Taner ÇİFÇİ 1 Yurdal DİKMENLİ 2 COĞRAFYA ÖĞRETMENLERİNİN İŞ DOYUMU ve İŞ YAŞAMINDA YALNIZLIK DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 21, Aralık 2015, s Taner ÇİFÇİ 1 Yurdal DİKMENLİ 2 COĞRAFYA ÖĞRETMENLERİNİN İŞ DOYUMU ve İŞ YAŞAMINDA YALNIZLIK DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ Özet Öğretmenlik mesleğinin hakkıyla yerine getirilebilmesi için öğretmenlerin iş doyumunun yüksek ve iş yaşamında yalnızlık düzeyinin ise düşük olması gerekmektedir. Mesleki çalışmalarını sürdüren öğretmenlerin, yaptıkları işin kendilerini sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda tatmin etmesi gerekmektedir. Böylece iş doyumu yüksek ve iş memnuniyeti fazla olan bir çalışanlardan beklentiler üst düzeyde verim olarak yaşantısına ve çevresine yansıyacaktır. Bu araştırmanın amacı coğrafya öğretmenlerinin iş doyumu ve iş yaşamında yalnızlık düzeylerini belirlemek ve birbirleriyle ilişkilerini betimlemektir. Araştırmada, bu amaç doğrultusunda coğrafya öğretmenlerinin iş doyum düzeyleri ve iş yaşamında yalnızlık düzeyleri, cinsiyet, yaş, medeni durum, mesleki kıdem ve haftalık ders yüküne göre istatistiksel olarak anlamlı şekilde farklılaşıp farklılaşmadığı ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Bu çalışma, betimsel bir araştırma niteliğinde olup ilişkisel tarama modelinde yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubu Sivas ve Kırşehir illerinde görev yapan 85 coğrafya öğretmeninden oluşmaktadır. Araştırma kapsamında coğrafya öğretmenlerinin coğrafya öğretmenlerinin iş doyum düzeylerini araştırmak için Minnesota İş Doyum Ölçeği (MİDÖ) ve İş Yaşamında Yalnızlık Ölçeği (İYYÖ) kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS 17 paket programına girilerek üzerinde istatistiksel işlemler yapılmıştır. Bu çerçevede coğrafya öğretmenlerinin iş doyum düzeyleri ve iş yaşamında yalnızlık düzeyleri frekans, yüzde, aritmetik ortalama, standart sapma, t testi, Anova, Kruskal-Wallis H testi ve Pearson r korelasyon analizleri kullanılarak incelenmiştir. Araştırma sonuçları arasında coğrafya öğretmenlerinin iş doyumu artarken iş yaşamında yalnızlıklarının azaldığı belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Coğrafya, Coğrafya öğretmenleri, İş doyumu, İş yaşamında yalnızlık 1 Yrd. Doç. Dr., Cumhuriyet Üniversitesi, Sınıf Öğretmenliği ABD., tanercifci@gmail.com 2 Yrd. Doç. Dr., Ahi Evran Üniversitesi, Sınıf Öğretmenliği ABD., dikmenliy@hotmail.com

2 143 Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyumu ve İş Yaşamında Yalnızlık Düzeylerinin İncelenmesi AN EXAMINATION of GEOGRAPHY TEACHERS JOB SATISFACTION and LONELINESS IN WORK LIFE LEVELS Abstract For teaching profession to be fulfilled deservedly, teachers are to have high job satisfaction and low levels of the feeling loneliness in work life. The jobs of teachers who continue their professional lives are to satisfy their social, cultural, and economic needs. Thus, higher levels of productivity can be expected from teachers with high level of job satisfaction and pleased with their job and this will also have reflections in the society. The aim of this study is to determine geography teachers job satisfaction and level of loneliness in work life and to describe their relation to each other. In line with this aim, this study attempted to reveal whether their job satisfaction levels and loneliness in work life significantly vary in terms of gender, age, marital status, length of service and weekly teaching hours. This is a descriptive study, which was carried out with survey model. The study group is composed of 85 geography teachers who work in Sivas and Kırşehir provinces. Minnesota Job Satisfaction Scale (MJSS) and Loneliness Scale in Work Life Scale were used to reveal job satisfaction levels of geography teachers within the scope of the study. Data obtained were entered on the SPSS 17 package software and statistical operations were carried out on the data. Within this framework, to examine geography teachers job satısfactıon and lonelıness ın work life levels, frequency, arithmeticmeans standard deviation, t-test, Anova, Kruskal-Wallis H test and Pearson r correlation analysis were used. As a result of the study, it was determined that geography teachers loneliness in work life decreased as their job satisfaction increased. Key words: Geography, Geography teachers, Job satisfaction, Loneliness in work life 1.GİRİŞ Eğitim sisteminin temel öznesi insandır. Eğitimde kapasite geliştirme, öncelikle insan kaynaklarının kapasitesinin geliştirilmesine, buna bağlı olarak da yönetsel ve örgütsel kapasitenin geliştirilmesine bağlıdır (Şişman, 2012:8). Öğretmen aynı zamanda bu kapasite gelişiminin bir parçası olarak; eğitim sektörü ile ilgili olan sosyal, kültürel, ekonomik, bilimsel ve teknolojik boyutlara sahip; alanda özel uzmanlık bilgi ve becerisini temel alan akademik çalışma ve mesleki formasyonu gerektiren, profesyonel statüde çalışan kişidir (Erden, 1999: 23). Eğitim örgütlerinde verim makine ile değil insanla gerçekleştirilmektedir. Bu verimin oluşturulmasında özellikle öğretmenlerin duygusu, coşkusu, heyecanı büyük önem taşımaktadır (Karaköse ve Kocabaş, 2006: 4). Öğretmenin moralinin yüksek olmasını etkileyen birçok faktör vardır (Tutum, 1979: 184). Bu faktörlerden birisi de iş doyumundaki memnuniyettir. İş doyumu 20. yüzyılın başlarından beri örgütlerde önemsenmeye başlanmış (Yelboğa 2008: 127); kavram olarak ise ilk olarak 1918 de Taylor ve Gilbert tarafından tanımlanmıştır (Mertol, 1993: 5). Farklı tanımlar olsa da iş doyumu genel olarak şöyle tanımlanmıştır: Çalışanın işine karşı hissettiği olumlu yada olumsuz duygusal bir tepkidir (Smith, 1974: 272; Wesley ve Yukl, 1977; 98; Weiss 2002: 174; Gibson vd., 1997: 119; Yüksel, 1990:3; Türk, 2007:68). Ancak bu

