Glifosat Herbisidinin Baz ı 'Laktik Asit Bakterilerinin Geli şimi ve Asit Üretimine Etkisi

Transkript

1 TARIM B İ L İMLER İ DERG İS ı 1997, 3 (3) Glifosat Herbisidinin Baz ı 'Laktik Asit Bakterilerinin Geli şimi ve Asit Üretimine Etkisi Sibel YILMAZ' Belma ASLIM 1 Yavuz BEYATLI 1 Geli ş Tarihi : Özet: Bu çal ışmada p.g/ml miktarlar ı ndaki glifosat herbisitinin tek ve kombine Lactobacillus bulgaricus, Lactobacillus p/antarum, StreptococCus thermophilus, Streptococcus lactis, Streptococcus diacetylactis, Pediococcus pentosaceus bakterilerinin geli şimi ve laktik asit üretimi üzerindeki etkisi incelenmi ştir. Glifosat ı n L. bulgaricus su şlar ı n ı n geli şimlerini genellikle stimüle ederken, di ğer test bakterilerinin geli şimi üzerinde, inhibisyon etkisi gösterdi ği tespit edilmi ştir. Yap ı lan çal ışmalarda glifosat ın artan konsantrasyonlar ı nda ( pg/m1) gerek tek kültürlerin, gerekse kombine kültürlerin asit üretiminde azalma oldu ğu belirlenmi ştir. Anahtar Kelimeler: Glifosat, herbisit, laktik asit bakterileri, asit üretimi Effect of Glyphosate Herbicide on the Growth and Acid Production of Some Lactic Acid Bacteria Abstract: In this study the effect of j.i.g/m1 of glyphosate solution on single and mixed cultures of Lactobacillus bulgaricus, Lactobacillus plantarum, Streptococcus thermophilus, Streptococcus lactis, Streptococcus diacetylactis, Pediococcus pentosaceus were investigated. In general, glyphosata simulated growth of L. bulgaricus. On the other hand herbicide were inhibited growth of other test bacteria. Results showed that increasing glyphosate solution ( ug/m1) was decreased acid production by single and mixed cultures. Key Words: Glyphosate, herbicide, lactic acid bacteria, acid production Giri ş Zirai ürünlerdeki verim dü şüklüğünün en büyük sebeplerinden birisinin yabanc ı otlar ın olduğ u bildirilmektedir. Tar ı m ürünlerinde verim kayb ı na sebep olan çe şitli ot ve böceklerin mücadelesinde bir tak ı m kimyasal maddeler kullan ı lmaktad ır. Bu kimyasal maddelere pes-tisit ad ı verilir ve bunlar ın ba şı nda da insektisitler, fungusit ve herbisitfer gelmektedir (Öztürk, 1990; Telefoncu, 1993). Yeni bir herbisid olarak 1971 y ı l ında tan ı mlanm ış olan glifosat, sulama kanallar ı n ın yabanc ı otlardan korunmas ında, nehir, göl kenarlar ı nda kam ış ve sazl ı klar ı n kurutulmas ında, fabrika ve demiryollar ı n ın kenarlar ı ndaki yabanc ı otlar ın imhas ında kullan ı lmaktad ı r. Ayr ıca, tar ı m ürünleri ve endüstri bölgelerinde de kullan ı lmaya başlanm ışt ır (Monsanto, 1980). S.triazin herbisitinin yem arac ı l ığı ile hayvan ın süt ve organlar ına geçdi ği analitik ve gaz kromotografik yöntemleri ile tespit edilmi ştir. Herbisitin hayvan arac ı l ığı ile süte ve ete geçmesiyle, ortamda rastlan ılan mikroorganizmalar ı n üzerinde de etkili olaca ğı bildirilmi ştir. Ayr ıca süt endüstrisinde ve et teknolojisinde starter kültür olarak kullan ı lan bakterilerin ürelemelerini de etkiledi ği ileri sürülmektedir. (Morava ve ark. 1991, Westing 