İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI

Transkript

1 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI

2 2 İçindekiler İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ 1 GİRİŞ Danışmanlık Hizmet İlkeleri Danışmanların Tutum ve Davranışları Danışanları Dinleyin Danışanlara Anlayış ve Hoşgörü Gösterin Danışanların Her Söylediğini Onaylamayın Sorular Sorun Danışmanlık Sürecinin Tıkandığı Noktada Gerçekçi Olun Karar Verme Süreçlerine Danışanı Katın 9 2 İŞ ARAYANLARA YÖNELİK DANIŞMANLIK HİZMETLERİ İlk Görüşme: Dörtlü Gruplandırma Modeli Birinci Grup: İşgücü piyasasındaki durumu iyi, işe girmeye hazır olanlar İkinci Grup: Yeterli mesleki bilgisi olan, ancak iş arama becerisi eksik olanlar Üçüncü Grup: Mesleki yeterliliği olmayan, mevcut donanımıyla iş gücü piyasasına hazır olmayanlar Dördüncü Grup: İşgücü piyasasından uzak, mesleği olmayan ve işe yerleştirme konusunda kapsamlı desteğe ihtiyacı olanlar Mesleki Yönelim Bataryası Mesleki Yönelim Bataryasının Kullanım Amacı Batarya Ne Zaman Uygulanabilir? Bataryayı Uygularken Göz Önünde Bulundurulması Gerekenler Mesleki Yönelim Bataryasının Yapısı ve Uygulanma Aşamaları Aşama- Genel Yetenek Testi Aşama- Mesleki Eğilim Envanteri Aşama Kişilik Envanteri Edinilen Bilgilerin Değerlendirilmesi Değerlendirme Sonucunda Danışanın Yönlendirilmesi İş Arama Becerileri Semineri Danışmanlık Görüşmesinin Değerlendirilmesi 22

3 3 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI 3 İŞVERENLERE YÖNELİK DANIŞMANLIK HİZMETLERİ İşyerlerinin Gruplandırılması Kutup Yıldızı İşyerleri Altın İşyerleri Gizli Hazineler İyi Dostlar Kayıp İşyerleri Diğer İşyerleri İşverenlere Sunulacak Hizmetler Aracılık/İşe Yerleştirme Hizmetleri - Açık İşlerin Alınması ve Karşılanması Açık İşlerin Duyurulması Mesleki Rehberlik ve Aktif İşgücü Hizmetleri İsteğe Bağlı Verilebilecek Hizmetler İşverenle İlişki Kurmada Atılacak Somut Adımlar ve İşyeri Ziyareti Ziyaretin Planlanması Ziyaret Hazırlıkları Ziyaret Esnasında Ziyaret Sonuçlarının Takibi 32 4 ÖĞRENCİLERE YÖNELİK DANIŞMANLIK HİZMETLERİ Eğitim Öğretim Kurumu ziyareti Eğitim - Öğretim Kurumu Ziyaret Hazırlıkları Eğitim - Öğretim Kurumu Ziyareti Rehber Öğretmenlerle Çalışmalar Yapma Öğrenci ve Velileri İle Sınıf-Grup Görüşmeleri Yapmak Sınıf Görüşmeleri Mesleki Rehberlik Meslekleri Tanıma Bir Meslek İle İlgili Bilinmesi Gereken Bilgiler Edinilen Bilgileri Değerlendirme Eğitim-Öğretim Kurumlarını Tanıması Meslek Danışmanlığı Bilgi Kaynakları Meslek Bilgi Dosyalarının Kullanımı Okullarda Yapılan Çalışmaların Yasal Dayanağı 41

4 4

5 5 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ

6 6 1 Giriş İş ve Meslek Danışmanları, öğrencilerin meslek seçimlerine, İŞKUR a kayıtlı iş arayanların iş bulmalarına, mesleki uyum problemlerini gidermelerine, mesleki becerilerini geliştirmelerine, mesleklerini/işlerini değiştirmelerine, işverenlerin ise mevzuat çerçevesinde bilgilendirilmeleri ile taleplerini karşılamalarına sistemli olarak yardım eden kişilerdir. İş ve Meslek Danışmanlarının, İŞKUR a kayıtlı tüm iş arayanlara, işverenlere ve öğrencilere daha etkin hizmet verebilmeleri amacıyla her bir danışmana iş arayan, işveren ve okul portföyü atanması ve Danışmanların bu hizmeti portföy yönetimi yoluyla sunmaları, böylece her işsizin, işverenin ve okulun bir danışmanı olması sağlanmıştır. 1.1 Danışmanlık Hizmet İlkeleri Danışmanlık hizmetleri yürütülürken göz önünde bulundurulması gereken ilke ve kurallar şunlardır: Dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrım yapılamaz. Kişiler ve kurumlar hakkında edinilen bilgi ve belgeler hizmet amacı dışında başka kişi ve kurumlara verilemez ve kullanılamaz. Kişi, kurum ve kuruluşlarla ilişkilerde, işbirliği esaslarına uygun davranılır. Kurum hizmetlerinin gerekleri ile Ulusal Meslek Standardında belirlenen tutum ve davranışlar çerçevesinde danışmanlık hizmetlerinin yürütülmesi esastır. İş ve Meslek Danışmanı, görevi ile ilgili olarak kişi, kurum ve kuruluşlardan doğrudan veya dolaylı olarak her ne ad altında olursa olsun bir menfaat sağlayamaz.

7 7 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI 1.2 Danışmanların Tutum ve Davranışları Danışmanların yapmış oldukları görüşmeleri profesyonelce yürütülebilmeleri, sağlıklı iletişim kurabilmeleri ve iletişimde karşılaşılan zorluklarla başa çıkabilmeleri amacıyla aşağıda belirtilen tutum ve davranışları sergilemeleri tavsiye edilir Danışanları Dinleyin Danışanların konuşmasına izin verin, Danışanları dinlediğinizi hissettirin, İtiraz ve eleştiri geldiğinde heyecanlanmayın/kızmayın. Dinlemek, danışanlar hakkında bilgi edinmenizi sağlar, danışanın kızgınlığını ve endişelerini yok eder Danışanlara Anlayış ve Hoşgörü Gösterin Ön yargılı olmayın, Anlayışlı ve ilgili olun, Olası bir gerginlik karşısında soğukkanlı davranın, Danışanın olumsuz tepkisini kişiselleştirmeyin, Danışan destek ve anlayış bekler. Danışana destek olun, anlayış gösterin.