3 Taner Çifçi - Yurdal Dikmenli 144 duygusal tepkiler dışa vurum ile anlaşılabilir (Smadov, 2006:2). Dışa vurum olumlu ya da olumsuz olabilir. İş doyumundaki tatminsizlik; kendini yalnız hissetme, iş bırakma, stres ve tükenmişlik gibi olumsuz durumlara yol açabilir (Jamal, 1997; Hellmann, 1997). Ancak örgütsel bağlılık açısından Davis e (1977) göre iş doyum düzeyinin yüksek olması yöneticilerin arzu ettiği bir durumdur. Çünkü yüksek iş doyumu örgütün iyi yönetildiğinin belirtisi olarak görülmesinin yanı sıra verimi de artıracağı düşünülmektedir. İş doyumunun önemli olmasının iki nedeni vardır: Birincisi, kişinin fizik ve ruh sağlığını doğrudan etkileyen yaşam doyumunu ifade etmesi, ikincisi ise kişinin üretkenliğini etkilemesidir (Akşit, 2010: 32). İş memnuniyetini etkileyen diğer bir kavram ise iş yaşamında yalnızlıktır. Çünkü yalnızlık olumsuz bir örgüt ikliminin varlığına işaret edebilir (Wright, 2005), bireyin sosyalleşmesini engelleyen bir duygu durumu olarak ortaya çıkabilir (Geçtan, 1999). Bu bağlamda Leiderman a (1980:378) göre yalnızlık, bireyin farklı kişilere duyulan belirsiz bir ihtiyaçla birlikte, bu kişilerden ayrı olma duygusudur. Young a (1982) göre ise sosyal ilişkilerin yokluğu ya da algılanan yokluk yalnızlığın belirtisidir. Öğretmenlik mesleğinde bir organizasyon içine girerek görev almak son derece zordur. Eğer kişi kendini yalnız hissediyorsa bütünün parçası olup topluluk hâlinde çaba gösterilmesi gereken etkinliklerde bulunmak istemeyebilir (Cüceloğlu, 2010). Eğitim ve öğretim faaliyetlerinin nitelikli hale gelmesi, istenilen yönde davranış değişikliklerinin gerçekleştirilmesi, başarının, verimin artması ve sağlıklı bir okul ikliminin oluşması için aynı ortamda bulunan paydaşların iş memnuniyeti önem arz etmektedir. Özellikle bu paydaşlar içerisinde merkezde yer alan öğretmenlerin iş doyumunun artması ve yalnızlık düzeyinin azalması, bir silsile halinde diğer unsurları da olumlu etkileyecektir. Yurt içinde ve yurt dışında öğretmenlerin iş doyumu ile ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde bu çalışmaların daha çok ilkokul ve ortaokulda görev yapan öğretmenlere yönelik olduğu görülmektedir (Hipps ve Holpin, 1991; Marx ve Granger, 1992; Gencer, 2002; Çelik, 2003; Kağan, 2005; Karaköse ve Kocabaş, 2006; Mete, 2006; Gençay, 2007; Sulu, 2007; Gürbüz, 2008; Klassen ve Chiu, 2010; Skaalvik, 2011). Ortaöğretim kurumlarında çalışan öğretmenlere yönelik çalışmalar ise şunlardır: (Tan, 2003; Avşaroğlu vd.,2005; Weigi, 2007; Tunacan ve Çetin, 2009; Köklü, 2012; Kılıç, 2013; Koruklu vd., 2013). Öğretmenlerin iş yerinde yalnızlık düzeylerinin belirlenmesine yönelik yapılan çalışmalar ise: (Yılmaz, 2011; Kaplan, 2011; Karakurt, 2012; Karaduman, 2013; Yılmaz ve Aslan, 2013) tarafından ele alınmıştır. Ancak alan yazında coğrafya öğretmenlerinin iş doyumları ve yalnızlık düzeylerine ilişkin herhangi bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Araştırma bu açıdan daha sonraki çalışmalara temel oluşturma açısından önemlidir. 2.Yöntem Bu araştırma ilişkisel tarama modeli ile yapılmıştır. İlişkisel tarama modelinde, iki veya daha çok değişken arasında değişimin varlığı ve derecesi belirlenmeye çalışılır (Karasar, 2005). Bu çalışmada, coğrafya öğretmenlerinin iş doyumu ve iş yaşamında yalnızlık düzeyleri betimlenmeye çalışılmıştır.

4 145 Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyumu ve İş Yaşamında Yalnızlık Düzeylerinin İncelenmesi Çalışma Grubu Araştırmanın örneklemini, eğitim-öğretim yılında, Sivas ve Kırşehir illerinde Milli Eğitime bağlı devlet liselerinde görev yapan 85 coğrafya öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırma grubuna ulaşmada kolay örneklem yöntemi seçilmiş ve veriler yüz yüze yapılan görüşme sonucunda toplanmıştır. Çalışma gurubunun %31,8 i (27) kadın, %68,2 si (58) ise erkek öğretmenlerden oluşmaktadır. Çalışmada bağımsız değişken olarak öğretmenlerin cinsiyeti, yaşları, medeni durumları, mesleki kıdemleri ve haftalık ders yükleri alınmıştır. Çalışma grubunun kişisel özellikleri Tablo 1 de aşağıda verilmiştir. Tablo 1. Çalışma Grubu Kişisel Özellikleri Değişkenler Değişken düzeyi N % Cinsiyet Kadın 27 31,8 Erkek 58 68,2 35 yaş ve altı 35 41,2 Yaş yaş 43 50,6 46 yaş ve üzeri 7 8,2 Medeni durumu Evli 71 83,5 Bekâr 14 16,5 10 yıl ve altı 33 38,8 Kıdem yıl 45 52,9 21 yıl ve üstü 7 8,2 17 saat ve altı 15 17,6 Haftalık Ders saat 33 38,8 Yükü 24 saat ve üzeri 37 43,5 Verilerin Toplanması Araştırmada, coğrafya öğretmenlerinin kişisel özellikleri hakkında bilgi almak için Kişisel Bilgi Formu, coğrafya öğretmenlerinin iş doyum düzeylerini araştırmak için Minnesota İş Doyum Ölçeği ve İş Yaşamında Yalnızlık Ölçeği kullanılmıştır. 1.Kişisel Bilgi Formu Kişisel Bilgi Formu, araştırma problemi kapsamında önem taşıyan, coğrafya öğretmenlerine ait kişisel özellikleri toplayabilmek üzere araştırmacı tarafından hazırlanan toplam 6 maddeden oluşan bir formdur. Kişisel Bilgi Formunda coğrafya öğretmenlerinin cinsiyeti, yaşı, medeni durumu, mesleki kıdemi ve son olarak haftalık ders yükleri sorgulanmıştır. 2.Minnesota İş Doyum Ölçeği Devlet liselerinde görev yapan coğrafya öğretmenlerinin iş doyum düzeylerini tespit etmek amacıyla Minnesota İş Doyum Ölçeği) kullanılmıştır. Ölçek, Weiss, David, England ve Lofquist tarafından 1967 yılında geliştirilmiş olup Baycan (1985) tarafından Türkçeye çevrilmiştir. Türkiye de genelde iş doyum düzeyini belirlemek için yapılan araştırmalarda, ölçeğin geçerlilik ve güvenirlilik düzeylerini belirlemek için Cronbach-Alpha testleri yapılmıştır. Alpha değeri Özdayı (1990) da 0.86, Kılıç (2002) da 0,91 olarak bulunmuştur. Araştırmada kullanılan, 20 maddeden oluşan ve 5 li Likert tipi ölçekle çalışanların içsel (1, 2, 3, 4, 7, 8, 9, 10, 11, 15, 16, 20. maddeler) ve dışsal (5, 6, 12, 13, 14, 17, 18, 19. maddeler) olmak üzere iki farklı iş doyum düzeyleri tespit edilmektedir. Araştırmada veri toplamak amacıyla kullanılan Minnesota İş

