ANTALYA NIN KORKUTELİ İLÇESINDE KÜLTÜR MANTARI (Agaricus bisporus) YETİŞTİRİCİLİĞİNİN MEVCUT DURUMU, SORUNLARI VE BAZI ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Transkript

1 Uluslararası Katılımlı I. Ali Numan Kıraç Tarım Kongresi ve Fuarı Nisan, 2011 Cilt: III, Sayfa ANTALYA NIN KORKUTELİ İLÇESINDE KÜLTÜR MANTARI (Agaricus bisporus) YETİŞTİRİCİLİĞİNİN MEVCUT DURUMU, SORUNLARI VE BAZI ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Halil DEMİR 1 İlker SÖNMEZ 1 ÖZET Bu araştırma, Korkuteli bölgesinde mantar yetiştiriciliğinin mevcut durumunu ortaya koymak, sorunları saptamak ve bazı öneriler geliştirmek amacıyla yürütülmüştür. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, mantar üreticilerinin %73.19 unun eğitim düzeyi ilköğretim seviyesinde olup, işletmelerin büyük çoğunluğu %71.15 ile m 2 arasındadır. Üretim odalarının ısıtılmasında esas olarak sobaların (%69.30) kullanıldığı, bütün üreticilerin torba sisteminde üretim yaptığı belirlenmiştir. Üreticilerin %90.97 lik kısmı elde ettikleri gelirin iyi olduğunu belirtmiş olup, üretici birliğine üye olanların oranı ise sadece %3.85 olarak bulunmuştur. Üreticiler danışmanlık hizmetlerini %39.75 ile kompost firmalarından sağlarken, en fazla problem yaşadıkları üretim girdisini ise %61.53 ile kompost olarak belirtmişlerdir. Korkuteli bölgesindeki küçük mantar işletmelerinde en fazla karşılaşılan hastalık (%63.46) kuru kabarcıklık (Verticillium fungicola) olarak bulunmuştur. Üreticilerin %78.20 sinin atık kompostu kendi bahçelerinde kullandıkları tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Kültür mantarı, kompost, hastalıklar, zararlılar, Korkuteli ABSTRACT This research was carried out to determine the current status of mushroom cultivation, some problems and to improve some suggestions in Korkuteli region. According to the results of research, education level of mushroom producers with %73.19 is the level of primary education and many businesses are between m 2 with % The use of stoves (%69.30) in heating of production rooms were mainly determined and it is established that all producers grow mushroom in PE bag systems. The part %90.97 of growers were said that as well the revenue from mushroom cultivation. The number of mushroom producers union members were found only 3.85%. While growers were provided consulting services from compost companies with %39.75, they were stated the most problematic production input as compost with % In small mushroom enterprises at Korkuteli region, the most common disease (%63.46) was found as dry bubble (Verticillium fungicola). They were determined that 78.20% of the growers use the waste compost in own gardens. Keywords: Mushroom, compost, diseases, pests, Korkuteli 1 Öğr. Görev. Dr. Akdeniz Üniversitesi Korkuteli Meslek Yüksekokulu Mantarcılık Programı, e-posta: hdemir@akdeniz.edu.tr 1 Öğr. Görev. Dr. Akdeniz Üniversitesi Korkuteli Meslek Yüksekokulu Mantarcılık Programı e-posta: isonmez@akdeniz.edu.tr

2 GİRİŞ Dünyada sanayileşme, kentleşme, nüfus artışı ve bunlara bağlı çevresel problemler nedeniyle verimli tarım alanlarında büyük azalmalar meydana gelmektedir. Protein açığı olan ve gelişmekte olan ülkelerde besin ihtiyacını karşılayacak alternatif kaynaklara ihtiyaç duyulmaktadır. Toprak ve tarım arazisi gerektirmeden üretilen ve besin değeri yüksek olan kültür mantarları, bu ihtiyacı karşılayacak en etkili alternatif olarak görülmektedir (Şen ve Yalçın, 2010). Günümüzde, mantarın insan beslenmesi ve sağlığı açısından değerinin daha iyi anlaşılmasıyla kültür mantarı yetiştiriciliğine