TEHLİKELİ MADDELERİN TAŞINMASI, DEPOLANMASI VE KONTROLÜ TALİMATI

Transkript

1 Sayfa 1 / 5 1. AMAÇ: Tehlikeli maddeleri taşırken ve depolarken oluşabilecek kazaları önleyerek hastalara, çalışanlara ve çevreye verebileceği zararları önlemek, atıkların insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini en aza düşürecek şekilde atık yönetimini ve atıkların kaynağında en aza indirilmesi sağlamak. 2. KAPSAM: Tehlikeli maddelerin kullanıldığı tüm birimlerde çalışanlar ve kimyasal madde taşıyan personelleri kapsar 3. SORUMLULAR: Laboratuvar ve radyoloji birimi çalışanları,doktorlar, sağlık teknisyenleri,hemşireler, tüm taşıma görevlileri, eczane çalışanları çamaşırhane çalışanları, teknik atölye çalışanları 4. UYGULAMA Tehlikeli atık: Zararlı madde içermesi veya kimyasal reaksiyon ortaya çıkarması nedeniyle katı atık ile birlikte bertaraf edilemeyen atıktır. Tehlikeli Maddelerin Taşınması: Taşıma görevlisi tehlikeli maddenin riskleri hakkında bilgilendirilmelidir. Taşıma görevlisi tehlikeli maddenin risklerine göre kişisel koruyucu ekipman (KKE) giymelidir. Hastanede her tehlikeli madde çalışanı, kendi kimyasalını uygun şekilde saklamalı ve/ya taşımalıdır. Taşınırken aşırı yüklemeden kaçınmalı azar azar taşınmalıdır. Farklı gruplar bir arada taşınmamalıdır. Bu maddeler inorganik, oksitleyici, indirgeyici, asit, baz ve parlayıcılar olarak ayrı ayrı taşınmalı ve saklanmalıdır. Tehlikeli maddeler asansör ile taşınırken asansöre başka kişilerin binmesine izin verilmemelidir. Çalışma masalarının üzerine asla koymayınız. Tehlikeli maddeler kucakta, elde değil; tekerlekli ve kenarları destekli yük taşıma arabaları ile taşınmalıdır. Cam şişe ve jarları kırılmaktan korumak amacıyla etrafına destek olarak mukavva v.b. kullanılmalıdır. Kimyasal madde içeren şişeler hiçbir şekilde boyun kısımlarından tutularak taşınmamalıdır Gaz tüplerini kapatın. Tehlikeli maddeler hastaneye gelen yük arabalarından depoya taşınırken hastanenin arka bahçesinden (hasta ve çalışanların olmadığı veya en az olduğu bölümden depolara taşınmalıdır.

2 Sayfa 2 / 5 Tehlikeli Maddelerin Depolanması: Tehlikeli maddeleri, rutubetsiz, iyi havalandırılmış ortamlarda, yüksek sıcaklıklardan ve ateş kaynaklarından uzakta depolayın. Tehlikeli maddelerin izinsiz kullanılmasını engelleyin. Tehlikeli maddelerin zararlarını indirgemek için toparlayıp stoklayın. Zaman zaman stokları kontrol edin ve bozulan maddelerin imhasını sağlayın. Alev alabilen maddelerin stoklanıldığı yerlerde sigara içmeyin. Tehlikeli maddelerin gereğinden çok miktarlarda stoklanmaları uygun değildir. Bu durum yangın, patlama, zehirlenme vb. riskleri arttırmanın yanısıra, kimyasalın "kullanım süresinin dolması" gibi bir soruna da yol açabilir. Bu nedenle işyerleri, laboratuarlar, klinikler vb. için "en fazla bir yıllık kullanılacak malzeme stoklanması " yoluna gidilmelidir. Güvenlik önlemleri: ASLA kimyasalların kutulanması, taşınması, depolanması gibi işleri sekreter ve benzeri eğitimsiz kişilere yaptırmayın! Kimyasalları ASLA genel drenaja (lavabo v.b.) boşaltmayın. Hiçbir kimyasalı ortada bırakmayın. Kimyasalı kaldırmadan ve/ya taşımadan önce çevresini temizleyin. Çalışmaya başlamadan önce tehlikeli maddeyi gözden geçirmiş olun ve uygun KKE giyin. Üzerlerinde kalabilecek maddelerden dolayı kimyasal madde kaplarını taşırken ve tutarken dikkatli olun. Tehlikeli Maddelerin Kontrolü Atıkların insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak en aza düşürecek şekilde atık yönetimini sağlanır. Katı veya sıvı haldeki atıklar için atığın ve işletmenin özelliğine göre uygun konteyner ve taşıma şekilleri kurum tarafından belirlenir. Atıklar kurum sınırları içinde tesis ve binalardan uzakta beton saha üzerine yerleştirilmiş sağlam, sızdırmaz, emniyetli ve uluslararası kabul görmüş standartlara uygun konteynerler içerisinde geçici olarak muhafaza edilir. Konteynerlerin üzerinde "Tehlikeli Atık" ibaresine yer verilir, depolanan maddenin miktarını ve depolama tarihini konteynerler üzerinde belirtilir, konteynerlerin hasar görmesi durumunda atıkları, aynı özellikleri taşıyan başka bir konteynere aktarılır, konteynerlerin devamlı

