e-fatura Uygulaması Uğur DOĞAN* THE PRACTICE OF e-invoice ÖZET ABSTRACT

Transkript

1 Sayı: 300 Eylül 2013 e-fatura Uygulaması Uğur DOĞAN* ÖZET Gelir İdaresi nin hayata geçirdiği en önemli projelerden olan e-fatura projesinin kanuni dayanağı, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu nun Elekronik ortamdaki kayıtlar ve elektronik cihazla belge düzenleme başlıklı mükerrer 242. maddesidir. Maliye Bakanlığı, söz konusu maddeden aldığı yetkiyle, 397 numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ni 2010 yılında yürürlüğe koyarak, e-fatura uygulamasından yararlanabilecek mükellefleri anonim şirketler ve limited şirketler ile sınırlamış, ayrıca e-fatura uygulamasını kağıt faturanın yanında alternatif yöntem olarak belirlemiştir yılında e-fatura uygulaması ile ilgili çok önemli sayılabilecek değişiklikler meydana gelmiş, bazı sektörler ile belirli mükellefler açısından e-fatura uygulaması zorunlu hale getirilmiştir. Ayrıca e-fatura uygulamasından yararlanabilecek mükelleflere gerçek kişi mükellefler de eklenmiş, uygulamadan yararlanma yöntemlerine özel entegratörlerin (servis sağlayıcılar) eklenmesi gibi birçok temel yenilikler hüküm altına alınmıştır. Bu kapsamda makalede sırasıyla e-faturanın tanımı ve özellikleri, e-fatura kapsamına giren mükellefler, e-fatura kullanma yöntemleri ve muhafaza ve ibraz hakkındaki düzenlemelerden bahsedilmekte, böylece e-fatura uygulaması kapsamlı bir şekilde açıklanmış olmaktadır. Anahtar Kelimeler: e-fatura, Fatura, Mali Mühür, Özel Entegratör, UBL, e-fatura Portalı, e-fatura Entegrasyon Jel Sınıflandırması: H20, H25, H29 THE PRACTICE OF e-invoice ABSTRACT The legal basis of the e-invoice Project, which is one of the most important projects actualized by the Tax Administration, is the article 242 (bis) titled Records in the electronic environment and issuing documents with electronic devices of the Tax Procedure Law no The Ministry of Finance put the General Communique on Tax Procedure Law no. 397 into force with the power it has assumed from the article in question, and it restricted the taxpayers who can benefit from the e-invoice practice to joint stock companies and limited liability companies. In addition, it determined the practice of e-invoice as an alternative method beside paper invoice. In the year 2012, changes which may be considered to be very important have occurred regarding the practice of e-invoice and the e-invoice application has become obligatory for certain taxpayers. In addition, real person taxpayers have also been added to taxpayers who may benefit from the e-invoice application and many basic novelties such as addition of special integrators (service providers) in the methods of benefiting from the practice were regulated. Within this context, the article mentions the definition and properties of e-invoice, taxpayers who are included within the scope of e-invoice, methods of using e-invoice and regulations regarding storage and presentation, respectively; therefore, the practice of e-invoice is explained in a comprehensive manner. * Gelir İdaresi Daire Başkanı 84 Vergi Sorunları Dergisi

2 Vergi, Yeni TTK ve Muhasebe Keywords: e-invoice, Invoice, Financial Seal, Special Integrator, UBL, e-invoice Portal, e-invoice Integration Jel Classification: H20, H25, H29 GİRİŞ Fatura, Vergi Usul Kanunu nda (VUK) düzenlenen ve ticari hayatta en çok kullanılan temel bir belgedir. Faturaya ilişkin hükümler Kanunun nci maddelerinde geniş bir şekilde düzenlenmiştir. Buna göre Kanununun 229 uncu maddesinde fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesika olarak tanımlanmış, 230 uncu maddesinde ise faturanın şekli belirtilerek içermesi gereken asgari bilgiler sayılmıştır. Söz konusu Kanunun 231 inci maddesinde de fatura düzenlenmesinde uyulacak kurallara, 232 nci maddesinde ise fatura kullanma mecburiyetine ilişkin esaslara yer verilmiştir. e-faturanın kanuni dayanağı VUK nun mükerrer 242 nci maddesidir. Söz konusu maddenin 2 numaralı fıkrasında yer alan hükmün Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden; düzenlenmesi, müşteriye verilmesi, müşteri tarafından da istenmesi ve alınması zorunlu olan faturanın, elektronik belge olarak düzenlenmesi, müşteriye elektronik ortamda iletilmesi ve elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilmesine ilişkin yapılan düzenlemeler ile oluşturulan e-fatura, yeni bir belge türü olmayıp, kâğıt fatura ile aynı hukuki niteliklere sahiptir. e-fatura sisteme kayıtlı kullanıcılar arasında elektronik ortamda oluşturulan ve iletilen bir belgedir. Diğer bir ifade ile e-fatura sistemine kayıtlı olmayan bir mükellefe e-fatura düzenlemek veya ondan e-fatura almak mümkün değildir. Sadece oluşturulması ve iletilmesi değil, aynı zamanda bu belgenin imzalanması, muhafazası ve ibraz edilmesi de elektronik ortamda gerçekleştirilmektedir. Ülkemizde e-fatura uygulamasına ilişkin temel düzenlemeler ilk defa 2010 yılında 397 Sıra No lu VUK Genel Tebliği ile yapılmıştır. Bu Tebliğ de e-fatura uygulamasından yararlanabilecek mükellefler anonim ve limited şirketler ile sınırlandırılmış ve ayrıca e-fatura kullanılması kâğıt faturanın yanında alternatif