olan merak ve ilgi hızla artmaktadır (Kurt ve Büyükalaca, 2008). Kültür mantarı yetiştiriciliği kapalı alanlarda yıl boyu yapılabilmekte, diğer tarım faaliyetlerinde olduğu gibi ekolojik şartlara bağlı kalmadan, uygulanan yetiştirme sistemine göre yılda altı defaya kadar ürün alınabilmektedir (Padem vd., 2003). Üretim planlaması yapılabilmesi, birim alandan fazla verim alınabilmesi ve taze tüketim yanında değişik şekillerde değerlendirilebilmesinden dolayı, beyaz şapkalı kültür mantarı yetiştiriciliği son yıllarda gelişen bir tarım kolu haline gelmiştir (Özdemir ve Paksoy, 2008). Özellikle gelişmiş ülkelerde tam anlamıyla bir sanayi kolu niteliğindedir. Üretim sıcaklık, nem ve havalandırmanın otomatik olarak düzenlendiği, teknolojik gelişmelerden yararlanarak tüm işlemlerin mekanize edildiği büyük modern işletmelerde yapılmaktadır (Dursun, 2000). Dünyada üretilen yemeklik mantarların %40-50 si taze olarak tüketilmektedir (Erbay ve Küçüköner, 2008). Mantar tüketimi ülkeler arasında oldukça farklılık göstermektedir. Ülkemizde yıllık kişi başına 500 g olan bu rakam Avrupa Birliği ülkelerinde 2.5 kg civarındadır (Özçatalbaş vd., 2004). Hollanda gibi bazı ülkelerde de 3 kg mı bulmaktadır (Demirci, 2010). Ülkemiz tarım sektöründe; üretici sayısı, üretim alanı ve üretim miktarları gibi tarımsal potansiyeli belirleyen rakamlar, yaklaşık değerler ya da bazı kriterler esas alınarak en yakın değerlere ulaşılarak hesaplanmaktadır. Dolayısıyla mevcut rakamlar, genel olarak gerçeği tam olarak yansıtmayabilmektedir (Erkel, 2004). Benzer sorunlar mantar sektöründe de mevcut olup hem kompost hem de mantar için üretim alanı, miktarı, üretici sayısı ve üretim miktarıyla ilgili tahmini değerler verilebilmektedir. Mantar üretiminin durumunu saptamak amacıyla yapılan çalışmalarda, çeşitli nedenlerle üreticilerden ya hiç bilgi alınamamakta ya da alınan bilgiler sağlıklı olmamaktadır. Sektörün tam olarak örgütlenememesi ve kayıt altına alınamaması bunun en büyük sebeplerinden birisidir. Türkiye İstatistik Kurumu nun verilerine göre kültür mantarı üretimi 2008 yılında ton iken, 2009 yılında azalarak ton olmuştur (Anonim, 2011). Türkiye kompost üretimin ise 150 bin ton civarında olduğu belirtilmektedir. Ülkemiz açısından Korkuteli nin ayrı bir önemi bulunmaktadır. Korkuteli, Türkiye nin kültür mantarı ve kompost üretim merkezi durumundadır. Mantar üretiminin yaklaşık yarısı (%45), kompost üretiminin yine yarısı (%53) Korkuteli tarafından karşılanmaktadır (Özçatalbaş, 2007). Daha önce de belirtildiği gibi bunlar tahmini rakamlar durumundadır. Bazı kompost üreticileri, mantar üreticileri, pazarlama firmaları, sektör içerisinde faaliyet gösteren bazı mühendis ve teknikerle yapılan görüşmelerden elde edilen verilere göre, Korkuteli nin mantar üretimi 25 bin ton civarındadır. Korkuteli ne Konya ve Afyon illerinden de kompost gelmektedir. İlçenin toplam kompost üretiminin ise 100 bin ton civarında olduğu belirtilmektedir. Korkuteli nde mantar üretimi genel anlamda aile işletmeciliği şeklinde yapılmaktadır. Dolayısıyla üretim alanları küçüktür. Kültür mantarı yetiştiriciliğinde üretimin artması için üretici sayısının artması, üretim alanlarının genişletilmesi, yetiştiricilik koşullarının iyileştirilmesi gerekmektedir. Zaman zaman üretimde önemli kayıplara yol açan hastalık ve zararlılara karşı etkili şekilde mücadele etmek önemli bir konudur (Erler ve Vuruş, 2004). Mantar üretiminde verim ve kaliteyi etkileyen faktörlerden birisi de örtü toprağıdır. Korkuteli ilçesinde yapılan üretimin bunlara benzer birçok sorunları bulunmaktadır.