8 Danışanların Her Söylediğini Onaylamayın Danışanın sağlıksız değerlendirmelerini onaylamayın, Danışanın gerçekçi olmayan beklentilerini desteklemeyin, Aksi halde danışanın gerçekçi olmasını sağlayamazsınız Sorular Sorun Danışana konuyla ilgili açık uçlu sorular sormayı tercih edin, Sorularınızı danışanın anlayacağı şekilde ifade edin, Ortamı gerginleştirecek sorular sormayın, Sorabileceğiniz uygun sorular süreci iyi yönlendirmenizi ve kontrol altında tutmanızı sağlar Danışmanlık Sürecinin Tıkandığı Noktada Görüşmeyi karşılıklı anlaşarak sonlandırmaya çaba gösterin, Başka bir danışman ile görüşmesini teklif edin (karşılıklı onay gerekli), Danışmanlık hizmet alanına girmeyen konularda ilgili kişilere yönlendirin, Başka bir güne randevu verin (karşılıklı onay gerekli), Bu seçenekler o anki gerginliği yok eder, bir sonraki görüşmenin daha sağlıklı olmasını sağlar.

9 9 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI Gerçekçi Olun Danışanın sorularına tam ve doğru cevaplar verin, Cevabından emin olmadığınız soruları not alarak daha sonra cevap vereceğinizi belirtin, Kurumca ve/veya tarafınızca gerçekleştirilemeyecek vaatlerde bulunmayın. Aksi halde bu davranış danışanın beklentilerini artıracaktır Karar Verme Süreçlerine Danışanı Katın Süreçte izlenecek yolu karşılıklı belirleyin, Danışana üzerinde anlaşmaya vardığınız konuları teyit ettirin. Bu yaklaşım danışanın sürece aktif katılımını sağlayacaktır.

10 10

11 11 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI İŞ ARAYANLARA YÖNELİK DANIŞMANLIK HİZMETLERİ

12 12 2 İş Arayanlara Yönelik Danışmanlık Hizmetleri Danışmanlık sürecinde kişinin; Kendisini tanımasına, Meslek edinmesine, Meslek değiştirmesine, Mesleğini geliştirmesine, Meslekler ve mesleki eğitim yerleri hakkında bilgilenmesine, Çalışma hayatı ve işgücü piyasası hakkında bilgi edinmesine, İş arama ve bulmasına, İş değiştirmesine yardımcı olunur. Danışmanın görüşme öncesi yaptığı hazırlıkla birlikte süreç başlar. Danışman, kişiye uygun işleri kontrol eder, meslekleri/ mesleki eğitim imkanlarını araştırır, danışana randevu verir, danışan hakkında ön bilgi toplar. 2.1 İlk Görüşme Danışman, görüşmenin genel esasları hakkında danışana bilgi verir, danışan beklentilerini tanımlar, danışanın işgücü piyasası, iş bulma kanalları, meslekler ve eğitim yerleri hakkında bilgi eksikliklerini tanımlar, sağlıklı bir iletişim için danışanı motive eder, danışan hakkında ayrıntılı bilgi toplar. Bu kapsamda danışanın; Yaş, cinsiyet, medeni durumu, Eğitim durumu, Mesleki gelişimi, Katıldığı kurslar/aldığı sertifikalar, Bilgisayar, yabancı dil vb. ek donanımları,

13 13 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI Çalışmasına herhangi bir sosyal, psikolojik, fiziksel vb. engellerinin bulunup bulunmadığı, Sosyo-ekonomik, sosyo-kültürel durumu, İş tecrübesi olup olmadığı, varsa son işinden ayrılma nedeni, İş değiştirme sıklığı ve nedeni, Ne zamandan beri iş aradığı ve işsiz olduğu, iş bulmak için bugüne kadar neler yaptığı, Bugüne kadar iş bulamama nedenleri, iş başvurularında bulunup bulunmadığı ve sonuçları, En son hangi iş yerine müracaat ettiği, iş görüşmelerine davet edilip edilmediği ve sonuçları, Çalışmak istediği iş alanları, İstediği alanlarda iş bulamaz ise başka alanlarda çalışmak isteyip istemediği, Kısa zamanda iş bulacağını düşünüp düşünmediği, düşünmüyor ise nedenleri, iş bulabilmek için nasıl bir desteğe ihtiyacı olduğu, Yetenek ve becerileri, Sabırlı, sebatkar, saldırgan, ekip çalışmasına yatkın gibi kişilik özellikleri, sosyal faaliyetleri, Hobileri ve ilgi alanları, Mesleki değerleri, sosyo-ekonomik beklentileri konularında bilgileri toplanır. Danışanın nitelikleri ile işgücü piyasasının ihtiyaçları dikkate alınarak, kişinin en kısa sürede ve kişiye en uygun işe yerleşmesini sağlamak amacıyla, danışanın mesleki nitelik ve becerileri, ihtiyaç ve beklentileri, işgücü piyasasındaki konumu, iş bulmak için motivasyonu/ istekliliği ve iş aramak için