bir yöntem olarak kabul edilmişti. Söz konusu Tebliğ de ayrıca e-fatura uygulamasından yararlanmada portal ve entegrasyon usulü olmak üzere 2 yöntemin kullanılabileceği ifade edilmişti. Anılan Tebliğ e göre e-fatura başvuruları kâğıt ortamında Gelir İdaresi Başkanlığı na yapılacak ve ayrıca faturalar sadece mükelleflerin kendi bilgi işlem sistemlerinde muhafaza edilebilecekti. Diğer taraftan e-faturanın imzalanmasında geçerli tek yöntem mali mühür 1 ile imzalamak idi yılında e-fatura uygulaması ile ilgili çok önemli değişiklikler ve düzenlemeler yapılarak 397 Sıra No lu VUK Genel Tebliği nin yukarıda ana hatları ile ifade edilen hükümlerinde değişiklikler yapılmıştır. Özetle bazı kritik sektörler ile bir kısım mükelleflere 2013 yılında e-faturaya geçiş zorunluluğu getirilmiş ve kayıtlı kullanıcılar arasında e-fatura kullanımı alternatif bir yöntem olmaktan çıkartılarak zorunlu hale getirilmiştir. e-fatura kullanma imkanı gerçek kişilere doğru genişletilmiş ve mali mührün yanında e-imzanın da e-faturaların imzalanmasında kullanılabileceği düzenlemesi yapılmıştır. e-fatura uygulaması ile ilgili olarak yapılan en temel değişikliklerden birisi de uygulamadan yararlanma yöntemlerine özel entegratörlerin (servis sağlayıcılar) eklenmesi ile bu alanda özel sektörün de faturalaşma sürecinde rol almasına imkan sağlanmış ve ilgili teknik kılavuzlarla bunun usul ve esasları belirlenmiştir. Diğer taraftan e-faturaların, günün gelişen teknik koşulları çerçevesinde üçüncü taraflarda da (bulut 2 ) tutulabilmesinin önü açılmış ve bilgi işlem sistemleri yurt dışından yönetilen çok uluslu şirketlere bir takım kolaylıklar da sağlanmıştır. Son olarak e-fatura sistemine başvuruların kâğıt yerine elektronik ortamda yapılabilmesine dönük Tebliğ de bazı değişiklikler yapılmıştır. Görüldüğü üzere 2012 yılında yapılan düzenlemelerle 397 Sıra No lu VUK Genel Tebliği neredeyse baştan sona değiştirilmiş ve e-faturanın büyülü dünyası daha esnek bir hale getirilerek Dünya örneklerine benzer bir yapı kurgulanmıştır. 1 Mali mührü en kısa ve öz haliyle e-imzanın kurumlardaki karşılığı olarak tanımlayabiliriz. e-fatura uygulaması kapsamında mali mühür, VUK a göre yapılacak düzenlemeler çerçevesinde kullanılmak üzere, tüzel kişi ve diğer kurum, kuruluş ve işletmelere ait veri bütünlüğünün, kaynağın ve içeriğin garanti altına alınması ile gerekli durumlarda gizliliğin sağlanması fonksiyonlarının yerine getirilmesi amacı ile oluşturulan ve e-fatura uygulaması bünyesinde yapılan işlemlerde kullanılması zorunlu olan ve Başkanlık adına TÜBİTAK tarafından hazırlanan elektronik sertifika alt yapısını ifade etmektedir. 2 Son yıllarda gittikçe yaygınlaşmaya başlayan bulut çözümü aslında bir sanal veri merkezi hizmetidir. Firmaların kendi veri merkezlerinde yapmayı hedefledikleri her şey bir browser aracılığı ile erişilerek sanal ortamda yapılmaktadır. Diğer bir ifade ile bu çözüm sayesinde bir veri merkezi alanına ihtiyaç duyulmadığı gibi, soğutmaya, UPS e, jeneratöre ve bu alanın güvenliğini sağlamaya da ihtiyaç kalmamaktadır. 85

3 Sayı: 300 Eylül e-fatura NEDİR? VUK nun mükerrer 242 nci maddesinin 2 numaralı fıkrasında yer alan hükmün Maliye Bakanlığı na verdiği yetkiye istinaden; düzenlenmesi, müşteriye verilmesi, müşteri tarafından da istenmesi ve alınması zorunlu olan faturanın, elektronik belge olarak düzenlenmesi, müşteriye elektronik ortamda iletilmesi ve elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilmesine ilişkin yapılan düzenlemeler ile oluşturulan e-fatura, yeni bir belge türü olmayıp, kâğıt fatura ile aynı hukuki niteliklere sahiptir. e-fatura, veri format ve standardı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen, VUK gereği bir faturada yer alması gereken bilgilerin içerisinde yer aldığı, satıcı ve alıcı arasındaki iletiminin merkezi bir platform (Gelir İdaresi Başkanlığı) üzerinden gerçekleştirildiği elektronik bir belgedir. 2. NEDEN e-fatura? Bilindiği üzere mükellefler, Vergi Usul Kanunu uyarınca faturalarını kâğıt ortamında düzenlemek ve 5 yıl boyunca (Türk Ticaret Kanununa göre 10 yıl) saklamak zorundadır. Bu durum mükellefler bakımından aşağıdaki maliyetleri beraberinde getirmektedir: Manuel düzenleme, kontrol ve onay süreçleri, Oluşturma veya kayıt sırasında yüksek hata oranı, Yüksek operasyonel maliyetler (baskı, posta, personel vb) Alacak ve borçların sınırlı biçimde takibi, Sınırlı veri işleme, Süreçte oluşan zaman kaybı ve verimlilik azalışı, Örnek nüshaları 5 yıl boyunca saklamanın getirdiği yüksek arşivleme maliyeti. Özellikle yüksek sayıda işlem yapan mükellefler bakımından ortaya çıkan maliyet çok yüksek tutarlara erişmektedir. Arşivlenen kâğıt bir faturayı yıllar sonra bulmak çoğu zaman emek yoğun bir süreç ve zaman kaybı ile sonuç verirken e-faturada saniyeler içerisinde birkaç anahtar kelime ile fatura bilgilerine ulaşmak mümkündür. Bu kapsamda özellikle geç ödeme sorunları ile mücadele eden işletmeler açısından e-fatura anlık izleme ve değerlendirme süreçlerinin oluşturulmasına büyük katkılar sağlayacaktır. Faturalara itiraz süreçleri e-fatura ile anlık olarak yapılmaktadır. Oysa kâğıt faturada bu süreçler günler, hatta bazı durumlarda aylar almakta, dolayısıyla ödemelerde işletmeler ciddi sıkıntılar yaşamaktadırlar. e-fatura uygulamaları ticari alıcılar ve borçlular hesaplarının tam otomasyonu için işletmelere entegrasyon imkanı sağlayan çok büyük fırsatlar sunmaktadır. e-fatura aynı zamanda işletmelere nakit yönetiminde de çok büyük avantajlar sağlar. Yurt dışı uygulamalarda e-fatura alıcılar ve borçlar hesaplarının bir katalizörü olarak değerlendirilmektedir. Çoğu durumda kâğıt faturanın alıcının eline geçip geçmediğinin kontrolü harici yollarla yapıldığı için hem zaman alıcıdır hem de maliyetlidir. e-faturanın karşı tarafın eline geçip geçmediği bilgisi ise anlık olarak satıcıya iletilir. 