2. Uluslararası Müzik ve Dans. Kongresi E - Bildiriler Kitabı

Transkript

1

2 . Uluslararası Müzik ve Dans Kongresi E - Bildiriler Kitabı Editörler Yrd. Doç. Dr. Tarkan YAZICI Doç. Kürşad GÜLBEYAZ - Eylül 1 Muğla

3 MÜZİK EĞİTİMİ YAYINLARI NO. Kültür Kitapları Serisi No. Yayınlanma Tarihi: Aralık 1 ISBN: KONGRE KOORDİNATÖRLERİ Doç. Kürşad GÜLBEYAZ & Yrd. Doç. Dr. Tarkan YAZICI ONUR KURULU Prof. Dr. Mansur HARMANDAR Prof. Dr. Ferhad BEDELBEYLİ Prof. Dr. Fadıl HOCA KONGRE BAŞKANLARI Prof. Dr. Gürbüz AKTAŞ & Prof. Dr. Turan SAĞER & Doç. Kürşad GÜLBEYAZ DÜZENLEME KURULU Tarkan YAZICI (Başkan) Adem PALA Ahmet Selim DOĞAN Bahadır ALTAY Burhan TÜRKYILMAZ Ender ŞENEL Mersin Üniversitesi Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Atatürk Üniversitesi Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Milli Eğitim Bakanlığı Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Esin De THORPE MİLLARD Ege Üniversitesi İlke KIZMAZ Kürşad GÜLBEYAZ Mehmet ERDEM Mevlüt YILDIZ Murat ÇALIŞOĞLU Münevver Seval IŞIKLI Sonay ÖDEMİŞ Şefika İzgi TOPALAK İstanbul Teknik Üniversitesi Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Milli Eğitim Bakanlığı Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi İstanbul Teknik Üniversitesi Karadeniz Teknik Üniversitesi i

4 Dr. TARKAN YAZICI Dr. TURAN SAĞER Dr. YAKUP ALPER VARIŞ Dr. ZEYNEP KAYA Dr. ZUHAL DİNÇ ALTUN Mersin Üniversitesi Yıldız Teknik Üniversitesi 19 Mayıs Üniversitesi Aksaray Üniversitesi Karadeniz Teknik Üniversitesi İÇİNDEKİLER Youtube Üzerinde Digital Müzik Eğitimi Materyalleri Yayınlayan Kanallar Üzerine Bir Araştırma: Muzikolaj Örneği 1 Ali Ayhan & Tuba Gürbüz & Temmuz Ekinci Müzik Öğretmenlerinin Ortaokul Müzik Derslerinde Piyano-Org Çalgılarını Kullanabilme Durumları (Malatya İli Örneği) 11 Amaç Pala & Onur Zahal& Engin Gürpınar Halk Türkülerimizde Seher Motifi ve Seher Vakti Türküleri 3 Aşkın Çelik & Can Doğan Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi ve Genel Liselerden Mezun Olan Öğrencilerin Müzik Öğretmenliği Bölümü Özel Yetenek Sınavlarında Başarı Durumlarının Karşılaştırılması Atik Sahil Şanlıurfa da Gelenekselden Popülere Sıra Gecesi 3 Atik Sahil Antik Dönem Seramiklerinde Müzik ve Yaşam 3 Aynur Civelek Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Türk Halk Oyunları Kültürüne Bakış Bülent Kurtişoğlu & Ezgi Dilem Eralp Halk Oyunları Çalışmalarında Isınma-Soğuma Egzersizleri ve Önemi Bülent Kurtişoğlu & Gülsüm Hatipoğlu Özcan & Sancar Özcan Türkiye ye Göç Eden Bulgaristan Göçmenlerinde Geleneksel Dans Kültürü; Trakya Örneği 3 Bülent Kurtişoğlu & Kübra Üner Silivri Halk Oyunlarının Derlenme ve Sahnelenme Süreçleri 1 Bülent Kurtişoğlu & Seren Eravcı & Arda Eravcı Türk Halk Oyunlarının Sahnelenme Çalışmalarında İzlenecek Yöntem Bülent Kurtişoğlu Müzik ve Tarih İlişkisinde Müzik Olgusunun Ele Alınma Süreçleri Müziksel Bilgi Kavramı Deniz Aydar Sanat, Kültür ve Siyaset Etkileşiminde J. B. Moliere ve J. B. Lully nun "Kibarlık Budalası" (1) Komik Balesi 9 Derya Ağca Türk Halk Dansları Eğitiminde Notasyon ve Analize Dayalı Bilişsel Öğretimin Gerekliliği 99 iv

5 Dilek Cantekin Elyağutu Performans Sanatları Evreninde Türk Halk Dansları Sahneleme Uygulamaları ve Video Tekniğinin Koreografi İçerisinde Kullanımı Bu Topraklar İçin Dans Gösterisi Örneği Dilek Cantekin Elyağutu İlköğretim Müzik Ders Kitaplarında Yer Alan Eserlerin İncelenmesi (1-1) 11 Engin Gürpınar & Onur Zahal & Fırat Altun & Zeynel Şentürk Müzik Kurumlarında Hiyerarşi Kültürü Esin De Thorpe Millard Müzik Eğitiminde Bağımsız Çalışmanın Önemi 13 Güler Demirova Györffy Öğretmen Adaylarının Halk Müziği Kavramına İlişkin Algıları: Metaforik Bir Çalışma 13 Ilgım Kılıç & Şefika İzgi Topalak Fenomenolojik Açıdan Mevlevi Ayinleri 1 İlhan Ersoy & Ufuk Demirbaş Koreograf-Pedagog 13 Ina Vladova & Yiğit Hakan Ünlü Tulum Enstrümanının Yapısal Çok Sesliliği ve Akortlama Teknikleri 1 İrfan Çalık Gelişen Dünyada Tulum Enstrümanının Elektronikleşen Enstrümanlar Arasında Yerini Alması 13 İrfan Çalık Bir Akorun Anatomisi 1 İsmet Karadeniz & Türev Berki C ag daş Türk Müzig i nde Anadolu Dansları 1 İsmet Karadeniz Bir Ayrılık Bir Yoksulluk Bir Ölüm İsimli Dans ve Müzik Performansında Video Dekor Kullanımının Göstergebilimsel İncelemesi 19 Kerem Cenk Yılmaz Kültürel Belleğin Yeniden İnşası Mudurnu Birikme Geceleri (Ateş Gezmeleri) Örneği 1 Kerem Cenk Yılmaz Viyolonselin Türk Müziği İcrasına Bas Tını Sağlama Konusundaki İşlevi Üzerine Bir Değerlendirme Koray İlgar Çok Kültürlü Bir Çalgı: Khomus (Vargan) 1 M. Tekin Koçkar & A. Abrek Koçkar Nartlanı Toy Künü Türkiye de Yaşayan Karaçay-Balkar Halkının Geleneksel Şenliği, Adetleri ve Dansları 3 M. Tekin Koçkar & Gürbüz Aktaş Türk ve Arap Coğrafyalarında Ud Tavırları ile İcra Teknikleri nin Analizi ve Akord Sistemleri 39 Mehmet Bitmez Yazılı ve Sözlü Kültürün Dansla Sahneye Aktarımı Meltem Öner Üniversite Öğrencilerinin Türk Halk Oyunlarına Olan İlgi Düzeylerinin İncelenmesi v