14 14 ayırdığı zaman belirlenerek Bireysel Eylem Planı hazırlanır. Danışmanlık hizmetlerinde standardizasyonun sağlanması, etkinlik ve verimliliğin artırılması amacıyla Dörtlü Gruplandırma Modelinin esas alınması uygundur Dörtlü Gruplandırma Modeli Modelde gruplandırma, iş arayanların nitelikleri, işgücü piyasasındaki durumları, iş arama becerileri konusundaki yetkinlikleri, sosyo-psikolojik durumları gibi kriterler göz önünde bulundurularak yapılır. Buna göre; Birinci Grup: İşgücü piyasasındaki durumu iyi, işe girmeye hazır olanlar İşgücü piyasasından uzak kalmamış, Mesleki yeterliliğe ve ek donanımlara sahip, Motivasyonu yüksek, Sosyal, psikolojik ve fiziksel sorunu olmayan, Danışman desteğine daha az ihtiyacı olan kişilerdir. Sunulacak ve Yönlendirilecek Hizmetler: Portaldaki iş ilanlarının incelenmesi, iş arama kanalları hakkında bilgi verilmesi, Özgeçmiş hazırlanması ve/veya güncellenmesi, Girişimcilik kurslarına yönlendirilmesi, Hak sahibi ise işsizlik ödeneğinden yararlandırılması İkinci Grup: Yeterli mesleki bilgisi olan, ancak iş arama becerisi eksik olanlar İşgücü piyasasından en fazla 6 ay uzak kalmış, İş arama yöntemi ve kanalları hakkında bilgi sahibi olmayan,

15 15 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI Özgeçmiş hazırlamayı bilmeyen, Görüşme tekniklerinde yetersiz kişilerdir. Sunulacak ve Yönlendirilecek Hizmetler: Bireysel Eylem Planının hazırlanması, İş arama becerileri seminerlerine (Özgeçmiş hazırlama, mülakat teknikleri, başvuru formu/mektubu hazırlama gibi konuları içeren) katılımının sağlanması, İş arama kanalları hakkında bilgi verilmesi, İşgücü piyasasındaki açık işlerin araştırılması, Meslek geliştirme eğitimlerine ve İşbaşı Eğitim Programlarına yönlendirilmesi Üçüncü Grup: Mesleki yeterliliği olmayan, mevcut donanımıyla iş gücü piyasasına hazır olmayanlar İşgücü piyasasından 6-12 ay arasında uzak kalmış, Mesleği güncelliğini yitirmiş, Meslek değiştirmek isteyen, İş arama becerilerine sahip olmayan, Mesleği ile ilgili ek becerilere ihtiyacı olan, Geçici fiziki, ekonomik, sosyal ve özel sorunları olan kişilerdir. Sunulacak ve Yönlendirilecek Hizmetler: Bireysel Eylem Planının hazırlanması, İşgücü yetiştirme kurslarına, iş arama becerileri seminerlerine,

16 16 Vasıf gerektirmeyen işlere, SYDV, Belediyeler, SGK, Hastaneler, Meslek Odaları gibi diğer kurumlara yönlendirme Dördüncü Grup: İşgücü piyasasından uzak, mesleği olmayan ve işe yerleştirme konusunda kapsamlı desteğe ihtiyacı olanlar 1 yıldan fazla işgücü piyasasından uzak kalmış, Bir mesleği olmayan, İkinci ve üçüncü gruplarda sıralanan sorunların tümünü barındıran, Yaş, cinsiyet ve eğitim açısından iş bulma şansı zayıf, işgücü piyasasında dezavantajlı olan, kişilerdir. Sunulacak ve Yönlendirilecek Hizmetler: Bireysel Eylem Planı nın hazırlanması, Kişiye özel olarak diğer gruplarda belirtilen tüm hizmetlerin sunulması. 2.2 Mesleki Yönelim Bataryası Kişilerin özelliklerinin tanımlanmasına yardımcı olmak amacıyla danışmanlık hizmetleri kapsamında kullanılan ölçme araçlarından bir tanesi Mesleki Yönelim Bataryasıdır. Batarya aracılığıyla kişilerin ilgilerini, yönelimlerini, becerilerini fark ederek geliştirmelerini desteklemek ve böylece mesleki alternatiflerini görerek tercihlerini netleştirmelerine yardımcı olmak amaçlanmaktadır. Bu amaçla danışana Mesleki Yönelim Bataryası uygulanır ve sonuçları hakkında danışana bilgi verilir.

17 17 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI Mesleki Yönelim Bataryasının Kullanım Amacı İŞKUR a başvuran adayların işgücü profilini çıkarmak, Böylece, işgücüne olan katılımı sağlamak. Mesleki eğitim planlarını yapmak, Uygun işe uygun kişiyi yönlendirmek, buna bağlı olarak işsizliği azaltmak, Doğru meslek kursuna yönlendirmek, Batarya Ne Zaman Uygulanabilir? İş arayanlara ve meslek kurslarına katılacaklara uygulanabilir, Ancak, herkese değil; Yapılan danışmanlık görüşmesinde bir sonuca varılamadığında, Danışan kararsız olduğunda, Danışanın kendini tanımadığı durumlarda uygulanabilir Bataryayı Uygularken Göz Önünde Bulundurulması Gerekenler Sadece bir bölümü tek başına uygulanamaz, Mesleki Yönelim Bataryasının Yapısı Ve Uygulanma Aşamaları (Toplam 346 soru ve uygulama süresi yaklaşık 1-1,5 saat) 1.Aşama- Genel Yetenek Testi Testin toplamda 25 dakikada cevaplanması gerekmektedir. 1-7 arasındaki sorular ekranda 10 ar saniye süreyle gösterilmektedir. Cevaplanamayan sorular atlanabilir.