3. e-fatura KAPSAMINA GİREN MÜKELLEF- LER KİMLER? e-fatura uygulamasından; Anonim şirketler, Limited şirketler, Gerçek kişi mükellefler, faydalanabilirler. Yukarıdaki mükellefler için e-fatura uygulamasından yararlanmak ihtiyari (seçimlik) olmakla birlikte 421 Sıra No lu VUK Genel Tebliği ile aşağıda sayılan mükellef gruplarına elektronik fatura uygulamasına dâhil olma zorunluluğu getirilmiştir. Yapılan düzenlemeye göre; a) 4/12/2003 tarihli ve 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu kapsamında madeni yağ lisansına sahip olanlar ile bunlardan 2011 takvim yılında mal alan mükelleflerden 31/12/2011 tarihi itibariyle asgari 25 Milyon TL brüt satış hasılatına sahip olanlar ile, b) 6/6/2002 tarihli ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (III) sayılı listedeki malları imal, inşa veya ithal edenler ile bunlardan 2011 takvim yılında mal alan mükelleflerden 31/12/2011 tarihi itibariyle asgari 10 Milyon TL brüt satış hasılatına sahip olanlar, 86 Vergi Sorunları Dergisi

4 Vergi, Yeni TTK ve Muhasebe e-fatura uygulamasına dahil olmak zorundadırlar. e-fatura kapsamına giren mükelleflerin belirlenmesindeki tereddütleri ortadan kaldırmak üzere Gelir İdaresi Başkanlığı tarih ve 58 No lu VUK Sirküleri ile konu hakkında bazı açıklamalar yapmıştır. Buna göre söz konusu listelerde 3 yer alan mükelleflerden 2011 yılında mal alan ve Tebliğde belirtilen brüt satış hasılatına sahip olan mükellefler zorunluluk kapsamındadır. Yine söz konusu Sirkülere göre, 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu kapsamında madeni yağ lisansına sahip olan mükelleflerden 2011 takvim yılı içinde mal alışı yapanlar, satın aldıkları malın türüne, fiyatına, miktarına veya herhangi bir özelliğine bakılmaksızın, 2011 yılı gelir tablolarındaki brüt satış hasılatı rakamları 25 Milyon TL veya daha yüksek ise elektronik fatura ve elektronik defter uygulamalarına dâhil olacaklardır. Lisans sahibi mükelleflerden alış yapanların, madeni yağ sektöründe veya başka bir sektörde faaliyet göstermesi zorunluluk karşısındaki durumlarını etkilememektedir. Benzer şekilde 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (III) sayılı listedeki malları imal, inşa veya ithal eden mükelleflerden 2011 takvim yılı içinde mal alışı yapanlar, satın aldıkları malın türüne, fiyatına, miktarına veya herhangi bir özelliğine bakılmaksızın 2011 yılı gelir tablolarındaki brüt satış hasılatı rakamları 10 Milyon TL veya daha yüksek ise elektronik fatura ve elektronik defter uygulamalarına dâhil olacaklardır. Bu kapsamda alış yapanların madeni yağ, tütün, alkol, kolalı gazozlar sektörlerinde veya başka sektörlerde faaliyet göstermesi zorunluluk karşısındaki durumlarını etkilememektedir. Diğer bir ifade ile bu sektörlerdeki mükelleflerden mal alan mükelleflerin hangi sektörde faaliyette bulundukları önemli değildir. Önemli olan bu sektörlerdeki mükelleflerden herhangi bir mal alınmış olmasıdır. Madeni yağ lisansına sahip olan ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (III) sayılı listedeki malları imal, inşa veya ithal eden mükelleflerden sadece mal alışları bulunan mükellefler elektronik fatura ve elektronik defter uygulamalarına dâhil olacaklardır. Hizmet alımları kapsam dâhilinde değildir. Ayrıca brüt satış hasılatlarının hesaplanmasında, sadece madeni yağ, tütün, alkol veya kolalı gazoz satışları değil gelir tablosunda yer alan bütün satışları gösteren brüt satış hasılatına göre mükellefler zorunluluk kapsamına alınacaktır. 4. e-faturaya NASIL BAŞVURU YAPILIR? 397 Sıra No lu VUK Genel Tebliği nde e-fatura sistemine başvuru konusunda tüzel ve gerçek kişiler için belirlenen yöntem aşağıda açıklanmıştır. Tebliğe göre e-fatura uygulamasına başvuracak tüzel kişilerin aşağıdaki belgeleri hazırlayıp Başkanlığa müracaat etmeleri gerekmektedir: Yetkili kişi veya kişiler tarafından imzalanmış, internet adresinde yer alan e-fatura Uygulaması Başvuru Formu ve Taahhütnamesi, Yetkili kişi veya kişiler tarafından imzalanmış, internet adresinde yer alan Elektronik Mali Mühür Sertifika Sahibi Taahhütnamesi, Şirket kuruluş sözleşmesi Ticaret Sicil Gazetesinde 1/10/2003 tarihinden önce yayımlanmış ise ilgili ticaret sicil gazetesinin noter onaylı örneği veya aslının getirilmesi halinde Başkanlıkça onaylanmak üzere fotokopisi, (Sonradan unvan değişikliği yapılması halinde en son unvanın ilan edildiği ticaret sicil gazetesinin noter onaylı örneği veya aslının getirilmesi halinde Başkanlıkça onaylanmak üzere fotokopisi), Başvuru