Sunulan Bildiriler Presented Proceedings

Transkript

1 Sunulan Bildiriler Presented Proceedings

2 BĠNGÖL ĠLĠNĠN REKABET GÜCÜNÜN FIRAT KALKINMA AJANSI KAPSAMINDA ĠNCELENMESĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ Evaluating and Examing Urban Competitiviness of Bingöl Province within the Scope of Fırat Development Agency ÖZET Selçuk İPEK 1, Mehmet ÖKSÜZ 2 Kentlerin diğer kentlere göre daha yüksek gelir ve istihdam seviyesindeki üretim gücü olan kentsel rekabet gücünün ölçülmesi, hem güçlü ve avantajlı yönlerinin hem de zayıf ve tehdit altındaki yönlerinin tespit edilmesi açısından oldukça önemlidir. Kentsel analizler ve karģılaģtırmalar yapmaya yarayan kentsel rekabet gücünü ölçülebilir hale getirebilmek için bazı göstergeler kullanılmaktadır. Bu göstergeler sayesinde kentlerin rekabet güçleri ve özellikleri ortaya konulabilmekte ve diğer kentlerle karģılaģtırma imkânı elde edilmektedir. Bingöl ilinin kentsel rekabet gücünün Fırat Kalkınma Ajansı kapsamında incelenmesi ve değerlendirilmesi için beģeri sermaye ve yaģam kalitesi, markalaģma becerisi ve yenilikçilik, ticaret becerisi ve eriģilebilirlik olmak üzere dört endeks altında toplam 35 değiģken kullanılmıģtır. Bu değiģken değerler önce normalize edilmiģ, daha sonra belirtilen formüller yardımı ile analiz edilmiģtir. Bu analiz iģlemi Fırat Kalkınma Ajansı nın kapsadığı Bingöl, Elazığ, Malatya ve Tunceli illeri için tek tek yapılmıģtır. Yapılan analizde Bingöl ilinin Fırat Kalkınma Ajansı içerisinde rekabet edebilirlik açısından üçüncü sırada kaldığı görülmektedir. ABSTRACT Anahtar Kelimeler: Kentsel Rekabet Gücü, Fırat Kalkınma Ajansı, Bingöl. The measurement of urban competitive power, a sign of production power with higher income and employment compared with other cities, is important in terms of the determination of strong part, advantageous part, weak part and the part under threat of a city. Some of the indicators are used to make measurable urban competitiveness for making urban analysis and comparisons. These indicators can be developed thanks to the city of competitiveness and characteristics are obtained and was able to compare with other cities. A total of 35 variables were used under 4 indexes namely human capital and life quality, branding skill and innovation, business skills and accessibility in order to examine and evaluate the competitive power of Bingöl province within the scope of Fırat Development Agency. These variables were normalized first, and then analyzed with the aid of specified formulas. This analysis process was made for Bingöl, Elazığ, Malatya and Tunceli provinces within Fırat Development Agency. As a result of analysis, Bingöl is in the third place in terms of competitiveness within Fırat Development Agency. GİRİŞ Keywords:Urban Competitive Power, Fırat Development Agency, Bingöl KüreselleĢme ve bilgi teknolojilerindeki değiģimle birlikte ekonomik yapıda önemli değiģiklikler yaģanmıģtır. Bu değiģimle birlikte ülke sınırları önemini yitirirken ülkelerarası rekabet yerini kentler arası rekabete bırakmıģtır. Daha yüksek yaģam kalitesi ve daha iyi hizmet sunan, ayrıca yerli ve yabancı yatırımcıları kendine çekmeye çalıģan kentlere rekabetçi kentler denilmektedir. Kentlerin diğer kentlere göre daha yüksek gelir ve istihdam seviyesindeki üretim gücü olan kentsel rekabet gücünün ölçülmesi, hem güçlü ve avantajlı yönlerinin hem de zayıf ve tehdit altındaki yönlerinin tespit edilmesi açısından 1 Doç. Dr., Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İİBF Maliye Bölümü, selcukipek@comu.edu.tr 2 Bilim Uzmanı, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi SBE Maliye Bölümü, moksuz@comu.edu.tr

3 oldukça önemlidir. Kentsel rekabet gücünün ölçülmesi, kentlerin zayıf yönlerini geliģtirme giriģiminde bulunmasına, avantajlı yönlerini de sürdürülebilir hale getirmek için çalıģmalar yapmasına imkan sağlar. ÇalıĢmanın temel amacı, Bingöl ilinin kentsel rekabet gücünün FKA kapsamında değerlendirilmesidir. Bu amaçla, FKA içerisinde yer alan 4 ilin kentsel rekabet gücü beģeri sermaye ve yaģam kalitesi, markalaģma becerisi ve yenilikçilik, ticaret becerisi ve eriģilebilirlik olmak üzere dört endeks altında toplam 35 değiģken kullanılarak tespit edilmiģtir. ÇalıĢma üç ana bölümden oluģmaktadır. Ġlk bölümde kentsel rekabet gücü kavramının tanımı yapılmıģ ve öneminden bahsedilmiģtir. Ġkinci bölümde kentsel rekabet gücünün ölçülmesinin önemi ve amacı anlatılmıģ, daha sonra da Dünya da ve Türkiye de bu konuda yapılmıģ olan bazı çalıģmalardan bahsedilmiģtir. Üçüncü bölümde ise, Fırat Kalkınma Ajansı nın faaliyet alanı içerisinde yer alan 4 ilin rekabet güçleri ölçülerek, aralarındaki tabii rekabette hangi illerin güçlü, hangi illerin daha az güçlü olduğu ve bunun nedenleri ortaya koyulmaya çalıģılmıģtır. Ayrıca, çalıģmanın ana konusu olan Bingöl ilinin bu 4 il içerisinde bulunduğu konum ortaya koyulmuģ ve bu sıralamadaki yerinin yükselebilmesi için çeģitli önerilerde bulunulmuģtur. 1. KENTSEL REKABET GÜCÜ KAVRAMI KüreselleĢme süreci, özellikle 1980 lerden beri, ekonomik birimlerin (firmalar, kentler, bölgeler ve ülkeler) küresel pazarda sahip oldukları payını koruma ve artırma yönünde rekabet etmeleri gerekliliğini ortaya koymuģ ve bu sayede rekabete dayalı bir ortam oluģturmuģtur (Eroğlu ve Yalçın, 2013: 98). Günlük hayatta, belirli bir menfaat elde edebilmek amacıyla baģkalarını geçmeye çalıģmak ya da benzer konumda olan kiģilere karģı belirli yararları temin etmek için üstünlük sağlamak amacıyla yarıģmak anlamında kullanılan rekabet kavramı (Aktan ve Vural, 2004a: 13); çalıģmanın temelini oluģturan rekabet gücü kavramını içeren yaklaģıma göre ise, ekonomik aktörlerin sahip oldukları bilgi ve donanımlar bakımından aralarında var olan uyumsuzluklarla belirginleģen aktif bir rol oynama süreci olarak tanımlanabilir. Bu süreçte ekonomik aktörler stratejik eylemleriyle kendi yararına rakibin tercihini etkiler (Erdut, 1998: 1). Ayrıca, rekabet sadece ürünler ve firmalar arasında gerçekleģmez, ülkeler, bölgeler ve kentler de birbirleriyle rekabet ederler (Kaypak, 2013: 342). Rekabet gücü genel olarak, firmaların, endüstrinin, kentin, bölgenin, ülkenin ya da birliklerin (AB, NAFTA gibi) göreli olarak daha yüksek gelir ve istihdam seviyesindeki üretim gücü olarak tanımlanabilir (KırankabeĢ, 2006: 236). Günümüzde ülkeler arası rekabet yerini kentler arası rekabete bırakmıģtır. Daha yaģanabilir, daha iyi hizmet sunan, yerli ve yabancı yatırımları kendine çekmeye çalıģan kentlerin yarıģında diğerlerine üstünlük sağlayan kentler rekabetçi kent olarak nitelendirilmektedir (Ak, 2013: 29). Göreli bir ölçüt olan rekabet gücü, sektörlerin, kentlerin, bölgelerin veya ülkelerin birbirine göre mevcut durumlarını ortaya koymaya yarar (Demir, 2002: 299). Ayrıca, ülkelerin rekabet gücünü kentlerinden aldığı açıktır. Krugman, ülkenin rekabet gücü problemini yerel verimlilik problemi olarak tanımlamakta ve bu doğrultuda yerel verimliliğin yükselmesinin ülkelerin rekabet gücünü pozitif yönde etkileyeceğini belirtmektedir (Akal vd., 2012: 111). Rekabet sadece ülkeler veya firmalar arasında gerçekleģmemektedir. Bütün alanlarda rekabet artmaktadır. Dünyanın hemen her önemli Ģehri yaģayanları için daha yüksek yaģam kalitesi sunmak ve diğer Ģehirler ile rekabet edebilmek amacıyla stratejiler geliģtirmeye çalıģmaktadır (Eroğlu, 2007: 65). Rekabetçilik kentler için kullanıldığında o kentin yetenekleri, avantajları, üstün yanları ve sürdürülebilir kaynakları akla gelmektedir (Çelik vd., 2013: 2). Mal ve sermaye hareketlerinin global düzeyde hızlandığı, iktisadi faaliyetlerde uluslararasılaģmanın yaģandığı ve teknolojik ilerlemelerin ivme kazandığı günümüzde firmalar, kentler ve ülkeler için yeni fırsat ve tehditler ortaya çıkmaktadır (Aktan ve Vural, 2004b: 11).