18 18 Bu testte sözel, sayısal, şekil-uzay, el-göz koordinasyonu şeklinde gruplandırılmış yetenekler ölçülmektedir. Buna göre sözcük ve sayılarla akıl yürütebilme, okuduğunu anlayabilme, cisim ve şekiller arasındaki benzerlik ve farklılıkları görebilme, yön bulabilme gibi yetenekler bu testte ölçülmektedir. Genel Yetenek Testi Sonuç Değerlendirmesi: Alınan puanlar aşağıdaki tabloda belirttiği şekilde yorumlanmalıdır. 4. Kademe Beyaz Yakalı Lisans & Doktora Kademe Teknik/Ara Eleman Meslek Yüksek Okulu Kademe Ara Eleman Lise Kademe Vasıfsız Eleman İlkokul 1. Kademe Aşama- Mesleki Eğilim Envanteri Bu testte süre yoktur. Envanterdeki toplam 176 sorunun atlanmadan cevaplanması gerekmektedir. Bataryada ağırlıklı olarak bu test değerlendirmeye alınmaktadır. Kişinin ilgi duyduğu ilk 3 meslek grubunun gereksinim duyduğu genel yetenek özellikleri bu aşamada eşleşir. 11 meslek alanından kişinin eğiliminin olduğu ilk 3 meslek alanından meslekler önerilmektedir. 11 meslek alanı aşağıdaki şekilde sınıflandırılmıştır. A Açık Hava Mühendislik G Hizmet B Tasarım Mühendislik H İnsan Doğası C Yöneticilik I Ekonomi D Sanat Estetik J El Becerisi-Mühendislik E Edebiyat- Sosyal K Askerlik F Sosyal Yardım- İletişim

19 19 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI 3. Aşama- Kişilik Envanteri Bu testte süre yoktur. Envanterdeki toplam 120 sorunun atlanmadan cevaplanması gerekmektedir. Ortaya çıkan meslek alanlarının, kişinin kişiliğine uygunluğu bu aşamada belirlenir. 5 faktör kişilik kuramına göre Duygusal Dengesizlik (N), Dışa Dönüklük (E), Açıklık (O), Uyumluluk (A), Sorumluluk (C) alt faktörleri ölçülmektedir. Bu alt faktörlerin yanındaki harfler İngilizcelerinin baş harflerinden gelmektedir. Kişilik envanterinin sonuçları bu harflere göre gösterilmektedir. Mesleki Yönelim Test Bataryası hakkında daha ayrıntılı bilgiye İş ve Meslek Danışmanlarının Benim Sayfam bölümünde Mesleki Yönelim Test Bataryası kullanım kılavuzu alanından ulaşılabilir. NOT: Kişilik envanterinde belirtilen harflerin yanında yer alan (+) ve (-) ler, o alt faktörün şiddetini göstermektedir. Örneğin E++, kişinin dışa dönüklüğünün yüksek olduğunu göstermektir.

20 20 Önerilen Meslekler Meslek Kodu Meslek Adı Kademe (Genel yetenek sonucunda belirlenen) Kod (Meslek Alanı Grup (ilk 3 meslek alanı içinde yer alan meslek grubu) 2411 Muhasebeciler 4 I EKONOMİ 2412 Finans ve yatırım danışmanları 4 I EKONOMİ 2413 Finans analistleri 4 I EKONOMİ 2631 Ekonomistler 4 I EKONOMİ 3434 Şefler (yiyecek hazırlama ve sunum hizmetleri) 3 G HİZMET 2.3 Edinilen Bilgilerin Değerlendirilmesi Danışmanlık görüşmesi esnasında toplanan bilgiler, uygulanan testin sonuçları da göz önünde bulundurularak değerlendirilir, yorumlanır ve analiz edilir. Bu kapsamda; Danışanın kişilik özellikleri, yetenek, ilgi, beceri vb. özellikleri tanımlanır, Danışanın iş arama motivasyonu/mesleki eğilimi konusunda görüş oluşturulur, Danışanın iş bulma/meslek seçiminde karşılaştığı sorunları ve engelleri tanımlanır,

21 21 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI İşin/mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve yetkinliklerle danışanın sahip olduğu bilgi, beceri ve yetkinliklerin karşılaştırılması sağlanır, Danışan hakkında bu aşamaya kadar elde edilen bilgilerin iş bulma/ meslek seçimi sürecinde nasıl kullanılacağına karar verilir. Yorum ve analiz sonuçları danışanla paylaşılır, gerek görülmesi halinde anlaşmazlığa düşünülen konularda tekrar görüşülerek en doğru sonuca ulaşılmaya çalışılır. 2.4 Değerlendirme Sonucunda Danışanın Yönlendirilmesi Değerlendirilen bilgiler sonucunda danışana yol haritası çizilir. Danışanın yönelebileceği meslekler, iş bulabileceği sektör ve işyerleri, eğitim yerleri ve iş arama becerileri konusunda yetersiz olduğu alanlar varsa belirlenir. Mesleklerde ve açık işlerde aranan bilgi, beceri ve yetkinlikler, danışanda var olan bilgi, beceri ve yetkinliklerle karşılaştırılarak danışan uygun mesleklerle ve uygun işlerle eşleştirilir. Danışanın ihtiyaçları doğrultusunda özelliklerine uygun eğitimlerle eşleştirme de yapılabilir. Eşleştirme neticesinde danışan, vasıflarına uygun işyerine iş görüşmesine, eğitim yerine/kursa, iş arama becerileri seminerlerine vb. gönderilir İş Arama Becerileri Semineri Cezaevlerinde, mesleki eğitim ve halk eğitim merkezlerinde, kadın sığınma evlerinde, askeri birliklerde, yüksek okullarda bulunan kişiler ile işsizlik ödeneği alanlara, denetimli serbestlik kapsamındaki kişilere, İŞKUR a kayıtlı iş arayanlara, işgücü yetiştirme kurslarını bitirenlere, lise son sınıf öğrencilerine vb. gruplara yönelik İş Arama Becerileri Seminerleri verilir. Bu eğitimlerle kişilerin işgücü piyasasındaki etkinliklerinin artırılması sağlanmakta ve bu yolla bahsi geçen grupların işgücü piyasasına girişleri kolaylaştırılmaktadır.