1971). Babicka ve Morava (1990), ba şka bir çal ışmada da tar ımda kullan ılan herbisidin hayvan yemi yoluyla süt ve organlara geçti ğini ve süte geçen herbisitin peynir ve yoğurt yap ı m ında kullan ı lan starter bakterilerini etkiledi ğ ini belirtmi şlerdir. Glifosat ' ın erime noktas ı n ın 200 C gibi yüksek s ı cakl ıkta olmas ı, sütün kaynat ı lmas ıyla da bozulmayaca ğı n ı göstermektedir. (Madsen ve ark. 1978). Ancak, Shaker ve arkada şlar ı (1988) -, laktik asit bakterilerinin baz ı pestisitleri parçalad ığı n ı bildirmi şlerdir. Bunun yan ısıra, Zindan ve arkada şlar ıda (1990), farkl ı pestisitlerin laktik asit bakterileri üzerinde de ğ i ş ik etkilerinin oldu ğ unu söylerken, insektisitlerin laktik asit Gazi Üniv. Fen Edebiyat Fak. Biyoloji Bölümü - Ankara

2 TARIM B İ L İ MLER İ DERGISI 1 997, Cilt 3, Say ı 3 71 bakterilerinin (S. lactis, S. thermophilus, L. bulgaricus, L. helveticus) üreme ve geli şmeleri üzerindeki etkilerini göstermektedir. Bu ara şt ı rman ı n amac ı, hububatdaki yabanc ı ot mücadelesinde kullan ılan glifosat ın, et ve süt endüstrisinde starter olarak kullan ılan baz ı laktik asit bakterilerinin üreme ve asit üretimine etkisini incele'rnektir. Ayr ıca bu bakterilerin kombine halde iken de herbisitin etkisine bak ı lmas ı dü şünülmü ştür. Böylece farkl ı tür su ş ve kombinasyonlar ı n glifosat herbisitine direnci mukayese edilmeye çal ışı lm ışt ı r. Yabanc ı ot mücadelesinde kullan ılan bir herbisitin kullan ı m ı esnas ında, doğan ı n ekolojik dengesinin bozulmamas ına dikkat edilmelidir. Bu uygulama sonunda endüstriyel bir kazanç beklenirken, di ğer bir yandan endüstriyel bir kayb ın olmamas ı gerekmektedir. Bu çal ışma sonunda bulunacak sonuçlar bu herbisitin kullan ı m ı aç ıs ından tar ım sektöründe çal ışanlara ışı k tutaca ğı san ı lmaktad ı r. Materyal ve Metot Materyal Odunsu ve derin köklü otlar ın mücadelesinde kullan ılan glifosat herbisidi, Ankara Zirai Mücadele Ara şt ı rma Enstitüsü Müdürlü ğ ü'nden temin edilmi ştir. Ara şt ı rmada Lactobacillus bulgaricus 'un X11.L, X3.L, X23.L, M25.L; Streptococcus thermophilus 'un 19.S, C2.S, C6.S, CB.S, C9.S, C21.S, X3.S, X4.S; Lactobacillus plantarum 'un M66, M124; Pediococcus pentosaceus 'un P16; Streptococcus lactis 'in SM4; Streptococcus diacetylactis 'in SM3 su şlar ı test bakterisi olarak kullan ı lm ış ve bu bakteriler Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji bölümü Biyoteknoloji Laboratuvar! 'ndan temin edilmi ştir. Ayr ıca baz ı su şlar aras ında rastgele kombinasyonlar olu şturularak herbisitin etkisi denenmi ştir (X11.L+C9.S; X3.L+C2.S; X23.L+C21.3; M25.L' X3.S; X11.L+19.S; X11.L+C2.S; X23.L+C8.S; X3.L+C21.S; M25.L+C9.S; SM4+SM3). Metot Glifosat ın steril distile suda %2 'lik stok çözeltisi haz ı rlanm ışt ı r. Yap ı lan ön denemelerde ı.g/m1 alt ı ndaki konsantrasyonlarda uygulanan glifosat herbisitinin asit üretimine etkisi bulunamam ışt ı r. Stok çözeltiden %10 'luk steril ya ğ s ız süt tozu besi ortam ına 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90, 