4 2. KENTSEL REKABET GÜCÜNÜN ÖLÇÜLMESİ Ekonomik bölgelerin rekabet güçlerinin daha üst seviyeye çıkarılması için rakiplerine göre rekabet edebilirlik seviyelerinin ölçülmesi ve anlaģılması önemlidir. Bu ekonomik bölgeler ülke ve hatta ülkelerin birlikteliği ölçeğinde olabileceği gibi Ģehir, kasaba ya da bir organize sanayi sitesi ölçeğinde de olabilir (Alkin vd., 2007: 222). Kentlerin rekabet gücünü ölçmesi bir anlamda, güçlü ve avantajlı yönlerini, zayıf ve tehdit altındaki noktalarını tespit etmesi demektir. Bu, kentlerin zayıf yönlerini iyileģtirme giriģiminde bulunmasına ve avantajlı olduğu yönlerini sürdürülebilir hale getirmek için çalıģmalar yapmasına olanak sağlar (Çelik vd., 2013: 2). Rekabet gücünün ölçülmesi zor ve tartıģmalı bir konudur. Konunun zorluğu, rekabet gücünü belirleyen unsurların bir kısmının nesnel olarak ölçülmesinin neredeyse imkânsız olmasından, tartıģmalı olması ise yine değerlendirmelerin öznellikten uzak olmamasındandır. Bununla birlikte, değiģik rekabet gücü tanımlarına göre belirli endeksler üretilebilmektedir. Konu ile ilgili karmaģanın bir sebebi de rekabet gücü konusunun birçok disiplinin ilgi alanına girmesi nedeniyle tek bir kuramsal temelin bulunmaması olduğu öne sürülmektedir (Adıgüzel, 2013: 2-3). Literatürde bazı çalıģmalar, ülkeleri rekabet güçlerine göre birbiriyle karģılaģtırmayı amaçlarken bazıları bölgelere ve kentlere odaklanmaktadır li yılların baģlarından itibaren rekabetçilik bölgesel ve kentsel düzeydeki iktisadi analiz ve politikalarda sıklıkla yer almaya baģlamıģtır. Yazında, kentlerin hangi açılardan rekabet ettikleri ve günümüzün geliģmiģ ekonomilerinde rekabetçi üstünlüklerinin kaynaklarının neler olduğu konusunda birçok çalıģma bulunmaktadır. Bu çerçevede, hükümetler, üniversiteler ve uluslararası kuruluģlar ulusal, bölgesel, kentsel ve firma düzeyinde rekabet edebilirliğin ölçülmesi, kentsel performans farklarının sebeplerinin belirlenmesi ve kentsel performansların geliģtirilmesi için çeģitli araģtırma ve çalıģmalar yürütmektedir. Kentsel rekabet gücünün ölçülmesiyle ilgili çalıģmalarda ise genelde kıyaslama metodolojisi kullanılmaktadır (Eroğlu ve Yalçın, 2013: 30). Ulusal rekabet edebilirlikle bölgelerin rekabet gücü arasında mevcut olan iliģki son dönemde bölgesel rekabet edebilirlik ve rekabetçi kentler arasında da kurulmaktadır. Bölgelerin ekonomik baģarısı, bölgelerde yer alan rekabet edebilir kentlerle doğru orantılı olarak geliģmektedir. Kentlerin, baģta yatırımların çekilmesi olmak üzere uluslararası, ulusal ve bölgesel düzeyde rekabet etmekte oldukları ve kentler arasındaki rekabetin öneminin artıyor oluģu, kentsel rekabet edebilirlik konusunda literatürde yer alan çok sayıda çalıģmada vurgulanmaktadır (Kara, 2008: 16-17). AĢağıda, literatürde yer alan çalıģmalardan faydalanılarak Dünyadaki bazı kentlerle Türkiye deki kentlerin rekabet gücü analizleri ayrı ayrı incelenecektir Dünyada Yapılan Kentsel Rekabet Gücü Analizi Çalışmaları Rekabet gücü endeksleri içinde en bilinen örnekler Dünya Ekonomik Forumu tarafından yayınlanan Küresel Rekabet Raporu ( ve Yönetim GeliĢtirme Enstitüsü tarafından yayınlanan Dünya Rekabetçilik Yıllığı dır ( Turok a göre kentsel rekabet, hem kurumsallaģmıģ bir formu hem de bölge içi faaliyet gösteren firmaların ticaretini kapsamaktadır. Kentsel rekabet gücü açısından yerel iģ ağlarının öneminden bahsettiği çalıģmasında Turok rekabet gücünü tanımlarken, dıģ piyasalar için bir bölgedeki firmaların diğer bölgelerdeki firmalara göre göreli konumu, yerel verimliliği ve kaynaklarını ne ölçüde kullandığı dikkate almıģtır (Turok, 2004: 1070). Rondinelli ve Vastag (1997) tarafından 11 kent için yapılan çalıģmada New York, Frankfurt, San Francisco ve Londra son derece rekabetçi, Hong Kong, Singapur, Tokyo ve Seul orta rekabetçi, Bangkok, Pekin ve Shanghai ise uluslararası rekabetin gerisinde olarak sıralanmıģtır. Jiang ve Shen (2010), Kang ve Ma (2005) ve Liua, Chuangh ve Huang (2012) tarafından GSYĠH ve diğer ekonomik kalkınma göstergelerinin rekabet gücü sıralamasında daha fazla etkiye