5 Taner Çifçi - Yurdal Dikmenli 146 doyum Ölçeğinin güvenirliğini belirlemek amacıyla Cronbach Alpha değeri hesaplanmıştır. Minnesota İş Doyum Ölçeğinin Cronbach Alpha değeri,888 olarak tespit edilmiştir. 3.İş Yaşamında Yalnızlık Ölçeği İş Yerinde Yalnızlık Ölçeği, Wright (2005) tarafından geliştirilmiştir. Türkçeye uyarlanarak geçerlik ve güvenirlik çalışması Doğan, Çetin ve Sungur (2009) tarafından yapılmıştır. Araştırmada kullanılan 16 maddeden oluşan ve 5 li Likert tipi ölçek, çalışanların duygusal yoksunluk (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8,9. maddeler) ve sosyal arkadaşlık (10, 11, 12, 13, 14, 15,16. maddeler) olmak üzere iki alt boyutu ölçmektedir. Ölçeğin 5, 6, 10, 11, 12, 14, 15 ve 16. maddeleri olumsuz oldukları için verilen cevaplar ters kodlanmıştır. Kullanılan ölçekten elde edilen Cronbach Alpha katsayılarının içsel doyum için.86, dışsal doyum için.85 ve genel doyum için.91 olduğu görülmüştür. Araştırmada veri toplamak amacıyla kullanılan İş Yerinde Yalnızlık Ölçeği nin güvenirliğini belirlemek amacıyla Cronbach Alpha değeri hesaplanmıştır. İş Yerinde Yalnızlık Ölçeğinin Cronbach Alpha değeri,895 olarak tespit edilmiştir. Bu sonuçlara göre hem İş doyum ölçeğinin hem de İş Yaşamında Yalnızlık Ölçeğinin güvenirliğinin yüksek düzeyde olduğu söylenebilir (Can, 2013). Verilerin Analizi Verilerin analizlerinde, değişkenlerin homojenlik testi yapılmış olup, normal dağılım gösteren bağımsız iki örneklem grubuna ilişkin ortalamalar arası farkı belirlemek için t testi; ikiden fazla grup ortalaması arasındaki farkı belirlemek için tek yönlü varyans Analizi (ANOVA); normal dağılım göstermeyen değişkenler için Kruskal-Wallis H testi kullanılmıştır. Analizlerde SPSS.17 paket programı kullanılmış, anlamlılık düzeyi.05 olarak kabul edilmiştir. Minnesota İş Doyum Ölçeği nin puanlamasında, Hiç Memnun değilim 1 puan, Biraz memnunum 2 puan, Orta düzeyde memnunum 3 puan, Memnunum 4 puan, Çok memnunum 5 puan olarak değerlendirilmiştir. Ölçekte olumsuz ifade olmadığı için ters puanlanan madde bulunmamaktadır. Ölçekten alınan yüksek puanlar iş doyumunda memnuniyeti gösterirken, ölçekten alınan düşük puanlar iş doyumundaki memnuniyetsizliği göstermektedir. Tablo 2. Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyum Düzeylerinin Alt Boyutlarının Belirlenmesinde Kullanılan Minimum ve Maksimum Puanlar İş Doyumu Alt Düzeyleri Madde Sayısı Minimum Puan Maksimum Puan İçsel doyum Dışsal doyum İş Yerinde Yalnızlık Ölçeği nin puanlamasında, Hiçbir zaman 1 puan, Nadiren 2 puan, Bazen 3 puan, Genellikle 4 puan, Her zaman 5 puan olarak değerlendirilmiştir. Ölçekte olumsuz ifade olmadığı için ters puanlanan madde bulunmamaktadır. Ölçekte toplam 8 madde olumsuz oldukları için verilen cevaplar ters kodlanmıştır. Ölçekten alınan yüksek puanlar iş yaşamında artan yalnızlığı gösterirken, ölçekten alınan düşük puanlar iş yaşamında yaşanan yalnızlığın düşük düzeyde olduğunu göstermektedir.

6 İş Yaşamında Yalnızlık Bileşenleri İş Doyumu Alt Bileşenleri 147 Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyumu ve İş Yaşamında Yalnızlık Düzeylerinin İncelenmesi 3.Bulgular Tablo 3. Coğrafya Öğretmenlerinin İş Yaşamında Düzeylerinin Alt Boyutlarının Belirlenmesinde Kullanılan Minimum ve Maksimum Puanlar İş Yaşamında Yalnızlık Alt Düzeyleri Madde Sayısı Minimum Puan Maksimum Puan Duygusal yoksunluk Sosyal arkadaşlık Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyum ve İş Yaşamında Yalnızlık Düzeyleri Tablo 4. Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyum ve İş yaşamında Yalnızlık Düzeyleri Alt Boyutlar Düşük Orta Yüksek Min Mak X S Aralık ,8118 8,2397 İçsel Doyum f Dışsal Doyum Duygusal Yoksunluk Sosyal Arkadaşlık % 0 48,2 51,8 Aralık f % 20 63,5 16,5 Aralık f % 2,4 61,2 36,5 Aralık f % 80 17,6 2,4 Aralık f % 77,6 21,2 1,2 Aralık f % ,0353 5, , , ,5294 5, ,1765 4, ,7059 8,93738 Tablo 4 de görüldüğü gibi coğrafya öğretmenlerinin içsel doyum alt boyutu puanları 29 ile 59 arasında değişmekte; ortalaması ise dir. İçsel doyum düzeylerine ilişkin veriler incelendiğinde coğrafya öğretmenlerinin %48,2 si orta düzey içsel doyuma, %51,8 i yüksek düzey içsel doyuma sahip oldukları görülmektedir. Coğrafya öğretmenlerinin içsel doyum ortalamasına bakıldığında ise X=43,81 ile yüksek düzey doyuma sahip oldukları söylenebilir. Coğrafya öğretmenlerinin dışsal doyum alt boyutu puanları 12 ile 39 arasında değişmekte; ortalaması ise 24,03 dür. Dışsal doyum düzeylerine ilişkin veriler incelendiğinde coğrafya öğretmenlerinin %20 si düşük düzey dışsal doyuma, %63,5 i orta düzey dışsal doyuma, %16,5 i yüksek düzey dışsal doyuma sahip oldukları görülmektedir. Coğrafya öğretmenlerinin dışsal doyum ortalamasına bakıldığında ise X=24,03 ile orta düzey dışsal doyuma sahip oldukları söylenebilir. Coğrafya öğretmenlerinin iş doyum toplam puanları 45 ile 96 arasında değişmekte; ortalaması ise 67,84 dür. İş doyum düzeylerine ilişkin veriler incelendiğinde coğrafya öğretmenlerinin %2,4 ü düşük düzey doyuma, %61,2 si orta düzey doyuma, %36,5 i yüksek düzey doyuma sahip oldukları görülmektedir. Coğrafya öğretmenlerinin iş doyum ortalamasına bakıldığında ise X=67,84 ile orta düzey iş doyumuna sahip oldukları söylenebilir.