100, 110, 120, 130, 140, 150 j. ıg/m1 olacak şekilde dilüsyonlar ı yap ı larak ilave edilmiştir. Ara şt ırmada kullan ı lan Lactobacillus kültürleri MRS, Streptococcus ve Pediococcus kültürleri ise M17 besiortam ında geli ştirilmi ştir. L. bulgaricus ve S. thermophilus su şlar ı 37 C 'da, L. plantarum, P. pentasaceus, S. lactis ve S. diacetylactis su şlar ı ise, 30 C 'de iki kez pasaj yap ı larak aktifle ştirilmi ştir (Terzaghi ve Sandine, 1975; Rogasa ve Sharpe, 1960). Kültür deneme boyunca %10 'luk litmuslu sütle, -20 C 'de muhafaza edilmi ştir (Asl ı m, 1994). Farkl ı konsantrasyonlarda herbisit içeren %10 'luk yağs ız süt tozu besiortam ı na %1 oran ında, aktif tek ve kar ışı k kültürler inoküle edilmi ştir. Tek kültürlerin 24 'saat sonunda, kar ışık kültürlerin ise 4 ve 8 saat inkübasyon sonunda olu şturduklar ı yüzde asit miktarlar ı 0.1 N NaOH 'le titre edilerek belirlenmi ştir (Türker, 1992). Glifosat ın bakteri canl ı l ığına etkisini incelemek için, 150 ug/ml glifosat içeren MRS ve M17 besiortam ı na aktif bakteri kültürleri inoküle edilip, kültürler 90 dakika uygun s ı cakl ıkta inkübasyona b ı rak ılm ışt ı r. İnkübasyon sonunda dilüsyonlar ı yap ılan kültürlerin, MRS ve M17 agar besiortamlar ına ekimleri gerçekle ştirilmi ştlr. Uygun s ı cakl ıklarda 24 saat inkübe edilerek geli ştirilen bakterilerin say ı mlar ı yap ılarak ml 'deki canl ı mikroorganizma miktarlar ı belirlenmi ştir ( İsmail ve Abou- Donia, 1987; Deane ve Patten, 1971). Bulgular ve Tart ışma Çal ışmada Lactobacillus, Streptococcus ve Pediococcus cinsine ait 17 adet tek ve 10 adet de kombine kültürün asit üretme yetenekleri üzerine glifosat ı n etkisine bak ı lm ış, sonuçlar Çizelge 1, 2, 3 ve 4 'de verilmi ştir. Glifosat herbisitinin L. bulgaricus ve. L. plantarum su şlar ı n ın laktik asit üretimine etkisinin oldu ğ u belirlenmi ştir (Çizelge 1). Bu etki çok fazla olmamakla birlikte, su şlara göre farkl ı l ık göstermi ştir. Glifosat ın ( ug/ml) artan konsantrasyonlarda asit üretiminde en fazla dü şü ş X23.L su şunda belirlenmi ştir. X23.L su şunda kontrole göre yüzde laktik asit miktar ında 0.34 'e kadar dü şüş oldu ğu görülmü ştür. Bütün su şlarda glifosat konsantrasyonu artt ıkça asit üretiminde dü şüşün artmas ı glifosat herbisitinin asit üretimine direkt etkisi oldu ğu sonucunu vermi ştir. Glifosat ın X3.L su şunun asit üretimi üzerine etkisinin az oldu ğu görülmü ştür. Uygulanan herbisit miktar ı na göre, S. thermophilus, S. lactis, S. diacetylactis ve P. pentasaceus su şlar ı n ın laktik asit üretimlerinde azalman ın olduğu belirlenmi ştir. S. thermophilus suşlar ı n ın asit üretiminin, S. lactis, S. diacetilactis ve P. pentasaceus 'lara göre herbisitden daha çok etkilendi ği tespit edilmi ştir. S. thermophilus suşlar ı n ı n asit üretim miktarlar ı L. bulgaricus 'lara göre dü şük olmas ına ra ğmen, herbisitden etkilenme oranlar ı n ı n yüksek oldu ğu görülmü ştür. Herbisitden en az C2.S ve C6.S su şlar ı n ın asit üretimlerinin etkilendi ği saptanm ışt ı r (Çizelge 2).

