, benzeri diğer ürünlere oranla ne kadar daha fazla doğal kaynak tasarrufu sağlad ladığı, çevre kirliliğinin inin önlenmesi çerçevesinde evesinde kalitatif olarak ne kadar miktarda kirletiçi i atık/emisyon azaltımı sağlad ladığı

69 Avrupa Birliği Çevre Etiketi (Eko-etiket) Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan AB Çevre Etiketi (AB EKo-etiket etiket) ürün n veya servisin çevresel açından a iyi kaliteye sahip olduğunu unu ve teknik performansının n yüksek y olduğunu unu garantilemektedir. Çevre Etiketi taşı şıyan ürünler hava, su ve toprak ve insan sağlığı üzerinde daha az zararlı etkiye sahiptirler. Bu ürünlerin çevresel etkileri, beşikten mezara tanımlamas mlaması dahilinde, ürünün n tüm t m yaşam am döngd ngüsü içinin hesaplanmaktadır Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi

70 Avrupa Birliği Çevre Etiketi (Eko-etiket) 1992 yılından y itibaren uygulanan Avrupa Birliği i eko-etiket etiket planı çerçevesinde, evesinde, çevre etiketi edinilmesi bir zorunluluk olmayıp, gönüllg llü bir uygulamadır. Günümüzde AB eko-etiket etiket plantı birçok ürün n ve servis gruplarını kapsamaktadır r ve bunlara sürekli s yenileri eklenmektedir. Eko-etiket, temizlik ürünleri, tekstil, ev aletleri, kağı ğıt ürünleri ve birçok diğer ürün n gruplarına uygulanmaktadır Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi

71 Avrupa Birliği Çevre Etiketi (Eko-etiket) Eko-etiket tüketicilere, t ürünlerin çevresel özellikleri hakkında bilgi verdiği i için, i in, bu etiketi taşı şıyan ürünlere olan eğilimi artırmaktad rmaktadır Eko-etiket planı gönüllü bir uygulama olması nedeniyle ticaret için i in engel oluşturmamaktad turmamaktadır r ve aksine bu ürünlerin üreticilerine rekabet üstünlüğü sağlamaktad lamaktadır Eko-etiket planı hakkında 1980/2000 (EC) Sayılı Yönetmelik, TürkiyeT rkiye nin AB ile uyumlaştırma çalışmaları arasında yer almaktadır Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi

72 Avrupa Birliği Çevre Etiketi (Eko-etiket) Türkiye de eko-etiket etiket planının n uygulanması,, eko-etiketli etiketli ürünlerin uluslararası pazarlara girmesi için i in avantaj sağlayacakt layacaktır. Uygulama, ürünlerin AB ve AEA (Avrupa Ekonomik Alanı) ülkelerinde rekabet edebilirlik düzeyini d yükseltecektiry Türkiye için i in büyük b öneme sahip tekstil ve turizm sektörlerinde eko-etiket etiket uygulamasına geçiş pazarda rekabet gücünüg artıracak racak ve çevre koruma konularına na ilginin artmasını sağlayacakt layacaktır Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi

73 Ekonomik açıdan; a a. Ürün/servisin geri ödeme süresinin s mümkm mkün olduğunca unca kısa k olması, b. Ürün/servis pazara sunum yılınıy da içererek i yıllara bağlı olarak firmaya ekonomik getirisinin belirlenmiş olması; c. Ürün/servisin mevcut Pazar bilgilerine ve şirket politikalarına bağlı olarak gelecek yıllar y için i in Pazar bilgileri; d. Ürün/servise ait Yaşam am DöngD ngüsü Yönetimi verilerinin daha düşük d k maliyete neden olduğunu unu gösteriyor olması,

74 Sosyal avantajlar açısından; a a. İş sahası olması,, yeni istihdamı sürekli sağlamas laması, b. Ürün/servisin görüşg için in tüketici t yorumuna açık a k olması. Tüketici görüşüg kapsamında yapılan çalışmaların kapsamı ve sonuçlar ları; örneğin; anketler ve ulaşı şılan tüketici seviyesi ve sayısının n belirtilmesi, c. Ürün/servis için i in tüketici t açısından a montaj/kullanım kolaylığı ığı,, yedek parçalar alarının n kolaylıkla kla değişmesi, garanti belgesinin uzun süre s için i in geçerli erli olması ve bakım kolaylıklar klarının n sağlanmas lanması,, kullanım ömrünün n uzun olması ve aynı zamanda kolay taşı şınabilir olması,

75 Sosyal avantajlar açısından; a d. Ürün/servisin toplum ve toplum hayatı için in faydali olması,, sosyal ihtiyaçlar larımız kapsamında önemli alanlarda; hastane, okul, restoran gibi yerlerde kullanım m olasılığı ığı, e. Sosyal kavramlar çerçevesinde evesinde gündem 21 e bağlı kalınmas nması, f. Ürün/servis ile ilgili hedeflerin firmanın n gelişme planı içinde inde belirlenmiş olması ve bu kapsamda planlanan gelecek iki-üç yıla ait üretim/servis bilgilerinin verilmesi,

76 Yaygınla nlaştırılması açısından; a. Ürün/servis kapsamında uygulanan yeniliğin in aynı teknolojinin kullanılabilece labileceği i başka amaçla kullanılan lan ürünlerin üretilmesinde kullanılabilmesi; labilmesi; örneğin; buzdolabına ait bir soğutma mekanizmasının n klimalarda da kullanılabiliyor labiliyor olması,, yani diğer teknolojiler ile bağlant lantılı olabilmesi, b. Ürün/servisin diğer ülkelerde, özellikle gelişmekte olan ülkelerde kullanılabilme labilme özelliğinin inin olması ve c. Ürün/servisin kullanımı kapsamında üstünlüklerini belirten; özellikle çevreye duyarlılık k kapsamında gerçekle ekleştirilmiş olan seminerler, eğitim e programları önemli kriterler arasında yer almış ıştır.

77 teşekkür ederim Doç.Dr. Nilgün Kıran Cılız Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi Boğaziçi Universitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü Bebek, İstanbul, Türkiye