SOLUNUM SİSTEMİ HİSTOLOJİSİ VE EMBRİYOLOJİSİ. Prof. Dr. Bülent AHISHALI İstanbul Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji AD

Transkript

1 SOLUNUM SİSTEMİ HİSTOLOJİSİ VE EMBRİYOLOJİSİ Prof. Dr. Bülent AHISHALI İstanbul Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji AD

2 Solunum sistemi işlevleri / yapısal bileşenleri Gaz değişimi Tip 1 alveolar epitel hücresi Kapiler endotel hücresi Hava iletimi Kıkırdak Düz kas hücresi Elastik lif / kollajen lif Havanın uygun hale getirilmesi filtrasyon / nemlendirme / ısıtma Mukus ve seröz salgılar Goblet hücresi Bez hücresi Silya aktivitesi Silyalı epitel hücresi Damar ağı, venöz pleksus Bronşiol ve alveollerin açık kalmasının sağlanması Clara hücresi Tip 2 alveolar epitel hücresi Endokrin Nöroendokrin hücre

3 Solunum Sistemi Bölümleri İLETİCİ BÖLÜM NAZAL KAVİTE VE PARANAZAL SİNÜSLER FARİNKS LARİNKS TRAKEA BRONŞLAR BRONŞİOLLER (TERMİNAL) RESPİRATUAR BÖLÜM BRONŞİOLLER (RESPİRATUAR) ALVEOLAR KANAL ALVEOLAR KESE ALVEOLLER

4 İletici Bölüm Epiteli: Solunum Epiteli Yalancı çok katlı (çok sıralı) prizmatik titrek tüylü (silyalı) epitel Silyalı hücreler Goblet hücreleri Bazal hücreler Fırça hücreleri Küçük granüllü hücreler (Kulchitsky hücreleri)

5 Silyalı epitel hücreleri Silyer aktivite Her hücrede yaklaşık silyum bulunur Yüzeyel mukus salgısını farinkse dek süpürür mukosilyer klirens Plazma membranı altında koyu çizgi bazal cisim sıraları Apikal sitoplazmada bol mitokondri Tüm epitel kalınlığı boyunca uzanır

6 Primer Silyer Diskinezi (İmmotil Silya Sendromu) Genetik dinein kolu bozuklukları Kronik solunum yolu infeksiyonları Kronik sinüzit Kronik bronşit Bronşektazi İnfertilite Situs inversus (+) Kartagener sendromu

7 Goblet hücreleri Sindirim kanalındaki goblet hücrelerine özdeş Musinojen granüller içerir Mukus Hematoksilen Eozin ile boyamada sitoplazmada açık alanlar PAS boyasında mor renkte pozitif boyanma Tüm epitel kalınlığı boyunca uzanır Kronik irritasyonda sayısı artar

8 Bazal hücreler Bazal lamina üstünde bir sıra oluştururak epitele çok katlı görüntü verir Kısa boyuna bağlı olarak lümene ulaşamaz Proliferasyon sonrası diğer hücrelere farklılaşır kök hücre

9 Fırça hücreleri Apikal yüzeyde künt, uzun ve iri mikrovilluslar bulunur Seyrek bulunan prizmatik hücre Köken ve işlev Bazal yüzeyde afferent sinir sonlanmasıyla sinaptik temas Mukozanın genel duyusunu ileten reseptör hücre Salgı granüllerini boşaltmış goblet hücresi olabilir Bazal hücreden farklılaşma sürecindeki hücreler olabilir Apikal sitoplazmik veziküller İyi gelişmiş Golgi kompleksi Abzorptif ya da sekretuar işlev?

10 Küçük granüllü hücreler (Kulchitsky) hücreleri Enteroendokrin hücrelere özdeş Bazal sitoplazmada çok sayıda membranla sarılı elektron yoğun nüveli granüller ( nm çapında) Genellikle tek başlarına ve seyrek bulunur Bazen sinir lifleri ile ilişkili hücre grupları oluşturur Nöroepitelyal cisimler Havayolu ve damar kalibresini düzenleyen refleksler