22 Danışmanlık Görüşmesinin Değerlendirilmesi Danışmanın, iş arayanla yaptığı görüşmeyi değerlendirmesi, danışmanlık sürecinin etkinliğini sağlamak ve bir sonraki görüşmelerin içeriğini planlamak açısından önemlidir. Danışmanın bu değerlendirmeyi yapabilmesi için aşağıdaki sorular yol gösterici olabilir: Görüşmenin amacını açık bir şekilde danışana ifade ettim mi? Bunu nasıl anladım? Danışan görüşmenin süresini biliyor muydu? Görüşmenin amacı belirlendi mi? Danışandan kendisi hakkında yeterli bilgi alabildim mi? Bunu nasıl anladım? Danışan iş arama ve bulma konusunda ne yapacağını biliyor mu? Bunu nasıl anladım? Danışan iş bulmak için neler yapmış? Danışanın kendi bulduğu iş/kurs mevcut muydu? Danışanın iş arama gayreti içinde olduğuna ilişkin elimde güvenilir sonuçlar var mı? Danışan mesleğine ve niteliklerine uygun iş başvurusunda bulunmuş mu? Danışan etkili bir iş görüşmesinin nasıl olacağını biliyor muydu? İş görüşmelerinde genel tutum ve davranışların işe alınma konusunda önemli olduğu hakkında bilgi verdim mi? Danışan bildirilen bu sonuçları dikkate aldı mı? Almadı ise ne yapabilirim? Danışanın iş aramada/bulmada karşılaştığı güçlükleri tespit edebildim mi? Danışanın iş arama becerilerini geliştirme seminerine katılmasını önerdim mi?

23 23 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI Danışanın özgüvenini daha fazla geliştirmek için, neler yapabilirim? Danışanı kendi sorumluklarını yerine getirmesi için motive ettim mi? Evet ise bunu nasıl yaptım/gerçekleştirdim? Hayır ise neler yapmam gerekir? Danışana alternatif iş ve meslek alanları önerdim mi? Kendi işini kurmayı düşünüyorsa, gerekli bilgilendirme/yönlendirme yaptım mı? Danışana İŞKUR hizmetleri hakkında bilgi verdim mi? Danışan görüşmeden çıkan değerlendirme ve sonuçları kabul etti mi? Kabul etmesi için neler yaptım/yapmalıyım? Danışan iş bulmak için neler yapması gerektiğini biliyor mu? Bunu nasıl anladım? Danışan, iş bulabilmek için önerilerimi onayladı mı? Görüşme başarılı oldu mu? Bunu nasıl anladım? Danışana ihtiyacı doğrultusunda yeterince yardımcı oldum mu? Yapılan görüşme her iki taraf içinde yeterince açık ve anlaşılır mıydı? Bir sonuca varıldı mı? Danışan ile gerekli işbirliği ortamını sağlayıp sağlıklı bir şekilde iletişim kurabildim mi? Danışan sunduğum hizmetten memnun kaldı mı? Bunu nasıl anladım?

24 24

25 25 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI İŞVERENLERE YÖNELİK DANIŞMANLIK HİZMETLERİ

26 26 3 İşverenlere Yönelik Danışmanlık Hizmetleri Danışmanlık hizmeti sadece iş arayanlara değil aynı zamanda işverenlerin ihtiyaçlarına göre aşağıda belirtilen Kurum hizmetlerini sunmayı ve işverenin işgücü talebini belirlemeyi de kapsamaktadır. 3.1 İşyerlerinin Gruplandırılması İşyerlerinin gerek Kurum da kayıtlı verilerinden gerekse işyerlerine yapılacak ziyaretler sonrasında elde edilecek bilgiler doğrultusunda, gruplara ayrılarak hizmet planlaması yapılmalıdır Kutup Yıldızı İşyerleri Bunlar işgücü piyasasının liderleri ya da piyasa üzerinde büyük etkiye sahip firmalardır. İyi bir üne sahip ve iyi tanınan bu tür işyerleriyle ilişkileri güçlendirmek İŞKUR un kamuoyundaki imajını ve hizmet sunum kalitesini de güçlendirecektir. Bu tür işyerleri ile daha güçlü ve uzun ömürlü ilişkiler kurmaya çalışılmalı, kişisel iletişim kurulmalı ve bu işyerine her altı ayda bir ziyaret yapmalıdır. Her bir ziyaret ya da görüşmede mevcut ve olası açık işler başta olmak üzere tüm talepler ve sunulan hizmetlerin sonuçları takip edilmelidir. Kutup Yıldızı işyerleriyle İŞKUR dan bir istekleri-beklentileri olup olmadığına dair kısa dönemlerde telefonla (veya diğer iletişim araçlarıyla) iletişime geçilerek istekleri doğrultusunda eylem planları geliştirilmelidir Altın İşyerleri Kolay ulaşılabilen, İŞKUR un düzenli işbirliği yaptığı ve yüksek işe alım potansiyeline sahip, İŞKUR un işe yerleştirme faaliyetlerinden yararlanması beklenen işyerleridir.

27 27 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI Bu işyerleri ile daha güçlü ve uzun ömürlü ilişkiler kurmalı, en azından altı ayda bir ziyaret yapılmalı ve iş arayanların işe yerleştirme imkânlarını artırmak amacıyla bu işyerlerine yönelik hizmetlerin kalitesi yüksek tutulmalıdır Gizli Hazineler İşe alım potansiyeli yüksek olmakla birlikte, İŞKUR un henüz güçlü ilişkiler kurmadığı işyerleridir. Bu işyerleri hakkında detaylı bilgi sahibi olmak için ilgili işyeri yetkilileri ile iletişim kurulmalıdır. Aynı zamanda potansiyel altın işyerleri olan bu işyerleriyle yönetici düzeyinde görüşülmeli ve kurumsal etkinliklere davet edilerek ilişkiler kalıcı hale getirilmelidir İyi Dostlar Büyük işyerlerine kıyasla daha az işe alım potansiyeline sahip olmakla birlikte İŞKUR ile iyi ilişkileri olan işyerleridir. En az yılda bir kez ziyaret edilerek bu tür işyerleri hakkındaki bilgiler güncellenmelidir. Ziyaret etmek için ayrılabilecek zaman kısıtlıysa, bu işyerleri yılda iki kez İŞKUR un sunduğu hizmetler hakkında bilgilendirilmelidir Kayıp İşyerleri Daha önce Türkiye İş Kurumu ile işbirliği yapan ancak karşılaştığı olumsuzluklarla kurumla bağlantılarını kesen veya iletişim kurmakta güçlük çekilen işletmeler için eylem planları hazırlanarak kuruma yeniden kazandırılması sağlanmalıdır Diğer İşyerleri Bu işyerleri işe alım potansiyeli olmayan ya da İŞKUR un tanımadığı işyerleridir.