5 sahip olduğunu savunan ve Çin de seçilen bazı kentlerin rekabet gücünü gösteren önemli değiģkenlerin analiz edildiği çalıģmalar yapılmıģtır. Cahil ve Sanchez (2001) ise, 19 Latin Amerika ülkesi ve ABD eyaletleri için 36 değiģkenle analiz yapmıģtır. Latin Amerika nın 1990 verilerini, ABD nin ise 1960 ve 1990 verilerini kullanarak ortaya koyduğu çalıģmanın sonucunda Latin Amerika nın geliģme yapısının ABD ile benzer olduğu kanaatine varılmıģtır. Bilinen en geniģ kapsamlı çalıģmalardan biri olan Küresel Kentsel Rekabetçilik Projesi nde ( dünya çapında 500 örnek kent üzerinden rekabetçilik çalıģması yapılmıģtır. Reel döviz kuru-nominal döviz kuru oranı, gayri safi yurtiçi hasıla, kiģi baģına gayri safi yurtiçi hasıla, kilometrekare baģına gayri safi yurtiçi hasıla, reel ekonomik büyüme hızı (5 yılın ortalaması), istihdam oranı, iģgücü verimliliği, uluslararası kabul görmüģ patent baģvurularının sayısı ve çokuluslu Ģirket endeksi gibi dokuz endeks kullanılmıģtır. Ayrıca, Governa (2010) Ġtalya kentlerinin, Huovari, Kangasharju ve Alanen (2001) Finlandiya kentlerinin, Bruneckiene, Guzavicius ve Cincikaite (2010) ve Sinkiene (2009) Litvanya kentlerinin, Keivani, Parsa ve Younis (2003) BirleĢmiĢ Arap Emirlikleri kentlerinin ve Jusoh ve Rashid (2008) de Malezya kentlerinin rekabet gücünü gösteren önemli çalıģmalar ortaya koymuģtur Türkiye de Yapılan Kentsel Rekabet Gücü Analizi Çalışmaları Devlet Planlama TeĢkilatı (DPT) tarafından 1996 yılında gerçekleģtirilen ve illerin sosyoekonomik geliģmiģliklerini gösteren çalıģma, Türkiye de kentlerin rekabet gücünü gösteren ilk çalıģmadır. AraĢtırma 76 ili kapsamaktadır ve bu araģtırma sonucunda iller, coğrafi bölgeler ve istatistiki bölge birimleri olmak üzere çeģitli düzeylerdeki mekân birimleri arasında geliģmiģlik farklılıkları sorunu ortaya koyulmuģtur. Ayrıca, aynı çalıģma 2003 yılında da güncel verilerle tekrar edilmiģtir. Ayrıca; coğrafi, nüfus, eğitim ve kültür, sağlık, istihdam, sosyal güvenlik, mali ve finansal, imalat sanayi, tarım, dıģ ticaret, enerji, konut ve altyapı gibi farklı alanlardan seçilen, aynı zamanda faktör analizinin iç varsayımlarına uygun (faktörleģtirilebilen) olan aynı göstergeleri iki ayrı zaman kesitinde kullanarak analiz eden Albayrak (2005), kentleri geliģmiģlik gruplarına göre sınıflandırılmaktadır. Bu alanda Türkiye de yapılan bir diğer çalıģma ise, Ekonomi ve DıĢ Politika AraĢtırmalar Merkezi (EDAM) ve Deloitte (2009) Türkiye tarafından yapılmıģtır. Türkiye Ġçin Bir Rekabet Endeksi adı verdikleri bu çalıģmada Türkiye deki kentlerin rekabet gücü sıralamasını oluģturabilmek için 6 ana değiģken ve 50 alt değiģkenden yararlanılmıģtır. Bu ana değiģkenler Ģunlardır; Ekonomik Canlılık ve Etkinlik, Emek Piyasası, Yaratıcılık, Ġnsan Sermayesi, Fiziki Altyapı, Sosyal Sermaye. Uluslararası Rekabet AraĢtırmaları Kurumu (2011) tarafından hazırlanan Ġllerarası Rekabetçilik Endeksi ( ) adlı çalıģmada kent düzeyinde yayınlanan veriler dikkate alınarak yapılan değerlendirmeler sonucunda, her yıl yenilenebilir özellikte kentler arası rekabet endeksi oluģturulması için dört ana değiģken belirlenmiģtir. URAK ın kullandığı değiģkenleri Ģu Ģekilde sıralamak mümkündür; BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi, MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik, Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli ve EriĢebilirlik. Ayrıca, URAK tarafından kullanılan BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi, MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik, Ticaret Becerisi ve EriĢebilirlik ana değiģkenleri çalıģmamızda da temel alınmıģtır. 3. BİNGÖL İLİNİN KENTSEL REKABET GÜCÜ VE FKA KAPSAMINDAKİ İLLER İÇERİSİNDEKİ YERİ Kentsel rekabet gücü kapsamında yapılan araģtırmalarda kentlerin mevcut rekabet güçlerinin ölçülmesinde kullanılan değiģkenler ile rekabet gücünün artırılması için gerekli faktörler ortaya konulmaya çalıģılmıģtır. Ancak, her kentin kendine has bazı özellikleri olması nedeniyle, rekabet edebilirliği ortaya koyan ortak bir dizi değiģken bulunmamakta, değiģik çalıģmalarda rekabet gücünün farklı yön ve boyutları öne çıkarılmaktadır (Kara, 2008: 19).

6 3.1. Kentsel Rekabet Gücünün Ölçülmesinde Kullanılan Değişkenler ÇalıĢmada, Bingöl ün ve diğer illerin rekabet güçlerinin ölçülebilmesi için dört ana değiģken belirlenmiģtir. Bu ana değiģkenler; beģeri sermaye ve yaģam kalitesi, markalaģma becerisi ve yenilikçilik, ticaret becerisi ve eriģilebilirliktir. BeĢeri sermaye ve yaģam kalitesi ana değiģkeni 11, markalaģma becerisi ve yenilikçilik ana değiģkeni 4, ticaret becerisi ana değiģkeni 11 ve eriģilebilirlik ana değiģkeni de 9 alt değiģken içermektedir. Böylece ana değiģkenler toplamda 35 alt değiģken içermektedir. Ayrıca, aģağıdaki tablolarda (Tablo 1, Tablo 2, Tablo 3 ve Tablo 4) her bir alt değiģkenin ağırlığı ve hesaplanma yöntemlerine de yer yerilmiģtir. Bu değiģkenlerin belirlenmesi sırasında daha önceden benzeri çalıģmalarda kullanılan değiģkenler ve değiģkenlerin anlamlandırılmasında kullanılan analiz yöntemi referans alınmıģtır (Ayrıntılı bilgi için bkz Alkin vd., 2007). Ayrıca, analizde kullanılan veriler Türkiye Ġstatistik Kurumu, Kalkınma Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Yükseköğretim Kurulu, Sağlık Bakanlığı, Türkiye Bankalar Birliği, AlıĢveriĢ Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye Elektrik Dağıtım A.ġ., Türkiye Ġhracatçılar Meclisi, Türk Patent Enstitüsü, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türk Patent Enstitüsü, Türkiye Futbol Federasyonu, Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Bilgi Teknolojileri ve ĠletiĢim Kurumu, Karayolları Genel Müdürlüğü, Devlet Demiryolları ve UlaĢtırma, Denizcilik ve HaberleĢme Bakanlığı gibi kurumlardan elde edilmiģtir. Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi Ġncelenecek ilk ana değiģken beģeri sermaye ve yaģam kalitesi ana değiģkenidir. Tüm ekonomik birimlerin, stratejik rekabet ve üstünlük kaynağı olarak günümüzde bilgiye ve nitelikli insan gücüne önem verdiği bilinen bir gerçektir. Ġktisadi geliģme düzeylerinin en ilerisinin bilgi toplumu, bilgi çağı vb. gibi kavramlarla açıklanmaya çalıģılması, bilgiye verilen önemi açıkça göstermektedir. Böyle olmasında, Ģüphesiz geliģmiģ ülkelerin bugünkü refah seviyelerine ulaģmasında fiziki sermaye ve altyapı yanında, sahip oldukları nitelikli insan gücünün önemli bir rolü vardır. Nitekim, günümüzde ulusların geliģmiģlik düzeyi, yalnızca fiziki sermaye olanakları ile değil, aynı zamanda beģeri sermaye gücüyle de ölçülmektedir (YumuĢak, 2008: 7). YaĢam kalitesi, insanların biyolojik durumları, yaģam biçimleri, iliģkileri ve içinde bulundukları çevrenin nicel ve nitel değerlerinin toplamı olarak tanımlanabilir. BaĢka bir deyiģle yaģam kalitesi, bireyin isteklerini gerçekleģtirmesi, etkinliklere katılması, kiģisel geliģim olanaklarından yararlanması, nitelikleri bakımından yeterli kaynaklara sahip olması ve bu kaynakların sosyal karģılaģtırmalar yoluyla yeterli bulunması durumudur (ġeker, 2010: 21-22). BeĢeri sermaye ve yaģam kalitesi, kentlerin rekabetçilik düzeyleri için büyük önem arz etmektedir. Ġçsel büyüme modelleri, beģeri sermayenin en önemli üretim faktörlerinden biri olduğunu kabul etmektedir. Nitekim uluslararası ve ulusal düzeyde yapılan bütün çalıģmalarda beģeri sermaye değiģkeninin kullanıldığı görülmektedir. YaĢam kalitesi ise, hem rekabetçiliğin bir sonucu hem de onu etkileyen temel faktörlerden birisidir (Alkin vd., 2007: 225).