6 . U l u s l a r a r a s ı M ü z i k v e D a n s K o n g r e s i, - E y l ü l 1, M u ğ l a MÜZİK ÖĞRETMENLERİNİN ORTAOKUL MÜZİK DERSLERİNDE PİYANO-ORG ÇALGILARINI KULLANABİLME DURUMLARI (MALATYA İLİ ÖRNEĞİ) UTILIZATION PREVALENCE OF PIANO AND MELLOTRON BY MUSIC TEACHERS IN SECONDARY SCHOOL MUSIC LESSONS (THE EXAMPLE OF MALATYA) Amaç PALA & Onur ZAHAL ** & Engin GÜRPINAR *** ÖZET Bu araştırma ile müzik öğretmenlerinin ortaokul kademesi müzik eğitiminde piyano veya org çalgılarını ne düzeyde ve hangi alanlarda kullanabildiklerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Durum saptamasına yönelik betimsel nitelikteki bu çalışma, genel tarama modelinde tasarlanmıştır. Araştırmanın evrenini; 1-1 eğitim-öğretim yılında, Malatya Milli Eğitim Müdürlüğü ne bağlı ortaokullarda görev yapmakta olan müzik öğretmenleri oluşturmaktadır. Çalışmada basit tesadüfi örnekleme yapılmış, Yeşilyurt ve Battalgazi ilçelerinde görev yapan müzik öğretmeni ise araştırmanın çalışma grubu olarak belirlenmiştir. Araştırmada, veri toplama aracı olarak beşli likert tipinde bir anket geliştirilmiştir. Bu uzman görüşleri doğrultusunda oluşturulmuş olan ankette; piyano veya org çalgılarının kullanılabilme durumlarını ilişkin sorular yer almaktadır. Veri analizi için SPSS. ve Excel programları aracılığı ile minimum-maksimum puanlar, aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri hesaplanmıştır. Bulgular; tablo ve grafikler kullanılarak görselleştirilmiştir. Araştırma sonucunda, piyano veya org çalgılarını hiç kullanmayan öğretmenlerin en az sayı ile dağılımda yer aldıkları görülmüştür. Bunun yanı sıra okul şarkıları, halk türküleri ve diğer müzik türlerine ilişkin eserlerin ders ve egzersizlerde öğretimi, müziksel doğaçlama ve deşifre yapabilme, eşlik dağarcıklarını kullanabilme, müzikal dinamiklerin öğretimi vb. alanlarda müzik öğretmenlerinin piyano veya org çalgılarını orta düzeylerde kullanabildikleri sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Müzik Öğretmeni, Genel Müzik Eğitimi, Ortaokul Müzik Dersi, Piyano, Org ABSTRACT With this research, we intended to initial analyse the school songs, folk songs and other Works which located in Primary Grade music textbooks. This Works, were investigated according to their class grade, subjects, register limits, rythmic construction and tonal or modal structure. In this study with descriptive and document analysis content analysis technique was applied. Research sample formed and located in music textbooks which used in 1-1 academic year and consist 1 school songs. In this research the data were obtained with scanning of the school song all in the sample. Every piece of school songs, according to the matters dealt with in sub-problems separately examined and classified in terms of structural features. The data obtained from the scan results have been transferred to the computer and transformed to the table and chart by using excel programme. According to research; Tonal C majör, / rythm and C-A interval was found that the distribution takes place with the highest ratio. It was also observed that most of work were in Grade textbooks. Generated on the Makam scales most husseini, respectively, and then Rast and Kurdî found that the content of works takes place. Ataturk-Patriotic love and other subjects is determined in majority. Keywords: Music Teacher, General Music Education, Secondary School Music Lesson, Piano, Mellotron. 1.GİRİŞ 1.1.Eşlik Çalgısı Olarak Piyano 1. yüzyılda teknoloji ve bilimdeki süregelen gelişmeler, bilginin hızlı bir şekilde yayılımı ile eğitimi büyük ölçüde etkilemiştir. Milenyum çağında eğitimin geçirmiş olduğu evrim, bütün disiplinlerin ayrı ayrı önemli bir bütünü oluşturduğu gerçeğini ortaya çıkarmıştır. Bireyin, toplum içinde kabul görebilmesi için eğitimin en önemli alanlarından birini müzik eğitimi oluşturmaktadır. Müzik eğitimi alan bir birey, toplumsal olaylara karşı duyarlı, hem duygusal hem de ruhsal açıdan sağlıklı düşünebilen, kendiyle ve çevresiyle barışık bir rol üstlenmektedir. Bu özelliklere sahip bir birey yetiştirmenin yolu ise nitelikli müzik öğretmenleri yetiştirmekten geçmektedir. Bir müzik öğretmeninin müziği okuması, anlaması ve öğrenmesi için piyano, müzikal işitme, armoni ve eşlik eğitimi alması gerekmektedir. Bütün bu disiplinlerin meyvesi, piyano ile eşlik etme becerisi edinildiğinde toplanabilir. İdeal müzik öğretmeni, öğrencilere çok sesli müziği ve kendi müziğini öğretirken, müzikalite ve pek çok müziksel davranış kazandırırken piyano ile eşlikleme yeteneği sergilemesi onu ayrıcalıklı kılmaktadır ve müzik öğretmeninin mesleki yeterlik algısını olumlu yönde etkileyeceği düşünülmektedir. Müzik Öğretmeni, Malatya Abdülkadir Eriş Güzel Sanatlar Lisesi, amacpala@gmail.com ** Yrd. Doç. Dr., İnönü Üniversitesi Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakültesi, onur.zahal@inonu.edu.tr *** Yrd. Doç. Dr., İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi, engin.gurpinar@inonu.edu.tr 11