28 28 Sadece İŞKUR un tanımadığı işyerlerine odaklanıp bu işyerlerinin işe alım potansiyelleri olup olmadığına bakılmalıdır. Güçlü bir işe alım potansiyelinin olduğu anlaşıldığında bu işyerinin kategorisi değiştirilerek güçlü bir iletişim ve işbirliği sağlanmalıdır. 3.2 İşverenlere Sunulacak Hizmetler Aracılık/İşe Yerleştirme Hizmetleri - Açık İşlerin Alınması ve Karşılanması Normal işe yerleştirme (istenen nitelikteki aday 2 ile 5 gün içinde bulunmalıdır.) Hızlı işe yerleştirme (işe en uygun aday 1 gün içinde bulunmalıdır.) Açık İşlerin Duyurulması Kurum internet sayfasının tanıtılması, Açık işlerini İŞKUR kanalıyla duyurmak isteyen işletmelere yardımcı olunması, Mesleki Rehberlik ve Aktif İşgücü Hizmetleri İşletmelerin beklenti ve eğitim ihtiyaçlarının öğrenilmesi sonucunda bunlara yönelik olarak ilgili kurumlarla eğitim programları hazırlanması. Kurum hizmetlerinden; Mesleki Eğitim Kursları Girişimcilik Eğitim Programları İşbaşı Eğitim Programları Toplum Yararına Programlar

29 29 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI Çalışanların Mesleki Eğitimi Uzmanlaşmış Meslek Edindirme Merkezleri Projesi (UMEM) Korumalı İşyerleri Projesi hakkında bilgilendirilmesi gerekir İsteğe Bağlı Verilebilecek Hizmetler İşyerleri ile yapılan görüşmeler neticesinde belirlenen ihtiyaçlar doğrultusunda, işverenlere aşağıdaki hizmetler sunulmalıdır; İş Kanunu, kısa çalışma, işsizlik ödeneği, istihdam teşvikleri, aktif işgücü hizmetleri gibi mevzuat değişiklikleri hakkında bilgi verilmesi ve İŞKUR hizmetlerinin tanıtılması, Toplu işten çıkarma yapacak işletmeler için bu işgücünü büyümekte olan sektör ve alanlara yönlendirilmesi, İŞKUR hizmetleri için daha etkili işbirliği ve koordinasyon sağlamak amacıyla paydaşlar ve işletmelerle iletişim ağı toplantıları yapılması, Çok sayıda eleman alacak işletmeler için ofis alanı sağlanması, Personel eğitimi konusunda rehberlik edilmesi, Mesleki eğitim-öğretim kurumlan ile bağlantı kurulmasına yardımcı olunması, İşe alınacak işsizlerin eğitilmesi, Toplu işten çıkarma durumunda işgücü piyasası mevzuatı hakkında bilgi verilmesi, Nitelikli işgücü arayan aynı tür işletmeler için fuarlar düzenlemesi, Aynı bölgede kurulacak yeni işletmeler için bilgilendirme toplantıları düzenlenmesi,

30 30 İŞKUR un işletmenin tüm açık işlerini karşılama vaadinde bulunduğu protokoller yapılması. İşyerlerinin insan kaynakları sorumlularını bir araya getirilebilecek ortak bir platform oluşturulması. İşyerlerinin organizasyon yapılarında kullanılacak araçlardan ölçme değerlendirme araçlarının (Mesleki Yönelim Bataryası) tanıtılması ve uygulanması. 3.3 İşverenle İlişki Kurmada Atılacak Somut Adımlar ve İşyeri Ziyareti İşyeri ziyaretlerinin etkin olabilmesi için, ziyaret önceden planlanmalı, gerekli hazırlıklar yapılmalı, işyerinin ihtiyaç ve beklentileri belirlenmeli ve ziyaret sonucu takip edilmelidir. Aşağıda belirtildiği şekilde ziyaret süreci tasarlanmalıdır Ziyaretin Planlanması a. İşyerinden randevu aldım mı? Görüşme yapılacak kişiyi ve işyerindeki unvanını biliyor muyum? b. İşyerinin; Faaliyet gösterdiği sektör, Çalışan sayısı ve profili, işgücü piyasasındaki yeri/önemi, Sektördeki durumu ve sektöre ilişkin bilgi, İŞKUR la işbirliği düzeyi, Personel alım yöntemleri, Staj imkânları, konularında güncel bilgiye sahip miyim?

31 31 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI c. İşyeri ile daha önceden yapılan görüşme ve sonuçları hakkında bilgi sahibi miyim? d. İŞKUR mevzuatı hakkında gerekli bilgilere sahip miyim? e. İlin işgücü piyasası ve sosyo ekonomik durumu hakkında güncel bilgiye sahip miyim? Ziyaret Hazırlıkları Ziyaretin amacı nedir? Ziyaret konuları nelerdir? Ziyaretten ne bekliyorum? İşyeri hakkında neler bilmeliyim? Ziyaretin süresi konusunda işverenle anlaştım mı? Görüşmeye nasıl başlayabilirim? İşveren şikayet ve eleştirilerini nasıl karşılamalıyım? Karşılaşabileceğim sorular ve sorulara cevaplarım neler olabilir? İşverenin İŞKUR hakkında bilmesi gerekenler nedir? İŞKUR un işyerlerine yönelik hizmetleri nelerdir? Kurumu tanıtmak için gerekli bilgi notları, doküman, sunuş dosyası, vb. hazır mı? Kurumumu nasıl temsil etmem gerekir? Dış görünüm olarak görüşmeye hazır mıyım?

