Devre : X İçtima: 3 S. SAYISI :

Transkript

1 Devre : X İçtima: 3 S. SAYISI : 245 Türkiye ile Iran arasında imzalanan Ticaret Anlaşması, ödeme Protokolü, zabıtname ve eki protokollerin tasdiki hakkında kanun lâyihası ve Hariciye ve Ticaret encümenleri mazbataları (1/595) T. C. Başvekâlet 10. XII Kanunlar ve Kararlar Tetkik Dairesi Sayı: /3975 Türkiye Büyük Millet Meclisi Yüksek Reisliğine Türkiye ile Iran arasında imzalanan Ticaret Anlaşması, ödeme Protokolü, Zabıtname ve eki Protokollerin tasdiki hakkında Hariciye Vekâletince hazırlanan ve Yüksek Meclise takdimi icra Vekilleri Heyetince 24. II tarihinde kararlaştırılan kanun lâyihası esbabı mucibe ve ilişikleriyle birlikte sunulmuştur. Mezkûr anlaşmanın, 6653 sayılı Kanunun verdiği salâhiyete istinaden icra Vekilleri Heyetince 24. II tarihli ve 4/8390 sayılı Kararname ile tasvibolunduğunu saygılarımla arz ederim. Başvekil A. Menderes ESBABI MUCİBE Sayın Beisicumhurumuzun Tahran'ı ziyaretleri sırasında, Türk ve iranlı devlet adamları arasında cereyan eden müzakereler neticesinde, 26 Eylül 1955 tarihinde iki memleket arasında yapılacak iktisadi iş birliği mevzuuna mütaallik olarak neşredilmiş bulunan müşterek tebliğde zikredilen hususları gerçekleştirmek maksadiyle bir heyetimizin Tahran'a izamı kararlaştırılmıştı. îcra Vekilleri Heyetinin 20 Mart 1956 tarihli ve 4/6913 numaralı Kararnamesi ile verilen salâhiyet üzerine, 1056 Nisan ayında Tahran'a giden heyetimizin Iran heyeti ile yaptığı müzakereler neticesinde aşağıda mezkûr anlaşma metinleri tanzim olunmuş ve iki taraf temsilcileri tarafından 13 Ekim 1956 tarihinde Tahran'da imzalanmıştır : 1. Türkiye ile îran arasında Ticaret Anlaşması : Bu Anlaşmaya göre, Türkiye ile Iran arasındaki ticari mübadeleler iki memlekette yürürlükte bulunan umumi ithalât ve ihracat rejimlerine uygun olarak * cereyan edecektir. Anlaşma bir seneliktir. Meriyet müddetinin hitamından iki ay evvel feshi ihbar edilmediği takdirde senelik müddetler için kendiliğinden uzatılmış sayılacaktır. Anlaşmaya ilişik listelere göre Türkiye İran'a canlı hayvan, işlenmemiş sünger, her çeşit tanenli maddeler, pamuklular, makinalar, şeker, buğday, ve arpa, zeytinyağı, kükürt v.s. ihracedecek; iran'dan çay ve safran, kına, petrol ve müştakları, kükürt v.s. ithâl edecektir. 2. Tediye Protokolü : Bu protokole göre, Ticaret Anlaşmasına uygun olarak mübadele edilen malların bedelleri T. C. Merkez Bankası nezdinde Bank Melli îran adına açılacak bir tasfiye hesabı vasıtasiyle ödenecektir.

2 2~ 3. Türkiye ile îran arasındaki transit demiryolu ve karayollarının inşası, bakımı ve ıslâhına mütaallik 1 numaralı ek Protokol. Bu Protokol ile her iki Hükümet, Protokolün imzası tarihinden itibaren üç sene içinde, Muş - Tatvan - Van - Kotur - Tebriz demiryolunun inşasını bitirmeyi, böylece Tahran'ı Ankara, İstanbul ve Avrupa'ya bağlamayı taahhüdetmektedirler. Pakistan Hükümeti de Karaçi'yi Tahran'a bağlıyacak demiryolu projesi üzerinde îran Hükümeti ile temaslara başlamış bulunmaktadır. Bundan başka, Türk ve îran hükümetleri, Tahran - Tebriz - Bazergan karayolunu Erzurum üzerinden İskenderun, İstanbul ve Trabzon limanlarına bağlıyan yolları ıslah etmeyi ve her mevsim seyrüsefere açık hale getirmeyi kararlaştırmış ve bu hususta iş birliği taahhüdünde bulunmuşlardır. 4. Bir Türk - îran Müşterek Nakliyat Şirketi kurulmasına mütaallik II numaralı Protokol : Bu Protokolle taraflar, 1949 tarihli «Türkiye ile İran arasında yolcu ve mal transit ve nakliyatını kolaylaştırmayı ve çoğaltmayı güden Anlaşma» da derpiş edilen Türk - İran müşterek nakliyat şirketinin, Protokole ek «tip proje» esasları dâhilinde tesisi hususunda mutabık kalmışlardır. 5. III numaralı Protokol : Bu Protokol ile, tesisi düşünülen Türk - îran Muhtelit Sivil Havacılık Şirketine aidolan ve Türk Heyeti tarafından hazırlanmış bulunan projenin, müşterek bir Türk - îran projesi olarak, Bağdad Paktı Ekonomik Komitesine tevdi edilmesi kararlaştırılmıştır. 6. Türkiye ile îran arasında gümrük formalitelerine ve yolcuların kontroluna mütaallik IV numaralı ek Protokol : Bu Protokole ek bir müşterek talimatla, iki taraf hudut giriş noktalarında yapılmakta olan yolcu pasaport ve vize kontrolları ile transit eşyasının muayenesine ait usuller basitleştirilmekto ve çok pratik bir şekle sokulmaktadır. Bu anlaşmalarda iki tarafça yapılması derpiş edilen hususlar tahakkuk ettiğinde, memleketimizle îran arasındaki ticari münasebetler artacak ve memleketimizden geçecek îran transit nakliyatı büyük bir hacım kesbedecektir. icra Vekilleri Heyeti Karan ile son zamanlarda İskenderun'da bir serbest bölge tesis edilmiş olması, bu Anlaşmanın ehemmiyetini bir kat daha artırmış bulunmaktadır. Serbest bölgenin, Doğu mahsullerinin Batı'ya ihracı ve çeşitli endüstri mamullerinin Batı'dan Yakın - Doğu'ya şevkinde önemli bir rol oynıyacağı muhakkaktır. Bundan başka, îran transitinin memleketimizden geçmesini teşvik maksadiyle, bu nakliyata, Devlet Demiryollaıımızda % 35 ten % 55 e kadar giden bir tenzilât yapılması, karayolu ile yapılacak İran transit nakliyatına da benzin kamyonlarında Ton/Km. başına 2.35 kuruş, mazot kamyonlarında Ton/Km. başına 0.65 kuruş prim verilmesi Hükümetimizce kararlaştırılmış bulunmaktadır. Mezkûr anlaşmalar memleketimiz menfaatlerine uygun mütalâa edilmekle Büyük Millet Meclisinin yüksek tasviplerine arz olunur. [(S. Sayısı : 245)