7 . U l u s l a r a r a s ı M ü z i k v e D a n s K o n g r e s i, - E y l ü l 1, M u ğ l a Piyano eğitimi ve öğretimi; müzik öğretmenliği programının temelini oluşturmaktadır. Kademeli olarak birtakım teknik alıştırma ve etütler, Türk ve dünya bestecilerinin eserlerinden örnekler, eğitim müziği örnekleri, piyano literatürü ile okul müzik eğitiminde öğrenme-öğretme tekniklerini içeren bir süreçtir. (Eğitim Fakültesi Öğretmen Yetiştirme Lisans Programları, 199). Piyano dersinin haftalık saati akademik yılından itibaren yürürlüğe giren programla birlikte altı yarıyıldan sekiz yarıyıla çıkarılmıştır. Bu yeni uygulama, piyanonun müzik öğretmeninin yegâne ve vazgeçilmez çalgısı olduğunun yetkili kurumlarca da teyidi niteliğinde olmuştur. Piyano, her tür ve yoğunluktaki çoksesliliğin ifade etme imkânına sahip, gelişimini gerçekleştirmiş, herkes tarafından kabul edilen yegâne bir çalgı olarak, müzik öğretmeninin öğrenim ve meslek hayatında önemli bir role sahiptir ( Kıvrak, 3). Piyanonun, armonik yapılardaki eser analizini kolaylaştırıcı ve somutlaştırıcı tuşe özelliği, çok geniş ses sahası ve mükemmel bir eşlik çalgısı olması, müzik öğretmeninin vazgeçilmezi olmasını sağlamaktadır (Durak, ). Piyano solo bir çalgı olmasının yanı sıra, armoni oluşturma ve bütün çalgılarla olan tını birlikteliği özelliğiyle en küçük müzik topluluklarından büyük orkestralara kadar müziğin icra edildiği her alanda en başta gelen eşlik çalgılarından biri olarak kabul edilmektedir. Say (), eşliği bir müzik yapısının ana melodisini veya ses çizgisini destekleyerek onu ön plana çıkarması istenen ve ona anlam, zenginlik, derinlik gibi özellikler kazandıran yardımcı ses öğeleri ve ses yapıları olarak tanımlanmaktadır. Eşliğin tanımından yola çıkılacak olursa, bir eşlik çalgısının birtakım özellikler barındırması gerekmektedir. Bunların başında, armonik ve polifonik kabiliyet, iyi bir akorda sahip olunca entonasyon probleminin olmaması gibi özellikler gelebilir. Bu özellikler düşünüldüğünde piyano başta olmak üzere org,akordeon, gitar ilk akla gelen müzik aletleri olmaktadır. Yüksek Öğretim Kurumu, Eşlik Dersinin amacını, piyano ve diğer eşlik çalgıları için okul müziğindeki kullanılan çalgı ve ses için yazılmış hazır eşlikleri çalma veya doğaçlama olarak eşlik yapabilme çalışmalarını kapsar şeklinde belirtmiştir. Bu ders sadece bir dönem ve haftada iki saat verilmektedir. Bu durum, öğrencilerin eşlikle ilgili yetkin olmalarını yeterince sağlayamamaktadır (Dağdeviren,). Bu bakımdan ders dönemi ve saati mutlaka arttırılmalıdır. Saat ve dönemin arttırılmasının yanı sıra dersin içeriği de dikkatli bir şekilde hazırlanmalıdır. Sönmezöz (), Müzik öğretmeni adaylarının okul şarkılarına herhangi bin ön hazırlık yapmadan ve deşifre eşlik yapabilmesi ve bu eşliğin etkili ve etkin olabilmesi için, Eşlik dersinin İlköğretim Kurumları Müzik Dersi Öğretim Programı na göz önüne alınarak işlenmesinin çok önemli olduğunu söylemektedir. Bu bilgilerden yola çıkarak, ortaokul müzik derslerinde müzik öğretmenlerinin; dersin amaç, hedef ve kazanımları dâhilinde öğretim aşamasında, gerek okul şarkılarına, çeşitli eserlere eşliklemede gerek diğer müzikal öğelerin öğretiminde piyano ya da elektronik org çalgılarının kullanımının ne durumda olduğu araştırmanın temel problem durumunu oluşturmaktadır. Bu bağlamda araştırmanın problem cümlesi; Müzik öğretmenlerinin, ortaokul dönemi genel müzik eğitiminde piyano ya da org çalgısını kullanabilme düzeyleri nedir? biçiminde oluşturulmuştur. 1.. Amaç Bu araştırmada, müzik öğretmenlerinin, ortaokul müzik derslerinde piyano-org çalgılarını ne düzeyde ve hangi alanlarda kullanabildiklerinin ortaya çıkarılması amacı ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın amacı doğrultusunda oluşturulan alt problemleri aşağıda yer almaktadır. Ortaokul Dönemi Müzik Eğitiminde Müzik Öğretmenlerinin Piyano-Org Kullanabilme Düzeyine Yönelik Ankete ilişkin aritmetik ortalama, standart sapma, minimummaksimum değerleri nasıldır? 1.3. Önem Ankette yer alan maddelere verilen cevaplara ilişkin dağılım değerleri nasıldır? Genel müzik eğitimi çerçevesinde, ortaokul ders kitaplarında birçok okul şarkısı, GTHM- GTSM ve diğer türlere ilişkin eserler yer almaktadır. Bu eserlerin öğretiminde, öğretmenin, eşlik çalgıları olan org ya da piyanoyu ne düzeyde kullandıkları önem taşımaktadır. Öğrencinin derse güdülenmesi, öğrenme sürecinin hedeflere uygun bir biçimde gerçekleşmesi için müzik