11 Küçük granüllü hücreler (Kulchitsky) hücreleri Elektron Mikroskopi Salgı granülleri Katekolamin Serotonin, kalsitonin, gastrin salgılatıcı peptid (bombesin) Lümene doğru incelerek uzanan sitoplazmik uzantı Işık mikroskopta bazal hücrelerden ayırt edilmesi zor Gümüşleme ve immünohistokimya ile salgı granülleri işaretlenir Sitoplazma bazal hücreden biraz daha geniş

12 Solunum Epiteli Adaptif histolojik değişiklikler: Fiziksel aşınma; şiddetli hava akımı Yalancı çok katlı prizmatik titrek tüylü epitel Çok katlı yassı epitel Orofarinks, epiglottis, vokal kord İrritasyon (sigara, kirli hava vs) Silyalı prizmatik hücre sayısı Goblet hücre sayısı Bezlerde hipertrofi gelişir Uzamış şiddetli irritasyon Skuamöz metaplazi

13 Nazal Kavite Vestibül Respiratuar Bölge Olfaktör Bölge

14 Nazal Kavite Vestibül Burun deliklerinin (nares) iç yüzü Çok katlı yassı keratinleşmiş epitel ile döşeli yüz derisinin uzantısı Vibrissa yapıları içerir Havanın nazal kaviteye girişi öncesi iri partiküllerin tutulmasını sağlar Sebasöz bezler Partiküllerin tutulmasında yardımcı Ter bezleri içerir Arkaya doğru epitel değişir Keratinize yapısını kaybeder Sebasöz bezler ve ter bezleri ortadan kalkar Tipik solunum epiteline geçiş gösterir

15 Nazal Kavite Respiratuar Bölge Nazal kavitenin en geniş bölgesi Solunum mukozası Solunum epiteli Yalancı çok katlı prizmatik titrek tüylü epitel Lamina propria Alttaki periosteum ya da perikondriyum ile devamlılık gösterir Medial duvar Nazal septum (düz) Lateral duvar 3 adet konka (türbinat)

16 Nazal Kavite Respiratuar Bölge Solunum epiteli Yalancı çok katlı prizmatik titrek tüylü epitel Silyalı hücreler Goblet hücreleri Bazal hücreler Fırça hücreleri Küçük granüllü hücreler (Kulchitsky hücreleri)

17 Lamina propria Damar ağı Arteriel pleksuslar, kapilerler, venöz sinüsler Yüzeye yakın, kavisli, hava akımına dik planda yönlenirler Karşıt yönlü kan akımıyla havanın ısınması sağlanır Konka yapısında belirgin Kiesselbach alanı Nazal septumun anteroinferior bölgesi Sık kanama bölgesi

18 Lamina propria Karışık serömüköz bezler Seröz yarımaylar Goblet hücre salgısına destek olur Lenfoid donanım Lenf folikülleri Mast hücreleri, plazma hücreleri

19 KONKALAR (türbinatlar) Üst, orta ve alt konka Nazal kavite lateral duvarının türbinat projeksiyonları Üst konka Olfaktör epitel Orta ve alt konkalar Solunum epiteli ile döşeli

20 KONKALAR (türbinatlar) İşlev: Yüzey artması Solunan havanın ısıtılmasında, nemlendirilmesinde ve filtrasyonunda etkinliği artırır Nazal rezistans Mukoza ile havanın temas süresini arttırır Türbülan presipitasyon Hava akımında girdaplar anaforlar oluşur Hava akımında asılı partiküller nazal kavitenin mukus ile örtülü duvarına yapışır ve silyer aktiviteyle uzaklaştırılır

21 KONKALAR (türbinatlar) Erektil doku Venöz pleksus Orta ve alt konka lamina propriasında İçi kanla dolarak şişme özelliği Otonom sistem kontrolü altında periodik konjesyon süreçleri Nazal siklus (20-30 dak) Nazal mukozaya toparlanma olanağı sağlanması

22 Nazal Kavite Olfaktör Bölge Yerleşim: Nazal kavitenin tavanı + ilişik lateral ve medial duvarlar Üst konkanın ve septumun üst bölümleri Olfaktör mukoza: Olfaktör epitel Yalancı çok katlı prizmatik epitel (Solunum epiteline göre daha kalın) Pigment içeriği hafif sarı renk Lamina propria Miyelinsiz olfaktör sinir demetleri fila olfaktoria Bowman bezleri (seröz): Olfaktör bezler