7 Tablo 1: BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi Alt DeğiĢkenleri ve Ağırlıkları Değişkenler Ağırlığı Hesaplama Yöntemi İlde yükseköğrenim programından İlde bir yükseköğrenim programından 5 mezun olan kişi sayısı mezun olan kişi sayısı İlde mesleki ve teknik okuldan mezun İlde mesleki ve teknik okuldan mezun 5 olan kişi sayısı olan kişi sayısı YGS başarı yüzdesi 3 YGS başarı yüzdesi Kişi başına düşen hastane yatağı sayısı 4 İldeki hastane yatağı sayısı / İl nüfusu Kişi başına düşen otomobil sayısı 3 İldeki otomobil sayısı / İl nüfusu Kişi başına mevduat miktarı 4 İldeki mevduat miktarı / İl nüfusu İlde işlenen suç sebebiyle kişi başına Suçun işlendiği ile göre ceza evine giren ceza infaz kurumuna giren hükümlü -3 hükümlü sayısı / İl nüfusu sayısı İl ve ilçe merkezi nüfusu / İl toplam Şehirleşme oranı 3 nüfusu İlde süper lig ve 1. lig takımı olup olmadığı İlde alışveriş merkezi olup olmadığı 2 İlde 5 yıldızlı otel olup olmadığı 3 2 Süper ligde takımı olan şehirlere 1, 1. Ligde takımı olan şehirlere 0,5 değeri verilmiştir İlde alışveriş merkezi varsa1, yoksa 0 değeri verilmiştir İlde 5 yıldızlı otel varsa 1, yoksa 0 değeri verilmiştir Tablo 1 de beģeri sermaye ve yaģam kalitesi ana değiģkeninin 11 alt değiģkenine yer verilmiģtir. Buna göre endekse en çok etki edecek olan değiģkenlerin; ilde bir yükseköğretimden mezun olan kiģi sayısı ve ilde mesleki ve teknik okuldan mezun olan kiģi sayısı olduğu görülmektedir. Endekse en az etki edecek olan değiģkenler ise; ilde süper lig ve 1. Lig takımı varlığı ve ilde alıģveriģ merkezi varlığı değiģkenleridir. Buna ek olarak endeks, bir de ters karakterli değiģken içermektedir. Ġlde iģlenen suç nedeniyle kiģi baģına ceza infaz kurumuna giren hükümlü sayısı değiģkeninin eksi değerli ağırlığı olması nedeniyle illerin bu değiģkendeki puanı kadar endeks puanı düģmektedir. Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik MarkalaĢma becerisi ve yenilikçilik, rekabetçilik için en önemli değiģkenler arasında yer almakta ve yapılan bütün endeks çalıģmalarında kullanılmaktadır. MarkalaĢma becerisi, hem yüksek katma değer oluģturulması hem de rekabetçiliğin bir göstergesi olması açısından endekse eklenmiģtir. Yenilikçiliği ölçümleyebilmek için en sık kullanılan değiģken patent sayısıdır. Bununla beraber, yenilikçilik için önemli olan endüstriyel tasarım ve faydalı model sayıları da endekse dahil edilmiģtir (Alkin vd., 2007: 225). Tablo 2: MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik Alt DeğiĢkenleri ve Ağırlıkları Değişkenler Ağırlığı Hesaplama Yöntemi Patent tescil 5 Son beş yıla ait patent tescil ortalaması Marka tescil 5 Son beş yıla ait marka tescil ortalaması Faydalı model tescil 4 Son beş yıla ait faydalı model tescil ortalaması Endüstriyel tasarım tescil 4 Son beş yılın endüstriyel tasarım tescil ortalaması Tablo 2 de yer alan alt değiģkenler, markalaģma becerisi ve yenilikçilik ana değiģkenin alt değiģkenleri olarak tespit edilmiģtir. Buna göre son beģ yıla ait patent tescil ortalaması ve son beģ yıla ait marka tescil ortalaması değiģkenleri endekse en çok etkide bulunacak değiģkenlerdir. Ticaret Becerisi