8 . U l u s l a r a r a s ı M ü z i k v e D a n s K o n g r e s i, - E y l ü l 1, M u ğ l a öğretmenlerinin, piyano-org çalgılarını kullanabilmesi ve bu çalgıları, eser öğretiminin yanı sıra diğer hedef davranışların ve kuramsal bilgilerin öğretiminde de ne düzeyde kullandıkları önemli görülmektedir. 1.. İlgili Araştırmalar Eğilmez (3), müzik öğretmenlerinin müzik derslerinde elektronik org ve piyanoyu kullanabilme yeterliklerine ilişkin öğretmenlerin görüşlerini araştırmıştır. Bu görüşlerden yola çıkarak müzik öğretmenliği programlarındaki piyano eğitimini değerlendirmiştir. Araştırma için dört ilden 1 müzik öğretmenine anket uygulanmıştır. Araştırma sonucunda, öğretmenlerin müzik derslerinde en çok blokflüt ve sonra sırasıyla elektronik org ve gitarı kullandıkları saptanmıştır. Sönmezöz ün (9) müzik öğretmenlerinin, müzik öğretmenliği programındaki eşlik öğretimi ve eşlik yapabilme yetkinlikleriyle ilgili görüşleri alınarak, bu programlarda yapılan eşlik dersinin genel bir değerlendirilmesini yapmayı amaçladığı çalışmasında, müzik öğretmenlerinin, eşlik yapabilme davranış ve yeterliklerinin istenilen seviyede olmadığı görülmüştür. Akçalı nın () müzik öğretmenlerinin eğitim müziğinde çoksesli eşliklemede armoninin harflerle gösterildiği bir eşlik metodu olan harf şifre yöntemini kullanma durumları ve bu konuyla ilgili diğer görüşlerini tespit etmeye çalıştığı araştırmasında müzik öğretmenleri arasında harf şifreleri kullanımının düşük olduğu sonucuna ulaşmıştır. Kalkanoğlu nun () okul şarkılarının müzik öğretmenleri tarafından bilgi ve beceri seviyelerine göre piyano ile eşliklerken nasıl bir metot ve teknik belirlenmelidir? sorusuna cevap aradığı araştırmasında, eşliklenecek eserlerin armonik ve melodik çözümlemesi, eşlik partisindeki akorların birbirlerine ne şekilde bağlanacağı, melodinin ritmik yapısına ve üslubuna uygun eşlik figürleri bulunması, sol elde akor bas seslerinin- sağ elde diğer akor seslerinin yer aldığı eşlik modellerinin oluşturulması ve akor seslerinin iki ele dağıtılması ile oluşturulan eşlik modelleri gibi yollar çözüm olarak sunulmuştur. Köz () okul şarkılarına eşlik yapılırken karşılaşılan problemler ve gitarın bu alandaki kullanılabilirliğinin ilgili öğretim elemanları ve öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesini araştırdığı çalışmasında, öğretim elemanlarının; haftalık ders saatini, eşlik dersi ile olan ilişkisini ve gitar için yazılmış mevcut kaynakları sayı ve içerik bakımından yetersiz bulduğu sonucuna ulaşmıştır. Demirtaş ın (11) betimsel ve deneysel olmak üzere iki yöntem kullandığı ve ilköğretim. sınıf müzik dersinde okutulan okul şarkılarının piyano eşliği yapılarak öğretilmesinin, öğrenci kazanımların etkilerini belirlemeyi amaçladığı çalışmasında, şarkı öğretim sürecinde piyano eşliği yapmanın öğrenciler üzerinde olumlu yönde bir etkisinin olduğu ve kazandırılmak istenilen ölçüt davranışlarla ilgili olarak, deney-kontrol grupları arasında anlamlı farklar oluştuğunu tespit etmiştir. Akgül (13) İlköğretim. Sınıf öğrencilerinin çalgı eşlikli işlenen müzik derslerinin, derse yönelik başarı ve tutumlarına etkisini belirlemek amaçladığı deneysel desen yöntemi kullanılan bu çalışmada, deney sonunda kontrol grubu öğrencileri ve deney grubu öğrencilerinin bilgi düzeylerinin karşılaştırılmıştır. Deney grubu öğrencilerinin bilgi düzeylerinin kontrol grubu öğrencilerine göre daha ilerde oldukları sonucu tespit edilmiştir. Bu çalışmaların yanı sıra, müzik öğretmenlerinin piyano-org çalgılarını kullanımına ilişkin; müzik öğretmenleri için okul şarkılarının piyano ile eşliklenmesine yönelik öneriler (Bilgin&Şaktanlı, ; Kalkanoğlu, ), müzik öğretmeni adaylarının piyano eşliği dersine bakış açıları (Piji Küçük, 1), lisans piyano eğitiminin müzik öğretmenlerinin mesleki yaşantılarında piyano kullanımını yordayıcılığı (Öztürk, 11), piyano eşliği yeterlik algısı (Piji Küçük, ), ilköğretim kademesinde müzik derslerinde elektronik org kullanımının öğrencilerin müzik dersine ilişkin tutumlarına olumlu etkisi (Levent, 13), müzik öğretmenlerinin okul şarkılarına eşlik yapabilme konusuna ilişkin görüşleri (Çevik&Güven, 11) konularına yönelik çeşitli araştırmalar ilgili alanyazında yer almaktadır.. YÖNTEM Bu çalışmada nicel araştırma desenlerinden Genel Tarama Modeli kullanılmıştır. Karasar a () göre genel tarama modeli; bir problem hakkında; evrenden alınan örneklemler üzerinden genel bir yargıya varmak amacı ile yapılan taramalardır. Araştırmada, müzik öğretmenlerinin müzik derslerinde, eşlik veya başka amaçlarla piyano veyahut org çalgılarını kullanma konularına ilişkin durum tespiti yapıldığından, çalışma betimsel nitelik taşımaktadır. 13