23 Nazal Kavite Olfaktör Bölge Olfaktör epitel hücreleri Olfaktör reseptör hücreler Bipolar nöronlar Destek hücreleri (asıcı hücreler) Nörogliaya benzeyen prizmatik hücreler Bazal hücreler Hücre yenilenmesini sağlayan kök hücreler

24 Olfaktör (reseptör) hücreler Apikal parça (Olfaktör vezikül) Modifiye dendritik uzantı Apikal silyumlar (6-8 adet) içerir 200 mikron uzunlukta; (normali 5-10 mikron) yüzeye paralel yönlenme hareketsiz (?) aksonem 9 tek 2 tek mikrotübül / dinein (-)

25 Olfaktör (reseptör) hücreler Bazal parça Miyelinsiz akson uzantısı Schwann hücresi benzeri glial hücrelerle sarılırlar Gruplar ( adet) halinde demetler (fasiküller) oluştururlar fila olfaktoria (~ 20 adet) Etmoid kemikte kribriform plaktan geçer Olfaktör bulbusa girer ve mitral hücrelerle sinaps yaparlar Kolay hasarlanabilir / hızlı yenilenir Akson hasarı ANOSMİ (koku duyusu kaybı)

26 Destek hücreleri (asıcı hücreler) Nükleusları diğer hücrelerden daha yüksekte yerleşmiştir Çok sayıda apikal mikrovillus içerir Pigment granülleri (lipofuskin) mukozaya karakteristik sarı rengini verir Bitişik olfaktör reseptör hücreler ile arasında: Tutunma bağlantıları var Gap junction ve sıkı bağlantı yok

27 İşlev Olfaktör hücrelere yapısal destek Dendritik ve aksonal uzantıları sarma eğilimleri var Olfaktör hücrelere metabolik destek Olfaktör hücrelerin elektriksel yalıtımı

28 Bazal hücreler Olfaktör hücreler ile destek hücrelerinin yenilenmesini sağlayan kök hücreler Kök hücre morfolojisi: küçük yuvarlak hücre bazal laminaya yakın konumlu sitoplazmada az sayıda organel

29 Olfaktör bezler: Bowman bezleri Lamina propriada karakteristik bezler Dallanmış tübüloasiner seröz bezler Odoran bağlayıcı protein IgA, laktoferrin, lizozim Sürekli akım mukozayı algılanmış koku moleküllerinden arındırır yeni duyulara hazırlar s

30 Olfaktör reseptörler Olfaktör reseptör hücre silyumunda bulunur Odoran moleküller Kimyasal koku molekülleri Odoran bağlayıcı proteinler (OBP) Bowman bezleri tarafından üretilen, küçük, suda çözünen moleküller Odoran molekülleri yakalamada ve olfaktör epitel bölgesinde tutmada etkin

31 Odoran moleküller Olfaktör seröz sıvı içinde çözünür OBP ler ile taşınır Silyum plazma membranındaki olfaktör reseptörlere bağlanır. Odoran uyarımı Adenil siklaz aktivasyonu camp sentezi Na ve Ca 2 kanal proteinlere camp bağlanması Na ve Ca 2 sitoplazma içine akışı Plazma membran depolarizasyonu Aksiyon potansiyeli

32 İnsanda 350 farklı odoran reseptörü; birkaç bin tip odoran Her olfaktör hücrenin silyumlarında sadece 1 tip odoran reseptör var Her bir reseptör farklı odoranlara farklı duyarlılıkta Olfaktör sistem Dekoder gibi çalışır Tüm reseptör hücrelerden gelen uyarımların şifresini çözer

33 Paranazal Sinüsler Maksiller-Frontal Etmoid -Sfenoid Mukoza Yalancı çok katlı prizmatik titrek tüylü epitel Tek katlı prizmatik titrek tüylü epitel Lamina propria Daha az ve küçük bezler Erektil doku yok İnce, periosteumdan ayrımsanamaz Havanın uygun hale getirilmesine katkılarda bulunurlar

34 FARİNKS Nazal ve oral kaviteler larinks ve özofagus Nazofarinks Nazal kavite arkası Yalancı çok katlı prizmatik titrek tüylü epitel Lamina propria altında iskelet kası ile devam eder Zengin lenfoid doku Farengeal tonsiller ve Waldeyer halkası elemanları Orofarinks Oral kavite arkası Çok katlı yassı keratinleşmemiş epitel