32 Ziyaret Esnasında İşyerinin İŞKUR hakkındaki düşünceleri nelerdir? İşverenin ziyaretten beklentileri nelerdir? İşverenin İŞKUR la işbirliğinden beklentileri nelerdir? İşveren Kurum hizmetlerinden hangi şartlarda faydalanmak istiyor? İŞKUR hizmetlerinin işverene sağladığı avantajlar nelerdir? İşverene verilecek somut hizmetler belirlendi mi? İşverenden yeni bir görüşme için randevu alınması faydalı olur mu? İşyerinde başka kim/kimlerle görüşme yararlı olabilir? Görüşmeyi nasıl sonlandırmalıyım? Ziyaret Sonuçlarının Takibi İşverene görüşmenin amacını doğru bir şekilde aktarabildim mi? Ziyaret amacına ulaştı mı? İŞKUR un hizmetlerini ve yapılacak işbirliğinin avantajlarını, işverene yeterince aktardım mı? İşverene bu görüşme ve İŞKUR hakkındaki düşüncelerini sordum mu? Açık sorular sorarak görüşmeyi yönlendirebildim mi? İşverene yeterince söz imkânı tanıdım mı? İşverenin eleştiri ve şikâyetlerine olumlu bir tavırla karşılık verdim mi? İşverenin başlangıçtaki yaklaşımla görüşme sonundaki yaklaşımı arasında olumlu bir fark oldu mu? İşyerinin Kurum dan alacağı hizmetleri belirledim mi? Kararlaştırılan hizmetlerin, belirlenen süre içinde ve istenen kalitede verilmesini nasıl sağlayacağım?

33 33 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI Ziyaret sonucundan ilgili birimlere bilgi verdim mi? Ziyaret sonuçlarını nasıl izleyeceğim? Diğer görüşmelerimin daha başarılı olması için yapmam gerekenler nelerdir?

34 34

35 35 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI Öğrencİlere Yönelİk Danışmanlık HİzmetLERİ

36 36 4 Öğrencilere Yönelik Danışmanlık Hizmeti 4.1 Eğitim - Öğretim Kurumu Ziyareti Eğitim yerleri sınıf-grup çalışması, meslek araştırması, eğitim kurumu araştırması, bilgi alışverişi gibi amaçlarla ziyaret edilir. Ziyaret edilmeden önce gerekli hazırlıklar yapılmalıdır Eğitim - Öğretim Kurumu Ziyaret Hazırlıkları Ziyaret için randevu alındı mı? Eğitim Kurumunda kiminle görüşülecek? Ziyaretin amacı nedir? Ziyaret konuları nelerdir? Ziyaretten ne bekleniyor? Eğitim Kurumu hakkında neler bilinmeli? İŞKUR un eğitim kurumlarına yönelik hizmetleri nelerdir? Kurumu tanıtmak için gerekli bilgi notları, doküman, sunuş dosyası, vb. hazır mı? Eğitim - Öğretim Kurumu Ziyareti Kendisini, kurumunu ve danışmanlık hizmetini tanıtır, görüşme amacını açıklar. Bulundukları ildeki resmi ve özel kurum ve kuruluşlar (meslek liseleri, halk eğitim merkezleri, mesleki eğitim merkezleri, belediyeler, vakıflar vb.) tarafından gerçekleştirilen mesleki eğitimlere/kurslara ilişkin, giriş koşulları, eğitim süresi vb. konularda bilgi toplar ve güncel kalmasını sağlar.

37 37 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI MEDAK çalışmaları ile ilgili eğitim - öğretim kurumunda meslek araştırması yapar Rehber Öğretmenlerle Çalışmalar Yapmak Rehberlik ve araştırma merkezleri ile temasa geçilerek, rehber öğretmenlerden oluşturulan gruplara yönelik, iş ve meslek danışmanlığı hizmetleri anlatılır. Kurum ve danışmanlık hizmetleri hakkında bilgi verir. Eğitim kurumunda yapılacak grup/sınıf görüşmeleri planlanır. Karşılıklı bilgi alışverişinde bulunur Öğrenci ve Velileri İle Sınıf-Grup Görüşmeleri Yapmak Eğitim kurumu toplantı salonu, meslek bilgi merkezi vb. yerlerde öğrencilerden oluşturulan gruplara, meslek seçiminin önemi ve meslek seçiminde dikkat edilecek noktalar ile mesleki eğitim olanakları ve bir üst eğitim-öğretim seçenekleri hakkında detaylı bilgiler verilir. Ayrıca velilere yönelik olarak da okullarda gerçekleşen toplantılarda, meslek seçiminin önemi anlatılır. Kurum ve danışmanlık hizmetleri hakkında bilgi verir. Meslek seçiminin önemi konusunda bilgilendirir. Meslek seçerken dikkat edilecek noktaları belirtir Üst eğitim kurumları ve sınav sistemi hakkında bilgi verir. Aynı konuda bilgi almak isteyen öğrencilere ilgilendikleri konu hakkında bilgi verir Sınıf Görüşmeleri Ortaokul 7 ve 8. Sınıflar ile Lise 9 ve 12. Sınıflarda, öğrencilere iş ve meslek danışmanlığı hizmetleri hakkında bilgi verilir. Meslek seçiminin önemi ve

38 38 meslek/alan seçiminde dikkat edilecek noktalar anlatılır, meslekler, mesleki eğitim olanakları ve bir üst eğitim-öğretim seçenekleri hakkında detaylı bilgiler verilir. Sınıf görüşmeleri okullarda sınıflara girilerek bir ders saati, konferans salonlarında, meslek bilgi merkezlerinde v.b gerçekleştirilebilir. 4.2 Mesleki Rehberlik Mesleki rehberlik hizmetleri kapsamında İş ve Meslek Danışmanları; Meslekleri Tanıma Bireyin kendini tanımasının ardından ilgi duyduğu meslekleri de tanıması amacıyla; Mesleki tanıtım seminerlerinden, Meslekleri tanıtan yayınlardan, Rehber kitapçıklardan, Rehberlik ve araştırma merkezleri nden, Meslek bilgi merkezlerinden, Okullardaki/dershanelerdeki rehberlik servislerinden, İnternetten, Meslek mensuplarından, bilgi alması sağlanır Bir Meslek İle İlgili Bilinmesi Gereken Bilgiler Mesleğin gerektirdiği faaliyetler, yapılan işin özellikleri, sorumluluklar, görevler, güçlükler nelerdir? Bu meslek ne gibi etkinlikleri kapsamaktadır?