9 . U l u s l a r a r a s ı M ü z i k v e D a n s K o n g r e s i, - E y l ü l 1, M u ğ l a.1. Evren ve Örneklem Araştırmanın evrenini, 1-1 eğitim-öğretim yılında Malatya da ortaokullarda görev yapan müzik öğretmenleri oluşturmaktadır. Bütün öğretmenlere; zaman, maddi imkânlar vb. nedenlerle ulaşılamadığından dolayı basit tesadüfi örnekleme tekniği ile araştırmanın çalışma grubunun müzik öğretmeninden oluşmasına karar kılınmıştır. Basit tesadüfi örneklemede, evreni oluşturan her öğenin örnekleme girme olasılığı aynıdır (Arıkan, )...Verilerin Toplanması ve Analizi Bu çalışmada kullanılan veriler, örneklemde yer alan bütün öğretmenlere yüz yüze anket uygulanarak elde edilmiştir. Öğretmenlere uygulanan Ortaokul Müzik Eğitiminde Müzik Öğretmenlerinin Piyano Çalgısını Kullanma Düzeyine Yönelik Anket, uzman görüşleri doğrultusunda hazırlanan 13 maddeden oluşan beşli likert tipinde bir ölçme aracıdır. Anketin güvenirlik katsayısı.3 (α) olarak bulunmuştur. Elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarılmıştır. SPSS ve Excel programlarına işlenen verilerin frekans ve yüzde değerleri hesaplanmış, grafikler aracılığı ile sunulmuştur. Aritmetik ortalama, standart sapma, minimum ve maksimum değerler ise tablolar aracılığı ile görselleştirilmiştir. 3. BULGULAR Araştırmanın bu bölümünde, müzik öğretmenlerinin ortaokul dönemi müzik eğitiminde piyanoyu kullanma düzeyine yönelik bulgular sıralanmıştır. Tablo 1 de Ortaokul Dönemi Müzik Eğitiminde Piyanoyu Kullanma Düzeyine yönelik maddelere (N:) ilişkin aritmetik ortalama, standart sapma, en düşük ve en yüksek değerleri ayrıntılı bir biçimde sunulmuştur. Tablo 1. Ortaokul Dönemi Müzik Eğitiminde Müzik Öğretmenlerinin Piyanoyu Kullanma Düzeyine Yönelik Anket İle İlgili Aritmetik Ortalama, Standart Sapma ve En Düşük ve En Yüksek Değerlerinin Dağılımları Madde no Maddeler N X SS En Düşük En Yüksek Değer Değer 1 Müzik derslerinde piyano ya da org kullanırım Okul şarkılarını öğretirken piyano ya da org kullanırım GTHM-GTSM türündeki eserleri öğretirken piyano ya da orgu kullanırım Diğer müzik türlerinin (Pop, yabancı aktarma vb.) özelliklerine göre piyano ya da orgu kullanırım Şarkıları öğretirken eşlik repertuarından faydalanırım Şarkıları öğretirken piyano ya da org ile doğaçlama eşlik yaparım. Tutarlı ve sabit bir tempo tutmayı öğretirken piyano ya da orgu kullanırım Gürlük ve hız terimlerini öğretirken piyano ya da org çalgısını doğaçlama olarak kullanırım Öğrencilere müzikalite kazandırırken piyano ya da orgu kullanırım Müziksel oyunlarda piyano ya da org kullanırım Eseri deşifre okurken piyano ya da orgu doğaçlama olarak kullanırım Etkinliklerde (resmi törenler, yılsonu etkinlikleri vb.) piyano ya da orgu kullanırım Egzersizlerde (ders dışı çalışma) piyano ya da org kullanırım Tablo 1 de görüldüğü üzere,, Gürlük ve Hız Terimlerini Öğretirken Piyano ya da Org Çalgısını Doğaçlama Olarak Kullanırım ve Etkinliklerde Piyano ya da Orgu Doğaçlama Olarak Kullanırım maddelerinin aritmetik ortalamasının X = 3.13 ile en yüksek değerlere sahip olduğu saptanmıştır. GTHM-GTSM Türündeki Eserleri Öğretirken Piyano Ya Da Org Kullanırım maddesinin aritmetik ortalamasının ise X =. ile en düşük değere sahip olduğu tespit edilmiştir. Tablo 1 deki verilere göre bütün maddelere verilen yanıtlarda En Düşük (1.) ve En Yüksek (.) 1

10 . U l u s l a r a r a s ı M ü z i k v e D a n s K o n g r e s i, - E y l ü l 1, M u ğ l a değerlerinin verildiği gözlenmiştir. Müzik öğretmenlerinin her bir maddeye verdikleri yanıtların frekans ve yüzde dağılımları aşağıda grafiklerle sunulmuştur.,1,3,1,,3 Grafik 1. Müzik Derslerinde Piyano Ya Da Org Kullanırım Maddesinin (m1) Frekans ve Yüzde Dağılımı Müzik Derslerinde Piyanoyu Ya Da Orgu Kullanırım (m1) maddesine müzik öğretmenlerinin (%3) inin müzik derslerinde piyanoyu kullandığı, (%1) inin Orta kullandığı, (%3) unun Kısmen kullandığı, (%1) inin ise Hiç kullanmadığı tespit edilmiştir. Ortaokul dönemi müzik derslerinde piyanoyu ya da orgu kullananların çoğunlukta olduğu, hiç kullanmayanların ise dikkate değer bir oranda olduğu görülmüştür. 1 1 Hiç Kısmen Orta Büyük,13,3,,,1 Grafik. Okul Şarkılarını Öğretirken Piyano ya da Org Kullanırım Maddesinin (m) Frekans ve Yüzde Dağılımı Okul Şarkılarını Öğretirken Piyano ya da Org Kullanırım (m) maddesine müzik öğretmenlerinin okul şarkılarını öğretirken (%3) inin Kısmen piyanoyu kullandığı, (%) unun Orta kullandığı, (%) inin Büyük, (%1) inin kullandığı, (%13) ünün ise Hiç kullanmadığı tespit edilmiştir. Okul şarkılarının öğretirken piyanoyu kullananların büyük oranda olduğu belirlenmiştir Hiç Kısmen Orta,3,,,3, 9 Büyük 3 Grafik 3. GTHM-GTSM Tütündeki Eserleri Öğretirken Piyano ya da Org Kullanırım Maddesinin (m3) Frekans ve Yüzde Dağılımı 1