7 İş Yaşamında Yalnızlık İş Doyumu Taner Çifçi - Yurdal Dikmenli 148 Tablo 4 de görüldüğü gibi coğrafya öğretmenlerinin duygusal yoksunluk alt boyutu puanları 9 ile 34 arasında değişmekte; ortalaması ise 17,52 dir. Duygusal yoksunluk düzeylerine ilişkin veriler incelendiğinde coğrafya öğretmenlerinin %80 i düşük düzey duygusal yoksunluk, %17,6 sı orta düzey duygusal yoksunluk, %2,4 ü yüksek düzey duygusal yoksunluğa sahip oldukları görülmektedir. Coğrafya öğretmenlerinin duygusal yoksunluk ortalamasına bakıldığında ise X=17,52 ile orta düzey duygusal yoksunluğa sahip oldukları söylenebilir. Coğrafya öğretmenlerinin sosyal arkadaşlık alt boyutu puanları 7 ile 29 arasında değişmekte; ortalaması ise 13,17 dir. Sosyal arkadaşlık düzeylerine ilişkin veriler incelendiğinde coğrafya öğretmenlerinin %77,6 sı düşük düzey sosyal arkadaşlık, %21,2 si orta düzey sosyal arkadaşlık, %1,2 si yüksek düzey sosyal arkadaşlığa sahip oldukları görülmektedir. Coğrafya öğretmenlerinin sosyal arkadaşlık ortalamasına bakıldığında ise X=13,17 ile düşük düzey sosyal arkadaşlığa sahip oldukları söylenebilir. Coğrafya öğretmenlerinin iş yaşamında yalnızlık toplam puanları 16 ile 52 arasında değişmekte; ortalaması ise 30,70 dir. İş yaşamında yalnızlık düzeylerine ilişkin veriler incelendiğinde coğrafya öğretmenlerinin %80 i düşük düzey iş yaşamında yalnızlık, %20 sinin ise orta düzey iş yaşamında yalnızlığa sahip oldukları görülmektedir. Coğrafya öğretmenlerinin iş yaşamında yalnızlık ortalamasına bakıldığında ise X=30,70 ile orta düzey iş yaşamında yalnızlığa sahip oldukları söylenebilir. 2. Cinsiyetin Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyum ve İş Yaşamında Yalnızlık Düzeylerine Etkisi Tablo 5. Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyumu ve İş Yaşamında Yalnızlık Puanlarının Cinsiyete Göre Farklılığı t Testi Analizi İçsel Doyum Dışsal Doyum Duygusal Yoksunluk Sosyal Arkadaşlık Cinsiyet N X SS t sd P Kadın 27 43,4 8,3 Erkek 58 43,9 8,2 Kadın 27 23,5 6,6 Erkek 58 24,2 5,1 Kadın 27 67,0 13,9 Erkek 58 68,2 12,2 Kadın 27 16,6 4,0 Erkek 58 17,9 5,6 Kadın 27 11,6 3,7 Erkek 58 13,8 4,9 Kadın 27 28,3 7,2 Erkek 58 31,8 9,4 -,279 83,781 -,492 83,624 -,399 83,691-1,05 83,296-2,05 83,043* -1,68 83,095 Tablo 5 incelendiğinde coğrafya öğretmenlerinin cinsiyetlerinin iş doyumu alt boyutu olan içsel doyum puanları üzerine etkisini incelemek amacıyla yapılan ilişkisiz örneklemler için t testi sonucuna göre, cinsiyetin erkek öğretmenlerin içsel doyum puanları (X=43,9) ile kadın öğretmenlerin içsel doyum puanları (X=43,4) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmüştür (t (2-83) =-,279,p>0,05). Coğrafya öğretmenlerinin cinsiyetlerinin dışsal doyum puanlarına bakıldığında erkek öğretmenlerin puanları (X=24,2) ile kadın öğretmenlerin puanları (X=23,5) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmüştür (t (2-83) =-,492, p>0,05).

8 İş Yaşamında Yalnızlık İş Doyumu 149 Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyumu ve İş Yaşamında Yalnızlık Düzeylerinin İncelenmesi Coğrafya öğretmenlerinin cinsiyetlerinin iş doyum toplam puanlarına bakıldığında erkek öğretmenlerin puanları (X=68,2) ile kadın öğretmenlerin puanları (X=67,0) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmüştür (t (2-83) =-,399,p>0,05). Tablo 5 incelendiğinde Coğrafya öğretmenlerinin cinsiyetlerinin iş yaşamında yalnızlık alt boyutu olan duygusal yoksunluk puanlarına bakıldığında erkek öğretmenlerin puanları (X=17,9) ile kadın öğretmenlerin puanları (X=16,6) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmüştür (t (2-83) =-1,05,p>0,05). Coğrafya öğretmenlerinin cinsiyetlerinin iş yaşamında yalnızlık alt boyutu olan sosyal arkadaşlık puanlarına bakıldığında erkek öğretmenlerin sosyal arkadaşlık puanları (X=13,8) ile kadın öğretmenlerin sosyal arkadaşlık puanları (X=11,6) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturduğu görülmüştür (t (2-83) =-,2,05,p<0,05). Bu sonuca göre erkek öğretmenlerin sosyal arkadaşlık puanlarının kadın öğretmenlerin sosyal arkadaşlık puanlarından daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Coğrafya öğretmenlerinin cinsiyetlerinin iş yaşamında yalnızlık toplam puanlarına bakıldığında erkek öğretmenlerin sosyal arkadaşlık puanları (X=31,8) ile kadın öğretmenlerin sosyal arkadaşlık puanları (X=28,3) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturduğu görülmüştür (t (2-83) =-,1,68, p<0,05). 3. Yaşın Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyum ve İş Yaşamında Yalnızlık Düzeylerine Etkisi Tablo 6. Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyumu ve İş Yaşamında Yalnızlık Puanlarının Yaşa Göre Farklılığı Kruskal-Wallis H testi Analizi Alt Boyutlar Yaş n Sıra Ort. χ2 P Anlamlı farkın kaynağı 35-(1) 35 49,93 7,303,026* 1-2 İçsel Doyum 36-45(2) 43 35,88 46+(3) 7 52,07 35-(1) 35 47,21 5,435,066 Dışsal 36-45(2) 43 37,35 Doyum 46+(3) 7 56,64 35-(1) 35 49,59 7,327,026* (2) 43 35,92 46+(3) 7 53,57 Duygusal Yoksunluk Sosyal Arkadaşlık 35-(1) 35 40,16 2,101, (2) 43 46,59 46+(3) 7 35,14 35-(1) 35 34,69 7,856,020* (2) 43 50,24 46+(3) 7 40,07 35-(1) 35 36,54 5,631, (2) 43 49,27 46+(3) 7 36,79 Tablo 6 incelediğinde coğrafya öğretmenlerinin iş doyumu alt boyutu olan içsel doyum puanlarının yaşlarına göre anlamlı olarak farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için yapılan Kruskal-Wallis H testi sonucunda İçsel Doyum boyutunda aradaki farkın anlamlı olduğu bulunmuştur ( χ2(2)=7,303; p<0,05). Mann-Whitney U testi ile yapılan çoklu karşılaştırmalar sonunda bu farkın 1 ve 2 grupları arasında olduğu belirlenmiştir. Bu sonuçlara göre 35 yaş ve altında olan coğrafya öğretmenlerinin içsel doyum puanlarının yaş arasında olan coğrafya öğretmenlerinin içsel doyum puanlarından daha yüksek olduğu görülmektedir.

9 İş Yaşamında Yalnızlık İş Doyumu Taner Çifçi - Yurdal Dikmenli 150 Coğrafya öğretmenlerinin yaşlarının iş doyumu alt boyutu olan dışsal doyum puanlarına bakıldığında aradaki farkın anlamlı olmadığı bulunmuştur ( χ2(2)=5,435; p>0,05). Bu sonuçlara göre yaşın coğrafya öğretmenlerinin dışsal doyum puanları üzerinde etkisi olmadığı söylenebilir. Coğrafya öğretmenlerinin yaşlarının iş doyumu toplam puanlarına bakıldığında 1 ve 2 arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturduğu görülmüştür ( χ2(2)=7,327; p<0,05). Bu sonuçlara göre 35 yaş ve altında olan coğrafya öğretmenlerinin iş doyum toplam puanlarının yaş arasında olan coğrafya öğretmenlerinin iş doyum toplam puanlarından daha yüksek olduğu görülmektedir. Coğrafya öğretmenlerinin yaşlarının iş yaşamında yalnızlık alt boyutu olan duygusal yoksunluk puanlarına bakıldığında aradaki farkın anlamlı olmadığı bulunmuştur (χ2(2)=2,101; p>0,05). Bu sonuçlara göre yaşın coğrafya öğretmenlerinin duygusal yoksunluk puanları üzerinde etkisi olmadığı söylenebilir. Coğrafya öğretmenlerinin yaşlarının iş yaşamında yalnızlık alt boyutu olan sosyal arkadaşlık puanlarına bakıldığında 1 ve 2 arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturduğu görülmüştür ( χ2(2)=7,856; p<0,05). Bu sonuçlara göre 35 yaş ve altında olan coğrafya öğretmenlerinin sosyal arkadaşlık puanlarının yaş arasında olan coğrafya öğretmenlerinin sosyal arkadaşlık puanlarından daha yüksek olduğu görülmektedir. Coğrafya öğretmenlerinin yaşlarının iş yaşamında yalnızlık toplam puanlarına bakıldığında aradaki farkın anlamlı olmadığı bulunmuştur (χ2(2)=5,631; p>0,05). Bu sonuçlara göre yaşın coğrafya öğretmenlerinin iş yaşamında yalnızlık toplam puanları üzerinde etkisi olmadığı söylenebilir. 4. Medeni Durumun Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyum ve İş Yaşamında Yalnızlık Düzeylerine Etkisi Tablo 7. Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyumu ve İş Yaşamında Yalnızlık Puanlarının Medeni Duruma Göre Farklılığı t Testi Analizi Alt Boyutlar M. Durum N X SS t sd P İçsel Doyum Evli 71 43,4 8,5 Bekâr 14 45,7 6,5 -,945 83,348 Dışsal Doyum Evli 71 24,0 5,8 Bekâr 14 23,8 4,5,129 83,898 Evli 71 67,5 13,2 Bekâr 14 69,5 9,7 -,553 83,582 Duygusal Evli 71 17,3 4,9 Yoksunluk Bekâr 14 18,2 6,3 -,597 83,552 Sosyal Evli 71 13,1 4,5 Arkadaşlık Bekâr 14 13,0 5,7,091 83,928 Evli 71 30,5 8,5 Bekâr 14 31,3 11,1 -,297 83,767 Tablo 7 incelendiğinde coğrafya öğretmenlerinin medeni durumlarının iş doyumu alt boyutu olan içsel doyum puanları üzerine etkisini incelemek amacıyla yapılan ilişkisiz örneklemler için t testi sonucuna göre evli öğretmenlerin içsel doyum puanları (X=43,4) ile bekâr öğretmenlerin içsel doyum puanları (X=45,7) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmüştür (t (2-83) =-,945, p>0,05).