formuna tüzel kişi mükelleflerin adına imza atan kişi veya kişilerin yetkili olduğunu gösteren noter onaylı imza sirküleri örneği veya aslının getirilmesi halinde Başkanlıkça onaylanmak üzere fotokopisi. Gerçek kişilerin e-fatura sistemine başvurusu sırasında tüzel kişiler için yukarıda istenen belgelerden farklı olarak, bu kişiler e-fatura uygulamasını nitelikli elektronik sertifika ile kullanmak istiyorlarsa, mükellefin nitelikli elektronik sertifikaya sahip olunduğunu ifade eden yazılı beyanı da aranmaktadır. Diğer taraftan ilgili Genel Tebliğin atıfta bulunduğu internet adresinde yayımlanan e-fatura Başvuru Kılavuzu na göre aranan bu belgeler, Başkanlıkça Kılavuz da yapıla- 3 Bu listelerin güncel haline internet adresinden ulaşılabilir. Ayrıca bu listelerin güncel hali 58 No lu VUK Sirküleri nin ekinde de yer almaktadır. 87

5 Sayı: 300 Eylül 2013 bilecek değişiklikler çerçevesinde farklılık arz edebileceği gibi, başvuru prosedürlerinde (örneğin bütünüyle elektronik bir başvuru prosedürünün oluşturulması gibi) değişiklikler de yapılabileceğinden mükelleflerin internet adresindeki söz konusu Kılavuzla ilgili değişiklikleri takip etmelerinde fayda vardır. Nitekim Başkanlık geçtiğimiz günlerde yapmış olduğu değişikliklerle kâğıt ortamında başvuru yanında mükelleflere elektronik ortamda başvuru yapma imkânı da getirmiştir. 5. e-fatura KAÇ FARKLI YÖNTEMLE KULLA- NILABİLİR? e-fatura Uygulaması kapsamında fatura oluşturma, gönderme ve alma işlemleri: 1) Bilgi işlem sistemlerinin e-fatura Uygulamasına entegre edilmesi yoluyla, 2) Özel entegratör vasıtasıyla, 3) e- Fatura Portalı aracılığıyla, Yapılabilmektedir. Bu üç yönteme dördüncü olarak düşük düzeyli entegrasyon yöntemini de ilave etmek mümkündür. Bu durumda portal kullanıcıları e-faturalarını sisteme toplu olarak yükleme imkânına da sahiptir e-faturada ENTEGRASYON YÖNTEMİ e-faturada entegrasyon yöntemi fatura gönderip almada kullanılabilecek yöntemlerden birisidir. Bu yöntemi daha çok faturalaşma ihtiyaçları yüksek ve gelişmiş bir bilgi işlem alt yapısına sahip işletmeler tercih etmektedir. Bu yöntemde işletmeler karşılıklı olarak web servisler aracılığı ile Gelir İdaresi üzerinden faturalaşma trafiğini yönetirler. Bu teknik alt yapının oluşturulması için Başkanlık internet adresinde kılavuzlar yayımlamıştır. Entegrasyon kılavuzları olarak adlandırılan bu kılavuzlarla e-fatura uygulamasını kendi bilgi işlem sistemleri üzerinden geliştiren veya özel entegratör olmak isteyen yazılım şirketlerinin uymaları ve karşılamaları gereken teknik özellikler detaylı bir şekilde açıklanmıştır. e-faturaların yasal olarak elektronik ortamda oluşturulup iletilebilmesine imkân sağlayan Uygulama kapsamında 3 farklı rol vardır. Bu durum e-fatura uygulamasından yararlanılan her yöntem (portal, entegrasyon ve özel entegrasyon) için aynıdır. Bu roller: Gönderici birim, posta kutusu ve Merkez (GİB) dir. Gönderici birim ; standarda uygun olarak oluşturulan elektronik fatura mesajlarının Uygulama üzerinden veri aktarım protokolüne 5 (VAP) uygun olarak ilgili alıcı birime gönderilmesini sağlayan roldür. Posta kutusu ; kullanıcıların kendilerine gönderilen e-fatura mesajlarını, Uygulama üzerinden veri aktarım protokolüne uygun olarak almalarını sağlayan roldür. Merkez ise; e-faturaların elektronik belge olarak düzenlenmesi, elektronik olarak imzalanması veya mali mühür ile onaylanması, saklanması, iletilmesi, fatura bilgilerinin veri standartları ve formatına uygun biçimde aktarılması ve muhatabı tarafından alınmasına ilişkin belirlenen usul ve esasları uygulayan ve denetleyen birimdir. Bütün e-faturalaşma süreçleri bu 3 rol etrafında cereyan eder. e-fatura sistemini entegrasyon usulü ile kullanacak mükelleflerin ilgili kılavuzlarda belirtilen gönderici ve posta kutusu testlerini başarı ile tamamlamaları ve canlı ortama geçmeleri gerekmektedir e-faturada ÖZEL ENTEGRASYON YÖNTEMİ 421 Sıra No lu VUK Genel Tebliği ile e-fatura uygulamasından yararlanmada entegrasyon ve Başkanlık Portal uygulamasının dışında bir başka yöntem olarak özel entegrasyon yöntemini getirmiştir. Faturaların, aracı firmalar (servis sağlayıcılar) tarafından iletilmesi yurt dışında en yaygın 4 Fatura Yükleme modülünden fatura yükleyebilmek için faturaların şu kurallara uygun olarak hazırlanması gerekmektedir. (i) Yüklenecek Fatura UBL-TR şema standardına uygun hazırlanmalıdır. (ii) Yükleme işlemine konu faturalarda fatura numarasının yıllık müteselsilliğini sağlayacak FYS birim kodu kullanılmalıdır. (iii) Yükleme işlemine konu faturalarda XSLT görüntüleme eklentisinin bulunması gerekmekte olup, XSLT, XML faturadaki tüm bilgilerin gösterimine imkân verecek nitelikte oluşturulmalıdır.( iv) Fatura XSLT görüntüsünün üst orta kesiminde Gelir İdaresi Başkanlığı logosu ve altında e-fatura ibaresinin bulunması gerekmektedir. (v) Yüklenecek fatura mali mühür ile onaylı olmalıdır. (vi) Yüklenecek faturalar standart zip formatında sıkıştırılmalı ve fatura yükleme ekranından hazırlanan zip dosyası yüklenmelidir. 5 Elektronik Fatura Veri Aktarım Protokolü (EF-VAP), gerek Gönderici Birim ile Merkez arasında, gerekse Posta Kutusu ile Merkez arasında güvenli, karşı tarafın kimliğini garanti eden; en az zamanda en çok veri gönderilmesine imkân sağlayan hata kontrollü bir protokoldür. 88 Vergi Sorunları Dergisi