35 LARİNKS Orofarinks trakea İşlev: Hava geçişi Ses üretimi Yutma sürecinde trakeaya katı ve sıvı besin geçişini önleme

36 LARİNKS Yapı Vestibül Ventriküler (vestibüler) katlantılar Yalancı ses telleri İntrensek kas donanımı yok Ventrikül Ventriküler katlantı ile vokal kord arasındaki kovuklar Vokal kordlar (katlantılar) Gerçek ses telleri İntrensek kas donanımı var İnfraglottik kavite

37 Epitel Yalancı çok katlı prizmatik silyalı epitel Larinks yüzeyinin büyük bölümü Çok katlı yassı epitel Epiglottis lingual yüzü ve laringeal yüzün üst bölümü Vokal kordların luminal yüzü Şiddetli hava akımına bağlı epitel aşınmasına karşı direnç sağlar Hava akımının şiddetli olduğu sınırlı alanlarda yer yer, sigara içenlerde daha yaygın izlenir.

38 Lamina propria Mukoseröz bezler Özellikle vestibül ve ventriküler katlantılarda bol miktarda bulunur Lenf folikülleri Mast hücreleri yoğun Medyatör salınımı ile anafilakside laringeal ödem

39 Vokal kord Çok katlı yassı keratinleşmemiş epitel Subepitelyal bağ dokusu Reinke aralığı Lenfatik damarlar yok Kan damarlanması zayıf Bez yok Vokal ligament elastik bağ dokusu Vokalis kası (iskelet kası) Larinksten hava akımını kontrol eder ve titreşerek ses üretir

40 LARİNKS KIKIRDAKLARI Hiyalin kıkırdak Tiroid Krikoid Aritenoid (taban kısmı) Elastik kıkırdak Epiglottis Kuneiform Kornikulat Aritenoid (uç kısım)

41 TRAKEA Larinks ana (primer) bronşlar Yapı: cm uzunluk; 2,5 cm çap İşlev: Solunan havanın akciğerlere iletimi Solunan havanın uygun hale getirilmesine katkı

42 TRAKEA Mukoza Epitel Lamina propria Submukoza Kartilaginöz tabaka Adventisya

43 Trakea Epiteli Yalancı çok katlı prizmatik titrek tüylü epitel Epitel hücreleri Silyalı prizmatik hücreler Goblet hücreleri Bazal hücreler Fırça hücreleri Küçük granüllü hücreler (Kulchitsky) hücreleri Bazal membran Özellikle trakeada belirgin mikron kalınlıkta Sigara içenlerde mukoza irritasyonuna bağlı kalınlaşma gösterir

44 Lamina propria Gevşek bağ dokusu, elastik lif ve hücreden zengin Elastik membran ile submukozadan ayrılır Diffüz ve nodüler lenfatik doku içerir Submukoza Gevşek yoğun arası bağ dokusu Submukozal bezler; Müköz ve serömüköz bezler Dağıtıcı büyük damarlar ve lenfatikler

45 Kartilaginöz tabaka adet; C şeklinde hiyalin kıkırdak yapıları İşlev Lümenin açık kalmasını sağlama Kıkırdak arka uçları arasında: fibroelastik doku ve trakealis kası (düz kas) bulunur Öksürük refleksinde kasılarak lümen çapını azaltır Yaşla beraber kemikleşme gösterebilir Adventisya Trakeayı boyun ve mediastinumdaki bitişik yapılara birleştirir Büyük damarlar, sinirler ve lenfatikler içerir

46 BRONŞLAR Sol ve sağ ana (primer) bronşlar Lober (sekonder) bronşlar 2 sol ve 3 sağ (lob) Segmental (tersiyer) bronşlar 10 sol ve 10 sağ (bronkopulmoner segment) cerrahi rezeksiyon

47 Trakea ve ekstrapulmoner (primer) bronş Kıkırdak halkalar Muskularis (-) İntrapulmoner bronş Kıkırdak plaklar Muskularis (+)