3 «Hariciye Encümeni mazbatası T. B. M. M.. T t Hariciye Encümeni ^ j ^ ıf ' ^ 27. V Esas No: 1/595 : * ' ' "" "" ^ ' ^ Karar No: 46 î î-. Yüksek Reisliğe Encümenimize havale Duyurulan «Türkiye ile Iran arasında imzalanan Ticaret Anlaşması, ödeme Protokolü, Zabıtname ve eki Protokollerin tasdiki hakkındaki kanun lâyihası», alâkalı Hükümet temsilcilerinin huzuru ile incelendi : 1. 'Dost ve müttefik memleketlerimiz arasında ticari mübadeleleri, iki memlekette yürürlükte bulunan umumi ithalât ve ihracat rejimlerine uygun tarzda geliştirmeyi hedef tutan Ticaret Anlaşması bu maksadına ve memleketimiz menfaatlerine uygun görülmüş ve Anlaşmaya ilişik listede, satacağımız mallar meyanmda pamuklular, ınakinalar ve şeker gibi bir kısım mamul maddelerin yer almış bulunması memnuniyetle mütalâa edilmiştir. Tediye Protokolü ile tesbit olunan sistem ve bu protokolün ihtiva ettiği hükümler Anlaşmanın işlemesini mümkün kılacak mahiyette telâkki olunmuştur. 2. Anlaşmaya merbut I, II, IH ve TV numaralı protokoller üzerinde ehemmiyetle duran encümenimiz, bunların, sadece Âkıd Tarafları değil, Bağdad Paktı memleketlerini, hattâ tesisi hedef tutulan Şark ticaret yolu dolayısiyle, bu yoldan yapılacak ticari mübadelelerin taallûk ettiği memleketleri alâkalandırdığı neticesine varmış ve dünyânın iki bölgesi arasında sulh sever, müstakar hüviyetleriyle temayüz etmiş memleketimizin bu sahada da ifaya namzet bulunduğu hizmetleri memnuniyetle kaydetmiştir. Diğer taraftan tesisi düşünülen Türk - İran sivil havacılık şirketine aidolup İÜ numarayı taşıyan Protokolün* Bağdad Paktı Ekonomik Komitesine tevdii hususunda taraflarca varılan mutabakat, Bağdad Paktına verilen ehemmiyeti göstermek bakımından olduğu kadar, Pakt bölgesinde gerçekleştirilmesini arzuladığımız ekonomik iş birliği bakımından da memnuniyetle kaydedilmeye değer bir başlangıç sayılmak gerektiği kanaatine varılmıştır. Enoümenimizce memleketimizin olduğu kadar bölgemizin de menfaatlerine uygun görülen Anlaşma ve eklerinin tasdiki gerektiği mütalâasiyle ve havalesi gereğince Ticaret Encümenine tevdi buyurulmak üzere Yüksek Reisliğe sunulur. Hariciye Encümeni Reisi Mazbata Muharriri Giresun İstanbul H. Erkmen F. Tekil Kâtip Denizli Antalya A. Çobanoğlu B. Onat Çanakkale Çorum N. F. Alpkartol S. Baran Çorum Giresun K. Terzioğlu H. Bozbağ Hatay İstanbul A. M. Bereketoğlu F. Ulaş Kastamonu Kocaeli B. Aktaş B. O. Erkan Konya Konya H. R. Atademir M. Obuz Manisa Manisa H. Bayur A, Karaosmanoğlu Trabzon M. Harunoğlu (9. Skjrsı : 245)

4 T. B. M. M. Ticaret Encümeni Esas No. i/595 Karar No Ticaret Encümeni mazbatası Yüksek Reisliğe 5. VI Türkiye ile İran arasında imzalanan Ticaret Anlaşması, ödeme Protokolü, Zabıtname ve eki Protokollerin tasdiki hakkında kanun lâyihası ilgili Hükümet temsilcilerinin de iştirakiyle encümenimizde tetkik ve müzakere olundu: Hükümetin esbabı mucibesinde serd edilen hususlar encümenimizce de muvafık mütalâa olunduğundan kanun lâyihası aynen ve ittifakla kabul olundu. Umumi Heyetin tasdikine arz edilmek üzere Yüksek Reisliğe sunulur, Ticaret Encümeni Reisi Ordu M. Yazıcı Kâtip Konya M. Güzelkılınc Bursa B. C. Zağra Kocaeli H. Ba ak M. M. İzmir Nebil 8. Altuğ Ankara Bursa //. Bulgurlu M. Erdener Elâzığ S. Ergene Erzurum C. Önder Maraş R. Öksüz İmzada bulunamadı MADDE 1. Türkiye ile İran arasında, 13 Ekim 1956 tarihinde Tahran'da imzalanmış olan, «Türkiye ile İran arasında Ticaret Anlaşması», «ödeme Protokolü», «Zabıtname» ve eki I, II, III ve IV sayılı Protokoller kabul ve tasdik edilmiştir. MADDE 2. Bu kanun neşri tarihinde meriyete girer. MADDE 3. Bu kanunun hükümlerini icraya İcra Vekilleri Heyeti memurdur Başvekil ve Devlet Vekili Maliye V. V. M. C. Bengü A. Menderes Devlet Vekili ve Devlet Vekili Mîllî Müdafaa V. V. E. Kalafat Ş, Ergin HÜKÜMETİN TEKLİFİ Türkiye ile İran arasında imzalanan Ticaret Anlaşması, Ödeme Protokolü, Zabıtname ve eki Protokollerin tasdiki hakkında kanun lâyihası Devlet Vekili ve Ziraat V. V. C. Yardımcı Millî Müdafaa Vekili Hariciye Vekili Maarif Vekili A. Özel İktisat ve Ticaret Vekili Z. Mandalinci Güm. ve İnh. Vekili H. Hüsman Münakalât Vekili A. D emir er Sıh İşletmeler Vekili 8. Ağaoğlu Adliye Vekili ve Dahiliye V. V. H. A. Göktürk Dahiliye Vekili Maliye Vekili Nafıa Vekili ve Hariciye V. V. E. Menderes. ve îç. Mv. Vekili İV. Körez Ziraat Vekili Çalışma Vekili Mümtaz Tarhan '( S. Sayısı : 345)

5 - 6 - TÜRKİYE ÎLE İRAN ARASINDA TİCARET ANLAŞMASI Türk Hükümeti ile îran Hükümeti, iki memleket arasındaki ticari mübadeleleri arzusu ile, aşağıdaki hükümleri kararlaştırmışlardır. geliştirmek Madde 1. Türkiye ile Iran arasındaki ticari mübadeleler, iki memlekette ithalât ve ihracat rejimlerine uygun olarak yapılacaktır, yürürlükte bulunan umumi Madde 2. Türk Hükümeti ile îran Hükümeti, işbu Anlaşmaya merbut «A» ve «B» listelerinde yazılı malların, ahdî hesaptaki disponibiliteyi göz önünde tutarak, karşılıklı olarak ithal ve ihracına müsaade edeceklerdir. İlişik listelerde yazılı olmıyan mallar, iki memleket salahiyetli makamlarının önceden müsaadesi istihsal olunmak şartiyle, ihraç, ve ithal olunabilecektir. Madde 3. Âkıd Taraflardan biri veya diğeri tarafından ithal veya ihracedilen mallar, ithalâtçı memleketin dahilî ihtiyaçlarına tahsis edilecek ve başka bir memlekete ihracedilmiyecektir. Madde 4. İşbu Anlaşma mucibince ifa edilmiş olan ticari muamelelere ve bu muamelelere müteferri masraflara mütaallik ödemeler bugünkü tarihte imzalanan ödeme Protokolü hükümlerine göre icra edilecektir. Madde 5. İki memleket salâhiyettar makamları tarafından işbu Anlaşmanın meriyet müddeti zarfında akdedilmiş ve başlamış olup inkizasmda tamamlanmamış bulunan ticari muameleler, işbu Anlaşmanın hükümleri gereğince tasfiye olunacaktır, Madde 6. İşbu Anlaşmanın yürürlüğe konmasından sonra karşılıklı olarak sevk edilen mallara, ilişik örneğe uygun ve ihraceden memleketin yetkili makamlarınca tanzim edilmiş, bir menşe şehadetnamesi terfik edilecektir. Bedeli 100 Türk lirasını veya başka bir para ile mukabilini aşmıyan sevkiyat için menşe şehadetnamesi mecburi değildir. Madde 7. İşbu Anlaşmanın iyi işlemesine nezaret etmek ve bu hususla ilgili olarak iki memleket yetkili makamlarının tasvibine arz edilecek her türlü teklifler yapmakla tavzif edilecek, Türk ve îran temsilcilerinden müteşekkil, bir Karma Komisyon kurulacaktır. Karma Komisyon iki hükümetten birinin talebi üzerine toplanabilecektir. Madde 8. İşbu Anlaşma imza edildiği tarihte muvakkatten meriyete girecek ve imzası tarihinden başlamak üzere, bir sene müddetle muteber olacaktır. ( S. Sayısı : 245 )