3 Bu araştırma, Türkiye beyaz şapkalı kültür mantarı yetiştiriciliğinde çok önemli bir yeri olan Korkuteli ilçesinde, mantar üreticileri ve üretiminin mevcut durumunu ortaya koymak, sorunları saptamak ve bazı öneriler geliştirmek amacıyla yapılmıştır. MATERYAL VE METOT Araştırma, Antalya nın Korkuteli ilçesine bağlı Akyarlar, Esenyurt, Gümüşlü, Yeşil Yayla, Küçükköy, Büyükköy, Yelten, Sülekler ve Yazır köylerinde yürütülmüştür. Aile işletmeciliği şeklinde, beyaz şapkalı kültür mantarı yetiştiriciliği yapan toplam 156 üretici ile yüz yüze görüşülerek yapılan anket çalışması sırasında, yanlış bilgi almamak amacıyla üreticilerin isimleri ve adresleri sorulmamıştır. Üreticilere daha önceden hazırlanan 10 adet anket sorusu yöneltilmiş, elde edilen verilerin ortalaması alınarak değerlendirme % olarak yapılmıştır. Modern büyük işletmeler, küçük işletmelerin durumlarını yansıtmaktan uzak olacağından araştırma dışı bırakılmıştır. Mantar üreticilerine yöneltilen sorular aşağıda verilmiştir. 1. Eğitim durumunuz nedir? 2. Üretim odasının ısıtılmasını nasıl sağlıyorsunuz? 3. Üretim alanınız ne kadardır? 4. Üretimde kullandığınız yetiştirme ortamı hangisidir? 5. Üretim sonunda elde ettiğiniz kazanç hakkında ne düşünüyorsunuz? 6. Mantar üretimi sırasında danışmanlık hizmetini kimden alıyorsunuz? 7. Üretimde kullandığınız malzemelerden en çok hangisinde problem yaşıyorsunuz? 8. Yetiştiricilik sırasında en fazla problem olan hastalık ve zararlıları belirtiniz? 9. Mantar Üreticileri Birliği ne üye misiniz? 10. Üretim sonunda açığa çıkan kompost atıklarını nasıl değerlendiriyorsunuz? BULGULAR VE TARTIŞMA Mantar üreticilerinin eğitim düzeyi ve işletme büyüklüğü Eğitim durumları (Çizelge 1) ve üretim alanı büyüklükleri (Çizelge 2) ile ilgili yöneltilen sorulara, kültür mantar üreticilerinin verdikleri cevapların değerlendirmeleri aşağıdaki çizelgelerde gösterilmiştir. Çizelge 1. Mantar üreticilerinin eğitim düzeyi Eğitim Durumu Değerlendirme (%) Okur-Yazar değil 1.90 İlkokul Lise Üniversite 5.11 Çizelge 2. İşletme büyüklüklerinin dağılımı Üretim alanı (m 2 ) Değerlendirme (%) Araştırmada, eğitim düzeyiyle ilgili soruya verilen cevaplarla, üreticilerin %73.19 unun ilköğretim (ilkokul ve ortaokul), %19.80 inin lise, %5.11 nin üniversite (lisans ve önlisans) seviyesinde olduğu belirlenmiştir. Üreticilerin %1.90 nın ise okur-yazar olmadığı saptanmıştır. Benzer şekilde Özçatalbaş ve ark.(2004), aynı bölgede yaptıkları bir araştırmada üreticilerin %50 sinin ilkokul, %15.5 nin ortaokul, %23.9 unun lise, %10.6 sınun üniversite mezunu olduğunu bulmuşlardır. Basım (2004) ise yetiştiricilerin %33.2 sinin ilkokul, %24.5 nin ortaokul, %30.8 nin lise ve dengi okullar ve %9.3 nün de

4 üniversite mezunu olduklarını tespit etmiştir. Elde edilen veriler değerlendirildiğinde, mantar üreticilerinin eğitim düzeylerinin düşük olduğu görülmektedir. Korkuteli bölgesinde yapılan mantar üretiminin daha çok bodrum, kiler veya boş ahır gibi kapalı alanlarda aile işletmesi şeklinde yapıldığı bilinmektedir (Basım ve İlkuçan, 2004). Araştırmadan elde edilen sonuçlar bunu bir kez daha ortaya koymuştur. Üretim alanıyla ilgili soruya verilen cevaplara göre, yetiştiricilerin %71.15 i m 2 arasında, %20.51 i 0-50 m 2 arasında, %6.42 si m 2 arasında, %1.92 si de 151 m 2 den daha büyük alanlarda üretim yapmaktadır. Elde edilen sonuçlara göre üreticilerin %91.66 sı küçük işletmelerde faaliyet göstermektedir. İşletmelerde kullanılan ısıtma araçları