48 Bronş Duvarı Mukoza Muskularis Submukoza Kıkırdak tabakası Adventisya

49 Mukoza Yalancı çok katlı prizmatik titrek tüylü epitel Trakea ile aynı hücre tipleri Epitel hücrelerinin boyu giderek kısalır Bazal membran Ana bronşlarda belirgin Sekonder bronşlarda giderek silikleşir Lamina propria Muskularis Düz kas; giderek belirginleşir Başlangıçta sürekli tabaka, küçük bronşlarda kesintili yapı (spiral yönlenmeye bağlı) Kasılması Havayolu çapının uygun genişlikte olmasını ayarlar Postmortem kasılma mukozaya katlantılı görünüm verir

50 Submukoza Gevşek bağ dokusu Serömüköz bezler Kıkırdak tabakası Kıkırdak plakları bronş çapı azaldıkça ufalır Adventisya Orta derecede tıkız bağ dokusu Pulmoner arter ve akciğer parankimi gibi ilişik yapılarla kaynaşır

51 BRONŞ AĞACININ DALLANMASI Çap azalır ama o dallanma seviyesindeki toplam çap ölçümü artar Epitelde Epitel hücrelerinin boyu kısalır Goblet hücrelerinin sayısı azalır Kıkırdak plaklar azalır ve ufalır Bezlerin sayısı azalır Göreceli olarak Düz kas oranı artar Elastik doku oranı artar

52 Bronşiol 1 mm den ufak çaplı hava yolu Büyük bronşioller segmental bronşioller terminal bronşioller respiratuvar bronşioller

53 Bronş Kıkırdak plaklar var Bezler var Bronşiol Kıkırdak plak yok Bez yok

54 Bronşiol Epitel Yalancı çok katlı titrek tüylü prizmatik tek katlı prizmatik titrek tüylü tek katlı kübik Silyalı hücreler Goblet hücreleri Büyük bronşiyollerde var Terminal bronşiyollerde yok Lamina propria Fibroelastik bağ dokusu Düz kas tabakası Nispeten iri, belirgin Adventisya Fibroelastik bağ dokusu Kıkırdak plaklar ve bezler yok

55 Terminal bronşiol İletici bölümün son kısmı; < 0,5 mm çap Tek katlı kübik epitel Silyalı hücreler Clara hücreleri Clara hücre sayısı giderek artar Silyalı epitel hücre sayısı azalır Goblet hücreleri yok Lamina propria fibroelastik bağ dokusu Düz kas tabakası Adventisya

56 Clara hücresi Apikal yüzeyleri yuvarlak ya da kubbe biçimli silyasız hücreler Protein salgılayıcı hücre organelleri İyi gelişmiş bazal kaba ER Lateral ya da supranükleeer Golgi cismi Protein yapıda salgı granülleri Apikal sitoplazmada bol miktarda düz ER sisternaları?

57 Clara hücreleri Bronşiol epitelinin korunması Glikoprotein salgı ürünüyle Yüzey aktif ajan üretimi Ekspirasyonda havayolunun kollabe olması durumunda lümen yapışıklıklarını önler Detoksifikasyon Düz ER de sitokrom p450 tarafından Bronşiol epitel rejerasyonu

58 Respiratuar bronşiol Gaz değişiminin gerçekleştiği respiratuar bölümün ilk kısmı Duvar Terminal bronşiol duvarına özdeş; farkı: Lümen boyunca aralıklı olarak alveoller yer alır Tek katlı alçak kübik epitel Clara hücreleri» giderek artar Silyalı hücreler» giderek azalır Düz kas tabakası

59 Alveolar kanal Alveolar kese Alveoller

60 Alveolar kanal Sıra halinde dizilmiş alveoller Duvar elemanı neredeyse hiç yok İnteralveolar septumların serbest adluminal uçları Birkaç epitel hücresi ve ince düz kas lifleri > 2 alveoler keseyle sonlanır Atrium Alveolar keselerin açıldığı ortak boşluk Alveolar kese Alveolar kanalın ucunda küçük alveol toplulukları Alveolar porlar (Kohn porları) İnteralveolar septumda delikler Kollateral hava dolaşımı sağlar

61 ALVEOLLER Kan ile hava arasında gaz değişim bölgesi Erişkin akciğeri ~ 300 milyon alveol toplam alveol yüzey alanı yaklaşık 140 m 2 Epitel Tip I alveolar hücre Tip II alveolar hücre İnteralveolar septum Kapilerler (fenestrasız) İnterstisyel fibroblastlar ve diğer bağ dokusu hücreleri Retiküler lifler, elastik lifler