10 İş Yaşamında Yalnızlık İş Doyum 151 Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyumu ve İş Yaşamında Yalnızlık Düzeylerinin İncelenmesi Coğrafya öğretmenlerinin medeni durumlarının iş doyumu alt boyutu olan dışsal doyum puanları sonucuna göre evli öğretmenlerin dışsal doyum puanları (X=24,0) ile bekâr öğretmenlerin dışsal doyum puanları (X=23,8) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmüştür (t (2-83) =,129, p>0,05). Coğrafya öğretmenlerinin medeni durumlarının iş doyumu toplam puanları sonucuna göre evli öğretmenlerin iş doyum toplam puanları (X=67,5) ile bekâr öğretmenlerin toplam puanları (X=69,5) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmüştür (t (2-83) =-,553, p>0,05). Coğrafya öğretmenlerinin medeni durumlarının iş yaşamında yalnızlık alt boyutu olan duygusal yoksunluk puanları sonucuna göre evli öğretmenlerin duygusal yoksunluk puanları (X=17,3) ile bekâr öğretmenlerin duygusal yoksunluk puanları (X=18,2) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmüştür (t (2-83) =-,597, p>0,05). Coğrafya öğretmenlerinin medeni durumlarının iş yaşamında yalnızlık alt boyutu olan sosyal arkadaşlık puanları sonucuna göre evli öğretmenlerin sosyal arkadaşlık puanları (X=13,1) ile bekâr öğretmenlerin sosyal arkadaşlık puanları (X=13,0) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmüştür (t (2-83) =,091, p>0,05). Coğrafya öğretmenlerinin medeni durumlarının iş yaşamında yalnızlık toplam puanları sonucuna göre evli öğretmenlerin iş yaşamında yalnızlık toplam puanları (X=30,5) ile bekâr öğretmenlerin toplam puanları (X=31,3) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmüştür (t (2-83) =-,297, p>0,05). 5. Mesleki Kıdemin Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyum ve İş Yaşamında Yalnızlık Düzeylerine Etkisi Tablo 8. Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyumu ve İş Yaşamında Yalnızlık Puanlarının Mesleki Kıdeme Göre Farklılığı Kruskal-Wallis H testi Analizi Alt Boyutlar Kıdem n Sıra Ort. χ2 P Anlamlı farkın kaynağı 10- (1) 33 53,29 11,741,003* 1-2 İçsel Doyum (2) 45 34, (3) 7 49, (1) 33 50,82 8,533,014* 1-2 Dışsal Doyum (2) 45 35, (3) 7 53, (1) 33 53,27 12,474,002* (2) 45 34, (3) 7 51, (1) 33 39,20 6,258,044* 1-2 Duygusal (2) 45 48,41 Yoksunluk 21+ (3) 7 26,14 Sosyal Arkadaşlık 10- (1) 33 35,30 6,788,034* (2) 45 49, (3) 7 37, (1) 33 36,53 7,268,026* (2) 45 49, (3) 7 30,79 Tablo 8 incelediğinde coğrafya öğretmenlerinin iş doyumu alt boyutu olan içsel doyum puanlarının mesleki kıdeme göre anlamlı olarak farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için yapılan Kruskal-Wallis H testi sonucunda İçsel Doyum boyutunda aradaki farkın anlamlı

11 İş Doyum Taner Çifçi - Yurdal Dikmenli 152 olduğu bulunmuştur ( χ2(2)=11,741; p<0,05). Mann-Whitney U testi ile yapılan çoklu karşılaştırmalar sonunda bu farkın 1 ve 2 grupları arasında olduğu belirlenmiştir. Bu sonuçlara göre kıdemi 10 yıl ve altında olan coğrafya öğretmenlerinin içsel doyum puanlarının yıl arasında olan coğrafya öğretmenlerinin içsel doyum puanlarından daha yüksek olduğu görülmektedir. Coğrafya öğretmenlerinin kıdemlerinin iş doyumu alt boyutu olan dışsal doyum puanlarına bakıldığında 1 ve 2 arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturduğu görülmüştür (χ2(2)=8,533; p<0,05). Bu sonuçlara göre kıdemi 10 yıl ve altında olan coğrafya öğretmenlerinin dışsal doyum puanlarının yıl arasında olan coğrafya öğretmenlerinin dışsal doyum puanlarından daha yüksek olduğu görülmektedir. Coğrafya öğretmenlerinin kıdemlerinin iş doyumu toplam puanlarına bakıldığında 1 ve 2 arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturduğu görülmüştür ( χ2(2)=1,474; p<0,05). Bu sonuçlara göre kıdemi 10 yıl ve altında olan coğrafya öğretmenlerinin iş doyum toplam puanlarının yıl arasında olan coğrafya öğretmenlerinin iş doyum toplam puanlarından daha yüksek olduğu görülmektedir. Coğrafya öğretmenlerinin kıdemlerinin iş yaşamında yalnızlık alt boyutu olan duygusal yoksunluk puanlarına bakıldığında 1 ve 2 arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturduğu görülmüştür ( χ2(2)=6,208; p<0,05). Bu sonuçlara göre kıdemi 10 yıl ve altında olan coğrafya öğretmenlerinin duygusal yoksunluk puanlarının yıl arasında olan coğrafya öğretmenlerinin duygusal yoksunluk puanlarından daha yüksek olduğu görülmektedir. Coğrafya öğretmenlerinin kıdemlerinin iş yaşamında yalnızlık alt boyutu olan sosyal arkadaşlık puanlarına bakıldığında 1 ve 2 arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturduğu görülmüştür ( χ2(2)=6,788; p<0,05). Bu sonuçlara göre kıdemi 10 yıl ve altında olan coğrafya öğretmenlerinin sosyal arkadaşlık puanlarının yıl arasında olan coğrafya öğretmenlerinin sosyal arkadaşlık puanlarından daha yüksek olduğu görülmektedir. Coğrafya öğretmenlerinin kıdemlerinin iş yaşamında yalnızlık toplam puanlarına bakıldığında 1 ve 2 arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturduğu görülmüştür (χ2(2)=7,268; p<0,05). Bu sonuçlara göre kıdemi 10 yıl ve altında olan coğrafya öğretmenlerinin iş yaşamında yalnızlık toplam puanlarının yıl arasında olan coğrafya öğretmenlerinin iş yaşamında yalnızlık toplam puanlarından daha yüksek olduğu görülmektedir. 6. Haftalık Ders Yükünün Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyum ve İş Yaşamında Yalnızlık Düzeylerine Etkisi Tablo 9. Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyumu ve İş Yaşamında Yalnızlık Puanlarının Haftalık Ders Yüküne Göre Farklılığı Kruskal-Wallis H testi Analizi Alt Boyutlar İçsel Doyum Dışsal Doyum Ders Anlamlı farkın kaynağı n Sıra Ort. χ2 P Yükü 17- (1) 15 31,67 9,529,009* (2) 33 38, (3) 37 52, (1) 15 39,40 2,717, (2) 33 39, (3) 37 48, (1) 15 33,37 7,556,023* (2) 33 38, (3) 37 51,15