6 -I- Bununla beraber, işbu Anlaşma iki Akıd Taraftan herbirinin anayasalarında mezkur formalitelere tâbi tutulacak ve bu formalitelerin tamamlanmış olduğu diğer Âkıd Tarafa nota ile tebliğ' edilecektir. Anlaşma son notanın tevdi tarihinden itibaren, katı olarak meriyete girecektir. Her halde hitamından iki ay önce feshi ihbar edilmediği takdirde senelik müddetler için kendiliğinden uzatılnuş sayılacaktır. 13 Ekim 1956 tarihinde Tahran'da Fransızca iki nüsha olarak tanzim edilmiştir. Türk Hükümeti adına İzzettin Aksalur îran Hükümeti adına Dr. A& - Oholi Ardalan A - Listesi Türkiye'ye ihra-cedüecejc İran mallan Çeltik (tohumluk) Türkiye Ziraat Vekâletinin peşinen müsaadesi ile. Çay ve safran Kına Zamkı arabi Petrol ve müştakla 11 Kükürt Muhtelif B - Listesi İram,*a ihracedilecek Türk malları Canlı hayvanlar. (Damızlık) (Iran Ziraat Nezaretinin peşin müsaadesi ile) İşlenmemiş sünger İpekböceği tohumu (îran İnhisarlar İdaresinin ihtiyacına göre) Her çeşit taneli maddeler Balıkyağı ve sanayide kullanılan diğer hayvani yağlar. i İlâçlar ve diğer ispençiyari müstahzarat. Makinalar, aletler, her nevi pompalar ve yedek parçaları ve basküller (Müsaade edilen çeşitte) Gramofon plâkları, dolu sinema filimleri ve mecmualar * Pamuklular (Müsaade edilen çeşitte) Kurutulmuş hayvan kanı Şeker Buğday (Ekmeklik ve tohumluk) ve arpa Naftalin Zeytinyağı Her nevi çorap Muhtelif.(S. Sayın: M)'

7 - 7 - Menşe şehadetnamesi Gönderen Gönderilen İsim ikametgâh Sokak Malın cinsi Ambalaj tarzı Koli adedi Marka No. Sevk yolu İsim İkametgâh Sokak Ağırlık, gayrisâfi Kıymeti Kg. Türkiye ile Iran arasındaki 13 Ekim 1956 tarihli Ticaret Anlaşması hükümlerine uyarak vasıfları Türk yazılı emtianın menşeli olduğunu tasdik eder. Iran Tarih ve mahal ÖDEME PROTOKOLÜ Türkiye Hükümeti ile Iran Hükümeti, Türkiye ile İran arasındaki ödemeleri kolaylaştırmak maksadiyle aşağıdaki hususlar üzerinde mutabık kalmışlardır. Madde 1. Bugünkü tarihte imzalanmış olan Ticaret Anlaşması gereğince, Türkiye'ye ithal edilmiş veya edilecek Iran mallarının bedellerine ait tediyeler, ve bunlara ınüteferri masraflarla meriyette bulunan Türk Kambiyo mevzuatına göre İran lehine müsaade olunan diğer her türlü ödemeler, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına yapılacak tevdiat ile tesviye olunacaktır. T. C. Merkez Bankası bu tevdiatı, 25 Aralık 1949 tarihinde Tahran'da imzalanan Türkiye ile Iran arasındaki ödeme Anlaşması hükümlerine tevfikan, «Bank Mellî Iran» adına açacağı bir «tasfiye hesabı» nın matlubuna geçirecektir. Madde 2. Bugünkü tarihte imzalanmış olan Ticaret Anlaşması gereğince, İran'a ithal edilmiş veya edilecek Türk mallarının bedellerine ve bunlara müteferri masraflarla meriyette bulunan Iran Kambiyo mevzuatına göre Türkiye lehine müsaade olunan diğer her türlü ödemeler, birinci maddede mezkûr hesabın zimmetine geçirilmek suretiyle tesviye olunacaktır. Madde 3. Yukardaki maddeler hükümlerine tevfikan, hak sahiplerine yapılacak Ödemeleri sağlamak üzere, T. C. Merkez Bankası ile Bank Melli İran tediye emri sayılacak olan tahsilat ihbarlarını, lüzumlu her tülü ihbarlarla birlikte, günü gününe, birbirlerine bildireceklerdir. (S. Sayısı : 245 )

8 . 8 - Madde 4. Tediyat ve tahsilat her iki memlekette o memleketin millî parası ile yapılacaktır. A. B. T), dolarının millî paralara ve millî paraların A. B. D. dolarına tahvili, tediye veya tahsilat günü T. C. Merkez Bankası ve Bank Melli İran'da cari olan kur üzerinden yapılacaktır. Madde 5. İşbu Protokolün birinci maddesinde derpiş olunan hesabın zimmet veya matlup bakiyesi A. B. D. dolarını aşmadığı müddetçe, bu Protokol gereğince T. C. Merkez Bankası ve Bank Melli îran tarafından yapılacak ödemeler Âkıd Taraflar arasında döviz transferine mahal vermiyecektir. Mezkûr hesabın zimmet ve matlup bakiyesi A. B. D. dolarını aşmıyacaktır. Bununla beraber, bankaların ödeme şekli üzerinde peşinen mutabık kalmaları şartiyle, bu marjın aşılması mümkün olabilecektir.. Madde 6. İşbu Anlaşmanın nihayete ermesi anında, 1 nci maddede derpiş edilen hesapta iki Taraftan biri lehine bir bakiye kalması halinde, bu bakiye borçlu Tarafça, 6 aylık bir süre içinde, bugünkü tarihli Ticaret Anlaşmasına ilişik listelerde yer alan malların veya borçlu Tarafın teklifi ve alacaklı Tarafın kabulü üzerine kararlaştırılacak diğer malların ihracı suretiyle tasfiye edilecektir. Borçlu Tarafın borçlarını ödemesini sağlamak maksadı ile, alacaklı Taraf, yukarda sözü geçen malların ithali için imkân dâhilinde olan her şeyi yapacaktır. Yukarda bahsi geçen 6 aylık müddetin hitamında kalabilecek olan bakiye serbest dövizle tasfiye edilecektir. Madde 7. İşbu Ek Protokol, bugünkü tarihte imzalanmış olan Ticaret Anlaşmasının ayrılmaz bir cüzünü teşkil etmekte olup Ticaret Anlaşmasiyl'e aynı günde meriyete girecek ve aynı yürürlük süresini haiz olacaktır. 13 Ekim 1956 tarihinde Tahran'da Fransızca iki nüsha olarak tanzim edilmiştir. Türk Hükümeti adına İran Hükümeti adına İzzettin Aksalur Dr. Ali - Gholi Ardalan (S. Sayısı : 245)