8 Ġncelenecek üçüncü ana değiģken ticaret becerisidir. Günümüz küresel ortamında rekabet olgusu, ulusaldan daha yerele kayma eğilimine girmiģtir. Ülke genelindeki rekabetçiliğin ötesinde kent seviyesinde rekabet algısı, artık Ģehirlerin rekabet güçlerine odaklanmayı zorunlu kılmaktadır. Ticari baģarı elde edebilmek ancak rekabetçi bir yapıya sahip olmakla mümkün olabilmektedir. Tablo 3: Ticaret Becerisi Alt DeğiĢkenleri ve Ağırlıkları Değişkenler Ağırlığı Hesaplama Yöntemi Kullanılan kredi miktarı 5 İlde kullanılan kredi miktarı Tahakkuk eden vergi miktarı 5 İlde tahakkuk eden vergi miktarı İlin ihracat hacmi 5 İlde kayıtlı firmalar tarafından gerçekleştirilen ihracat toplamı Dış ticaret yapan firma sayısı 5 İldeki dış ticaret yapan firmaların sayısı Kamu yatırımları 3 İldeki toplam kamu yatırımları(enerji, ulaştırma-haberleşme hariç) Sanayi elektrik tüketim miktarı 5 İlde sanayide tüketilen elektrik miktarı Bir önceki yıla göre açılan şirket sayısındaki değişim oranı Bir önceki yıla göre kapanan şirket sayısındaki değişim oranı İlde gümrük varlığı 3 Yatırım teşvik belgesi verilen sabit yatırım miktarı Bir önceki yıla göre açılan şirket sayısındaki değişim oranı Bir önceki yıla göre kapanan şirket sayısındaki değişim oranı İlde gümrük bulunuyorsa bu ile 1, bulunmuyorsa 0 değeri verilmiştir İlde yatırım teşvik belgesi verilen sabit yatırım miktarı İlin iç talep potansiyeli 3 İlin toplam nüfusu / Türkiye nüfusu Tablo 3 te yer alan alt değiģkenler, ticaret becerisi ana değiģkenin alt değiģkenleri olarak tespit edilmiģtir. Buna göre ticaret becerisini ölçmek için 11 alt değiģken kullanılmıģtır. Ticaret becerisi endeksine en çok etki edecek değiģkenler; kullanılan kredi miktarı, tahakkuk eden vergi miktarı, ilin ihracat hacmi, dıģ ticaret yapan firma sayısı, sanayi sektörünün elektrik tüketim miktarı ve bir önceki yıla göre açılan Ģirket sayısındaki değiģim oranı olarak göze çarpmaktadır. Endekse en az etki edecek değiģken ise, yatırım teģvik belgesi verilen sabit yatırım miktarı değiģkenidir. Buna ek olarak endeks, bir de ters karakterli değiģken içermektedir. Bir önceki yıla göre kapanan Ģirket sayısındaki değiģim oranı değiģkeninin eksi değerli ağırlığı olması nedeniyle illerin bu değiģkendeki puanı kadar endeks puanı düģmektedir. Erişilebilirlik Bir yerden, baģka bir yere istenilen sürede, ekonomik, güvenli, konforlu ve çevresine zarar vermeden gidebilmek, gidilecek yerin yakınına yaklaģabilmek, eriģilebilirlik sözcüğü ile tanımlanmaktadır. EriĢilebilirlik değiģkeni, bölgenin her türlü iletiģim imkanını değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Piyasalara yakın olan bölgelerin uzak olan bölgelere oranla daha geliģmiģ olması yanında, ulaģtırma altyapısının bölgelerin ekonomik performanslarını önemli ölçüde etkilediği kaydedilmektedir. Dolayısıyla, endeks çalıģmalarında ulaģım altyapısının sıklıkla kullanıldığı görülmektedir. Diğer yandan, bölgenin dıģ dünya ile olan iletiģim kanallarının da değerlendirilmesi gerekli görülmüģ ve internet kullanıcıları ile telefon abone sayısı da endekse dahil edilmiģtir (Alkin vd., 2007: 227).

9 Tablo 4: EriĢilebilirlik Alt DeğiĢkenleri ve Ağırlıkları Değişkenler Ağırlığı Hesaplama Yöntemi İlde kişi başına düşen geniş bant internet aboneliği sayısı İlde kişi başına düşen sabit telefon hattı aboneliği sayısı Hava trafiğine açık havalimanı varlığı 5 Haberleşme-Ulaştırma alanında kamu yatırımı İlin otoyol ağına bağlı olup olmaması durumu İlde kilometrekare başına düşen bölünmüş yol uzunluğu İlin demiryolu ağına bağlı olup olmaması durumu İlde limanın varlığı 5 5 İldeki geniş bant internet abone sayısı / İl Nüfusu 5 İldeki sabit telefon hattı abone sayısı / İl Nüfusu 3 5 Hava trafiğine açık havaalanı bulunuyorsa bu ile 1, havalimanı bulunan ile en çok 80 km mesafede bulunan illere 0,5 ve bu iller dışında kalan illere 0 değeri verilmiştir. İlde haberleşme ve ulaştırma sektörlerine yönelik yapılan kamu yatırımları İl otoyol ağına bağlı ise 1, değilse 0 değeri verilmiştir. 3 İldeki bölünmüş yol uzunluğu / İlin yüzölçümü 5 İl demiryolu ağına bağlı ise 1, değilse 0 değerleri verilmiştir. İlde liman bulunuyorsa 1, liman bulunan ile en çok 80 km mesafede bulunan illere 0,5 ve bu iller dışında kalan illere 0 değeri verilmiştir Kilometrekare başına düşen araç sayısı -3 İldeki toplam araç sayısı / ilin yüzölçümü Tablo 4 te de görüldüğü gibi eriģilebilirlik endeksi için 11 değiģkenden yararlanılmıģtır. Bu değiģkenlerden endekse en çok etki edenler; kiģi baģına düģen geniģ bant internet aboneliği sayısı, kiģi baģına düģen sabit telefon hattı aboneliği sayısı, hava trafiğine açık havalimanı varlığı, ilin otoyol ağına bağlı olup olmaması, ilin demiryolu ağına bağlı olup olmaması ve ilde limanın olup olmaması değiģkenleridir. Ayrıca endeks, bir de ters karakterli değiģken içermektedir. Kilometrekare baģına düģen araç sayısı değiģkeninin eksi değerli ağırlığı olması nedeniyle illerin bu değiģkendeki puanı kadar endeks puanı düģmektedir Analiz Yöntemi Daha önce de belirtildiği gibi, endeks hesaplamalarının yapılabilmesi için 4 ana değiģken belirlenmiģ, bu ana değiģkenlere de alt değiģkenler tanımlanmıģ ve bu alt değiģkenlere bir ağırlık kat sayısı verilmiģtir. Bu alt değiģkenler ve katsayıları Tablo 1, Tablo 2, Tablo 3 ve Tablo 4 te gösterilmiģtir. AraĢtırmalar sonucu elde edilen veriler 0 ile 100 arasında normalize edilmiģtir. Normalize iģlemleri sırasında kullanılan denklem aģağıda gösterilmiģtir. Buna göre normalize edilmek istenilen il için değiģken değerine X denilmektedir. Bu X değeri ile aynı değiģkendeki en küçük değer çıkartılarak denklemdeki pay elde edilmektedir. Aynı değiģkenin en büyük değeri ile en küçük değeri arasındaki fark da paydayı oluģturmaktadır. Daha sonra, bu bölme iģleminin sonucu 100 ile çarpılarak ilin normalize edilmiģ değerine ulaģılmaktadır. Bu iģlem sonucunda değiģken değeri en yüksek olan il 100 puan alırken, değiģken değeri en düģük olan il ise 0 puan almaktadır (Denk. 1). Veriler normalize edildikten sonra ana değiģkenler (alt endeksler) aģağıdaki denklem kullanılarak hesaplanmıģtır (Denk. 2). Bu denklemde endeks değeri bulunacak il Endeks j ile gösterilmiģtir. Denklemin payında, iller için normalize edilmiģ değerler tek tek kendi ağırlıkları ile çarpılmakta, daha sonra da bu değerlerin toplamı alınmaktadır. Paydasında ise, ana değiģkenin alt değiģkenleri için belirtilen ağırlık değerlerin toplamı alınmaktadır. (1)