6 Vergi, Yeni TTK ve Muhasebe kullanılan yöntemdir. Böylece mükellefler kendi uzmanlık alanlarının dışında bir iş ile uğraşmak zorunda kalmaksızın fatura bilgilerini bu aracı kurumlara iletmek suretiyle bunlar üzerinden fatura gönderip alabilmektedirler. Söz konusu Genel Tebliğ ile düzenlenen bu alan ülkemiz için bir ilktir. Özel Entegrasyon usulü, faturalama ihtiyaçları farklılık gösteren veya çok sayıda fatura düzenleyen mükelleflerin kendilerine ait bilgi işlem alt yapısının yetersiz olması halinde teknik yeterliliğe sahip bir özel entegratörün bilgi işlem sistemi vasıtasıyla elektronik fatura alıp gönderebilmelerine imkân sağlayan yöntemdir. e-fatura uygulamasına kayıtlı mükelleflerin, e-fatura uygulamasını özel entegratör aracılığıyla kullanmak istemeleri halinde özel entegrasyon izni almış mükelleflerle e-fatura gönderme ve alma konusunda sözleşme yapmaları gerekmektedir. Özel entegratör kurum, sözleşme imzaladığı mükelleflerin bilgilerini Başkanlığa elektronik ortamda bildirecek, Başkanlıktan olumlu yanıt alması halinde ilgili mükellefin kullanıcı hesabı Başkanlık tarafından aktif hale getirilecektir. Hesabı aktif olan mükellefler e-fatura gönderip almaya başlayabileceklerdir. Sözleşme gereği kullanıcı hesabı kapatılan mükelleflerin bilgileri aynı yöntemle elektronik ortamda Başkanlığa bildirilecektir. Özel entegratör ile yapılan sözleşmede kullanıcı hesabı ile yapılabilecek işlemler açıkça belirtilerek taahhüt edilecektir. Başkanlıktan özel entegrasyon izni almış kurumlar ilgili Genel Tebliğ hükümleri çerçevesinde internet adresinde yayımlanmaktadır. Firmaların burada yayımlanan kurumlarla sözleşme imzalamaları mümkündür. Diğer taraftan 424 Sıra No lu VUK Genel Tebliği ile 397 Sıra Nolu VUK Genel Tebliği nde yapılan değişikliğe göre; e-fatura uygulamasından yararlanan mükellefler ile diğer kurum, kuruluş ve işletmelerin e-faturalarını kendi mali mühür sertifikaları ile onaylamaları veya nitelikli elektronik sertifikaları ile imzalamaları esastır. Ancak e-fatura uygulamasını özel entegratör vasıtasıyla kullananlar düzenlenecek e-faturaların özel entegratörün mali mühür sertifikası ile onaylanmasına izin verebilirler. Bu düzenlemeye göre özel entegratör ile sözleşme imzalayan mükellefler, istemeleri halinde e-faturalarının özel entegratörün mali mührü ile onaylanarak alıcıya iletilmesini talep edebilirler. Özel entegratörlerin fatura gönderip alabilmeleri için Başkanlık bu kurumların bazı teknik yeterliliklere sahip olmasını istemektedir. Söz konusu yeterliliklere sahip olunduğunun aşağıda belirtilen belgelerle Başkanlığa bildirilmesi gerekmektedir: Bilgi güvenliği için TS ISO IEC veya ISO belgelerine, İş sürekliliği (Societal security - Business continuity) için ISO belgesine, Bilgi Teknolojileri Hizmet Yönetimi Sistemi için TS ISO IEC veya ISO belgelerine, sahip olmalıdır. Ayrıca bu kurumların sistem yönetim süreçleri ITIL 6 uyumlu olmalı ve sistem ITIL sertifikasına sahip personel tarafından yönetilmelidir e-faturada PORTAL YÖNTEMİ e-fatura Portalı; e-fatura uygulamasını kullanma konusunda yeterli teknik alt yapıya sahip olmayan kullanıcıların uygulamadan yararlanabilmelerini sağlamak amacıyla Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından geliştirilen ve e-fatura Uygulamasına ait temel fonksiyonları bünyesinde barındıran bir web uygulamadır. E-Fatura Portalına www. efatura.gov.tr internet adresi üzerinden ulaşılabilir. Portal uygulaması Başkanlık tarafından, mali mühür/e-imza temin edilmiş olmak kaydıyla, mükelleflere ücretsiz olarak sunulan bir hizmettir. Sisteme kayıtlı olan kullanıcılar, e-fatura Portalı aracılığı ile; UBL-TR Fatura formatına uygun e-fatura oluşturulabilir, Oluşturulan e-faturalar sistemde kayıtlı kullanıcılara gönderilebilir, Harici programlar aracılığı ile UBL-TR formatına uygun olarak oluşturulan, mali mühür/e-imza ile onaylanan faturalar portala yüklenerek alıcısına gönderilebilir, UBL-TR Fatura formatına uygun e-fatura alı- 6 ITIL (Information Technology Infrastucture Library) Bilgi Teknolojileri Altyapı Kütüphanesi anlamına gelmektedir. 89

7 Sayı: 300 Eylül 2013 nabilir, Gönderilen ve alınan e-faturalar elektronik ortamda arşivlenebilir. e-fatura Uygulamasını e-fatura Portalı üzerinden kullanmak isteyenlerin Başkanlığa başvurmaları gerekmektedir. Başkanlıktan e-fatura Uygulamasından yararlanma hususunda izin alan kullanıcılar e-fatura Portalından yararlanabilecektir. Bir önceki bölümde de ifade edildiği üzere harici programlarla fatura veya faturaların portal aracılığı ile gönderilebilmesi için Portalda yer alan fatura yükleme modülünün kullanılması mümkündür. Fatura yükleme modülü aracılığı ile gönderilecek faturalar portal dışında UBL-TR formatına uygun olarak oluşturulup mali mühürle/e-imza ile onaylanmış faturalar olmalıdır. e-fatura uygulamasının portal yoluyla kullanımında toplu fatura yükleme sınırı aylık adettir. Bu yüzden büyük hacimde fatura düzenleyen mükelleflerin entegrasyon usulünü veya özel entegratörleri tercih etmeleri daha doğrudur. 