3 izel e 1. Glifosat ın L. bul aricus ve L. plantan ım su lar ı n ın 24 saat inkübas on sonunda taktik asit üretimine etkisi Herbisit Lactobacillus bulgancus Lactobacillus plantarum miktar ı X11 I X3 L X23.L M25 L M66 M124 (ggirr ı t) ' ü (kontrol) O % asit miktar ı : Kontrole göre % asit dü şüşü N 0) ce na.r- G5 (1) ca <75. 5' cr N,. 4 saat inkübas on sonunda % laktik asit üretimine glifosat herbisitinin etkisi Herbisit S. thermophilus S. lactis S. P. diacetylactis pentasaceus miktar ı X3.S X4.S C6.S C8.S C9.S C21.S C2.S 19.S SM4 SM3 P16 t 019/ffil) " 00 (kontrol) ' 0.09 r : % asit miktar ı " : Kontrole göre % asit dü şüşü 0 ccı co 3 <D (/, c: <D. 5. co

4 Herbisit miktar ı saat inkübas. on sonunda kombine kültürlerin % laktik asit üretimine glifosatin etkisi X11.L+C9.S X3.L+C2.S X23.L+C21.S M25.L+X3.S X11.L 19.S X11.L+C2.S X23.L+C8.S X3.L+C21.S M25 L+C9 S SM4+SM3 ' (iigirrli) 00 (kontrol) _ , O : % asit miktar ı : Kontrole göre % asit dü şüş ü TAR9M BI L İ MLER İ DERGi Si 1997, Cilt 3, S ay ı 3. 8 saat inkübasyon sonunda kombine kültürlerin % laktik asit üretimine glifosatin etkisi Herbisit X11.L+C9.S X3.1..+C2.5 X23.L+C21 S M25.L+X3.S X S X11.L+C2.S X23.L+C8.S X3.L+C21.S M25.L+C9 S SM4+SM3 miktar ı (-14ırni). "., 00 (kontrol) , : % asit miktar ı : Kontrole göre % asit dü şüşü

5 ı s ı Su şlar Kontrol Herbisit ortam (kob/ml) (kob/mi) X11.L 15.0x x 104 X3.L 8.0x x104 X23.L 11.0x x104 M25.L 4.0x x104 M x x105 M x x105 C9.S 11.0) x104 C2.S 15.5x x105 C21.S 20.1x x105 C8.S 20.3x x105 C6.S 22.1x x105 C4.S 20.7) x105 C3.S 23.1x x S 24.5x x105 SM4 13.2x x104 SM3 15.8x x105 P x x105

6 TARIM B İ L İ MLER İ DERGISI 1997, Cilt 3, Say ı 3 75 Bu ara şt ı rmada L. bulgaricus ve S. thermophilus kombinasyonlar ı ile S. lactis ve S. diacetylactis kombinasyonlar ı n ın asit üretimine glifosat herbisitinin etkisi incelenmi ştir. S. thermophilus ve L. bulgaricus kombinasyonu yoğ urt starter kültürü olarak kullan ı ld ığı gibi baz ı peynir yap ı m ında da starter olarak kullan ı lmaktad ı r (Tekin şen ve Atasever, 1994; Hamann ve Marth, 1984). Çal ışmada kullan ı lan S. lactis ve S. diacetylactis kombinasyonu peynir ve tereya ğ starteri olarak kullan ı lmaktad ı r (Tekin şen ve Atasever, 1994). Kombine kültürlerde de hem 4 saat, hem de 8 saat inkübasyon sonunda yine artan herbisit miktar ı rıa göre asit üretiminin azald ığı görülmü ştür. 4 saat inkübasyon sonunda asit üretiminin az oldu ğu (Çizelge 3), 8 saat inkübasyonda asit üretiminin artt ığı belirlenmi ştir (Çizelge 4). Asit üretimi daha yüksek olan 8 saat inkübasyon sonunda, denemelerin ço ğunda, glifosata ba ğ l ı olarak asit üretiminde azalma daha fazla olmu ştur. Gerek 4 saat, gerekse 8 saat inkübasyon sonunda X23.L+C21.S kombinasyonunda hem asit üretiminin hem de artan glifosat miktar ına ba ğ l ı olarak asit üretiminde azalman ın en fazla oldu ğu belirlenmi ştir. 8 saat inkübasyon sonunda X23.L+C21.S kombinasyonunun taktik asit üretiminin, 150 lıg/m1 glifosat uygulanmas ına ba ğ l ı olarak %31.25 oran ında azald ığı, 4 saat inkübasyon sonunda da %15 oran ı nda azalma oldu ğu saptanm ışt ı r. Malathion ve trichlorphon pestisitlerinin S. lactis ve S. diacetylactis 'e etkisinin ara ştı r ı ld ığı bir çal ışmada malathion ' ın 100 ppm ve trichlorphon 'un 500 ppm konsantrasyonlarda bakterilerin asit üretimerinde %10 'a varan azalmaya sebep oldu ğu saptanm ışt ı r (Deane ve Patten, 1971). Ba şka ara şt ırmalarda endrin ve lindane pestisitlerinin ppm konsantrasyonda S. lactis ve S. cremoris 'in ürşmelerini, 2 ppm konsantrasyonda da asit üretimlerini inhibe etti ğini belirtmi şlerdir. Ayr ıca, ara şt ı rmada pestisitlerin S. lactis kültürlerine, S. cremoris kültürlerine oranla daha fazla etkiledi ğini ve yoğurt starter (L. bulgaricus ve S. thermophilus) kültürlerinin