10 Kentsel rekabet gücü endeksine ulaģılması sırasında, Denk. 2 deki iģlemler sonucu bulunan ana değiģkenlerin ortalaması alınmıģtır. Yani, beģeri sermaye ve yaģam kalitesi, markalaģma becerisi ve yenilikçilik, ticaret becerisi ve eriģilebilirlik alt endekslerinin ortalaması alınmıģtır (Denk. 3). (2) (3) 3.3. Analizin Uygulanması ve Endeks Sonuçları Analiz, belirlenen dört ana değiģken olan beģeri sermaye ve yaģam kalitesi, markalaģma becerisi ve yenilikçilik, ticaret becerisi ve eriģilebilirlik ana değiģkenleri bazında yapılmıģtır. Daha sonra bu dört endeksin aritmetik ortalaması alınarak kentsel rekabet gücüne ulaģılmıģtır. Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi Endeksi Ġlk ana değiģken olan beģeri sermaye ve yaģam kalitesi ana değiģkeni 11 alt değiģken ile oluģturulmuģtur. Bu alt değiģken verileri normalize edildikten sonra yukarıda belirtilen denklem (Denk. 2) yardımıyla beģeri sermaye ve yaģam kalitesi endeksi oluģturulmuģtur. Tablo 5 te beģeri sermaye ve yaģam kalitesi endeksi alt değiģkenlerinin normalize edilmiģ değerleri verilmiģtir. Tablo 5: BeĢeri Sermaye ve YaĢam Kalitesi Endeksinin Normalize EdilmiĢ Değerleri Bingöl Elazığ Malatya Tunceli İlde bir yükseköğrenim programından mezun olan kişi sayısı ,90 0,25 İlde mesleki ve teknik okuldan mezun olan kişi sayısı 21,30 63, YGS başarı yüzdesi 0 43,22 23, Kişi başına düşen hastane yatağı sayısı 7, ,30 0 Kişi başına düşen otomobil sayısı ,42 11,72 Kişi başına düşen mevduat miktarı 0 33,29 30, İlde kişi başına ceza infaz kurumuna giren hükümlü sayısı 1, ,19 0 Şehirleşme oranı 0 34, ,39 İlde süper lig veya 1. lig takımı olup olmadığı İlde alışveriş merkezi olup olmadığı İlde 5 yıldızlı otel olup olmadığı Bingöl ilinin beģeri sermaye ve yaģam kalitesi endeksindeki normalize edilmiģ değerleri incelendiğinde FKA kapsamındaki iller içerisinde son sırada yer aldığı görülmektedir. FKA kapsamındaki iller içerisinde, ilde bulunan üniversiteden en az mezun veren il Bingöl olurken, YGS de baģarı yüzdesi değiģkeninde de son sırada yer almaktadır. Ayrıca, kiģi baģına düģen otomobil sayısı, kiģi baģına düģen mevduat miktarı ve ĢehirleĢme oranı bakımından FKA kapsamındaki iller içerisinde son sırada yer almaktadır. Bunlara ek olarak, ilde alıģveriģ merkezi ve 5 yıldızlı otel bulunmaması ve süper lig veya 1. ligde ili temsil eden takımın bulunmaması da Bingöl ün endeks değerini düģürmektedir.

11 Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Endeksi Ġkinci ana değiģken, fikri sermayenin ve inovasyon kapasitesinin artırılmasına katkı sağlayan markalaģma becerisi ve yenilikçilik endeksinde 4 alt değiģken bulunmaktadır. Tablo 6: MarkalaĢma Becerisi ve Yenilikçilik Endeksinin Normalize EdilmiĢ Değerleri Bingöl Elazığ Malatya Tunceli Patent tescil ortalaması 8,33 41, Marka tescil ortalaması 6,03 92, Faydalı model tescil ortalaması 0 42, ,26 Endüstriyel tasarım tescil ortalaması 0 51, MarkalaĢma becerisi ve yenilikçilik endeksinde Bingöl ili FKA kapsamındaki iller içerisinde 3. sırada yer almaktadır. Son 5 yılda ilde yaptırılan patent ve marka tescil ortalamalarına bakıldığında ilin bu iki değiģkende de 3. sırada yer aldığı, son 5 yılda ilde yaptırılan faydalı model ve endüstriyel tasarım tescil ortalamalarına bakıldığında da en düģük değerlere sahip olduğu ve bu değiģkenlerden 0 puan aldığı görülmektedir. Ticaret Becerisi Endeksi Üçüncü ana değiģken olan Ticaret becerisi endeksi 11 alt değiģken ile oluģturulmuģtur. Bu alt değiģken verileri normalize edildikten sonra yukarıda belirtilen formül yardımıyla ticaret becerisi endeksi oluģturulmuģtur. Tablo 7 de ticaret becerisi endeksinin normalize edilmiģ değerleri verilmiģtir. Tablo 7: Ticaret Becerisi Endeksinin Normalize EdilmiĢ Değerleri Bingöl Elazığ Malatya Tunceli Kullanılan kredi miktarı 5,06 74, Tahakkuk eden vergi miktarı 9,50 66, İlin ihracat hacmi 3,34 82, Dış ticaret yapan firma sayısı 4, Kamu yatırımları 39, ,56 0 Sanayi elektrik tüketim miktarı 0, ,58 0 Açılan şirket sayısındaki değişim oranı ,93 47,93 Kapanan şirket sayısındaki değişim oranı 0 38,67 41, İlde gümrük varlığı Yatırım teşvik belgesi verilen sabit yatırım miktarı 1,63 28, İlin iç talep potansiyeli 26,27 70, Tablo 7 de de görüldüğü gibi Bingöl ilinin ticaret becerisi endeksinde en yüksek aldığı puan açılan Ģirket sayısındaki değiģim oranı ve kapanan Ģirket sayısındaki değiģim oranı olmuģtur. Buradan da anlaģıldığı gibi, bir önceki yıla göre en fazla Ģirket Bingöl de açılmıģ, en az Ģirket ise yine Bingöl de kapanmıģtır. ġirket sayısı ticaret becerisi endeksi için önemli değiģkenlerden bir tanesidir. Ayrıca, dikkat çeken diğer bir değiģken ise kamu yatırımları değiģkenidir. Fakat bu alanda da FKA kapsamındaki iller içerisinde 3. sırada kaldığı görülmektedir. Ayrıca, Bingöl de gümrük bulunmayıģı ilin ticaret becerisini düģüren bir unsur olarak karģımıza çıkmaktadır. Erişilebilirlik Endeksi Dördüncü ve son ana değiģken olan eriģilebilirlik endeksi 9 alt değiģken ile oluģturulmuģtur. Bu alt değiģken verileri normalize edildikten sonra yukarıda belirtilen formül yardımıyla eriģilebilirlik endeksi oluģturulmuģtur. Tablo 8 de eriģilebilirlik endeksinin normalize edilmiģ değerleri verilmiģtir.