3 Sayfa 3 / 5 kapalı kalmasını sağlanır, atıklarını kimyasal reaksiyona girmeyecek şekilde depolanır. Atıkların geri kazanılması ve tekrar kullanılması esastır. Atıkların geri kazanılmasının ve tekrar kullanılmasının mümkün olmadığı durumlarda atıklar, çevre ve insan sağlığına zarar vermeden bertaraf edilir. Tüm bertaraf ve geri kazanım işlemlerini gerçekleştirmek isteyen özel ve tüzel kişiler Bakanlıktan ön-lisans ve lisans almakla yükümlüdür. Atıkların taşınması bu iş için lisans almış kişi ve kuruluşlarca taşınan atığın özelliğine uygun araçlarla yapılır. Atık taşımak isteyen gerçek ve tüzel kişiler taşımak istedikleri atığın çeşidini, hangi özellikte ve miktarda olduğunu, ne çeşit bir araçla taşıyacaklarını belgelemek ve nakil işleminde kullanılan aracın bu işe uygunluğunu bilimsel kuruluşlar veya valiliğin uygun göreceği diğer kuruluşlardan aldığı belge ve dokümanlarla birlikte, valiliğe başvurmak zorundadır. Lisans, başvuran firmaya ve araca verilir. Lisans alan firma Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği Ek-4 de yer alan tehlikeli atık işaretlerini araçlarında kullanmak zorundadır. Taşıma işlemi yapılacak araçlarda atık taşıma formu bulundurulması zorunludur. Kurumumuzda bulunan Tehlikeli atıkların envanteri aşağıdaki tablodadır.

4 Sayfa 4 / 5 TEHLİKELİ ATIĞIN ADI FORMALDEHİT KSİLOL GLUTERALDEHİT, FİLM BANYOSU SOLÜSYONLARI TONER / KARTUŞ, TERMOMETRE TANSİYON ÖLÇME ALETİ RADYASYONDAN KORUNMA AMAÇLI PANELLER GİBİ ALET VE EKİPMANLARIN İÇİNDE VEYA BÜNYESİNDE BULUNAN CIVA KADMİYUM KURŞUN İÇEREN (PİLLER) ATIĞIN TEHLİKE SINIFI TEHLİKELİ KİMYASAL AĞIR METAL İÇEREN BİRİKTİRME DURUMU Tehlikeli sıvı atıklar talaşla yoğunlaştırılarak önce kırmızı plastik torbaya, sonra da üzeri yazılı KIRMIZI plastik torbaya konulur. Atık torbaları tekerlekli, paslanmaz çelikten yapılmış ve yalnız bu iş için ayrılmış araçlar ile toplanır ve taşınır. Atık haldeki PİLLER ayrı bir yerde (naylon torba, kutu, kavanoz, vs.) biriktirilmelidir. CİVA dökülmelerinde, cıva kürelerini sert kağıt kullanarak bir araya toplayın ve süpürerek faraşa alın Cıva kürelerini kırmızı atık torbasına koyunuz. Ağır metal içeren atıklar Korozyona dayanıklı polietilen, plastik varillerde depolanmalıdır. KULLANMA SÜRESİ DOLMUŞ VEYA ARTIK KULLANILMAYAN, AMBALAJI BOZULMUŞ, DÖKÜLMÜŞ VE KONTAMİNE OLMUŞ İLAÇLAR, AŞILAR, SERUMLAR VE DİĞER FARMASÖTİK ÜRÜNLER VE BUNLARIN ARTIKLARINI İHTİVA EDEN KULLANILMIŞ ELDİVENLER, HORTUMLAR, ŞİŞELER VE KUTULARI FARMASÖTİK Servislerde bulunan bozulmuş veya son kullanma zamanı geçmiş farmasotikler ilaçlar; Firmalarına bertaraf için geri gönderilir. Yakma Kanalizasyona boşaltma HÜCRE DNA'SI ÜZERİNDE MUTASYON YAPICI, KANSEROJEN, İNSAN VEYA HAYVANDA DÜŞÜĞE NEDEN OLABİLEN TÜRDEN FARMASÖTİK VE KİMYASAL MADDELERİ, KANSER TEDAVİSİNDE KULLANILAN SİTOTOKSİK (ANTİNEOPLASTİK) ÜRÜNLER GENOTOKSİK ATIK Bu atıklar yüksek oranda tehlikeli olup hiçbir zaman kanalizasyona verilemeyeceği gibi, deponilerde de bertaraf edilmemelidirler. Bertaraf yöntemleri: Üreticiye geri verilmesi Yüksek sıcaklıkta yakma Kimyasal parçalama FLAKONLAR, ANESTEZİK GAZLARIN DEPOLANDIĞI BASINÇLI TÜPLER, OKSİJEN VE SIKIŞTIRILMIŞ GAZLAR BASINÇLI KAPLAR Bertaraf yöntemleri: Geri dönüşüm ve tekrar kullanım en iyi yöntemlerdir. Yine bunların pek çoğu, bir kez boşaldığında veya daha fazla kullanılamadığı durumlarda (hala artık/kalıntı içerebilirler) yeniden doldurularak kullanım yoluna gidilebilmektedir. Ancak -belirli tipteki aerosol kutuları kesinlikle bertaraf edilmelidir. Tıbbi atık torbalarında toplanmalıdır. RADYONÜKLEİDLERLE KİRLENMİŞ KATI, SIVI VE GAZ MALZEMELERİ İÇERİR. RADYOAKTİF Türkiye Atom Enerjisi Kurumu mevzuatı hükümlerine göre toplanıp uzaklaştırılır.