9 - 9- Ek : İ. Cari tediyeler listesi a) Bir memleketten diğerine her nevi mal tesliminden mütevellit ödemeler; b) Liman hizmetleri, antrepo, ardiye, gümrükten çıkarma, gümrük masrafları ve mal mübadelesine müteferri diğer masraflar; c) Transit ticaretinden mutehassıl masraf ve kârlar; d) Komisyon, simsarlık, ilân ve temsil masrafları; e) Şekil değiştirme, fabrika, montaj, tamir, tekâmül işçiliği ve her çeşit diğer hizmet masrafları; f) Sigorta ve reassuranslar (prim ve tazminat); g) Âkıd Taraflardan biri tarafından diğer âkıd hesabına yapılan kara, hava, nehir ve deniz yoliyle şahıs ve eşya nakline mütaallik her nevi masraflarla nakil vasıtaları kiralanmasına mütaallik masraflar; h) Yevmiyeler, maaşlar ve ücretler, içtimai sigorta aidat ve tazminatı, iş, memuriyet, kira, hizmet mukavelesinden mütevellit veyahut âmm<? borcu mahiyeti arz eden tekaüt maaşları ve iratlar; i) Bröve, lisans, alâmeti farika, telif hakları ve borçları, sinema işletme borçları ve sair borçlar; j) Vergiler, cezalar ve mahkeme masrafları; k) Seyahat, tetkik, tedavi, idame masrafları ve nafakalar; 1) Konsolosluk hasılatı ve kançılarya harçları; m) Bugün imzalanan ödeme Protokolüne göre, iki memleket salahiyetli makamları tarafından cari kabul edilen diğer her türlü tediyat. ZABITNAME 25 Aralık 1949 tarihinde imzalanmış olan «Türkiye ile îran arasında Yolcu ve Mal Transit ve Nakliyatını Kolaylaştırmayı ve Çoğaltmayı Güden Anlaşma» mû ruhuna uygun olarak ve iki memleket arasındaki iktisadi münasebetleri daha fazla inkişaf ettirmek gayesiyle hareket eden ve 1956 Nisan ayı içerisinde Tahran'da Karma.Komisyon halinde toplanmış olan Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ve İran Hükümeti temsilcileri, iki memleket arasındaki iktisadi iş birliği ile alâkalı bütün meseleleri incelemişler ve ilişik 1, 2, 3 ve 4 No.lu protokollerle Ticaret ve Tediye Anlaşmalarının mevzuunu teşkil eden neticelere varmışlardır. 13 Ekim 1956 tarihinde Tahran'da Fransızca 2 nüsha olarak tanzim edilmiştir. Türk Heyeti Reisi İzzettin Aksalur İran Heyeti Reisi Dr. Ali - Gholi ArdalaKn, ( Ö. Sayısı : 245 )

10 * ' TÜRKİYE İLE İRAN ARASINDAKİ TRANSİT DEMİRYOLU VE KARAYOLLARININ İNŞAA- SI, BAKIMI VE ISLAHINA MÜTAALLİK 1 NUMARALI EK PROTOKOL I»; -> t»-**- ^..... fcfcö-** * / - ' v Türkiye ile Iran arasındaki münakale yollarının inşası, bakımı ve ıslahına müteferri meseleleri in- /eeliyen ve müzakere eden, Türk ve İran mütehassıslarından müteşekkil bir teknik komite. a) Türk ve Iran demiryollarının müşterek hudut üzerinde Kotur civarında bağlanması, b) Halihazırda transit nakliyata açılmış yolların durumu, e) Bu yolların inşa, bakım ve ıslahı hususunda teknik iş birliği, d) 25 Aralık 1949 tarihli Anlaşmaya ilişik 1 numaralı Protokolde mezkûr diğer yolların tanzimi ve transit nakliyatına açılması, Hususlarında malûmat teatisinde bulunmuş ve aşağıdaki hususlarda mutabık kalmıştır. 1. Bugünkü şartlar altında, İran'la Türkiye arasında transit nakliyatına en müsait yol Tahran - Tebriz - Bazergân'ı Erzurum'a ve Erzurum'dan iskenderun, istanbul ve Trabzon limanlarına bağlıyan yol şebekesi olduğundan, iki taraf, muntazam ve daimî bir teşkilât vasıtasiyle senenin her mevsiminde karayolu nakliyatını temin etmek maksadiyle gerekli her türlü tedbirleri alacaklardır. Bundan başka, iki taraf bu sahada iki memleketin bu işlerle tavzif edilmiş salahiyetli idareleri arasında teknik ve direkt bir iş birliği idame ettirmek hususunda mutabık kalmışlardır. 2. İran Heyeti, Türk Heyetine Rızaiye - Badjirghe yolunun % 50 sinin tamamlandığını, Khoy - Kotur yolunun da 30 senelik İran plânına dâhil edildiğini bildirdiğinden, Türk makamlarının da 1949 Anlaşmasının 1 numaralı Protokolünde mezkûr yollar için plânlar hazırlaması kararlaştırılmıştır. 3. Tahran - Tebriz demiryolunu, hudutta Kotur mevkiinde, Muş - Tatvan demiryoluna bağlamayı kararlaştıran iki Âkıd Taraf, demiryollarının işbu Protokolün imza tarihinden itibaren, mümkünse, 3 sene içinde bağlanabilmesi için kendi bakımlanndan ittihazı gerekli ve uygun tedbirleri almak hususunda mutabık kalmışlardır. 4. İki Âkıd Taraf, Türk ve İranlı mütehassıslardan müteşekkil bir mütehassıslar komitesi teşkili hususunda mutabık kalmışlardır. Bu komite Âkıd Taraflardan birinin talebi üzerine toplanacak ve aşağıdaki vazifeleri ifa edecektir : a) Kendi hükümetlerinin tasvibine müşterek raporlar arz etmek suretiyle, mevcut yolların genişletilmesine ve inkişafına ve yeni yolların inşasına mütaallik projeleri incelemek, b) Transit yollarının inşa, bakım ve ıslahına mütaallik projelerin teknik standart birliğini gerçekleştirmek imkânlarını tetkik etmek, c) Transit yolları üzerindeki trafik işaretlerinin ve transit demiryolları üzerindeki işaret sistemlerinde birlik temin etmek, d) Transit demiryollarının üst yapılarına ait hususiyetlerin ahenkleştirilmesi meselesini tetkik etmek, e) İki memleket için müşterek bir menfaat arz eden ve yüksek Âkıd Taraflardan biri veya diğeri tarafından ortaya atılan veya teklif edilen diğer bütün teknik meseleleri incelemek. Tahran'da 13 Ekim 1956 tarihinde Fransızca' iki nüsha olarak tanzim edilmiştir. Türkiye Heyeti Reisi İzzettin Aksudur İran Heyeti Reisi Vr. AU-GhoM Ardalm (& Sayış*: m)