11 . U l u s l a r a r a s ı M ü z i k v e D a n s K o n g r e s i, - E y l ü l 1, M u ğ l a GTHM-GTSM Tütündeki Eserleri Öğretirken Piyano ya da Org Kullanırım (m3) maddesine müzik öğretmenlerinin bazı halk türkülerini öğretirken (%) inin Kısmen piyanoyu kullandığı, (%) sinin Orta kullandığı, (%3) ünün Büyük, (%) inin kullandığı, (%) inin ise Hiç kullanmadığı tespit edilmiştir. Bazı halk türkülerini öğretirken piyanoyu kullananların az bir oranda, hiç kullanmayanların ise azımsanmayacak düzeyde olduğu belirlenmiştir Hiç Kısmen Orta,1,33,1,,1 Büyük Grafik. Diğer Müzik Türlerinin (Pop, Yabancı Aktarma vb.) Özelliklerine Göre Piyano ya da Orgu Kullanırım (m) Frekans ve Yüzde Dağılım Diğer Müzik Türlerinin (Pop, Yabancı Aktarma vb.) Özelliklerine Göre Piyano ya da Orgu Kullanırım (m) maddesine müzik öğretmenlerinin diğer müzik türlerini öğretirken (%33) ünün Kısmen piyanoyu kullandığı, (%1) inin Orta kullandığı, (%) sinin Büyük, (%1) inin kullandığı, (%1) inin ise Hiç kullanmadığı tespit edilmiştir. Diğer müzik türlerini öğretirken piyanoyu kısmen kullananların diğer değişkenlere göre en yüksek oranda olduğu belirlenmiştir. 1 1 Hiç Kısmen Orta,1,3,,, Büyük Grafik. Şarkıları Öğretirken Eşlik Repertuarından Faydalanırım Maddesinin (m) Frekans ve Yüzde Dağılımı Şarkıları Öğretirken Eşlik Repertuarından Yararlanırım (m) maddesine müzik öğretmenlerinin şarkıları öğretirken eşlik dağarcığını (%3) inin Kısmen kullandığı, (%) inin Orta kullandığı, (%) sinin Büyük, (%) sinin kullandığı, (%1) inin ise Hiç kullanmadığı tespit edilmiştir. Şarkıları öğretirken eşlik dağarcığını kısmen kullananların en yüksek oranda, hiç kullanmayanların neredeyse beşte bir oranında olduğu, diğerlerinin ise birbirlerine yakın bir oranda gerçekleştiği belirlenmiştir. 1

12 . U l u s l a r a r a s ı M ü z i k v e D a n s K o n g r e s i, - E y l ü l 1, M u ğ l a ,,33,3,, Grafik. Şarkıları Öğretirken Piyanoyu ya da Orgu Doğaçlama Olarak Kullanırım Maddesinin (m) Frekans ve Yüzde Dağılımı Şarkıları Öğretirken Piyanoyu ya da Orgu Doğaçlama Olarak Kullanırım (m) maddesine müzik öğretmenlerinin şarkıları öğretirken piyanoyu doğaçlama olarak (%33) oranında Kısmen, (%) oranında Büyük, (%3) oranında Orta, (%) oranında kullandığı, (%) oranında ise Hiç kullanmadığı tespit edilmiştir. Şarkıları öğretirken piyanoyu doğaçlama olarak kısmen kullananların diğer değişkenlere göre çoğunlukta olduğu belirlenmiştir. 1 1,13,3,1,1,1 Grafik. Tutarlı ve Sabit Bir Tempo Tutmayı Öğretirken Piyano ya da Orgu Kullanırım Maddesinin (m) Frekans ve Yüzde Dağılımı Tutarlı ve Sabit Bir Tempo Tutmayı Öğretirken Piyano ya da Orgu Kullanırım (m) maddesine müzik öğretmenlerinin tutarlı ve sabit bir tempo tutmayı öğretirken piyanoyu (%3) oranında Kısmen, (%1) oranında Büyük, (%) oranında Orta, (%1) oranında kullandığı, (%13) oranında ise Hiç kullanmadığı tespit edilmiştir. Müzik öğretmenlerinin çoğu tutarlı ve sabit bir tempo tutmayı öğretirken piyanodan kısmen yararlandıkları, tamamen, büyük ölçüde ve orta ölçüde değişkenlerinin birbiriyle eşit oranda olduğu belirlenmiştir. 9 9,13,3,3,,1 Grafik. Gürlük ve Hız Terimlerini Öğretirken Piyano ya da Org Çalgısını Doğaçlama Olarak Kullanırım Maddesinin (m) Frekans ve Yüzde Dağılımı 1