Mantar yetiştiriciliği yapılan üretim odalarının ısıtılmasında kullanılan araçlarla ilgili soruya verilen cevapların değerlendirilmesi Çizelge 3 de verilmiştir. Çizelge 3. Üretim odasının ısıtılmasında kullanılan araçlar Isıtma aracı Değerlendirme (%) Soba Soba-Klima Soba-Elektrikli ısıtıcı 6.5 Klima 3.8 Elektrikli ısıtıcı 8.3 Merkezi ısıtma 0.6 Çizelgeden de anlaşılacağı gibi üreticilerin %69.30 u üretim odasının ısıtılmasında soba kullanmaktadır. Benzer şekilde, Erkel (2004) in Kocaeli ve çevresinde yaptığı çalışmada, üreticilerin büyük bölümünün ısıtma kaynağı olarak sobayı kullandıkları belirtilmektedir. Soba ile klimayı birlikte kullanan üreticilerin oranı %11.50 iken ısıtma kaynağı olarak sadece klimayı kullananların oranı ise %3.8 dir. Soba ile elektrikli ısıtıcıyı birlikte kullananların oranı %6.5 olup, sadece elektrikli ısıtıcı kullananlar ise toplam üreticilerin %8.3 üdür. Merkezi ısıtma ve soğutma sistemleri daha büyük ve modern işletmelerde kullanılmaktadır. Küçük alanlarda ancak birden fazla odası bulunan üreticilerin bazıları da merkezi ısıtma sistemi kullanabilmektedir. Anket çalışması sonunda üreticilerin %0.64 (1 kişi) nün merkezi ısıtma sistemi kullandığı tespit edilmiştir. Yetiricilik sistemi Bodrum katı, kiler, boş ahır gibi yerlerde mantar yetiştiriciliği yapan üreticilerin tamamının torba sisteminde yetiştiricilik yaptığı tespit edilmiştir. Blok pres sisteminde üretim yapan küçük işletmeye rastlanmamıştır. Elde edilen sonuç, kültür mantarı yetiştiriciliğinde ülkemizin genel durumunu pekiştirmiştir. Bununla birlikte, ilçede faaliyet gösteren bazı büyük ticari işletmelerin blok pres ortamında yetiştiricilik yaptığı da bilinmektedir (Anonim, 2010). İşletmelerin gelir durumu Araştırmada, mantar üretiminden sağlanan gelirin memnuniyetiyle ilgili olarak üreticilere, çok iyi, iyi ve kötü şıkları sunulmuştur. Buna göre üreticilerin %90.97 si elde ettikleri gelirin iyi olduğunu söylemişlerdir. Memnuniyetlerini çok iyi şeklinde belirtenler %0.64 iken, kötü diyerek memnun olmadıklarını belirtenlerin oranı ise %8.39 dur. Korkuteli nde mantarın üretici satış fiyatı, son beş yıldır 2.2 TL civarında olup çok fazla iniş ve çıkışlar olmamaktadır. Üretim miktarının azaldığı dönemlerde mantarın kg fiyatının arttığı da görülmektedir. Bu da üreticinin bir sonraki üretim döneminde hasat edeceği mantara göre ne kadar

5 kazanç elde edeceği konusunda bir fikir vermektedir. Dolayısıyla piyasada istikrar sektörün gelişmesine olanak sağlamaktadır. Üretici örgütlenmesi ve üretim tekniğiyle ilgili bilgi edinme kaynakları Üreticilerin örgütlenmesini sağlamak amacıyla çıkarılan yönetmelik kapsamında, Korkuteli ilçesinde Mantar Üreticileri Birliği kurulmuş, ancak diğer üretici birliklerinde olduğu gibi yeterli üye sayısına ulaşamamıştır. Anket çalışmasından elde edilen sonuçlar da bu gerçeği teyit etmektedir. Görüşülen üreticilerin %96.15 nin Mantar Üreticileri Birliği ne üye olmadığı, sadece %3.85 nin üye olduğu tespit edilmiştir. Bu durum üreticilerin hem girdi temini hem de ürün satışlarında ortak hareket edemeyeceklerini, yetiştiricilik sırasında danışmanlık hizmetlerinden yararlanamayacağını, dolayısıyla üretimde sıkıntıların ortaya çıkabileceğini göstermektedir. Kültür mantarı üretimiyle uğraşanların, danışmanlık hizmeti konusunda kimlerden yardım aldığını belirlemek amacıyla yöneltilen soruya verilen cevaplar ve oranları Çizelge 4 de verilmiştir. Çizelge 4. Üreticilerin üretim tekniğiyle