12 Tablo 8: EriĢilebilirlik Endeksinin Normalize EdilmiĢ Değerleri Bingöl Elazığ Malatya Tunceli İlde kişi başına düşen geniş bant internet aboneliği sayısı 24,63 78, İlde kişi başına düşen sabit telefon hattı aboneliği sayısı 0,15 80, Hava trafiğine açık havalimanı varlığı Haberleşme-Ulaştırma alanında kamu yatırımı 97,41 63, İlin otoyol ağına bağlı olup olmaması durumu İlde kilometrekare başına düşen bölünmüş yol uzunluğu 49, ,72 0 İlin demiryolu ağına bağlı olup olmaması durumu İlde limanın varlığı Kilometrekare başına düşen araç sayısı 7,74 93, Bingöl de hava trafiğine açık havalimanı oluģu ve aynı zamanda ilin demiryolu ağına bağlı oluģu eriģilebilirlik açısından endeksteki değerini artırmıģtır. Ayrıca dikkat çeken diğer değiģken ise ilde yapılan haberleģme-ulaģtırma alanındaki kamu yatırımlarıdır. Nüfus bakımından Malatya ilinin neredeyse üçte biri kadarı olmasına karģın, haberleģme-ulaģtırma alanındaki kamu yatırımları neredeyse aynı miktarda gerçekleģmiģtir. Kentsel Rekabet Gücü Endeksi Daha önce de belirtildiği gibi kentsel rekabet gücü analizini oluģturan dört ana endeks bulunmaktadır. Bu endekslerden elde edilen puanların aritmetik ortalaması alınarak kentsel rekabet gücü endeksi ortaya çıkmaktadır. Tablo 9: Kentsel Rekabet Gücü Endeksi Bingöl Elazığ Malatya Tunceli Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi 4,32 70,35 73,25 25,05 Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik 3,99 58, ,17 Ticaret Becerisi 22,68 69,53 100,02-7,23 Erişilebilirlik 46,23 60,86 66,67 15,15 KENTSEL REKABET GÜCÜ 19,43 64,73 84,98 8,53 Tablo 9 da FKA kapsamındaki illeri endeksler bazında ve genel olarak kentsel rekabet güçleri gösterilmiģtir. Birinci sıradaki il Malatya olurken, son sıradaki il ise Tunceli olmuģtur. Sonuçları Bingöl ili özelinde değerlendirdiğimizde karģılaģtırılan 4 il içerisinde 3. sırada yer aldığı görülmektedir. Bingöl ilinin en yüksek puanı 46,23 ile eriģilebilirlik endeksinde kazandığı, bunu sırasıyla 22,68 ile ticaret becerisi endeksinin, 4,32 ile beģeri sermaye ve yaģam kalitesi endeksinin ve 3,99 ile markalaģma becerisi ve yenilikçilik endeksinin takip ettiği görülmektedir.

13 SONUÇ VE ÖNERİLER KüreselleĢme süreci, yaģanan teknolojik geliģmeler ve yeni üretim süreçleri, günümüzde kentlerin birbirleri ile rekabet içinde olmasına zorlamaktadır. Kentlerin daha yüksek yaģam kalitesi ve daha iyi hizmet sunmalarına yol açan bu rekabet, kentlerin ilerlemesine ve geliģmesine katkıda bulunmaktadır. Kentsel rekabet gücünün ölçülmesi, kentleri hem güçlü ve avantajlı yönlerinin hem de zayıf ve tehdit altındaki yönlerinin tespit edilmesi anlamına gelmektedir. Kendi rekabet gücünü bilen kentler, zayıf yönlerini geliģtirmek, avantajlı yönlerini sürdürülebilir hale getirmek açısından diğerlerine göre bir adım öndedir. Kentsel analizler ve karģılaģtırmalar yapmaya yarayan kentsel rekabet gücünü ölçülebilir hale getirebilmek için bazı göstergeler kullanılmaktadır. Bu göstergeler sayesinde kentlerin rekabet güçleri ve özellikleri ortaya konulabilmekte ve diğer kentlerle karģılaģtırma imkânı elde edilmektedir. FKA kapsamındaki iller ele alındığında; beģeri sermaye ve yaģam kalitesi, markalaģma becerisi ve yenilikçilik, ticaret becerisi ve eriģilebilirlik değiģkenleri açısından yapılan kentsel rekabet gücü analizine göre Bingöl ili FKA içinde 3. sırada yer almaktadır. Bahsedilen dört ana değiģkenin aritmetik ortalaması alınarak belirlenen kentsel rekabet gücü skoru 19,43 olarak gerçekleģmiģtir. Ayrıca, Bingöl ilinin en yüksek puanı 46,23 ile eriģilebilirlik endeksinde kazandığı, bunu sırasıyla 22,68 ile ticaret becerisi endeksinin, 4,32 ile beģeri sermaye ve yaģam kalitesi endeksinin ve 3,99 ile markalaģma becerisi ve yenilikçilik endeksinin takip ettiği görülmektedir. Bingöl ün kentsel rekabet gücü açısından bulunduğu konumun yükseltilebilmesi için her bir değiģken açısından farklı önerilerde bulunulabilir. Ġlk olarak, beģeri sermaye ve yaģam kalitesi endeksindeki yerinin yükseltilebilmesi için Ģu konularda çalıģmalar yapılması gerekmektedir; İlde bulunan üniversitenin kapasitesi artırılmalı, Ortaöğretim seviyesindeki eğitim kalitesi artırılmalı ve YGS'deki başarı oranı yükseltilmeli, Ara eleman ihtiyacını karşılayabilmek için mesleki ve teknik eğitim konusunda farkındalık çalışması yapılmalı, Mevcut işgücünün tarım dışı sektörlerde donanımlarının güçlendirilmesi için çalışmalar yapılmalı, Şehirleşme ve sanayileşme konusunda yatırımlar yapılmalı, İlde 5 yıldızlı otel yatırımı yapılmalı, İlde bulunan hastanelerin kapasitesi artırılmalı ve/veya yeni hastaneler yapılmalı, İldeki sportif faaliyetler desteklenmeli, Bankacılık sisteminin daha yaygın kullanılması sağlanılmalı, İle alışveriş veriş merkezi yatırımı yapılmalı. Ġkinci olarak, fikri sermayenin ve inovasyon kapasitesinin artırılmasına katkı sağlayan markalaģma becerisi ve yenilikçilik açısından baktığımızda ise, Bingöl ilinin bulunduğu konumu yükseltebilmesi için Ģu konularda çalıģmalar yapılması gerekmektedir; İldeki firmalara Ar-Ge birimi kurulması ve Ar-Ge faaliyetleri için teşvikler verilmeli, İlde FKA tarafından Ar-Ge faaliyetleri konusunda farkındalık çalışmaları yapılmalı, İlde sanayileşme ve yenilikçilik konusunda kamu ve özel sektör tarafından yatırımlar yapılmalı, Üçüncü olarak, ticaret becerisi endeksi sonuçlarına bakıldığında, ilin ticaret becerisinin artırılabilmesi için Ģu konularda çalıģmalar yapılmalıdır; Firmaların kurumsal, finansal ve teknik kapasitelerinin geliştirilmesi için çalışmalar yürütülmeli,