12 İş Yaşamında Yalnızlık 153 Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyumu ve İş Yaşamında Yalnızlık Düzeylerinin İncelenmesi Duygusal Yoksunluk Sosyal Arkadaşlık 17- (1) 15 54,00 4,656, (2) 33 43, (3) 37 37, (1) 15 53,07 6,306,043* (2) 33 46, (3) 37 35, (1) 15 53,80 5,823, (2) 33 45, (3) 37 36,45 Tablo 9 incelediğinde coğrafya öğretmenlerinin iş doyumu alt boyutu olan içsel doyum puanlarının haftalık ders yüküne göre anlamlı olarak farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için yapılan Kruskal-Wallis H testi sonucunda İçsel Doyum boyutunda aradaki farkın anlamlı olduğu bulunmuştur ( χ2(2)=9,529; p<0,05). Mann-Whitney U testi ile yapılan çoklu karşılaştırmalar sonunda bu farkın 1 ve 2 grupları arasında olduğu belirlenmiştir. Bu sonuçlara göre haftalık ders yükü olan coğrafya öğretmenlerinin içsel doyum puanlarının 17 saat ve altında olan coğrafya öğretmenlerinin içsel doyum puanlarından daha yüksek olduğu görülmektedir. Coğrafya öğretmenlerinin haftalık ders yüklerinin iş doyumu alt boyutu olan dışsal doyum puanlarına bakıldığında aradaki farkın anlamlı olmadığı bulunmuştur (χ2(2)=2717; p>0,05). Bu sonuçlara haftalık ders yükünün coğrafya öğretmenlerinin duygusal yoksunluk puanları üzerinde etkisi olmadığı söylenebilir. Coğrafya öğretmenlerinin haftalık ders yüklerinin iş doyumu toplam puanlarına bakıldığında 1 ve 2 arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturduğu görülmüştür ( χ2(2)=7,556; p<0,05).bu sonuçlara göre haftalık ders yükü saat arasında olan coğrafya öğretmenlerinin iş doyumu toplam puanlarının 17 saat ve altında olan coğrafya öğretmenlerinin iş doyumu toplam puanlarından daha yüksek olduğu görülmektedir. Coğrafya öğretmenlerinin haftalık ders yüklerinin iş yaşamında yalnızlık alt boyutu olan duygusal yoksunluk puanlarına bakıldığında aradaki farkın anlamlı olmadığı bulunmuştur (χ2(2)=4,656; p>0,05). Bu sonuçlara göre haftalık ders yükünün coğrafya öğretmenlerinin duygusal yoksunluk puanları üzerinde etkisi olmadığı söylenebilir. Coğrafya öğretmenlerinin haftalık ders yüklerinin iş yaşamında yalnızlık alt boyutu olan sosyal arkadaşlık puanlarına bakıldığında 1 ve 2 arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturduğu görülmüştür ( χ2(2)=6,306; p<0,05). Bu sonuçlara göre haftalık ders yükü 17 saat ve altında olan coğrafya öğretmenlerinin sosyal arkadaşlık puanlarının saat arasında olan coğrafya öğretmenlerinin sosyal arkadaşlık puanlarından daha yüksek olduğu görülmektedir. Coğrafya öğretmenlerinin haftalık ders yüklerinin iş yaşamında yalnızlık toplam puanlarına bakıldığında aradaki farkın anlamlı olmadığı bulunmuştur (χ2(2)=5,823; p>0,05). Bu sonuçlara göre haftalık ders yükünün coğrafya öğretmenlerinin iş yaşamında yalnızlık toplam puanları üzerinde etkisi olmadığı söylenebilir. 7. Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyumu ile İş Yaşamında Yalnızlık Korelâsyon İlişkisi Tablo 10. Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyumu ile İş Yaşamında Yalnızlık Arasındaki İlişkisi İş Yaşamında Yalnızlık İş Doyumu Pearson Korelasyon -,409 p,000 N 85

13 Taner Çifçi - Yurdal Dikmenli 154 Tablo 10 incelendiğinde coğrafya öğretmenlerinin iş doyumu ile iş yaşamı arasında negatif yönde orta düzey (r=-409) korelasyon olduğu ve bu korelasyonun istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlenmiştir (p<,05). Bu sonuca göre coğrafya öğretmenlerinin iş doyumu artarken iş yaşamında yalnızlıklarının azaldığı, iş doyumu azalırken iş yaşamında yalnızlıklarının da arttığı söylenebilir. 4.Sonuç, Tartışma ve Öneriler Coğrafya öğretmenlerinin iş doyum ve iş yaşamında yalnızlık düzeylerini belirlemek amacıyla yapılan bu çalışmada, öğretmenler cinsiyet, yaş, medeni durum, mesleki kıdem ve haftalık ders yükü değişkenleri bakımından değerlendirilmiştir. Çalışmanın bulgularına göre, öğretmenlerin yüksek düzey içsel doyuma sahip oldukları ancak orta düzeyde dışsal doyuma, iş doyumuna, duygusal yoksunluğa ve iş yaşamında yalnızlığa sahip oldukları tespit edilmiştir. Ancak düşük düzey sosyal arkadaşlığa sahip oldukları söylenebilir. Bu durumun öğretmenler arasında etkili bir iletişim ve birlikteliğin oluşmamasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu bulguları Demirel (2006), Ersözlü (2008) ve Tunacan ve Çetin in (2009) yaptıkları çalışmalar desteklemektedir. Fakat Sarpkaya nın (2000) çalışmasında öğretmenlerin iş doyum düzeyleri düşük düzey çıkmıştır. Cinsiyet değişkenine göre öğretmenlerin içsel doyum, dışsal doyum, iş doyumu ve duygusal yoksunluk puanları arasında olarak anlamlı bir fark oluşmadığı görülmektedir. Ancak erkek öğretmenlerin sosyal arkadaşlık ve iş yaşamında yalnızlık puanlarının kadın öğretmenlerden daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Benzer sonuçlar, Demirel (2006), Çelik (2008), Özdöl (2008), Boğa (2010), Adıgüzel vd. (2011), Yılmaz ve Aslan (2013) ve Karaduman ın (2013) çalışmalarında desteklenmektedir. Ololube (2006), Akhtara ve diğerlerinin (2010) çalışmalarında kadın öğretmenlerin iş doyumu düzeylerinin daha yüksek olduğunu tespit edilmiştir. Bu sonuçlar, araştırma bulguları ile çelişmektedir. Kaplan (2011) ve Karakurt (2012) ise yalnızca duygusal yoksunluk alt boyutunda kadın çalışanların iş yaşamında yalnızlık düzeylerinin erkeklerden daha fazla olduğunu sonucuna varmış, bu sonuçta araştırma ile farklılık göstermektedir. Yaş değişkenine göre 35 yaş ve altında olan coğrafya öğretmenlerinin içsel doyum, iş doyum ve sosyal arkadaşlık puanlarının yaş arasında olan coğrafya öğretmenlerinin içsel doyum puanlarından daha yüksek olduğu görülmektedir. Bu sonuçlar Sargent ve Hannum (2005), Kartal (2006), Demirel (2006), Ololube (2006) çalışmaları ile örtüşmektedir. Ancak Sarpkaya (2000), Duman (2006), Çelik (2008), Özdöl (2008), Tunacan ve Çetin (2009), Adıgüzel ve diğerlerinin (2011) yaptıkları çalışmalarda öğretmenlerin yaşları ile iş doyumu düzeyleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Ancak yaşın coğrafya öğretmenlerinin dışsal doyum, duygusal yoksunluk ve iş yaşamında yalnızlık puanları üzerinde etkisi olmadığı görülmektedir. Kaplan (2011) ve Karaduman ın (2013) çalışmaları bu bulguyu desteklemektedir. Medeni durum değişkenine göre olan içsel doyum, dışsal doyum, iş doyumu, duygusal yoksunluk, sosyal arkadaşlık ve iş yaşamında yalnızlık puanları üzerine etkisini incelemek amacıyla yapılan analizlerde istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşturmadığı görülmüştür. Bu sonuçlar Kayıkçı (2005) ve Wright ın (2005) çalışmaları ile uyum sağlamaktadır. Mesleki kıdem değişkenine göre, kıdemi 10 yıl ve altında olan coğrafya öğretmenlerinin içsel doyum, dışsal doyum, iş doyumu, duygusal yoksunluk, sosyal arkadaşlık ve iş yaşamında yalnızlık puanlarının yıl arasında olan coğrafya öğretmenlerinin puanlarından daha