ilgili bilgi edinme kaynakları Bilgi edinme kaynağı Değerlendirme (%) Zirai ilaç bayileri 3.20 Özel danışman Tarım İlçe Müdürlüğü 0.64 Ziraat Fakültesi-Korkuteli MYO 0.64 Kompost alınan firma Deneyimli üretici Kendisi Korkuteli ne bağlı köylerde faaliyet gösteren üreticiler, mantar yetiştiriciliği sırasında ihtiyaç duydukları teknik bilgileri genel olarak kompost aldıkları firmalardan (%39.75) sağladıklarını bildirmişlerdir. Üreticilerin %25.64 ü kendi kendilerine deneme yanılma veya kulaktan duyma bilgilerle üretim yaptıklarını belirtmişlerdir. Deneyimli üreticilerden yardım aldıklarını söyleyenlerin oranı ise %19.87 dir. Çizelgeden de anlaşıldığı gibi üreticilerin sadece %0.64 gibi çok küçük bir kısmı, Korkuteli Tarım İlçe Müdürlüğü ne ve üniversiteye (Korkuteli Meslek Yüksekokulu Mantarcılık Programı ve Ziraat Fakültesi) başvurduğunu söylemiştir. Mantar üretiminde en fazla problem yaşanan girdiler Araştırmada kapsamında mantar üreticilerine yöneltilen Üretimde kullandığınız malzemelerden en çok hangisinde problem yaşıyorsunuz? sorusuna verilen cevapların değerlendirilmesi Çizelge 5 de gösterilmiştir. Çizelge 5. Mantar üretiminde en fazla problem yaşanan girdiler Üretimde kullanılan girdiler Değerlendirme (%) Kompost Kompost-Örtü toprağı Örtü toprağı Tarım ilaçları 2.56 Hiçbiri 3.20

6 Kültür mantarı üreticilerinin %61.53 ü en fazla problem yaşadıkları girdinin kompost olduğunu söylemişlerdir. Benzer şekilde Özçatalbaş vd. (2004) de aynı bölgede üreticilerin %69 nun kompost ile ilgili verimsizlik sorunları olduğunu bulmuşlardır. Ancak bir önceki çizelgede (Çizelge 4) üreticilerin çok büyük bir kısmı üretimde teknik desteği kompost firmasından aldıklarını belirtmişlerdir. Hem kompost firmasından destek alınmakta hem de komposttan memnuniyetsizlikler ortaya konulmaktadır. Bu konuda ortaya çıkan sorunun kaynağını aydınlatabilmek için yeni araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Mantar yetiştiricilerinin %19.23 ü hem kompost hem de örtü toprağında sorun yaşadıklarını belirtirken, sadece örtü toprağında sorun çıktığını söyleyenlerin oranı ise %13.46 dır. Üreticilerin %3.20 si yukarıdaki girdilerde herhangi bir problemle karşılamadıklarını beyan ederken, sadece %2.56 lık kısım hastalık ve zararlılara karşı kullanılan ilaçlarda problem yaşadıklarını söylemişlerdir. İşletmelerde görülen hastalık ve zararlılar İşletmelerde görülen hastalık ve zararlılar konusunda, üreticiler birden fazla seçenek üzerinde durduklarından, değerlendirme hastalık ve zararlıların ortaya çıkma yoğunluğuna göre yapılmıştır (Çizelge 6). Çizelge 6. İşletmelerde görülen hastalık ve zararlılar Hastalık ve zararlılar Değerlendirme (%) Kuru kabarcıklık Yaş kabarcıklık Ur (Yalancı domalan) Beyaz alçı Kahverengi alçı 1.28 Yeşil küf Örümcek ağı küfü Mantar sinekleri Mantar üretimi yapılan küçük aile işletmelerinde en fazla karşılaşılan hastalık %63.46 ile kuru kabarcıklık (Verticillium fungicola) olmuştur. Üreticilerin Ur diye isimlendirdiği yalancı domalan (Diehliomyces microspora) %48.07 ile ikinci en yüksek karşılaşılan hastalık olarak bulunmuştur. Örümcek ağı küfü (Dactylium dendroides) adı verilen hastalık ise %27.56 ile üreticilerin en yoğun karşılaştığı üçüncü hastalık olmuş, beyaz alçı hastalığının ortaya çıkma oranı ise %21.79 olarak saptanmıştır. Üreticilerin şikayetçi oldukları diğer bir hastalık %17.30 ile yeşil küf (Trichoderma harzianum) dür. Mantar üretimini sınırlayan zararlılardan Erler ve Vuruş (2004) un bildirdiği mantar sineklerinin (Megaselia halterata, Lycoriella auripila, Lycoriella ingenua, Lycoriella solani) ortaya çıkma oranı %14.74 olarak tespit edilirken, yaş kabarcıklık (Mycogone perniciosa) hastalığı %13.46 ortaya çıkma oranına sahip olmuştur. Mantar üreticilerinin en az sorun yaşadıkları hastalık ise %1.28 ile kahverengi alçı hastalığı olarak belirlenmiştir. Benzer bir araştırma, Basım (2004) tarafından yine aynı bölgede yapılmış, üretim alanlarında en sık karşılaşılan hastalık olarak %74.3 ile yaş kabarcıklık saptanmıştır. Bunu %38.5 ile yeşil küf izlemiş, %33.2 ile kuru kabarcıklık da takip etmiştir. Erkel (2004) Kocaeli bölgesinde yaptığı araştırmada, işletmelerde en yaygın görülen hastalıkların %65.5 ile yaş kabarcıklık, %40 ile de örümcek ağı küfü olduğunu tespit etmiş, bu hastalıkların üreticiler tarafından kolaylıkla belirlenebildiğini ortaya koymuştur. Araştırmalar arasındaki bu farklılıkların sebebi, yapılan gözlemlere göre Korkuteli

7 bölgesinde faaliyet gösteren mantar üreticilerinin bazı hastalıkları birbirinden ayırt edememeleridir. Kuru kabarcıklık ile yalancı domalan en sık karıştırılan hastalıklardır. Yine benzer şekilde kuru kabarcıklık ile yaş kabarcıklık birbirinden ayırt edilemezken, beyaz alçı veya kahverengi alçı hastalıklarına da küf denilebilmektedir. Bu karışıklıklar üreticilerin bu konuda yeterli bilgi sahibi olmadıklarını, üretimde gerekli teknik bilgiler konusunda uzmanından yardım almadıklarını göstermektedir. Basım (2004), hastalık gördüğünüzde uzman bir kişiye danışıyor musunuz? sorusuna %96.68 ile hayır cevabı verildiğini belirtmektedir. Atık kompostun değerlendirilmesi Türkiye de, topraklarda organik madde miktarının düşük olduğu düşünülürse, mantar üretiminden sonra açığa çıkan kompost, bölge üreticisi için çok kıymetli organik materyal kaynağıdır. Meyve bahçeleri, yaylada veya sahilde sera üretimlerinde rahatlıkla kullanılabilecek olan atık kompostun kullanılmadan önce bazı işlemlerden geçirilmesi gerekmektedir. Buna karşın bazı mantar üreticilerinin üretim sonunda kompostları torbalarıyla doğaya bıraktıkları, bazılarının doğrudan meyve bahçelerine döktükleri, yine bazılarının ise bunu çiçek toprağı olarak doğrudan kullanmak amacıyla toplayan kişilere verdiği görülmektedir. Üreticilere, mantar üretimi sonunda ortaya çıkan atık kompostu nasıl değerlendirdikleri sorulmuş, %78.20 si kendi bahçelerinde kullandıklarını söylemişlerdir. Ücret karşılığında üretim odalarından uzaklaştırılmasını sağlayanların oranı ise %12.82 dir. Üreticilerin %6.41 i karşılıksız olarak başka bir üreticiye verdiğini belirtirken, %1.92 si örtü toprağı olarak kullanmak üzere beklettiğini, %0.64 ü ise çöpe attığını söylemiştir. Verilen bilgilerden de anlaşılacağı gibi atık kompostu üretim amacıyla kullanmak isteyenlerin mutlaka ön işlemden geçirmeleri gerekmektedir. Aksi durumda faydalı olabilecek bir organik materyal ilerleyen dönemlerde başka sıkıntılara yol açabilecektir. SONUÇ VE ÖNERİLER Beyaz şapkalı kültür mantarı yetiştiriciliği ve kompost üretiminde çok önemli bir yeri olan Korkuteli nin dokuz köyünde yapılan anket çalışmasında, mantar yetiştiriciliğinin mevcut durumunu ortaya koymak, sorunları saptamak ve bazı öneriler geliştirmek amaçlanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, mantar üreticilerinin %73.19 unun eğitim düzeyinin ilköğretim seviyesinde olduğu bulunmuştur. Mantar yetiştiriciliği yapılan işletmelerin büyük çoğunluğu (%71.15) m 