13 . U l u s l a r a r a s ı M ü z i k v e D a n s K o n g r e s i, - E y l ü l 1, M u ğ l a Gürlük ve Hız Terimlerini Öğretirken Piyano ya da Org Çalgısını Doğaçlama Olarak Kullanırım (m) maddesine müzik öğretmenlerinin gürlük ve hız terimlerini öğretirken piyanoyu (%) oranında Büyük, (%3) oranında Orta, (%3) oranında Kısmen, (%1) oranında kullandığı, (%13) oranında ise Hiç kullanmadığı tespit edilmiştir. Müzik öğretmenlerinin çoğunluğu gürlük ve hız terimlerini öğretirken piyanodan genelde yararlandıkları belirlenmiştir Hiç Kısmen Orta,,3,1,1,3 Büyük 9 Grafik 9. Öğrencilere Müzikalite Kazandırırken Piyano ya da Orgu Kullanırım Maddesinin (m9) Frekans ve Yüzde Dağılımı Öğrencilere Müzikalite Kazandırırken Piyano ya da Orgu Kullanırım (m9) maddesine müzik öğretmenlerinin öğrencilere müzikalite kazandırırken piyanoyu (%3) oranında Kısmen, (%3) oranında, (%1) oranında Büyük, (%1) oranında Orta kullandığı, (%) oranında ise Hiç kullanmadığı tespit edilmiştir. Müzik öğretmenlerinin çoğu öğrencilere müzikalite kazandırırken piyanodan kısmen yararlandıkları, tamamen, büyük ölçüde ve orta ölçüde değişkenlerinin birbirlerine yakın oranda olduğu belirlenmiştir. 11 Hiç Kısmen Orta,1,,1,,1 Büyük Grafik. Müziksel Oyunlarda Piyano ya da Orgu Kullanırım Maddesinin (m) Frekans ve Yüzde Dağılımı Müziksel Oyunlarda Piyano ya da Orgu Kullanırım (m) maddesine müzik öğretmenlerinin müziksel oyunlarda piyanoyu (%) oranında Kısmen, (%) oranında Büyük, (%1) oranında Orta, (%1) oranında kullandığı, (%1) oranında ise Hiç kullanmadığı tespit edilmiştir. Müzik öğretmenlerinin çoğu öğrencilere müzikalite kazandırırken piyanodan kısmen yararlandıkları, tamamen, büyük ölçüde ve orta ölçüde değişkenlerinin birbirlerine yakın oranda olduğu belirlenmiştir. 1

14 . U l u s l a r a r a s ı M ü z i k v e D a n s K o n g r e s i, - E y l ü l 1, M u ğ l a Hiç Kısmen Orta,1,3,,13,3 Büyük Grafik 11. Deşifre Okuyarak Piyano ya da Orgu Doğaçlama Olarak Kullanırım Maddesinin (m11) Frekans ve Yüzde Dağılımı Deşifre Okuyarak Piyano ya da Orgu Doğaçlama Olarak Kullanırım (m11) maddesine müzik öğretmenlerinin deşifre okuyarak piyanoyu doğaçlama olarak (%3) oranında, (%3) oranında Kısmen, (%13) oranında Büyük, (%) oranında Orta kullandığı, (%1) oranında ise Hiç kullanmadığı tespit edilmiştir. Müzik öğretmenlerinin çoğu deşifre okuyarak piyanoyu doğaçlama olarak kullandıkları belirlenmiştir Hiç Kısmen Orta,,33,,, Büyük 11 Grafik. Etkinliklerde (Resmi Törenler, Yılsonu Etkinlikleri vb.) Piyano ya da Orgu Doğaçlama Olarak Kullanırım Maddesinin (m) Frekans ve Yüzde Dağılımı Etkinliklerde (resmi törenler, yılsonu etkinlikleri vb.) Piyano ya da Orgu Doğaçlama Olarak Kullanırım (Madde 1) maddesine müzik öğretmenlerinin etkinliklerde piyanoyu doğaçlama olarak (%33) oranında Kısmen, (%) oranında, (%) oranında Orta (%) oranında Büyük, kullandığı, (%) oranında ise Hiç kullanmadığı tespit edilmiştir. Müzik öğretmenlerinin çoğu etkinliklerde piyanoyu doğaçlama olarak kullandıkları belirlenmiştir. 19

15 . U l u s l a r a r a s ı M ü z i k v e D a n s K o n g r e s i, - E y l ü l 1, M u ğ l a 11 Hiç Kısmen Orta,,,,3, 9 Büyük Grafik 13. Egzersizlerde (Ders Dışı Çalışma) Piyanoyu ya da Orgu Kullanırım Maddesinin (m13) Frekans ve Yüzde Dağılımı Egzersizlerde (Ders Dışı Çalışma) Piyanoyu ya da Orgu Kullanırım (Madde 13) maddesine müzik öğretmenlerinin (%3) inin egzersizlerde(ders dışı etkinlik) piyanoyu kullandığı, (%) unun Orta kullandığı, (%) inin Kısmen kullandığı, (%) inin ise Hiç kullanmadığı tespit edilmiştir. Ders dışı etkinliklerde piyanoyu ya da orgu kullananların çoğunlukta olduğu, hiç kullanmayanların ise beşte bir oranda olduğu görülmüştür.. SONUÇ Ortaokul Dönemi Müzik Eğitiminde Müzik Öğretmenlerinin Piyanoyu Kullanma Düzeyine Yönelik Anket ile ilgili elde edilen veriler sonucunda aritmetik ortalamaya göre müzik öğretmenlerinin piyano ya da org çalgısını ortaokul dönemi müzik eğitiminde Dalcroze Öğretim Metoduna yönelik orta düzeyde kullandıkları ortaya çıkmıştır. En düşük ve en yüksek değerlere bakıldığında en alt değer olan Hiç ve en üst değer olan seçeneklerinin kullanıldığı sonucuna varılmıştır. Bütün anket soruları incelenmesi sonucunda ortaokul dönemi müzik öğretmenlerinin piyano ya da org çalgısını müzik eğitiminde Kısmen kullandıkları sonucuna ulaşılmıştır. Ortaokul dönemi müzik öğretmenleri, % oranında müzik eğitiminde piyano ya da org çalgısını Hiç kullanmamalarının okullarında piyano ya da org çalgısının bulunmayışından kaynaklandığı öne sürmüşlerdir. Ortaokul dönemi müzik öğretmenlerinin, gürlük ve hız terimlerini öğretirken ve etkinliklerde piyano ya da orgu kullanma düzeyinin diğer değişkenlere göre daha yüksek düzeyde gerçekleştiği görülmüştür. Ortaokul dönemi müzik öğretmenlerinin, bazı halk türkülerini öğretirken piyanoyu ya da orgu %3 ile hiç kullanmadıkları tespit edilmiş ve diğer maddelere göre en yüksek oranda Hiç değişkeninin işaretlendiği sonucuna varılmıştır. Yaratıcılık, geliştirilebilen ve uygun ortamlarda ortaya çıkan bir beceridir. Bu becerinin geliştirilmesinde ve doğru eğitim ortamının sağlanmasında öğretmene büyük görev düşmektedir. Öğrencideki yaratıcı potansiyeli ortaya çıkarabilmek ve yaratıcı bireyler yetiştirebilmek için öğretmenin kendisinin de yaratıcı düşünme becerisine, yaratıcı dersler planlayabilme bilgisine sahip olması gerekmektedir (Gürgen, E., : 1-93). Bu doğrultuda Dalcroze yaklaşımının önemli özelliklerinden biri müzik öğretmenin doğaçlama becerisine sahip olmasıdır.bu yönde ortaokul dönemi müzik öğretmenlerinin piyano ya da orgu doğaçlama olarak kullanmalarının en yüksek Kısmen düzeyde olduğu belirlenmiştir.