6. e-faturanin MUHAFAZA VE İBRAZI e-faturanın muhafaza ve ibrazı konusunda VUK ta özel bir düzenleme yapılmamıştır. Dolayısıyla kâğıt faturadaki muhafaza ve ibrazla ilgili hükümler e-faturada da geçerlidir. Ancak elektronik ortamda oluşturulan bir belgenin günün teknolojik şartları çerçevesinde muhafazası hususunda bir takım kolaylıkların ve imkânların sağlanması öteden beri işletmeler tarafından dile getirilmektedir. Bu çerçevede Maliye Bakanlığı 421 Sıra No lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği nde yapılan değişikler ile mükelleflere üçüncü taraflardan e-faturaların saklanması hizmetini almalarının yolunu açmıştır. Saklama hizmeti verecek kurumların uymaları gereken teknik hususlar hakkında Başkanlık gov.tr internet adresinde bir kılavuz yayımlamıştır. Bu Kılavuzda, 421 Sıra No lu Tebliğ çerçevesinde Elektronik Fatura Uygulaması kapsamında gönderilen ve alınan faturaların elektronik ortamda saklanması hizmetini verecek kurumların saklama konusunda izin alması, saklama hizmetinin yerine getirilmesini sağlamak ve istenildiğinde saklanan verilerin ibraz edilmesi süreçleri ve bu süreçlerde uyulması gereken kurallar hakkında bir kısım açıklamalara yer verilmiştir. e-fatura dijitalleştirilmiş bir belgedir. Bu belgenin muhafazası ve gerektiğinde yetkili makamlara ibrazı kâğıt faturadan farklıdır. e-faturanın bütünlüğü ve kaynağının doğruluğu mali mühür ile sağlandığından, elektronik belge biçimini muhafaza etmesi gerekmektedir. Bu nedenle mükellefler, düzenledikleri ve aldıkları e-faturaları, üzerindeki mali mührü/e-imzayı da içerecek şekilde kanuni süreler dâhilinde muhafaza edecekler ve istendiğinde ibraz edeceklerdir. Vergi Usul Kanununun ilgili hükümlerine göre mükellefler, gerek düzenledikleri gerekse adlarına düzenlenen faturaları, yasal süreler dâhilinde muhafaza ve istendiğinde ibraz etmekle yükümlüdürler. e-faturanın veri bütünlüğünün sağlanması ile kaynağının inkar edilemezliği Mali Mühürle ve 5070 sayılı Kanunla getirilen nitelikli elektronik sertifika (e-imza) ile garanti altına alınmaktadır. Elektronik imzanın ve Mali Mührün doğruluk ve geçerlilik kontrolünün ancak elektronik ortamda yapılabilmesi nedeniyle e-faturanın kâğıda basılarak saklanması söz konusu değildir. Bu nedenle mükellefler, düzenledikleri ve aldıkları e-faturaları, üzerindeki Mali Mühür veya elektronik imzayı da içerecek şekilde kanuni süreler dâhilinde kendi bünyelerindeki elektronik, manyetik veya optik ortamlarda muhafaza ve istendiğinde elektronik, manyetik veya optik araçlar vasıtasıyla ibraz etmek zorundadırlar. Muhafaza ve ibraz yükümlülüğü, arşivlenen faturaların doğruluğuna, bütünlüğüne ve değişmezliğine ilişkin olan her türlü elektronik kayıt ve veri, veritabanı dosyası, saklama ortamı ile doğrulama ve görüntüleme araçlarının tümünü kapsamakta olup, e-faturalara istendiğinde kolaylıkla erişebilmeyi, anlaşılabilir ve eksiksiz bir biçimde görüntüleyebilmeyi ve faturaların okunabilir kâğıt baskılarını üretebilmeyi sağlayacak biçimde yerine getirilmelidir. 421 Sıra No lu Genel Tebliğ e göre mükelleflere ait elektronik faturaların yine mükelleflere ait bilgi işlem sistemlerinde saklanması esas olup üçüncü kişiler nezdinde de elektronik saklama yapılabilecektir. Bu, esasında e-faturanın bir bulutta 7 tutulabileceği anlamına gelmektedir. Ancak bu çerçevede e-fatura saklama hizmeti verebilecek kurumların Başkanlık tan izin almış kurumlar olması ve bulut hizmetinin Türkiye Cumhuriyeti 7 Bulut hakkında kısa bir açıklama için dipnot 2 ye bakınız. 90 Vergi Sorunları Dergisi

8 Vergi, Yeni TTK ve Muhasebe sınırları içerisinde verilmesi şarttır. Başka mükelleflerden elektronik saklama hizmetinin alınması mükelleflerin elektronik faturalarının muhafaza ve ibraz sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Aynı Tebliğe göre elektronik faturaların muhafazasının Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde ve Türkiye Cumhuriyeti Kanunlarının geçerli olduğu yerlerde yapılması zorunludur. Bu zorunluluk yurt dışında ikincil bir arşivleme yapılmasına engel teşkil etmez SAKLAMACI KURULUŞLAR Bir önceki bölümde e-faturaların saklamacı kuruluşlar nezdinde de muhafaza edilebileceğine dair 421 Sıra No lu Genel Tebliğ de bazı düzenlemeler yapıldığına değinilmişti. Söz konusu Genel Tebliğe göre elektronik fatura saklama hizmeti verecek kurumun saklama izni alabilmesi için öncelikle e- Fatura Uygulamasını entegrasyon yöntemiyle kullanma izni alması gerekmektedir. Özel entegrasyon izni alan kurumlar da 421 Sıra No lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği nde ve Saklama Kılavuzda belirlenen esaslar doğrultusunda e-fatura saklama izni almak için başvuru yapabilirler. Elektronik Fatura Saklama Hizmeti verecek mükelleflerin Başkanlığa Elektronik Fatura Saklama Hizmeti Başvuru Formu ve Taahhütnamesi ile başvuru yaparak saklama izni almaları zorunludur. Bu amaçla başvuru yapacak mükelleflerin başvuru dilekçesi ekinde Bilgi İşlem Sistem Raporunu (BİS) göndermesi gerekmektedir. Başkanlıktan elektronik fatura saklama hizmeti izni almadan saklama yapılması Başkanlık nezdinde hüküm ifade etmez. Saklama izni alan mükelleflerin listesi internet adresinden