14 155 Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyumu ve İş Yaşamında Yalnızlık Düzeylerinin İncelenmesi yüksek olduğu görülmektedir. Bu sonuç, genç öğretmenlerin iş yaşamına adapte olmakta birçok sorun yaşadığına işaret etmektedir. Duman (2006), Demirel (2006), Çelik (2008) ve Gupta ve Gehlawat ın (2013) çalışmalarında öğretmenlerin iş doyumu düzeylerinin kıdemlerine göre farklılaştığı, ancak Wright (2005), Özdöl (2008), Türkoğlu (2008) Boğa (2010), Sarpkaya (2000) ve Adıgüzel ve diğerlerinin (2011) yaptıkları çalışmalarda öğretmenlerin kıdemlerine göre iş doyumu ve yalnızlık düzeyleri arasında anlamlı bir farka rastlamamışlardır. Haftalık ders yükü değişkenine göre haftalık ders yükü olan coğrafya öğretmenlerinin içsel doyum ve iş doyumu puanlarının 17 saat ve altında olan coğrafya öğretmenlerinin daha yüksek olduğu görülmektedir. Ancak haftalık ders yükü 17 saat ve altında olan coğrafya öğretmenlerinin sosyal arkadaşlık puanlarının saat arasında olan coğrafya öğretmenlerinin sosyal arkadaşlık puanlarından daha yüksek olduğu görülmektedir. Haftalık ders yükü ile dışsal boyut, duygusal yoksunluk ve iş yaşamında yalnızlık puanlarının öğretmenlerinin duygusal yoksunluk puanları üzerinde etkisi olmadığı söylenebilir. Alanyazın tarandığında öğretmenlerin iş doyumu ve yalnızlığa ilişkin haftalık ders yükü değişkenine ilişkin bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Sonuç olarak coğrafya öğretmenlerinin iş doyumu artarken iş yaşamında yalnızlıklarının azaldığı, iş doyumu azalırken iş yaşamında yalnızlıklarının da arttığı söylenebilir. Coğrafya öğretmenlerinin dışsal doyumunu, iş doyumunu, sosyal arkadaşlığını yükseltilmesi; duygusal yoksunluğunu ve yalnızlık düzeylerinin azaltılması açısından sorunların kaynağına ulaşılıp ve çözümler getirilmesi amacıyla Milli Eğitim Bakanlığı ve araştırmacılar tarafından daha detaylı çalışmalar yapılmalıdır. Özellikle öğretmenlerin çalışma şartları ve iş ortamlarının daha cazip hale getirilmelidir. Coğrafya öğretmenlerinin iş doyumu artarken iş yaşamında yalnızlıklarının azalması bu durumu destekler niteliktedir. Erkek öğretmenlerin sosyal arkadaşlık ve iş yaşamında yalnızlıklarının giderilmesine yönelik iletişimi artırıcı, birlikte daha fazla zaman geçirebilecekleri etkinlikler ve programlar düzenlemelidir. 35 yaş ve altında olan coğrafya öğretmenlerinin içsel doyum, iş doyum ve sosyal arkadaşlık düzeylerini artırmaya yönelik oryantasyon çalışmaları ve psikolojik destek sağlanmalıdır. Ayrıca genç öğretmenlere bir dinamik güç ve sisteminin önemli bir parçası olarak daha fazla destek sağlanmalıdır. Bu konuda okul idarecileri ve tecrübeli öğretmenlerden faydalanılabilir. Ayrıca kıdemi 10 yıl ve altında olan coğrafya öğretmenlerinin içsel doyum, dışsal doyum, iş doyumu, duygusal yoksunluk, sosyal arkadaşlık ve iş yaşamında yalnızlık düzeylerinin düşük çıkması öğretmenlerin hala sisteme tam anlamıyla entegre olmadığını göstermektedir. Bu durumu düzeltebilecek ciddi tedbirler alınması önerilmektedir. Öğretmenlerin iş doyumunu artırmaya yönelik maaş ve ders ücreti gibi iyileştirmeler yapılması önerilmektedir. Böylece öğretmenlerin refah düzeyleri artırılarak iş doyumu da artırılabilir. Bundan sonraki çalışmalarda coğrafya öğretmenlerinin iş doyumunun ve yalnızlık düzeylerin belirlenmesine yönelik ülke genelinde çalışmalar yapılması önerilmektedir.

15 Taner Çifçi - Yurdal Dikmenli 156 KAYNAKLAR ADIGÜZEL, Z., ÜNSAL, Y. ve KARADAĞ, M. (2011). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin iş tatmin düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 4, AKHTAR, S. N., HASHMİ, M. A. and NAQVİ, S. I. H. (2010). Comparative study of job satisfaction in public and private school teachers at secondary level. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2, AKŞİT, A. N. (2010). Çalışanların iş doyumunu etkileyen bireysel ve örgütsel faktörler ile sonuçlarına ilişkin kavramsal bir değerlendirme. Türk İdare Dergisi, 467, AVŞAROĞLU, S., DENİZ, E. ve KAHRAMAN, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 14, ss: BAYCAN, A. (1985). An analysis of the several aspects of job satisfaction between differen to ccupational groups. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. BOĞA, Ç. (2010). İlköğretim okul yöneticilerinin liderlik davranış düzeylerinin öğretmenlerin iş doyumuna etkisi (Samsun ili örneği), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun. CAN, A. (2013). SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi. Ankara: Pegem A Yayıncılık. CÜCELOĞLU, D. (2010). İnsan ve davranışı - psikolojinin temel kavramları (20.Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi ÇELİK, H. (2003). Fen bilgisi, fizik, kimya, biyoloji öğretmenlerinin iş doyumu (Kırıkkale örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale. ÇELİK, N. S. (2008). Ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin iş tatmin düzeylerinin uygulamalı bir çalışma ile değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. DAVİS, K. (1977). Human behaviour work: organisational behaviour. New Delhi: Tata Mcgraw Hill. DEMİREL, F. (2006). Sınıf öğretmenlerinin iş doyum düzeyleri ( Denizli ili örneği), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli. DOĞAN, T., ÇETİN, B. ve SUNGUR, M. Z. (2009). İş yaşamında yalnızlık ölçeği Türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10, DUMAN, C. (2006). Ortaöğretim Kurumlarında Görev Yapan Coğrafya Öğretmenlerinin İş tatmini, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