11 BİR TÜRK - ÎRAN MÜŞTEREK NAKLİYAT ŞlRKETÎ KURULMASINA MÜTAALLİK 2 NO. tî EK PROTOKOIı 1956 Nisan ayında Tahran 'da toplanan ve «Türkiye ile îran arasında Yolcu ve Mal Transit ve Nakliyatını Kolaylaştırmayı ve Çoğaltmayı Güden Anlaşma» hükümleri çerçevesi dâhilinde bir Türk - îran Müşterek Nakliyat Şirketi tesisi meselesini inceliyen Türk - îran Karma Komisyonu, bu Şirketin ilişik tip proje esasları dâhilinde tesisi hususunda mutabık kalmıştır. Bu maksatla Âkıd Taraflardan her birinin kendi tabiiyetindeki hakiki ve hükmi şahıslan, mezkûr şirketin tesisi maksadiyle fevkalâde bir içtima akdetmeye davet etmesi kararlaştırılmıştır. Bununla beraber hissedarlar, evvelemirde şirketin merkezi, sermayesi, ihtilâfların halline mütaallik hükümler üzerinde mutabık kalacaklar ve hazırladıkları nizamname metnini Türk ve îran yetkili makamlarının tasvibine arz edeceklerdir. Tasvip formaliteleri Türkiye ve İran'da tamamlandığı zaman bu şirket 1949 tarihli Transit Anlaşması ile derpiş edilen şirket olarak kabul edilecek ve binaenaleyh mezkûr Anlaşma hükümlerinden istifade edecektir. Tahran'da 13 Ekim 1956 tarihinde Fransızca 2 nüsha olarak tanzim edilmiştir. Türk Heyeti Reisi lezzetin Aksatur îran Heyeti Reisi Dr. Ali - Gholi Ardalmı 2 No. lı Protokol Eki TÜRK. ÎRAN BEYNELMİLEL NAKLİYAT ŞİRKETİ NİZAMNAMESİ Birinci Bolüm Gkvye Madde 1. Merkezi Ankara'da bulunan «Türk - İran Beynelmilel Nakliye Şirketi» adlı bir Anonim Şirket kurulmuştur. Şirketin gayesi, iki memleket arasındaki kara nakliyatının ve Türkiye ve Îran topraklarından geçen transit nakliyatının inkişafını kolaylaştırmaya müsait vasıtaları temin etmek ve faaliyete geçirmektir. Madde 2. Şirket başlıca aşağıdaki faaliyetleri icra edecektir : Kendi hususi vasıtalariyle, Türkiye ve İran topraklarından yapılan yolcu ve mal transit ve nakliyatını temin, her iki memlekette mer'i mevzuatın icabettirdiği gümrük ve idari formaliteleri yerine getirmek. Transit güzergâhı üzerinde gerekli servis istasyonları, garajlar, tamir atelyeleri ve yardım servisleri kurmak ve işletmek. Mal ve yolcu nakliyat servislerini işletmek, yahut münasip gördüğü takdirde bu servislere veya seyahat acentalanna iştirak etmek. Şirket, yukardaki maksatlar için, menkul ve gayrimenkullere mütaallik ticari, malî ve sınai _ C S. Sayısı ; 246)

12 her türlü muameleleri ve sosyal maksatlariyle doğrudan doğruya veya bilvasıta ilgili veya bu maksatların gerçekleştirilmesini kolaylaştırmaya yardım eden her nevi faaliyetleri icra edebilir. Yukarda sayılan hususlar tadadidir, tahdidi değildir. Madde 3. Şirketin devam müddeti hudutsuzdur. Madde 4. tdare Meclisinin karariyle, her zaman, işletme yahut mümessillikler tesis edilebilir. merkezleri, şubeler, ajanslar, depolar, kontuarlar İkinci bölüm Sermaye, hisse senetleri Madde 5. Şirketin sermayesi dolardır. Sermaye herbiri dolar kıymetinde nama muharrer hisse senedine ayrılmıştır. Türk ve Iran tebaası hakiki ve hükmi şahıslar müsavi miktarda nama muharrer hisse senedine sahibolabilirler. Bu nispet yalnız Umumi Heyetin kararı ile değiştirilebilir. Madde 6. Döner malzeme, garaj yahut buna mümasil sair teçhizat malzemesi şeklindeki iştirakler, şirket sermayesinin % 25 i nispetinde kabul edilebilir. Madde 7. Bilâhara ihracedilecek yeni sermaye hisse senetleri, itibari kıymetleri, kârlara iştirak ve rey hakkı bakımından, başlangıç sermayesi hisse senetlerine müsavi olabilirler veya olmazlar. Madde 8. Hisse senedine malik olmak, işbu Nizamname ile Umumi Heyet ve İdare Meclisi tarafından muntazaman alınmış olan bütün kararların tanınmasını tazammun eder. * Madde 9. Sermayenin artırılması halinde hisse senedi hamilleri, yeni hisse senedi almak hususunda bir tercih hakkına sahip değildirler. ^ ; Madde 10. Hissedarlardan birinin Ölümü, infisahı, veya iflâsı halinde aynı tâbiiyette bulunan diğer hissedarların her biri ölmüş infisah etmiş veya iflâs etmiş bulunan hissedarın hisselerini tercihan satmalmak hakkına sahiptirler. ( S. Sayısı : 245 )

13 - 13 Madde 11. Şirket, İdare Meclisinin kararı ile tahvil ihraeedebilir. Mer'i mevzuat çerçevesi dâhilinde tahvil ihracının şekil ve şartları İdare Meclisi tarafından tâyin edilir. Üçüncü Bölüm Teşkilât ve nezaret Madde 12. Şirketin organları şunlardır: a) Umumi Heyet, b) İdare Meclisi. Hissedarlar, İdare Meclisinin daveti üzerine, Umumi Heyet halinde toplanırlar. İdare Meclisi, Meclis ekseriyetinin talebi üzerine, Umumi Heyeti toplantıya davet edebilir. Zaruri hallerde hissedarlar yerlerine bir vekil gönderebilirler. Vekâletnamelerin, Umumi Heyetin içtimamdan evvel, İdare Meclisi Beisine tevdi olunması lâzımdır. İçtimaa davet, en aşağı 4 hafta evvel yapılmalıdır. Zaruri hallerde. İdare Meclisi daha kısa bir müddet tâyin edebilir. Davetiyelere ruznamelerin eklenmiş olması lâzımdır. Umumi Heyet içtimamdan 48 saat evveline kadar, ruznamede değişiklik yapmak üzere, İdare Meclisine tekliflerde bulunulabilir. Madde 13 Umumi Heyet senede en aşağı bîr defa toplanır. Senelik toplantının tarihi, Umumi Heyetin ilk toplantısında tâyin edilir. Umumi Heyet Başkanlığı her yıl, tâbiiyet nazarı itibara alınmak suretiyle, sıra ile ifa edilir. Madde 14. Umumi Heyet kendisine kanun ve nizamnamelerle verilmiş olan vazifeleri ifa eder. Hususiyle aşağıdaki vazifeleri ifa etmek salâhiyetine sahiptir: a) İdare Meclisi raporunun tasvibi, İdare Meclisinin ibrası, b) Safi kâr ve zararın taksimi, c) Komiser ve muavinin tâyini, d) İdare Meclisi âzalarının tâyini, e) İdare Meclisi veya hissedarlardan biri tarafından tevdi edilen her türlü meselelerin halli. Bir meselenin Umumi Heyetin mi, yoksa İdare Meclisinin mi salâhiyeti dâhilinde olduğu hususunda bir şüphe mevcudolduğu takdirde bu hususta karar vermek Umumi Heyete aittir. Madde 15. İşbu nizamnameler, hisse senetlerine tanınan rey hakkının 2/3 ekseriyeti ile tadil edilebilir. Madde 16. Umumi Heyetin zabıtları Umumi Heyet Başkanı ve arzu eden her hissedar tarafından imzalanır. Madde 17. Toplantıları hazırlamak, sekreterlikleri idare etmek ve bunlara nezaret etmek vazifesiyle mü- ( S. Sayıa : 245)