16 . U l u s l a r a r a s ı M ü z i k v e D a n s K o n g r e s i, - E y l ü l 1, M u ğ l a. ÖNERİLER Dalcroze yaklaşımının ülkemizde yaygınlaşması için müzik eğitimi ana bilim dallarında müzik öğretmenlerine yönelik daha nitelikli bir eğitimin verilmesi gerekmektedir. Ortaokul dönemi müzik öğretmenlerinin genel müzik eğitiminde piyano ya da org çalgısını daha çok kullanmaları öğrencilerin müziksel gelişimlerinin yararına olacaktır. Milli eğitim yöneticilerinin ve idarecilerinin, müzik öğretmenlerinin daha nitelikli müzik dersleri yapabilmeleri için piyano ya da org çalgısının okullara temin edilmesi yönünde çalışmalar yapması gerekir. Tampere sistemine uygun halk türkülerinin piyanoya uyarlanması uluslararası çağdaş müziğimizin gelişimine katkı sağlayacaktır. Müzik öğretmenlerinin işlevsel piyano eğitim düzeyinin geliştirilerek piyanoyu doğaçlama olarak kullanma becerilerinin geliştirilmesi, müzik derslerinde Dalcroze yaklaşımı tekniklerinin daha etkili işleneceği ve öğrencilerin müziksel yaratıcılıklarının gelişimine daha çok katkı sağlayacağı düşünülmektedir. KAYNAKÇA Akçalı, O. G. (). Müzik Öğretmenlerinin Eğitim Müziğinde Çoksesli Eşliklemeye Yaklaşımları ve Eşlikte Harf Şifre Yöntemini Kullanma Durumları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar. Akgül, A. (13). Enstrüman Eşlikli Uygulamaların İlköğretim. Sınıf Öğrencilerinin Müzik Dersine Yönelik Başarı ve Tutumlarına Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Arıkan, R. (). Araştırma Teknikleri ve Rapor Hazırlama. Ankara: Asil Yayın. Bilgin, S. ve Şaktanlı, S. C. (). Okul Şarkılarının Müzik Öğretmeni Tarafından Piyano İle Eşliklenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, Çevik, D. B. ve Güven, E. (11). İlköğretim Müzik Öğretmenlerinin Okul Şarkılarına Piyanoda Eşlik Yapabilme Konusuna İlişkin Görüşleri Üzerine Bir Çalışma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(), -9. Dağdeviren, M. (). Müzik Öğretmeni Yetiştiren Kurumlarda Piyanoda Eşlik Öğretimi. Ulusal Müzik Eğitimi Sempozyumu Bildirisi, -. Demirtaş, S. (11). İlköğretim. Sınıf Müzik Dersinde Şarkıların Piyano Eşlikli Öğretilmesinin Öğrenci Kazanımlarına Etkileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Pamukkale Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Denizli. Durak, Y. (). Piyano Öğretim Programı Model Önerisi ve Uygulamadaki Görünümü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu. Kalkanoğlu, B. (). Okul Şarkılarının Müzik Öğretmenlerinin Bilgi ve Beceri Düzeyine Göre Piyano İle Eşliklenmesine Yönelik Bir Model Önerisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara Karasar, N. (). Bilimsel Araştırma Yöntemi. (1. Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Kıvrak, N. İ. (3). Müzik Öğretmeni Yetiştirmede Piyano Eğitimi. Cumhuriyetimizin. Yılında Müzik Sempozyumu Ekim 3. Malatya, 9 11 Köz, E. (). İlköğretim İkinci Kademe de Görev Yapan Bireysel Çalgı Eğitimi (Gitar) Alanı Mezunu, Müzik Öğretmenlerinin Okul Şarkılarına Eşlik Etmede Karşılaştıkları Problemler ve Çözüm Önerileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dalı, İstanbul. 1

17 . U l u s l a r a r a s ı M ü z i k v e D a n s K o n g r e s i, - E y l ü l 1, M u ğ l a Levent, A. (13). İlköğretimde Müzik Öğretmeninin Kullandığı Çalgının Öğrencinin Derse İlişkin Tutumuna Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı, Tokat. Onuray Eğilmez, H. (3). Türkiye de Müzik Öğretmeni Yetiştiren Kurumlardaki Piyano Öğretiminin Müzik Öğretmenlerinin Müzik Derslerinde Piyano/Elektronik Orgu Kullanabilme Yeterliklerine İlişkin Görüşleri Doğrultusunda Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Müzik Öğretmenliği Bilim Dalı, Ankara. Öztürk, S. (11). Müzik Öğretmenliği Programında Alınan Piyano Eğitiminin Müzik Öğretmeninin Mesleki Yaşamına Katkısı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı, İnönü Üniversitesi, Malatya. Piji Küçük, D. (). Müzik Öğretmeni Adaylarına Yönelik Piyano İle Eşlik Alanında Yeterlik Algısı Ölçeğinin Geliştirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(9-), Piji Küçük, D. (1). Müzik Öğretmeni Adaylarının Bakışı İle Eşlik Çalma Dersinin Değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(9-), Say, A. (). Müzik Sözlüğü. (İkinci Baskı). Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları,. Sönmezöz, F. (). Müzik Öğretmeni Yetiştiren Kurumlardaki Eşlik Öğretiminin Müzik Öğretmenlerinin Görüşleri Doğrultusunda Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü., Ankara. T.C. Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı (199). Eğitim Fakültesi Öğretmen Yetiştirme Lisans Programı, Ankara,.