5 TAŞINMASI, DEPOLANMASI VE Sayfa 5 / 5 SAĞLIK KURULUŞLARINDAN KAYNAKLANAN IN SINIFLANDIRILMASI EVSEL NİTELİKLİ (20 03* ve 15 01*) TIBBİ (18 01* ve 18 02*) TEHLİKELİ RADYOAKTİF A: Genel Atıklar * Sağlıklı insanların bulunduğu kısımlar, hasta olmayanların muayene edildiği bölümler, ilk yardım alanları, idari birimler, temizlik hizmetleri, mutfaklar, ambar ve atölyelerden gelen B, C, D, E, F ve G gruplarında anılanlar hariç, tıbbi merkezlerden kaynaklanan tüm atıklar. B:Ambalaj Atıkları *, * *, *, *, *, Tüm idari birimler, mutfak, ambar, atölye v.s den kaynaklanan tekrar kullanılabilir, geri kazanılabilir - kağıt - karton - mukavva - plastik - cam - metal v.b. C: Enfeksiyöz Atıklar * ve * Enfeksiyöz ajanların yayılımını önlemek için taşınması ve imhası özel uygulama gerektiren Başlıca kaynakları; I.Mikrobiyolojik laboratuvar atıkları Kültür ve stoklar İnfeksiyöz vücut sıvıları Serolojik atıklar Diğer kontamine laboratuvar atıkları (lamlamel, pipet, petri v.b) II.Kan kan ürünleri ve bunlarla kontamine olmuş nesneler III.Kullanılmış ameliyat giysileri (kumaş, önlük ve eldiven v.b) IV.Diyaliz atıkları (atık su ve ekipmanlar) V.Karantina atıkları VI.Bakteri ve virüs içeren hava filtreleri, VII.Enfekte deney hayvanı leşleri, organ parçaları, kanı ve bunlarla temas eden tüm nesneler D: Patolojik Atıklar * Anatomik atık dokular, organ ve vücut parçaları ile ameliyat, otopsi v.b. tıbbi müdahale esnasında ortaya çıkan vücut sıvıları: - Ameliyathaneler, morg, otopsi, adli tıp gibi yerlerden kaynaklanan vücut parçaları, organik parçalar, plasenta, kesik uzuvlar v.b (insani patolojik atıklar) - Biyolojik deneylerde kullanılan kobay leşleri E: Kesici Delici Atıklar * ve * Batma, delme sıyrık ve yaralanmalara neden olabilecek - enjektör iğnesi, - iğne içeren diğer kesiciler - bistüri - lam-lamel - cam pastör pipeti - kırılmış diğer cam v.b F: Tehlikeli Atıklar *, *, *, *, * Fiziksel veya kimyasal özelliklerinden dolayı ya da yasal nedenler dolayısı ile özel işleme tabi olacak atıklar - Tehlikeli kimyasallar - Sitotoksik ve sitostatik ilaçlar - Amalgam atıkları - Genotoksik ve sitotoksik atıklar - Farmasötik atıklar - Ağır metal içeren atıklar - Basınçlı kaplar G: Radyoaktif Atıklar Türkiye Atom Enerjisi Kurumu mevzuatı hükümlerine göre toplanıp uzaklaştırılır. Hüseyin KESİM Dr. Muhammetraşit AYDIN