yayımlanacaktır. e-fatura saklama hizmeti, e-fatura uygulamasına kayıtlı gerçek ve tüzel kişi mükelleflere verilebilecektir. e-fatura saklama izni almak için başvuran kurumların istenilen standartların bir suretini, ITIL sertifikası olan çalışanlarının listesini ve sertifikalarının bir kopyasını BİS raporu ile birlikte ibraz etmeleri gerekmektedir. İzin başvurusu yapacak kurumun saklama ortamlarının, saklama ünitelerinin, fiziksel korucuyu malzemelerinin, depolama sistemlerinin, yedekleme sistemlerinin, iş sürekliliği ve felaketten kurtarma sistemlerinin, belgelerin maksimum saklama sürelerinin ve depolama ünitelerinin türleri ile ilgili ayrıntılı açıklamalara BİS raporunda yer vermesi gerekmektedir. Saklama izni alacak kurumların saklanacak belgeler için bir belge yönetim sistemi kurması ve yönetmesi gerekmektedir. Bu sistem dâhilinde verilerin korunması, erişim haklarının belirlenmesi, güvenliğin sağlanması, afet ihtimali gibi konularda gerekli planlama yapılarak BİS raporunda ayrıntılı şekilde açıklamalara yer verilmelidir. Elektronik saklama yapılacak sistemde şifre, parola, e-imza gibi, terminallere girişte gerekli güvenlik önlemleri alınmalı, her türlü elektronik işlemin izi tutulmalı (loglama), ihtiyaç duyulan hiyerarşi içerisinde kişilere yetkilendirme yapılarak BİS raporunda açıklanmalıdır. Ek olarak BİS raporunda saklanan faturaların yetkisiz kişilere karşı gizliliğinin nasıl sağlanacağı belirtilmelidir. İleriye dönük kapasite artırımında sistemin ölçeklenebilir/ayarlanabilirliğinin nasıl sağlanacağı açıklanmalıdır. Öngörülmeyen bir felaketin meydana gelmesi durumunda hem iş sürekliliği hem de felaketten kurtarma planları yapılmış olmalı, iş sürekliliğinin nasıl sağlanacağı, felaket nedeniyle ana sistemde kaybolan, silinen kayıtların felaketten kurtarma sistemi ile nasıl tamamlanacağı BİS raporunda ayrıntılı olarak açıklanmalıdır. Afet sırasında ve sonrasında kurtarılan belgelerin bütünlüğünün korunduğu ispat edilebilmelidir. Başkanlık tarafından gerekli görülmesi halinde yerinde inceleme yapılabilecektir. Bu durumda terminallere giriş amacıyla gerekli izinler derhal verilecek ve gerektiğinde uzman personel sağlanacaktır. Başkanlıkça yetkilendirilen kişilerin ve vergi incelemesine yetkili olanların sisteme girişleri herhangi bir sözleşme veya lisans nedeniyle engellenemeyecektir. Gerek görmesi halinde Başkanlık, saklanacak faturaları veya faturalara ait bilgileri belirleyeceği yöntemlerle kendi sistemine aktarımının yapılmasını veya bu bilgilerin erişimine sunulmasını isteyebilir. Bu amaçla izin alan kurumlara süre verebilir. İzin başvurusu yapacak kurumun bilgi güvenliği için TS ISO IEC veya ISO27001 belgelerine, iş sürekliliği (Societal security - Business continuity) için ISO belgesine, Bilgi Teknolojileri Hiz- 91

9 Sayı: 300 Eylül 2013 met Yönetimi Sistemi için TS ISO IEC veya ISO belgelerine sahip olmalıdır. Sistem yönetim süreçleri ITIL uyumlu olmalı ve sistem ITIL sertifikasına sahip personel tarafından yönetilmelidir e-fatura NASIL SAKLANACAK? e-fatura, Başkanlığın belirlediği format ve üzerindeki mali mührü/e-imzayı içerecek şekilde orijinal halinde ve bütünlüğü korunarak saklanmalıdır. Fatura formatı ve faturayı oluşturan bileşenlerin aralarındaki ilişkiler bütün olarak korunmalıdır. Fatura, sistem içerisinde bir tasnif sistemi oluşturularak ve indeksleme yapılarak saklanmalıdır. İndeksleme kişi-kurum, VKN-TCKN, yıl, birimkod, müteselsil numaraları verebilecek şekilde yapılmalıdır. Fatura aramada kullanılacak anahtarlardan biri VKN veya TCKN ile ilişkili olarak kullanılacak fatura numarası olmalıdır. e-faturanın gider yazılması ve saklanması konusunda 33 Sıra No lu Vergi Usul Kanunu Sirküleri nde gerekli açıklamalar yapılmıştır. Buna göre güvenli elektronik imza ile imzalanmış olarak elektronik veya manyetik ortamda alınan faturalar sadece elektronik veya manyetik ortamda muhafaza edilecektir. Kimlik doğrulama, veri bütünlüğü ve inkâr edilemezlik gibi özelliklere haiz olan güvenli elektronik imzanın doğrulanması ve geçerliliğin tespiti kâğıt fatura üzerinde sağlanamayacağından, bu faturaların elektronik veya manyetik ortamda muhafaza edilmesi gerekmektedir. Elektronik ortamda alınan faturaların kâğıt nüshasının saklanması, muhafaza ve ibraz ödevlerinin yerine getirilmesi açısından yeterli değildir. Sisteme dâhil olan kurumlardan güvenli elektronik imza ile imzalanmış fatura alan alıcılar bu faturaları yasal defterlerine kaydederek gider gösterebilecek ve indirim konusu yapabileceklerdir. Diğer taraftan 421 Sıra No lu VUK Genel Tebliği ne göre mükelleflerin, elektronik fatura gönderip alma işlemini özel entegrasyon izni alan mükelleflere ait bilgi işlem sistemi vasıtasıyla gerçekleştirmesi, muhafaza ve ibraz ödevlerini ortadan kaldırmaz. Diğer bir ifade ile her hal ve şartta muhafaza ve ibraz ödevi mükellefin kendisindedir. Aynı şekilde bir önceki bölümde de belirtildiği üzere, 421 Sıra No lu VUK Genel Tebliği ne göre mükelleflere ait elektronik faturaların yine mükelleflere ait bilgi işlem sistemlerinde saklanması esas olup üçüncü kişiler nezdinde de elektronik saklama yapılabilecektir. İfade edildiği üzere başka mükelleflerden elektronik