2 arasındaki alanlarda üretim yapmaktadır. Üretim odalarının ısıtılmasında esas olarak sobalar (%69.30) kullanılmakta, klima veya elektrikli ısıtıcılar bazı durumlarda destek amacıyla çalıştırılmaktadır. Korkuteli nde faaliyet gösteren üreticilerin çok büyük bir bölümü torba sisteminde üretim yapmakta ve %90.97 lik kısım gelirlerinin iyi olduğunu açıklamaktadırlar. Üretici Birlikleri Yasası nın çıkarılmasından sonra, Mantar Üreticileri Birliği kurularak sektörün dağınık yapısının toplanacağı, birlikteliğin sağlanacağı ve Birliğin bünyesinde çalıştıracağı teknik elamanların, üreticilere yardımcı olacağı belirtilmiştir (Erçin, 2004). Gelinen süreçte Korkuteli Mantar Üreticileri Birliği kurulmuş, ancak anket çalışması ile üreticilerin sadece %3.85 nin üye olduğu tespit edilmiştir. Birliğe rağbet etmeyen üreticiler, yetiştiricilik sırasında ihtiyaç duydukları teknik bilgileri kompost firmalarından (%39.75) aldıklarını belirtmişler, ancak üretim girdilerinden en fazla kompostta (%61.53) problem yaşadıklarını da söylemişlerdir. Korkuteli bölgesindeki küçük mantar işletmelerinde en fazla karşılaşılan hastalık, %63.46 ile kuru kabarcıklık olarak bulunmuş, bunu %48.07 ile yalancı domalan hastalığı izlemiştir. Türkiye mantar (%45) ve kompost (%53) üretiminin hemen hemen yarsını karşılayan Korkuteli, üretim sonrasında açığa çıkan atık kompost bakımından da önemli bir kaynak durumundadır. Araştırmadan elde edilen sonuca göre, %78.20 lik üretici kesiminin atık kompostu kendi bahçelerinde kullandıkları belirlenmiştir. Araştırma sonuçlardan yararlanılarak mantar sektörü için aşağıdaki öneriler geliştirilmiştir.

8 Korkuteli bölgesinin önemli geçim kaynaklarından olan mantarcılık sektörünün geleceği için, Özçatalbaş ve ark. (2004) nın da belirttiği gibi Organize Mantar ve Kompost Üretim Bölgesi oluşturulmalıdır. Korkuteli Bölgesinde faaliyet gösteren mantar üreticilerinin büyük bir bölümünün kayıtlı üretici olmadıkları, üretimin ilçe merkezinde bodrum katlarında da yapıldığı bilinmektedir. Çevreye yayılan koku ve atıkların insanları rahatsız ettiği gözlenmektedir. Bu durum mutlaka çözüme kavuşturulmalıdır. Üretici Birlikleri Yönetmeliği yeniden düzenlenerek, üreticilerin isteklerine cevap verebilecek hale getirilmelidir. Mantar üreticilerinin örgütlenmesi sağlanarak sektörün dağınıklığı giderilmelidir. Birlikte hareket eden üreticiler hem üretimde hem de satışta büyük avantajlara sahip olacaklardır. İhtiyaç duyulan yetişmiş ziraat mühendisi ve mantar teknikerleri sektöre kazandırılmalıdır. Mantar ve kompost üretiminde kamu ve özel kuruluşlar birlikte hareket etmelidirler. Mantar üretiminden sonra açığa çıkan atık kompostların, herhangi bir işlemden geçirilmeden kullanıldığı görülmektedir. Özellikle EC değerinin yüksekliği, kullanıldığı alanlarda zamanla problemlere sebebiyet verebileceğinden, bu konuda bölge üreticisi mutlaka bilgilendirilmelidir. Mantar yetiştiriciliği diğer tarımsal üretim faaliyetleri kapsamında değerlendirilerek bazı desteklemelerden yararlandırılmalıdır. Mantarcılıkta kullanılan girdi fiyatlarında sürekli artışlar olurken, ürünlerin satış fiyatında genel olarak bir artış kaydedilmemektedir. KDV oranlarının düşürülmesi gibi girdiler konusunda sektöre yardımcı olunmalıdır. Tarımsal tesis statüsündeki işletmelerde enerji fiyatlarının en düşük tarifeden ödendiği düşünülürse, aynı durum mantarcılık için de uygulanmalıdır. Kompost ve örtü toprağında mutlaka kalite artırılmalıdır. Mantar