62 Tip I alveolar hücre (tip I pnömosit; küçük alveolar hücre; membranöz pnömosit) Alveol yüzeyinin %95 ini döşer Alveolleri döşeyen hücrelerin %40 ını oluşturur Gaz alışverişinden sorumlu aşırı derecede ince hücreler Az sayıda perinükleer organel Pinositotik veziküller Birbirlerine ve diğer hücrelere sıkı bağlantılarla bağlanır İnteralveolar septum duvarı bileşenleri ile hava boşluğu arasında etkin bir bariyer oluşturur

63 Tip II alveolar hücre (tip II pnömosit; büyük alveolar hücre; granüler pnömosit) Alveol yüzeyinin %5 ini döşer Alveolleri döşeyen hücrelerin %60 ını oluşturur Tip I hücreler arasında dağılır ve septal bileşke yerlerinde kümelenme yapar Lamellar cisimler Apikal sitoplazmada bol miktarda Paralel membran lamel yığınları SÜRFAKTAN içerir Ekzositozla salınır Alveol hasarı tip II alveolar hücreler çoğalır hem tip II hem de tip I alveolar hücreleri oluşturur

64 Sürfaktan Alveolde hava epitel arayüzeyinde yüzey gerilimini düşürür Alveollerin ekspiryum sonunda kollabe olmasını önler İnspirasyona harcanan güç azalır Fosfolipid, nötral lipid ve protein karışımı Dipalmitoil fosfatidil kolin (DPPC) Sürfaktanın yüzey gerilim azaltıcı özelliğinin neredeyse tamamını yerine getirir Tip II alveolar hücre tarafından sürekli salınır; Tip II alveolar hücre ve alveolar makrofaj tarafından sindirilir

65 Kan hava bariyeri Alveol ile kapiler arasında gaz alışverişi sırasında gazların aşması gereken hücreler ve hücre ürünleri İnce bölüm sürfaktan tip I alveolar hücre kaynaşmış bazal lamina endotel hücresi Gaz değişiminin büyük bölümü ince parçada gerçekleşir Kalın bölüm Ek olarak arada interstisyel alan / bağ dokusu hücreleri Retiküler lifler, elastik lifler

66 Alveolar makrofajlar Köken Dolaşımdaki monositler Yerleşim Alveol içi İnteralveolar septum bağ dokusu Alveol yüzeyinde inhale edilen partikülleri (toz, polen, toksin, bakteri, vs) fagosite eder toz hücreleri Kalp yetmezliğinde alveole giren eritrositleri fagosite eder kalp yetmezliği hücreleri (hemosiderin yüklü makrofajlar) Bazı makrofajlar bronş ağacını kat eder ve mukus içinde farinkse ulaşır

67 DAMARLAR Pulmoner arter Elastik arter olarak başlar; dallanarak muskuler arter yapısı kazanır Bronş ağacına paralel olarak alveolar kanallara dek dallanır Burada kapiler ağ gelişir Pulmoner ven Alveoler kapilerlerden doğan venüller havayolarının uzağında ilerler İnterlobuler septuma girerler Lobül sonrasında bronşial ağaca paralel uzanırlar Bronşial arterler Bronşial ağaca paralel olarak ilerler Respiratuar bronşiollere dek duvar elemanlarını kanlandırır Pulmoner arter dallarıyla anastomozlar yapar

68 SOLUNUM SİSTEMİ EMBRİYOLOJİSİ

69 Solunum divertikülü Laringotrakeal divertikül Respiratuar divertikül Akciğer tomurcuğu 22. gün Ön barsak ventral duvarı endoderminin viseral lateral plak mezodermine doğru oluşturduğu çıkıntı Ventrokaudal yönde büyüme gösterir

70 Primer bronşial tomurcuklar günlerde solunum divertikülünün dallanmasıyla oluşur Larinks ve trakea Solunum divertikülünün dallanma proksimalinde kalan kök kısmı Trakeoözofageal katlantı Solunum divertikülü ile önbarsak duvarını ayırmaya başlar Trakeoözofageal septum Önbarsak ikiye ayrılır Ventralde trakea Dorsalde özofagus