14 14 kellef olan İdare Meclisi, Umumi Heyet tarafından seçilen iki memleket tebaası üçer azadan müteşekkildir. Madde 18. idare Meclisi, Umumi Heyetüı aksine bir karan olmadıkça, sıra ile Tahran'da ve Ankara'da toplanır. Madde -r 19. İdare Meclisi Başkanlığı ve Başkan Vekilliği, seçilenlerin tâbiiyetine göre, her sene sıra ile ifa edilir. Madde 20. ' ' " " İdare Meclisinin müzakerelere başlaması için âzalarının ekseriyetinin mevcudolması lâzımdır. İdare Meclisi azalarından her biri diğer bir azayı, müzakerelerde kendisini temsil etmek yahut kendi namına rey vermek üzere tevkil edebilir. Bir idareci, iki azadan fazlasının vekili olamaz. Bu şekilde temsil edilen âza, ekseriyet hesabedi lirken, mevcut farz olunur. Bir mümessile verilen vekâletname bir celse için muteberdir ve toplantı zaptına eklenmesi lâzımgelir. İdare Meclisi, gönderildiği telgrafla bildirilen bir vekâletnameyi muteber addedebilir. Müzakereler mevcut azanın ekseriyeti tarafından imzalanacak olan bir zabıtla tesbit edilirler. Madde 21. '. e *?*** ' - İdare Meclisi, Şirketin idaresi ve gayesini tahakkuk ettirmek için gerekli bütün salâhiyetlere sahiptir. Sarih bir surette Umumi Heyete verilmemiş her iş salâhiyeti dâhiline girer. İdare Meclisi, Umumi Heyete müracaat etmeksizin, hususiyle, semıaye olarak eşya getirilmesi, iştirak, esham ve tahvilât ihracı, müsadere, hakkı hıyar, satmalma, mübadele, satış yahut diğer her hangi bir şekilde menkul ve gayrimenkul mal iktisap ve devir veya ferağ edebilir, muamele icra edebilir, sulh olabilir, hakeme başvurabilir, hattâ tahvil ihracı suretiyle borç alabilir, gizli şartlarla olsa dahi her nevi teminat ve ipoteke muvafakat edebilir, her nevi ikrazda bulunabilir, ödeme üzerine veya ödeme yapılmadan her nevi ipotek, tescil, haciz veya itiraz kayıtlarının kaldırılmasına muvafakat edebilir, imtiyaz, ipotek ve fesih dâvasından feragat edebilir. Yakardaki sayılan hususlar tadadidir, tahdidi değildir. Madde 22. İdare Meclisi, kendi mesuliyeti dâhilinde salâhiyetlerinin tamamını veya bir kısmını, ve imza salâhiyetini azalarından bir veya birkaçına yahut mesul müdür veya hissedar olsun olmasın diğer memurlara, gerektiği takdirde delege idarecilere, mesul müdürlere veyahut diğer memurlara tahsisat, maaş ve ücretle devredebilir. îdare Meclisi devrettiği salâhiyetleri her zaman geri alabilir. Madde 23. Müddei veya müddeaaleyh sıfatiyle olsun dâvalar, Şirket namına, İdare Meclisi tarafından ta- Mbohurar. Madde 24. Şirkete nezaret vazifesi, Umumi Heyet tarafından 6 yıllık bir müddet için seçilen, hissedar veya hissedar olmıyan bir komisere tevdi olunur. İdare meclisi aynı zamanda bir komiser yardımcısı seçer. Komiser masrafı Şirkete aidolmak üzere, mütehassıslardan istifade edebilir. (S. Sayısı: 245) :

15 -15- Komiserin vekâleti, nihayete erdiği seneyi mütaakıp yapılan Umumi Heyet içtimamdan hemen sonra son bulur. Eski komiserin tekrar seçilmesi her zaman mümkündür. Umumi Heyet, umumi masraflar faslından, komisere maaş tahsis eder. Dördüncü Bölüm "*' '"" ' :; ' Reyler Madde 25. Umumi Heyetin kararlan, mevcut reylerin nispî ekseriyetiyle alınır. Reylerin adedi ve diğer teferruat, idare Meclisi tarafından hazırlanan talimatname ile tâyin edilir. İdare Heyetinde her âza bir reye sahiptir ve kararlar nispî ekseriyetle alınır. Madde 26. Müsavat halinde Başkanın veya temsilcisinin bulunduğu tarafın reyi galiptir. Beşinci Bölüm İnfisah, tasfiye Madde 27. Fesih kararı, 2/3 ekseriyetle verilir, İnfisah halinde, Şirketin aktifi Umumi Heyet karariyle taksim edilir. Madde 28. Şirketin infisahı halinde tasfiye, İdare Meclisi azalan veya İdare Meclisinin tâyin edeceği tasfiye memurları tarafından yapılır. İdare Meclisi veya tâyin ettiği tasfiye memurları, kanunla tâyin edilmiş bulunan vazifelerinin icrası hususunda, Umumi Heyetten salâhiyet istihsaline lüzum kalmaksızın, en geniş haklara sahiptirler. Tasfiye hasılatı, hisse senedi hâmilleri arasında, herbirinin sahibolduğu hisse senetlerinin itibari kıymeti esas alınarak taksim edilir. ; ':" <" i " : '"'" <! - ;*-?**; Altıncı Bölüm Muhtelif hükümler Madde 29. azalarına yapacağı teb Mevcut nizamnamelerde hilâfına bir hüküm bulunmadıkça, Şirketin liğler mektupla olur. Madde 30. Mevcut nizamnamelerin tefsir yahut tatbikine mütaallik her türlü ihtilâf, Ankara'daki salahiyetli Türk mahkemesi tarafından halledilir. (a Sayısı : 246)

16 16 3 No. lı Ek Protokol 1956 Nisan ayında Tahran'da toplanan Türk - Iran Muhtelit Komisyonu, ruznamesinin bir kısmını teşkil eden bir müşterek Türk - îran Sivil Havacılık Şirketi tesisine mütaallik meselenin incelenmesi işini gözden geçirmiştir. Bu maksatla Komisyon, Türk Heyeti tarafından hazırlanan projenin çok taraflı vasfını nazarı itibara alarak ve aynı meselenin Bağdad Paktı Teşkilâtı Ekonomik Komisyonunun ruznamesine de geçirilmiş olduğunu hesaba katarak mezkûr projenin bir Türk - îran müşterek projesi olarak adı geçen Teşkilât Sekreterliğine tevdi edilmesini kararlaştırmıştır. Tahran 'da 1.3 Ekim 1956 da Fransızca iki nüsha olarak tanzim edilmiştir. Türk Heyeti Reisi İzzettin Aksalur îran Heyeti Reisi Dr. Ali - Gholi Ardalan TÜRKİYE İLE ÎRAN ARASINDA GÜMRÜK FORMALİTELERİNE VE YOLCULARIN TROLUNA MÜTAALLİK 4 No. lu EK PROTOKOL KON Türk - îran mütehassıslarından mürekkep bir Karma Komite, 25 Aralık 1949 tarihinde imzalanmış olan «Türkiye ile İran arasında yolcu ve mal transit ve nakliyatını kolaylaştırmayı ve çoğaltmayı güden Anlaşma» nm 2 numaralı Ek Protokolü hükümleri çerçevesi dâhilinde, iki memleket arasındaki transit nakliyatına ve yolculara tatbik edilecek olan gümrük formalitelerine ve pasaport kontroluna müteferri bütün meseleleri incelediğinden iki heyet, gümrük formaliteleri ve yolcu kontroluna mütaallik talimatnamelerde yeknesaklık temin etmenin, iki taraf için, faydalı olacağı hususunda mutabık kalmışlardır. Bu maksatla, Mütehassıslar Komitesi tarafından, ilişik müşterek metin kaleme alınmış olduğu cihetle. Âkıd Taraflardan herbirinin kendi memleketlerinin yetkili makamlarına, mezkûr talimatın aynen ve yeknesak olarak tatbikini temin maksadiyle gerekli emirleri vermesi kararlaştırılmıştır. Tahran'da 13 Ekim 1956 tarihinde Fransızca iki nüsha olarak tanzim edilmiştir. Türk Heyeti Reisi İzzettin Aksalur İran Heyeti Reisi Dr. Ali - Gholi Ardalan 4 Numaralı Protokol Eki Madde 1. «Türkiye ile İran arasında yolcu ve eşya transit ve nakliyatım kolaylaştırmayı ve çoğaltmayı güden Anlaşma» ve iki Hükümet arasında imzalanan ve iki memleket Teşriî Meclislerince tasdik olunan ek Protokollerin tatbikatı esnasında Gümrük, pasaport kontrolü, vize, transit ve eşya nakli muameleleri aşağıdaki maddelerde mezkûr hükümlere tâbi olacaktır. Madde 2. Yukarda zikredilen Anlaşmaya ek 1 Numaralı Protokolde tâyin edilmiş olan iki memleket ( S. Sayısı : 245 )