üretiminde uluslararası standartlara uygunluk sağlanmalıdır. İç piyasada mantar tüketimini artırıcı tanıtım ve tüketim faaliyetleri yürütülmelidir. İhracat olanakları üzerinde durulmalı, mantar üretimi buna göre yapılanmalıdır. Üretim sırasında karşılaşılan hastalık ve zararlılarla mücadele ederken insan sağlığını riske sokmayacak ilaçlar kullanılmalı, bu konuda mutlaka uzmanından danışmanlık hizmeti alınmalıdır. Mantarcılık konusunda; araştırma enstitüleri, ziraat fakülteleri, MYO mantarcılık programları, diğer araştırma kuruluşları ve özel sektör temsilcileri, araştırma ve geliştirme çalışmalarına daha fazla ağırlık verilmelidirler. KAYNAKLAR Anonim, 2007a. Bora Erdin, Erişim: Anonim,2010. Ramazan Şahinbey, Şahinbey Mantarcılık, Korkuteli, Antalya Anonim, Bitkisel üretim istatistikleri, Basım, E., Antalya İli Korkuteli İlçesi Kültür Mantarı (Agaricus bisporus) Üretim Alanlarında Ortaya Çıkan Fitopatolojik Problemler ve Çözüm Önerileri, Türkiye VII. Yemeklik Mantar Kongresi, sayfa , Eylül, Korkuteli-Antalya. Basım, E. ve İlkuçan, M., Antalya İli Korkuteli İlçesinde Kültür Mantarında (Agaricus bisporus) Tespit Edilen Fungal Patojen (Mycogone perniciosa) nın Tanımı. Türkiye VII. Yemeklik Mantar Kongresi, sayfa , Eylül, Korkuteli-Antalya. Demirci, Ö., Avrupa Ülkelerinde ve Türkiye de Mantar Sektörü ve İlgili Düzenlemeler, T.C. Ankara Üniversitesi Avrupa Toplulukları Araştırma ve Uygulama Merkezi, 46.Dönem AB Temel Eğitim Kursu, Orman Genel Müdürlüğü, Ankara. Dursun, S.A., Komposta karıştırılan bazı maddelerin kültür mantarının (A.bisporus) verim ve kalitesine etkileri. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Konya. Erbay, B. ve Küçüköner, E., Mantarın besin değeri ve tüketim şekilleri, Türkiye VIII. Yemeklik Mantar Kongresi, sayfa 181, Ekim, Kocaeli

9 Erçin, B., Antalya Tarım İl Müdürü Bedrullah Erçin in Açılış Konuşması. Türkiye VII. Yemeklik Mantar Kongresi, sayfa 12-13, Eylül, Korkuteli-Antalya. Erkel, E.İ., Kocaeli ve Çevresinde Mantar Üretim Potansiyelinin Saptanması, Türkiye VII. Yemeklik Mantar Kongresi, sayfa 21-29, Eylül, Korkuteli-Antalya. Erler, F. ve Vuruş, M., Korkuteli (Antalya) Yöresinde Kültür Mantarlarında Saptanan Zararlı Diptera Türleri ve Populasyon Durumları, Türkiye VII. Yemeklik Mantar Kongresi, sayfa , Eylül, Korkuteli-Antalya. Kurt, Ş. ve Büyükalaca, S.,2008. Değişik Tarımsal Artıkların Pleurotus ostreatus Yetiştiriciliğinde Kullanım Olanaklarının Araştırılması, Türkiye VIII. Yemeklik Mantar Kongresi, sayfa 53-60, Ekim, Kocaeli Özçatalbaş, O., Eker, N., Özenalp, S., Korkuteli nde Mantar Üretim Sektörü, Sorunları ve Çözüm Önerileri, Türkiye VII. Yemeklik Mantar Kongresi, sayfa 14-20, Eylül, Korkutel- Antalya. Özçatalbaş, O.,2007. Kültür Mantarı Üretim Sektörü, Gelişmeler ve Beklentiler, Antalya Ticaret Borsası Dergisi, Borsanomi, Sayı, Ocak-Şubat. Özdemir, M. ve Paksoy, M., Farklı Yetiştirme Sistemleri ve Humik Asit Dozlarının Kültür Mantarında (Agaricus bisporus (Lannge) Sing.) Verim ve Bazı Karpafor Özelliklerine Etkileri, Türkiye VIII. Yemeklik Mantar Kongresi, sayfa 15-27, Ekim, Kocaeli. Şen, S. ve Yalçın, M., Dünya ve Türkiye de Kültür Mantarcılığı ve Geliştirilmesi, III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, Cilt: III, Sayfa: , Mayıs, Padem, H., Ünlü, H., Takka, H.İ Agaricus bisporus Üretiminde Ağaç İşleme Sanayi Atık Maddeleri ve Humik Asit Uygulamalarının Verim ve Kaliteye Etkisi, Ekokoloji Çevre Dergisi, Cilt 12, Sayı 46, 8-11.