asit üretimini yava şlatt ığı n ı tespit etmi şlerdir (Abdou ve ark., 1983). Glifosat ilave edilmi ş besiortamlar ında geliştirilen Lactobacillus bulgaricus su şlar ı n ın say ı s ında art ışı n herbisiti olumsuz etkilemedi ği belirlenmi ştir (Çizelge 5). L. plantarum su şlar ı nda da (M66, M124) glifosat ı n önemli bir etkisi görülmemi ştir. Ancak glifosatl ı besiyerinde geli ştirilen S. thermophilus su şlar ı n ın hepsinde kontrole göre say ı lar ında azalma oldu ğu tespit edilmi ştir. Herbisitin gelişime etkisi Şekil 1 'de aç ı kca görülmektedir. Glifosat en çok Streptococcus lactis SM4 su şunun geli şimini etkilemi ştir. SM4 su şu kontrolde 1.32x10 6 kob/ml olarak belirlenirken, glifosatl ı ( g/m1) besiyerinde geli ştirildi ğinde bu say ı n ın 5.2x104 kob/ml 'ye dü ştü ğ ü görülmü ştür (Şekil 1). 'S. triazin herbisidi L. bulgaricus üremesini h ızland ı r ı rken, S. thermophilus 'un üremesini inhibe etmektedir. S. triazine ( mg/kg), yo ğurt starter kültürlerinin daha fazla asit olu şturmalar ına neden olmaktad ı r (Morava ve ark., 1991). L. acidophilus, L. plantarum, S. lactis üzerinde pestisitlerin etkileri incelendi ğinde, L. acidophilus 'un di ğer bakterilere k ıyasla pestisitlere kar şı daha dirençli oldu ğ u pestisitleri parçalayabildi ği görülmü ştür (Erzinkyan ve ark., 1978). Sharker ve arkada şlar ı (1988), L. bulgaricus su şlar ı n ı n S. thermophilus 'a göre baz ı insektisitleri daha fazla parçalama yeter ıeğinde olduklar ı n ı bildirmi şlerdir. Weaver ve Hendric (1986) 'de mikroorgan?vnalar ı n herbisit ve pestisitlere kar şı dirençlerinin farkl ı olduğ u, direnç sistemlerinin kromozomal veya plazmid DNA taraf ı ndan kontrol edildi ğini bildirmişlerdir. Endüstride starter bakteri olarak kullan ı lan taktik asit bakterilerinin olu şturdu ğu metabolik ürünler içinde taktik asit, ürünün olu şmas ında önemli rol oynamaktad ır. Asit üretiminin p ı ht ı olu şumuna, peynir yap ı m ında peynir alt ı suyunun ayr ı lmas ı, lezzet olu şumunun ba şlat ı lmas ı patojenlere kar şı ürünün korunmas ı ve ürünün dayanma süresinin art ı r ı lmas ı üzerine olumlu etkisi vard ır (Sharpe, 1979; Tekin şen ve Atasever, 1994). Glifosat herbisitininde taktik asit bakterilerinin olu şturdu ğu taktik asit üretimini etkilediği görülmü ştür. Bulunan bu sonuçda starter olarak kullan ı lan bu bakterilerin endüstriyel üretimlerini olumsuz yönde etkileyece ğini göstermektedir. Ancak bu etkinin su şlara göre farkl ı l ık gösterdi ği belirlenmi ştir. Glifosattan asit üretimi en az etkilenen L. bulgaricus X3.L, S. thermophilus C6.S, S. thermophilus C2.S ve P. pentasaceus P16 su şlar ı n ın olduğu belirlenmi ştir. Et ve süt endüstrisinde kullan ı lan starter kültürler ürünün kaliteli olmas ı için herbisite dayan ı kl ı, olu şturduklar ı metabolik ürünler bak ı m ı ndan standart olmal ı d ı r. Herbisitin bütün su şlarda asit üretimini etkilemesine karşı l ık, bütün su şlar ın geli şimi üzerinde olumsuz etkisi görülmemi ştir. Glifosat ı n L. bulgaricus ve. L. plantarum su şlar ı n ın geli şimini etkilemedi ği ve herbisite kar şı bu su şlar ın daha dayan ı kl ı olduğu görülmü ştür. Bu çal ışmayla, ürünün olu şumu için starter bakteri olarak Lactobacillus su şlar ı kullan ı ld ığı nda bakterinin geli şiminin ortamda mevcut herbisitden etkilenmeyece ğ i, ancak asit üretiminin etkilenece ği belirlenmi ştir. Kaynaklar Abdou, S.M., Abdel Gawad, A.A., Abo-Elamaiem, E. and Elalfy, M.B Effect of some organochlorine insecticides on some species of bacteria used in the in dairy industry. Egyption J. Dairy Sci.. 11(2): Asl ı m, B L. bulgaricus ve S. thermophilus bakterilerinin metabolik ve antimikrobiyal aktiviteleri üzerine baz ı fiziksel ve kimyasal mutagenlerin etkisi, Doktora Tezi, G.Ü. Fen Bil. Enst., Ankara.