17 17 yollan üzerinde (Protokol I, Madde), transit nakliyatına, bir memleketten diğerine girişte ve çıkışta, yolcu ve eşyaya mütaallik gümrük mevzuatı hükümleri mahfuz kalmak şartiyle, her türlü kolaylık gösterilecektir. (Protokol II, Madde 7) Madde 3. Transit yolcular ve eşya : a) iki memleketten birine 11. Numaralı Protokolün 1 nci maddesinde zikredilen şekilde, iki Hükümet tarafından kabul ve tavsiye edilen nakliyat şirketlerine yahut Türk - Iran Beynelmilel Nakliyat Şirketine ait otobüs veya diğer nakliye vastıaları ile gelen eşya iein - eşya nakliyatının, aşağıdaki notta mezkûr şartları haiz kamyonlarla yapılması şartiyle - alâkadar Şirket veya iki memleketin her birinde tescil edilmiş bulunan mümessilleri, gümrük nizamlarına göre. gümrük veriglerini ödemekle mükellef olcaklar ve mevzuata aykırı hareketlerinden mesul tutulacaklardır. Bu şirketler tarafından her iki memleketten birinin Gümrük İdaresine verilecek garantiler, gerektiği, takdirde, banka garantisi şeklinde olabilir. Mallar, nakil vasıtaları ve yolcu eşyası bu husustaki beynelmilel nizamlara tâbi olduklarından bu garantiden muaf tutulacaktır. Not : 3ncü maddede mezkûr transit eşyası nakline tahsis edilen kamyonlar, eşya konulan mahallen demiryolu vagonlatındaki gibi kapalı olacak şekilde imal edilmelidir. Vasıtanın arkasında yalnız bir kapı bulunmalı, bu kapı gümrükçe mühürlendiğinde eşyaya dokunma imkânı kalmamalıdır. Kapalı kamyonlarla taşınamıyacak kadar ağır olan malların, üzerleri içindeki eşyaya temas edilmesine imkân bırakmıyan bir örtü ile kapalı olmak şartiyle, acık kamyonlarla nakline müsaade edilir. Örtü vasıtaya iki tarafını kapataeak şekilde düğümsüz iplerle bağlanacak ve kurşunla mühürlenecektir. b) Her otobüs veya yolcu yahut yük nakleden vasıtaların iki memleketten birinin arazisine muvasalatında, vasıta sahibi veya salahiyetli mümessili yahut şoför, Gümrük Biirosuna, vasıta, mal ve yolcu eşyasına (elde taşman eşya dâhil değildir) mütaallik 3 nüsha manifesto tevdi eder. Bu 3 nüsha manifesto gerekli pulları ihtiva eder. Manifestoya, yolcuların, vasıta personelinin bagajlarının, malzemenin, yedek parçaların, vasıta yakıdmm ve vasıta personelinin kumanyasının listesi eklenir. Gümrük İdaresi manifestoyu tescil ederek numara verir ve mühürler. Pasaport kont rol u yolcu listesine göre yapılır. Gümrük memurları, yolculara, ithali memnu, inhisara yahut vergiye tâbi eşyaya, dövizlere, senet ve kıymetlere ve kıymetli madenlere mütaallik mevzuat hükümlerini bildirirler. Yolcuların ithali memnu yahut inhisara veya vergiye tâbi eşyalarından gayrı eşyası yanlarında serbest bırakılır. İthali memnu eşyanın transitine müsaade edilmez. Vergiye tâbi eşya ve seyahat esnasında yolcular tarafından kullanılmıyacak olan bagajlar, bavul, sandık ve mühürlenebilecek her hangi bir kaba konulmak şartiyle Gümrük İdaresi tarafından kurşunlanır. Bu kablaı-m adedi ve bunlara takılan kurşun mühürlerin sayısı manifestonun her nüshasına matluba muvafık şekilde kaydolunur. Vasıtanın evsafı da aynı şekilde kaydedilir. Manifestonun bir nüshası Hudut Gümrük İdaresinin dosyasında kalır, diğer ikisi ekleri ile bir zarf içine konularak imzalı makbuz mukabilinde vasıtadan mesul olan şahsa tevdi edilir. Yolcuların, bagajlarının muhteviyatı hakkındaki şifahi beyanları, gümrük memurlarınca, bu beyanatı şüpheye düşüren her hangi Mı* sebep ve ihbar olmadığı takdirde muteber addolunur. e) Yolcuların beraberlerinde bulunan döviz,kıymetli maden, esham ve tahvilât, kupon, ticari senet, iki memlekette tedavülde bulunan kâğıt paralar transiti, iki memleketin her birinde mer'i mevzuat hükümlerine tâbidir. Madde 4. Taraflardan biri taralından tavsiye edilen, diğeri tarafından kabul olunan ( S, Sayısı : 245 ) şirketlerden birine

18 18 -. veya Türk - İran Beynelmilel Nakliyat Şirketine aidolmıyan otobüslerle diğer vasıtalar ve bunların hamulesi, her iki memlekette mer'i olan umumi hükümlere tâbidir. (Protokol II, Madde 3) Madde 5. Şirket mümessili, şoför veya hudut Gümrük idaresinden manifestonun iki nüshasını teslim alan salahiyetli hir şahsın bunları, manifestoda mezkûr çıkış gümrüğüne tevdi edecektir. Çıkış Gümrüğü idaresi, manifestoyu teslim alacak ve keyfiyetten gümrük muayene heyetini haberdar edecektir. Ma4de 6. Gümrük Muayene Heyeti, bagajları haricen muayene eder. Bagajların açılmış olduğuna dair her hangi bir işaret mevcudolmadığı ve giriş gümrüğü mühürlerine dokunulmamış bulunduğu anlaşıldığı takdirde bunların muhteviyatını kontrola tevessül etmeksizin tren istasyonuna, gemiye veyahut gümrük antreposuna nakledilmesine müsaade eder. a) Giriş gümrüğünden çıkış gümrüğüne demiryolu ile nakledilen eşyanın, demiryolları idaresince, demiryolları nakliyatına mütaallik beynelmilel mevzuat hükümlerine göre, 3 nüsha manifestosu yapılır ve bu eşya demiryolları idaresinin mesuliyeti altında naklolunur; b) Gemiye yükleme, gümrük memurlarının nezareti altında yapılır; c) Eşyalar gümrük sundurmasına sahiplerine ita edilecek makbuz mukabilinde alınır; d) Yukardaki 3 ncü maddenin «a» paragrafının tatbiki esnasında, Çıkış Gümrüğü idaresi, döviz, esham ve tahvilât, kupon, ticari senet, kıymetli madenler ve girişte beyan edilmiş olan diğer mevadı kontrol ve ilk beyana mutabık olduklarını anladığı takdirde çıkışlarına müsaade eder. Madde 7. Çıkış Gümrüğü idaresi, 5 nci maddede tasrih edildiği üzere manifestonun iki nüshasına 6 ncı maddede belirtilen muameleler hakkında şerh verir. Nüshalardan birisini dosyasında muhafaza eder, diğerini de makbuz mukabilinde giriş gümrüğüne tevdi edilmek üzere, nakliyat şirketi mümessiline yahut şoföre verir. Madde 8. Mümessil veya şoför tarafından giriş gümrüğüne tevdi edilen üçüncü nüsha, birinci nüshaya eklenir ve uygunluğu müşahade ve nakil vasıtasının girişteki vasıtanın aynı olduğu tesbit edildiği takdirde dosya kapanmış farzedilerek vasıtanın çıkışma müsaade edilir. ' Madde 9. Hususi vasıtalarda bulunan transit yolcular ve vasıtaları, iki memleketten birinin arazisinde mer'i umumi hükümlere tâbi tutulur. Triptik ve geçiş karnesi mevcudolduğu takdirde, bunlara mütaallik hükümler tatbik edilebilir. Madde 10. iki memleket arasında transit nakliyatı için tâyin edilmiş yollarda, pasaportlarına çıktıkları memleketin vizesini almış olan yolcular, giriş memleketi konsolosluklarından, istizanı icabettirecek hususi bir sebep bulunmadıkça, istizansız vize alacaklardır. Çıkış memleketi makamları tarafından bu suretle verilen vizeler, seyahat makasadı hususunda malûmatı ihtiva edecektir. ( S. Sayısı : 245 )