71 5. hafta Primer bronşial tomurcuklar dallanır Sekonder bronşial tomurcuk 3 sağ ve 2 sol (lob) 6. hafta Sekonder bronşial tomurcuklar dallanır (dikotomik) Tersiyer bronşial tomurcuklar 10 sağ ve 10 sol (bronkopulmoner segment)

72 AKCİĞERİN OLGUNLAŞMASI Psödoglandüler Evre 6 16 hafta Kanaliküler Evre hafta Sakküler Evre 26 hafta Doğum Alveoler Evre 32 hafta 8 yaş

73 Psödoglandüler Evre (6-16 hafta) Bronkopulmoner segmentlerde dallanma devam eder Akciğer ekzokrin bir beze benzer Terminal bronşiol oluşur İletici bölüm elemanları gelişir; solunum bölümüne ait yapı yok

74 Kanaliküler Evre (16-26 hafta) Terminal bronşiol dallanarak iki ya da daha fazla respiratuar bronşiol oluşturur (~ 17. dallanma) Kan damarları epitele yaklaşır Akciğer epitel hücre farklılaşması başlar 20. hafta minimal düzeyde ilk sürfaktan salınımı başlar

75 Sakküler Evre (26- doğum) Terminal keseler (alveol taslakları) oluşur Epitel incelmeye başlar Tip 1 alveolar hücre ve tip II alveolar hücre farklılaşmıştır Kapilerle yakın temas kurulur Kan hava bariyeri gelişir Tip II alveolar hücreler etkin bir şekilde sürfaktan salgılar

76 Alveoler Evre (32 hafta 8 yaş) Doğumdan önce: Terminal kese sayısı artar Terminal kese epitelinin incelmesi belirginleşir Epitel endotel temasları iyi gelişmiştir olgun alveoller Doğumda alveol sayısı 50 milyon Doğum sonrası Septasyon ile ileri alveol bölmelenmeleri gerçekleşir Alveol sayısı artar Respiratuar bronş sayısı artar

77 Perikardiyoperitoneal kanallar Plöroperitoneal katlantı Peritoneal kavite ayrılır Plöroperikardiyal katlantı Perikard kavitesi ayrılır Geriye ilkel plevral kavite kalır Visseral plevra Akciğeri dıştan saran splanknik mezoderm Parietal plevra Vücut ön duvarını içten saran somatik mezoderm Plevral kavite Visseral ve parietal plevra arası boşluk Yassı mezotelial hücreler ile döşeli Seröz sıvı içerir

78 Solunum divertikülü endodermi Epitel hücreleri Bezler Splanknik mezoderm Kıkırdak Bağ dokusu Kas Visseral plevra Somatik mezoderm Parietal plevra

79 Trakeoözofageal Fistül + Özofagus Atrezisi En sık solunum yolu anomalisi; 1/3000 Trakeoözofageal septum defekti En sık (%90) (şekil b) Özofagus proksimal ucu kör sonlanması + Özofagus alt segmenti ile trakea arasında fistül Doğumdan itibaren oral sekresyon fazlalığı ve emzirme sonrası öksürük, siyanoz, asfiksi; pnömonitis; batın distansiyonu Fetus amniotik sıvı yutamaz Polihidramnioz

80 Sürfaktan sentezi 20. haftadan sonra başlar haftalarda yaşam için prematüre doğan için yeterli miktarlara gelir Özellikle son 2 hafta artar Neonatal respiratuar distres (solunum güçlüğü) sendromu (RDS) Özellikle prematüre yenidoğanlarda Sürfaktan yetersizliğine bağlı Yüksek yüzey gerilime bağlı her ekspiryum sonrası alveoller kollabe olur Akciğerler proteinden zengin bol miktarda hiyalin membran içeren sıvı ile dolu (hiyalin membran hastalığı)

81 Pulmoner agenezis; aplazi, hipoplazi Nadir Bronş dallanma anomalileri Anormal lobasyon; kronik infeksiyon kaynakları olabilir Ektopik AC lobları Konjenital AC kistleri Tek ve büyük, ya da çok sayıda küçük olabilir

82 Diyafragmayı oluşturan yapılar Septum transversum Sağ ve sol plöroperitoneal membran Özofagus mezenteri Lateral vücut duvarından muskuler bileşen