7 CD cî o ni <7) 5 5' cr N 071 7C 0.1 cıı er 0) :2. 5' Wı XII.L X3.L X23.L M25.L M66 M124 C9.S C2.S C21.S C8.S C6.S C4.S C3.S 19.S SM4 SM3 P16 Suşlar Şekil 1. Glifosatl ı ve glifosats ız ortamda belirlenen bakteri geli şimi (D <-1; co (D T"'

8 TARIM B İ L İ MLER İ DERG İSI 1997, Cilt 3, Say ı 3 77 Babicka, L., and Morava, P Influenca of S. triazine herbicides on quality of miik. XXIII International Dairy congress. 1: 113. Deane, D.D., and Patten, M.M Effect of malathion and trichlorophon on growth and morphology of Iactic culture organisms. J. of Milk and Food Tech. 34: Erzikyan, L.A., Pakhlevanyan, M. and Pakhlevanyan, A Effect of chlorophos on the growth and development of lactic acid bacteria. Biologicheskii. Zhurnal Armenii, 31(8): Hamann, W.T.,and Marth, E.H Survival of Streptococcus thermophilus and Lactobacillus bulgaricus in commercial and experimental yoghurts. J. Food Protect., 47(10): İsmail, A., and Abou-Donia, S.S Morphological changes of lactic acid bacteria induced by aldicarb (pesticides) in synthetic culture media. Egyption J. of Dairy Sci. 15: Madsen, H.E.L Christensen, H.H. and Gottlieb-Petersan, C Stability constants of copper (Il) zinc manganese calcium and mangenisium complexes of N- (phosphonometyl) glycine (glifosat). Acta Chemica Scandiniviva. A 23: Monsanto, C Toxicology and Environmental Review. Roundup Herbicide bulletin. 1: 1-3. Morova, P., Babica, L. and Skokanova, J Occurance of S. triazine herbicides in milk and effect on quality of miik and milk products. Sbornik Vysoke Skoly Zemedske V. Paraze Fakulta Agranomicka Rada-B Zivocisin, 53: Öztürk, S Hendek Tar ım ilaçlar ı San. A.Ş.. İ stanbul. Rogosa, T.C., and Sharpe, M.E A medium for the cultivation of Lactobacilli. Appl. Bacteriol. 23: Sharker, N., Abo-Donia, S., Abd-Elshaed, Y., İsmail, A Effect of Iactic acid bacteria and heat treatment on pesticides contaminated miik. Egyption J. Dairy Sci.. 16(2): Sharpe, M.E Lactic acid bacteria in the dairy industry. J. Soc. Dairy Tech., 32(2): Tekinsen, 0.C., and Atasever, M Süt Ürünleri Üretiminde Starter Kültür. Selçuk Ün. Vet. Fak. Yay ı n., s Telefoncu, A Besin Kimyas ı. Ege Only. Fen Fak.. Yay ı n No: 9. Terzaghi, B.E., and Sandine, E.E Improved medium for lactic Streptococci and their bacteriophages. Appl. Microbiol., 29: Türker, İ Laboratuvar Tekni ğ i. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yay ı nlar ı. No: 1237, 380s. Weaver, R.F., and Hendrick, P.W Genetics. Won. C. Brown Published. USA. 576p. Westing, A.H Ecological effects of military defoliation on the forest of South Vietnam. Bioscience, 21: Zindan, Z.A., Fayed, A.E., EI-Shenawey, M.A. and Abou Arab, A Succeptibity of some lactic acid bacteria to different insecticides. Egyption J. Dairy Sci.. 18(1):