19 19 Madde 11. Birinci maddede mezkûr anlaşmada zikredilen yollarda sefer yapan, taraflardan biri tarafından tavsiye ve diğeri tarafından kabul edilen şirketlere (Protokol II, Madde 1.) ve Türk - îran Beynelmilel Nakliye Şirketine (II No. lu Protokol Eki)ait vasıtaların personeli, ilgili şirket veya Türk - îran Şirketi tarafından verilmiş ve bu müesseselerin personelin hattı hareketinden dolayı her türlü mesuliyeti kabul ettiğini bildiren bir vesikayı hâmil bulunacaklardır. Bu vesika hudutta giriş memleketinin salahiyetli makamlanna ibraz edilecek ve bu makamlarca vize edilecektir. Bu vesika güzergâh üzerindeki şehir, köy ve istasyonlara giriş hakkı verecek ve pasaport yerine kaim olacaktır. Madde 12. îki memleket makamları yolcuların seyahati ve giriş beyannamelerinin yazılması hususunda kendi mevzuat hükümleri dâhilinde mümkün olan her türlü kolaylığı göstereceklerdir. Madde 13. Pasaportları kontrol memurlarına gayrimuntazam ve gerekli vizeyi matlûba muvafık şekilde ihtiva etmedikleri intibaını veren yolcular hakkında ve seyahatleri esnasında müşkülâta mâruz kaldıklarını beyan eden yolcuların istidaları üzerine, transit memleketi salâhiyettar makamları tarafından mer'i mevzuat hükümleri dâhilinde derhal bir tahkikat açılacaktır. Bu tahkikatın neticesi, diğer memleket makamlarına bildirilecektir. Madde ncü madde mucibince, kamyonlarla nakledilen emtiaya ait manifestonun sureti Gümrük Muayene Heyetine ibraz edilecektir. Muayene Heyeti vasıtaları yalnız haricen muayene edecektir, örtüyü kenarlara bağlıyan iplerle çıkış memleketi gümrüğüne ait mühürlere dokunulmamış olduğunu müşahede ettiği ve daha teferruatlı bir kontrolü gerektirecek bir hal veya ihbar bulunmadığı takdirde, bu suretleri vize edecektir. Kamyonun kapısı ve örtünün kamyonun kenarları ile temas ettiği noktalar kâfi miktarda kurşun mühürü ihtiva edecektir. Bunların adedi ve bulundukları yerler 3 nüsha manifestoda gösterilecektir. Manifestonun bir sureti giriş gümrüğü dosyasında kalacak diğer ikisi, 3 ncü madde mucibince bir zarfa konularak makbuz ve imza mukabilinde çıkış gümrüğüne veya en yakın tren istasyonu gümrüğüne tevdi edilmek üzere kamyonla seyahat ediyorsa şirket veya Türk - îran Beynelmilel Nakliyat Şirketi Mümessiline veya şoföre verilir. Madde nci madde mucibince giriş gümrüğü tarafından şirketin veya Türk - İran Beynelmilel Nakliyat Şirketinin Mümessiline veya şoföre verilen manifesto nüshaları, hiçbir surette değiştirilmeksizin çıkış gümrüğüne yahut gidilen yer gümrük idaresine ibraz edilecektir. Madde 16. Manifesto gümrük muayene heyetine ibraz edilecektir. Muayene heyeti 6 nci maddede zikredildiği gibi kamyonu haricen muayene eder. Mühürlerin yeri ve miktarı manifestoda giriş gümrüğü tarafından bildirildiği şekilde ise, yükün teferruatlı şekilde muayenesi zaruri değildir. Eşyanın demiryolu vagonlarına yahut gemiye yüklenmesine veya bir gümrük antreposuna boşaltılmasına müsaade edilir. 6 ve 7 nci maddeler mucibince gümrük formaliteleri icra edilir. Manifestonun 3 ncü kopyası vize edilir ve mahreç gümrüğüne ibraz edilmek üzere hamiline tevdi edilir. ( S. Sayısı : 245 )

20 - ao Madde 17. Manifestonun 3 ncü kopyası mahreç gümrüğüne Şirketin veya Türk - İran Beynelmilel Nakliyat Şirketinin Mümessili veyahut şoför tarafından tevdi edilir. Vasıtanın evsafı, manifestodakilerin aynı olduğu takdirde Gümrük İdaresi üçüncü kopyayı birinciye ekler, böylece dosya kapanır ve kamyonun çıkışma müsaade edilir. Madde 18. Giriş, demiryolu istasyonu veya çıkış gümrüğünde transit eşya ile manifestoda mezkûr eşya arasında ağırlık ve mahiyet bakımından bir fark müşahede edildiği takdirde, 3 ncü maddede mevzuu - bahis şirketten, transit memleketinin gümrük tarifesine göre, eksik eşya için, resim, vergi ve cezalar tahsil edilir. Yükün ağırlığında bir fazlalık ve mahiyetinde bir fark müşahede edildiği veya vasıta personelinin diğer bir şekilde kanunu ihlâl etmiş olduğu meydana çıkarıldığı takdirde, bu kimse kaçakçılık fiili işlemiş sayılır ve hakkında transit memleketi mevzuatına göre takibat yapılır. Madde ncı madde mucibince mal, gümrük antrepo rejimine tâbi tutulmak üzere, giriş, çıkış veya demiryolu istasyonu gümrüğüne boşaltıldığı takdirde nakliyat şirketi veya Türk - İran Beynelmilel Nakliyat Şirketi mümessili yahut şotör veyahut şirket veya Türk - İran Beynelmilel Nakliyat Şirketi tarafından yazılı bir beyanname ile eşyanın emanetçisi olarak tâyin edilen şahıs bu hususta transit memleketinin lisanında hususi bir formüler ' doldurmak suretiyle talepte bulunur ve Gümrük İdaresine verir. Gümrük İdaresi bu takdirde eşyanın antrepoya konulmasına müsaade eder. * Madde 20. Bundan evvelki maddede mevzuubahsedilen şekilde antrepoya konulan eşyarîm emanetçisine, hususiyle, üçüncü bir memlekete ihraç, teşhir, satış (ve mütaakıp ihraç), tamir yahut ambalaj değiştirilmesi, aynı gümrük antreposunda veya başka yerde hususi bir antrepo teşkili için, transit memleketi mevzuatının tanıdığı gerekli bütün kolaylıkları gösterecektir. Madde 21. İki memleketten birinin arazisinden demiryolu ile sevk edilen transit eşya, demiryolu nakliyatı hakkındaki beynelmilel nizamlara tâbi tutulacaktır. (Protokol II, Madde 4) Madde 22. İki memleketten her birinin arazisinde, 2 nci maddede müsaade edilen yollar üzerinde yolcu ve eşya nakli evvelki maddelerin hükümlerine tâbi tutulacaktır. Madde 23. İki Hükümet tarafından kabul edilen işbu hükümler, iki memleket alâkadar makamları tarafından, ilân edildikleri tarihten itibaren meriyete konacak ve iki hükümetten biri tarafından feshedilinceye kadar yürürlükte kalacaktır. ( S, Sayısı : 245 )