saklama hizmetinin alınması mükelleflerin elektronik faturalarının muhafaza ve ibraz sorumluluğunu hiçbir ortadan şekilde kaldırmaz e-faturanin GÖRÜNTÜLENMESİ e-faturanın görüntülenmesi gov.tr adresinde yer alan fatura görüntüleyici programı sayesinde mümkündür. Bu program siteden indirildikten sonra fatura belgesi bu programın içine atılmak suretiyle normal bir fatura şeklinde görüntülenmesi yapılabilmektedir. SONUÇ e-fatura uygulaması, Gelir İdaresi Başkanlığı nın hayata geçirdiği en önemli e-devlet projelerindendir. Bu proje sadece Gelir İdaresi ve diğer kamu kurumlarının bundan sonraki yıllardaki iş yapış şekillerini değiştirerek kamunun modernizasyonuna ve etkinliğine katkı sağlamakla kalmayacak, aynı zamanda özel sektöre de çok farklı açılımlar sağlayarak hem bireysel bazda şirketlerin iç işleyiş prosedürlerine etki edecek, hem de işletmeler arası iletişimi hızlandırıp kolaylaştırmak suretiyle bir bütün halinde ülke ekonomisine bir katkı sağlayacaktır. e-faturayı kağıt ortamında düzenlenen bir belgenin elektronik ortama taşınması olarak düşünmek son derece yanlıştır. e-fatura ile kağıt ortamındaki bir belge dijitalleştirilip elektronik ortama taşınmakla kalmamakta; aynı zamanda bir firmanın bütün işlem süreçlerinin tam bir otomasyona geçmesi de artık çok daha mümkün bir hale gelmektedir. Bir mal veya hizmetin sipariş aşamasından ödeme veya tahsilat aşamasına kadar her safhasının e-fatura ile entegre edilmesi, e-faturadan beklenen zaman, emek ve maliyet tasarruflarını artıracaktır. Diğer bir ifade ile e-faturanın bir eko-sistemi vardır ve bu ekosistemin tam ortasında yer alan bir belge diğer işlem süreçleri ile uyumlu çalıştığı sürece, kendisinden beklenen faydayı gerçekleştirecek ve azami seviyeye çıkartacaktır. İşte bu yönleri ile birlikte düşünüldüğünde e-fatura işletme yöneticilerinin firmaları üzerindeki yönetsel ve denetimsel hâkimiyetlerini daha da artıracaktır. Zira işletmelerin en temel verilerine erişim e-fatura ile çok daha hızlı ve kolay bir hale gelmektedir. e-faturanın uluslararası ticarette firmalarımı- 92 Vergi Sorunları Dergisi

10 Vergi, Yeni TTK ve Muhasebe za çok önemli bir rekabet avantajı sağlayacağı da muhakkaktır. e-faturanın yaygınlaşmasındaki en önemli etkenlerden birisi şüphesiz çok uluslu şirketlerin kendi tedarikçilerini e-faturaya geçiş için zorlamalarıdır. Hatta çok uluslu olsun olmasın, kendisi e-fatura sistemini kullanan büyük bir şirketin, tedarikçilerini zorlamanın ötesinde, onları e-faturanın fayda ve avantajları konusunda bilgilendirmesi sadece tedarikçilerin işlerini kolaylaştırmakla kalmamakta, kendisinin de işlerini önemli ölçüde kolaylaştırmakta ve böylece her iki taraf da daha efektif bir eko-sistemde iş yapmış olmaktadır. e-faturaya geçişte diğer önemli bir etken kamu kurumlarının daha modern ve verimli bir altyapıya kavuşmalarını sağlamak düşüncesi ve hedefidir. Dijital bir dünyada kamu kurumlarının da bu yapıya ayak uydurmasından daha doğal bir şey olamaz. Özel sektörün en büyük mal ve hizmet alıcısı konumundaki kamu kurumlarının teknolojiyi bu kadar etkin kullanmaya çalıştıkları bir zaman diliminde, e-fatura da bu sürecin en önemli parçalarından birisidir. Şüphesiz e-fatura ile daha etkin bir kamu yönetimi mümkün hale gelecek, bürokratik işlem süreçleri hızlanacak ve hatta birçoğu ortadan kalkacaktır. arasında tam elektronik faturalaşmanın gerçekleşmesidir. Aksi takdirde, uygulamadan sadece e-fatura sistemine kayıtlı kullanıcılar faydalanabileceklerdir. Bunun ise bir bütün halinde düşünüldüğünde makro ekonomiye katkısı son derece sınırlı olacaktır. O halde zorunluluk getirilsin getirilmesin, özellikle büyük tedarikçilerin kendi müşterilerini e-faturaya geçiş konusunda zorlamaları, dalga dalga e-faturadan doğacak sinerjiyi bütün bir ekonomiye yayacak ve sonuçta bundan bütün bir ülke kazançlı çıkacaktır. VSD KAYNAKÇA 550 SORUDA E-FATURA VE E-DEFTER, UĞUR DOĞAN, AĞUSTOS 2013, SEÇKİN YAYINLARI e-faturada ülke olarak kullandığımız UBL (Universal Business Language-Evrensel İş Dili) standardı işletmeler arası birlikte işlerliği sağlayan evrensel geçerliliğe sahip bir dildir. UBL, sadece ülke içerisinde şirketlerin birbirleriyle daha kolay konuşmalarını sağlamakla kalmayacak, aynı zamanda uluslararası ticarette de aynı imkânları bütün şirketlere sunacaktır. e-fatura hem şirketlerin iç denetim prosedürlerine olağanüstü imkanlar sağlayacak, hem de bağımsız denetim ve diğer dış denetimlerde (vergi incelemesi gibi) denetçi ve inceleme elemanlarının yapacağı her türlü denetime çok uygun bir alt yapı sağlayacaktır. e-faturanın sağlayacağı imkanlarla artık analizlerin e-denetim programları vasıtasıyla daha hızlı yapılması mümkündür. İçeriğinin doğruluğu, bütünlüğü ve değişmezliği garanti altına alınan e-fatura ile hem iç hem de dış denetçiler daha güvenli bir ortamda denetim faaliyetinde bulunabileceklerdir. Hatta self-audit programları ile mükelleflerin kendi denetimlerini kendilerinin yapması da mümkün hale gelecektir. Son olarak şu hususa değinmekte fayda vardır. e-fatura sisteminin tam işleyebilmesinin en öncelikli şartı, ekonomideki bütün işletmelerin bu sisteme dahil olmaları ve bu suretle taraflar 93