39 39 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI Çalışma ortamı ve koşulları? İş nasıl bir ortamda yürütülüyor. Bu ortamda neler kullanılıyor, kimlerle iletişimde bulunuluyor? Meslekte iş bulma olanakları nedir? Bu meslekte çalışanlarda aranan nitelikler? İş ne gibi yetenekler gerektiriyor (genel ve özel yetenekler açısından). Bunun yanında yabancı dil bilme, bilgisayar kullanma vb. yeterlilikler gerektiriyor mu? Mesleğe hazırlanma ve giriş koşulları nelerdir? Meslek nasıl bir eğitim gerektiriyor? Eğitimi veren kurumlar hangileridir? Mesleğin kazanç durumu ve ilerlemesi nasıldır? Edinilen Bilgileri Değerlendirme Meslek seçimi isteklerle olanakları uzlaştırma işidir. Bu işlemi iyi bir biçimde yapabilmenin ön koşulu kişinin beklentilerini ve yeteneklerini önem sırasına koyabilmektir. Bu da kişinin kendini gerçekçi bir tutumla değerlendirmesi ile gerçekleşir. Kişinin kendini sağlıklı bir biçimde değerlendirebilmesi için çevresine olduğundan farklı görünme kaygısından uzak, yakınlarının isteklerini karşılama zorunluluğunu duymadan, kendini dinlemesi gerekir. Böylece gerçekte kim ve ne olduğunun, yaşamını nasıl geçirmesinin onun için iyi olacağının farkına varabilir. Meslek seçimi yapacak olan danışan, kendini ve seçenekleri tarafsız bir tutumla etraflıca inceleyip değerlendirdikten sonra kararını kesinleştirmelidir. Değerlendirme yaparken; Kendisinde olan yetenekler, ilgiler, fiziksel özellikler ve kişilik özellikleri seçmeyi düşündüğü mesleğin gerektirdiği nitelik ve şartlara uygun mu? Meslekle ilgili çalışma koşulları sağlık durumuna uygun mu? Seçmeyi düşündüğü meslek beklentilerine cevap verebilecek mi?

40 40 Ekonomik gücü, eğitimi sırasındaki harcamalarını karşılayacak düzeyde mi, başka kentte eğitimini sürdürebilecek mi? sorularına cevap bulması sağlanır Eğitim-Öğretim Kurumlarını Tanıması Danışanların seçmeyi düşündüğü meslekte eğitim alabilmek için; Hangi eğitim kurumlarında hangi mesleklerin eğitimi verilmektedir? Seçilmesi düşünülen meslekle ilgili eğitim kurumları hangileridir? Bu eğitim kurumlarından nasıl ve ne şekilde yararlanılabilir? Genel ve bölgesel eğitim olanakları nelerdir? Mesleki eğitim kurumlarına başvuru şartları nelerdir? Eğitim süresi ne kadardır? Eğitimin içeriği nedir? Mezuniyet sonrası çalışma alanları nerelerdir? bilgilerine ulaşması sağlanır Meslek Danışmanlığı Bilgi Kaynakları Danışmanlar, çalışma alanları kapsamında yaygın eğitim kurumlarında eğitimi verilen meslekler, giriş koşulları, eğitim süresi, eğitim sonunda alınan belge ve unvan vb. konularda bilgi toplar, Kurum ve kuruluşların gerçekleştirdikleri meslek kursları hakkında elde edilen bilgileri danışmanlık çalışmalarında kullanılmak üzere dosyalar, Hizmet sunumunda yararlanmak üzere enformasyon materyaller, (meslekler, danışmanlık metotları, danışmanlık teknikleri vb.) toplar.

41 41 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI Danışmanlık hizmetlerinin yürütüldüğü ilde bulunan mesleki eğitim veren resmi ve özel eğitim-öğretim kurumları hakkında araştırma yapar, bilgi toplar. İşgücü piyasasına ait bilgileri toplar (TUİK verileri, İŞKUR un yayınladığı istatistikler v.b) Meslek Bilgi Dosyalarının Kullanımı Meslek bilgi merkezlerinde ve Kurum portalı e-öğrenme sayfasında yer alan meslek bilgi dosyaları, meslekler hakkında bilgi edinilmesini sağlar. Bu dosyalar hem danışmanların hem de bireysel ya da grup görüşmesi sonucu meslekleri tanımak isteyen danışanların meslekler hakkında bilgilenmelerini sağlar. Danışanın bilgi almak istediği mesleğin dosyası mevcut dosyalar içerisinde yoksa ya da araştırılması için yeni bir meslek öneriliyorsa İş ve Meslek Danışmanlığı Dairesi Başkanlığı na bilgi verilir. 4.3 Okullarda Yapılan Çalışmaların Yasal Dayanağı Okullarda yapılan çalışmaların yasal dayanağı tarihli Mesleki Bilgi, Rehberlik ve Danışmanlık Hizmetleri (MBRD) protokolü ve tarihli Mesleki Bilgi, Rehberlik ve Danışmanlık Hizmetleri (MBRD) mutabakat belgesidir.

42 Notlar 42

43 43 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI

44 Notlar 44

45 45 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI

46 Notlar 46

47 47 İŞ VE MESLEK DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ EL KİTABI

48 48