16 157 Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyumu ve İş Yaşamında Yalnızlık Düzeylerinin İncelenmesi ERDEN, M. (1999). Öğretmenlik mesleğine giriş. İstanbul: Alkım Yayınları. ERSÖZLÜ, A. (2008). Sosyal sermayenin ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin iş doyumuna etkisi (Tokat ili örneği), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ. GEÇTAN, E. (1999). İnsan olmak (20. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi. GENCER, A. (2002). Öğretmenlerinin iş doyumu ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir. GENÇAY, A. Ö. (2007). Beden eğitimi öğretmenlerinin iş doyumu ve mesleki tükenmişliklerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 2, GİBSON, J. L., IVANCEVİCH J. M. and JAMES H. (1997). Organizations: behavior, structure, processes, 9. ed., McGraw-Hill, USA. GUPTA, M. and GEHLAWAT, M. (2013). Job satisfaction and work motivation of secondary school teachers in relation to some demographic variables: a comparative study. Educationia Con. 2, HELLMANN, C.M. (1997). Job satisfaction and intent to leave. Journal of Social Psychology, 137 (5), HİPSS, E. S. and HALPİN, G. (1991). Job stres related to performance base daccredilation, locus of control, ageand geder as related to job satisfaction and burnout ın teachers and principal. Speeches Or Meeting Papers 150, Report Research 143 U.S. Alabama. JAMAL, M. (1997). Job stress, satisfaction and mental health: An empirical examination of self employed and non-self employed Canadians. Journal of Small Bussiness Management 35 (4), KAĞAN, M. (2005). Devlet ve özel ilköğretim okulları ile rehberlik ve araştırma merkezlerinde çalışan rehber öğretmenlerin iş doyumlarının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. KAPLAN, M. S. (2011). Öğretmenlerin iş yerinde yalnızlık duygularının okullardaki örgütsel güven düzeyi ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. KARADUMAN, M. (2013). İş yaşamında yalnızlık algısının örgütsel vatandaşlık davranışı ile ilişkisi ve öğretmenler üzerine bir uygulama. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa. KARAKÖSE, T. ve KOCABAŞ, İ. (2006). Özel ve devlet okullarında öğretmenlerin beklentilerinin iş doyumu ve motivasyon üzerine etkileri. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 2, 3-14.

17 Taner Çifçi - Yurdal Dikmenli 158 KARASAR, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi.(15. Basım). İstanbul: Nobel Basımevi. KARAKURT, A. (2012). Öğretmenlerin iş yerinde yalnızlık düzeyinin örgütsel destek ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya. KAYIKÇI, K. (2005). Milli Eğitim Bakanlığı müfettişlerinin denetim sisteminin yapısal sorunlarına ilişkin algıları ve iş doyum düzeyleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 11 (4), KLASSEN, R. M., and CHİU, M. M. (2010). Effects on teachers' self-efficacy and job satisfaction: Teacher gender, years of experience, and job stress. Journal of Educational Psychology, 102(3), KILIÇ, B. (2002). Özel ve Devlet Üniversitelerinde Çalışan Araştırma Görevlilerinin İş Doyum Düzeylerinin Karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. KILIÇ, Y. (2013). Lise öğretmenlerinin örgütsel adalet ve iş doyumu algıları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ. KORUKLU, N., FEYZİOĞLU, B., ÖZENOĞLU K. H. ve ALADAĞ, E. (2013). Öğretmenlerin iş doyumu düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, KÖKLÜ, M. (2012). Orta öğretim okulları öğretmenlerinin kararlara katılma durumları, katılma istekleri, iş doyumları, çatışmaları yönetme biçemleri. Eğitim ve Bilim, 37, 165, LEİDERMAN, P. H. (1980). Pathological loneliness: a psychodynamicın terpretation. The anatomy of loneliness. In J. Hartog, J. R Audyand Y. A. Cohen (Eds.), p New York: International Universities Press. MARX, E. and GRANGER, R. C. (1992). The policy implications of job satisfaction ratings for recruiting and retaining early childhood teachers. Child and Youth Care Forum, 21(4) METE. C. (2006). İlköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin kişilik özellikleri ile iş tatmin düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. MERTOL, Ş. (1993). Orta kademe yöneticilerinin iş tatmini ve kaygı düzeylerinin karşılaştırılması: Devlet ve özel tekstil sektöründe bir çalışma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İşletme Enstitüsü, İstanbul. OLOLUBE, N. P. (2006). Teachers job satisfaction and motivation for school effectiveness: an assessment. Essays in Education (EIE), 18. ÖZDAYI, N. (1990). Resmi ve özel liselerde çalışan öğretmenlerin iş tatmini ve iş streslerinin karşılaştırmalı analizi. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, İşletme Fakültesi, İstanbul.

18 159 Coğrafya Öğretmenlerinin İş Doyumu ve İş Yaşamında Yalnızlık Düzeylerinin İncelenmesi ÖZDÖL, M. F. (2008). Konya ilinde görev yapan ortaöğretim fizik öğretmenlerinin motivasyon ve iş tatminlerinin araştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya. SARGENT, T. and HANNUM, E. (2005). Keeping teachers happy: job satisfaction among primary school teachers in rural Northwest China. Gansu Survey of Children and Families Papers, SARPKAYA, R. (2000). Liselerde çalışan öğretmenlerin iş doyumu (Manisa ili örneği). Amme İdaresi Dergisi, 33, 3, SKAALVİK, E. M. (2011). Teacher job satisfaction and motivation to leave the teaching profession: Relations with school context, feeling of belonging, and emotional exhaustion. Doctoral Dissertation. Norwegian University. SMADOV, S. (2006). İş doyumu ve örgütsel bağlılık: Özel sektörde bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. SMİTH, P.C. (1974). The development of a method of measuring job satisfaction: the Cornell studies in fleishman. A. And Bass, A.R. (Eds). Studies in Personnel and Industrial Psychology, Illinois: The Dorsey Press. SULU, H. (2007). Resmi ve özel ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin iş tatmin düzeyleri ile denetim odağı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. ŞİŞMAN, M. (2012). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Ankara: Pegem Akademi. TAN, N. (2003). Anadolu Lisesi öğretmenlerinin iş doyumunu etkileyen etmenler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. TUNACAN, S. ve ÇETİN, C. (2009). Lise öğretmenlerinin iş doyumunu etkileyen faktörlerin tespitine ilişkin bir araştırma. Marmara Üniv. Atatürk Eğitim Bilimleri Dergisi, 29, TUTUM, C. (1979). Personel yönetimi. Ankara: Todai. TÜRK, M. S. (2007). Örgüt kültürü ve iş tatmini. Ankara: Özkan. TÜRKOĞLU, M. (2008). Genel liselerde örgütsel kültürün iş doyumuna etkisi (Malatya ili örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ. YELBOĞA, A. (2008). İnsan kaynakları bölümünde çalışanların iş doyumlarındaki farklılıkların belirlenmesi. Yönetim, 19 (61), YILMAZ, E. ve ASLAN, H. (2013). Öğretmenlerin iş yerindeki yalnızlıkları ve yaşam doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 3 (3), YOUNG, J.E. (1982). Loneliness, depression and cognitive therapy: The oryanda pplication. In L.A. Peplau& D. Perlman (Eds.), Loneliness: A source book of current theory, research and therapy (s ). New York: Wiley.