14 Firmaların katma değeri yüksek ürün çeşitliliği ile yeni pazarlara ulaşabilmeleri için destek sağlanmalı, İlde gümrük bulunmayışı ticaret becerisi açısından büyük eksiklik olduğundan, ilde gümrük müdürlüğü kurularak bu eksikliğin giderilmesi gerekmektedir, Girişimcilik konusunda farkındalık artırılmalı, Girişim sermayesi olanakları artırılmalı, FKA ve KOSGEB gibi kurumların Bingöl e destek için ayırdıkları bütçeler artırılmalı, Kamu ve özel sektör yatırımları artırılmalı, Mevcut işgücünün tarım dışı sektörlerde donanımlarının güçlendirilmesi için çalışmalar yapılmalı, İşletmeler ve eğitim kurumları arasında Ar-Ge bağlantıları geliştirilmeli, Finansal açıdan öz kaynak yetersizlikleri çözülmeli, yabancı kaynaklara erişim kolaylaştırılmalı, kredilerden faydalanmak isteyen firmalara hafifletilmiş teminat şartları uygulanmalı. Dördüncü ve son olarak, Bingöl ilinin en yüksek puan aldığı eriģilebilirlik endeksi puanının daha da artırılabilmesi için aģağıdaki baģarılı olduğu konularda sürdürülebilirliği sağlayabilmesi, daha az baģarılı olduğu konularda ise kendini geliģtirebilmek için çalıģmalar yapması gerekmektedir; Ulaşımın kolaylaştırılması için otoyol ağı kurulması gerekmektedir, Haberleşme-Ulaştırma alanında ile yapılan kamu yatırımlarının devam ettirilmesi gerekmektedir, İldeki bölünmüş yol uzunluğu artırılmalıdır, İldeki sabit telefon ve geniş bant internet ağları geliştirilmeli ve kullanımına özendirilmelidir. Elbette bu önerilere farklı öneriler de eklenebilir. Ancak genel olarak analiz sonuçları incelendiğinde Bingöl ilinin FKA kapsamındaki diğer illere göre düģük bir çizgide olduğu söylenebilir. Kentin dezavantajlı yönlerinin geliģtirilmesi ve avantajlarının sürdürülebilir hale gelebilmesi için rekabet gücünün artıracak müdahale ve giriģimlere ihtiyaç duyulduğu açıktır. KAYNAKÇA ADIGÜZEL, Muhittin, 2013, Küresel Rekabet Gücünün Ölçülmesi ve Türkiye Bağlamında Bir Değerlendirme, Akademik BakıĢ Dergisi, 37, s AK, Duygu, 2013, Kentler Arası Rekabette Ġzmir in Yeri, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 5(1), s AKAL, Mustafa;Ali KABASAKAL ve Seyit M. GÖKMENOĞLU, 2012, OECD Ülkelerinin Rekabet Gücünü Açıklayıcı Kurumsal ve Karma Modeller, Business and Economics Research Journal, 3(1), s AKTAN, CoĢkun C. ve Ġstiklal Y. VURAL, 2004a, Rekabet Gücü ve Türkiye, Türkiye ĠĢveren Sendikaları Konfederasyonu, Yayın No: 255, Ajans-Türk Basın ve Basım A.ġ., Ankara. AKTAN, CoĢkun C. Ve Ġstiklal Y. VURAL, 2004b, Yeni Ekonomi ve Yeni Rekabet, Türkiye ĠĢveren Sendikaları Konfederasyonu, Yayın No: 253, Ajans-Türk Basın ve Basım A.ġ., Ankara. ALBAYRAK, Ali S., 2005, Türkiye de Ġllerin Sosyoekonomik GeliĢmiĢlik Düzeylerinin Çok DeğiĢkenli Ġstatistik Yöntemlerle Ġncelenmesi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), s ALKĠN, Kerem; MelihBULU ve Hüseyin KAYA, 2007, Ġller Arası Rekabet Endeksi: Türkiye deki Ġllerin Rekabetçilik Seviyelerinin Göreceli Olarak Ölçülebilmesi Ġçin Bir YaklaĢım, Ġstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, s BRUNECKIENE, Jurgita;AndriusGUZAVICIUS and Renata CINCIKAITE, 2010, Measurement of Urban Competitiveness in Lithuania, Engineering Economics, 21(5), p CAHILL, Miles. B. and Nicolas SANCHEZ, 2001, Using Princible Compenents to Produce an Economic and Social Development Index: An Aplication to Latin America and the U.S., Atlantic Economic Journal, 29(3), p

15 ÇELĠK, Rukiye; Elif AKKAġ ve Eda ÇELĠK, 2013, Kentsel Rekabette Hastanelerin Rolü, ÇağdaĢ Yerel Yönetimler Dergisi, 22(2), s DEMĠR, Ġbrahim, 2002, Alt Sektörlerde Rekabet Gücü Ölçüm Yöntemleri, Planlama Dergisi DPT, DPT nin KuruluĢunun 42. Yılı Özel Sayı, s EDAM ve Deloitte Türkiye, Türkiye Ġçin Bir Rekabet Endeksi, trkiye%20icin%20bir%20rekabet%20endeksi.pdf ( ). ERDUT, Zeki, 1998, Rekabetin ĠĢgücü Piyasasına Etkisi, Türk Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu ĠĢverenleri Sendikası, Ġzmir. EROĞLU, A. Hüsrev, 2007, ġehirlerin MarkalaĢması, Yerel Siyaset Dergisi, 23, s EROĞLU, Osman ve Azmi YALÇIN, 2013, Rekabet ve Mekânsal Kuramlara ĠliĢkin Genel Bir Değerlendirme, Kafkas Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(6), s GLOBAL URBAN COMPETĠTIVENESS PROJECT, ( ). GOVERNA, Francesca, 2010, Competitiveness and Cohesion: Urban Government and Governance's Strains of Italian Cities, Análise Social, (197), p HUOVARI, Janne;Aki KANGASHARJU and Aku ALANEN, 2001, Constructing an Index For Regional Competitiveness, Pellervo Economic Research Institute Working Papers, 44, Helsinki, p INTERNATIONAL MANAGEMENT DEVELOPMENT INSTITUTE (IMD), World Competitiveness Yearbook 2015 Results, wcc/news-wcy-ranking ( ). JIANG, Yihong and Jianfa SHEN, 2010, Measuring The Urban Competitiveness of Chinese Cities in 2000, Cities, 27(5), p JUSOH, Hamzah and Azmizam A. RASHID, 2008, Efficiency in Urban Governance towards Sustainability and Competitiveness of City: A Case Study of Kuala Lumpur, International Journal of Social, Management, Economics and Business Engineering, 2(4), p KANG, Xiao-Guang and Qing-Bin MA, 2005, Relationship Between Urban Eco-Environment and Competitiveness With the Background of Globalization: Statistical Explanation Based on Industry Type Newly Classified With Environment Demand and Environment Pressure, Journal of Environmental Sciences, 17(2), p KARA, Murat, 2008, Bölgesel Rekabet Edilebilirlik Kavramı ve Bölgesel Kalkınma Politikalarına Yansımaları,DPT Ekonomik Modeller ve Stratejik AraĢtırmalar Genel Müdürlüğü, Ankara. KAYPAK, ġafak, 2013, KüreselleĢme Sürecinde Kentlerin MarkalaĢması ve Marka Kentler, Cumhuriyet Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Dergisi, 14(1), s KEIVANI, Ramin; Ali PARSA and Bassem YOUNIS, 2003, Development of the ICT Sector and Urban Competitiveness: The Case of Dubai, Journal of Urban Technology, 10(2), p KIRANKABEġ, Mustafa C., 2006, Küresel Rekabet Gücü Boyutunda AB Ülkeleri ile Türkiye'nin KarĢılaĢtırmalı Analizi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, s LIUA, Chun-Chu; Li-Min CHUANGB and Chien-Min HUANG, 2012, A Study on The Urban Competitiveness of Two-Straits Applied Economics Letters, 19, p RONDINELLI, Dennis A. and Gyula VASTAG, 1997, Analyzing the International Competitiveness of Metropolitan Areas: The MICAM Model, Economic Development Quarterly: The Journal of American Economic Revitalization, 11(4), p SINKIENE, Jolita, 2009, Competitiveness Factors of Cities in Lithuania, Viešoji Politika ir Administravimas, 29, p ġeker, Murat, 2010, Ġstanbul da YaĢam Kalitesi AraĢtırması, Ġstanbul Ticaret Odası Yayınları, Yayın No: , Ġstanbul. TUROK, Ivan, 2004, Cities, Regions and Competitiveness, Regional Studies, 38(9), p ULUSLARARASI REKABET ARAġTIRMALARI KURUMU, Ġllerarası Rekabetçilik Endeksi ( ), pdf ( ). WORLD ECONOMIC FORUM, The Global Competitiveness Report , ( ).

16 YUMUġAK, Ġbrahim G., 2008, BeĢeri Sermayenin Ġktisadi Önemi ve Türkiye nin BeĢeri Sermaye Potansiyeli, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 55, s