Yerel Yönetimlerde Çocuk Hakları Birimi

Transkript

1 Yerel Yönetimlerde Çocuk Hakları Birimi Gaziantep için Örnek Uygulama Kılavuzu Nisan 2009 Uluslararası Çocuk Merkezi INTERNATIONAL CHILDREN S CENTER

2 Yerel Yönetimlerde Çocuk Hakları Birimi Gaziantep için Örnek Uygulama Kılavuzu Nisan 2009 Uluslararası Çocuk Merkezi

3 Bu yayın Avrupa Birliği nin mali katkısı ile hazırlanmıştır. Bu belgenin içeriğinden sadece Uluslararası Çocuk Merkezi sorumludur ve bu içerik hiçbir şekilde Avrupa Birliği nin görüş ve tutumunu yansıtmaz. ISBN: Basım Yeri: Meteksan Matbaacılık, Ankara Türkiye Tel: Basım Tarihi: Nisan 2009, Ankara İsteme Adresi: Uluslararası Çocuk Merkezi (ICC), Bilkent Üniversitesi Merkez Kampüs, Kütüphane Binası, Bilkent, Ankara, TÜRKİYE Tel: Faks: , E-posta

4 This work has copyright protection under a Creative Commons Attribution-Non-Commercial-No Derivative Works 3.0 International Licence Yürütücü Kuruluş Uluslararası Çocuk Merkezi (ICC) Uluslararası Çocuk Merkezi 1949 yılında Fransa da, Fransız Hükümeti ve UNICEF in girişimleriyle, gelişmekte olan ülkelerdeki çocuk hekimlerine eğitim ve destek sağlamak, çocuk sağlığı ile ilgili önemli konularda öncülük yapmak için kurulmuştur. Çalışmalarını 1999 yılına kadar Paris te sürdüren Merkez, aynı yılın sonlarına doğru Prof. Dr. İhsan Doğramacı nın girşimi, Türkiye Hükümeti nin desteği ve Birleşmiş Milletler kuruluşlarının katkıları ile Bilkent Üniversitesi nin Ankara daki yerleşkesinde yeniden kurulmuştur. Merkez, 2004 yılının Aralık ayından itibaren Dernek statüsünde çalışmalarını sürdürmeye devam etmektedir.

5 Örnek Kılavuzun hazırlanışında aşağıdaki kaynaklardan geniş ölçüde yararlanılmıştır: Çocuk Katılımı El Kitabı (Uluslararası Çocuk Merkezi, SHÇEK ve UNICEF) Hükümet Dışı Kuruluşlar için Çocuk Haklarına dair Sözleşme nin Uygulanmasını İzleme ve Raporlama El Kitabı (Uluslararası Çocuk Merkezi, Ankara Barosu ve Gündem: Çocuk! Derneği) Child Friendly Cities Framework of Action/Çocuk Dostu Şehirler Eylem için Çerçeve (UNICEF Innocenti) Creating Better Cities with Children and Youth: A Manual for Participation/Çocuklar ve Gençlerle Daha İyi Şehirler Yaratmak: Katılım için El Kitabı (UNESCO) Teşekkür Bu projenin yürütülmesinde ve kılavuzun hazırlığında emeği geçen Projenin Koordinatörü Senem Bengü ye, ICC Çocuk Hakları Politika ve Savunuculuk Sorumlusu Adem Arkadaş a, ICC İdari İşler ve Finans Koordinatörü Defne Ağaoğlu Elbaşı na, proje faaliyetlerinde emeği geçen ICC Çocuk Kadın ve Aile Sağlığı Program Koordinatörü Dr. Dilek Haznedaroğlu na, Eren Atak ve Işık Bayraktar a, kılavuzun redaksiyonunda yardımlarından dolayı ICC Çocuk Hakları Programı Koordinatörü Gülgün Müftü ye, proje faaliyetlerinin Gaziantep ilinde başarı ile gerçekleştirilmesini sağlayan başta Sayın Büyükşehir Belediye Başkanı Dr. Asım Güzelbey olmak üzere, Kültür Müdürü Sayın Sema Marangoz ve Sayın Hülya Yıldız a ve tüm Gaziantep Büyükşehir Belediyesi personeline teşekkür ederiz.

6 Önsöz Çocuk Haklarına dair Sözleşme nin ulusal hükümetler tarafından tam olarak uygulanması sürecinin yerel yönetimler düzeyinde de sürdürülebilmesini sağlamak ve büyüklüğü ne olursa olsun, çocukların yaşadığı tüm topluluklarda çocuk haklarının gözetilmesini öngören bir Çocuk Dostu Şehir tanımı ve yapı taşları, UNICEF tarafından geliştirilen bir çerçevede açıklanmıştır. Bu çerçeve, tüm yerel yönetimlerce çocukların öncelikli yararının gözönüne alındığı temel taşları içermekte, ve çocukları ilgilendiren tüm kararlarda çocuk hakları perspektifinden bakmayı ve çocuk katılımını desteklemektedir. Merkezi Finans ve İhale Birimi ile Uluslararası Çocuk Merkezi arasında Kasım 2008 tarihinde imzalanan hibe sözleşmesi ile Avrupa Birliği nin desteğini alan Gaziantep Büyükşehir Belediyesi nde Çocuk Hakları Birimi Kurulması Projesi ile, çocuk dostu şehirlerin 9 temel taşından biri olan Çocuk Hakları Birimi veya bir eşgüdüm mekanizması oluşturulması çalışmalarına Gaziantep Büyükşehir Belediyesi nin iştirakinde başlanmıştır. Proje, Türkiye Cumhuriyeti hükümeti ile UNICEF arasında dönemini kapsayan ülke eylem planı çerçevesinde Çocuk Dostu Şehirler Projesinin hayata geçirilmesi kararlaştırılan 12 ilden biri olan Gaziantep ilinde, çocuk hakları ve çocuk katılımı konularında yürütülen faaliyetlere kurumsal bir yaklaşım kazandırmak, çocuk dostu şehir kriterlerinden olan çocuk katılımını Belediye çalışmalarında gözönünde bulundurulması ve yaygınlaştırılması amacını taşımaktadır. Bu kılavuz, Gaziantep ilinde, Çocuk Hakları Birimi kurulması aşamasında belediye personeline çocuk dostu kavramı ve çocuk katılımı konularında bir rehber olması amacıyla hazırlanmıştır.kılavuzda yer alan Ekler, proje kapsamında gerçekleştirilen personel eğitimi, semineri ve çocuklarla gerçekleştirilen çocuk hakları çalıştayı sırasında katılımcılardan elde edilen geribildirimler doğrultusunda hazırlanmış; Gaziantep iline özel, örnek bir uygulama olmasına çalışılmıştır. Bu yayının çocuk dostu olmak isteyen diğer illerde de benzer çalışmalara örnek teşkil etmesi ve yerel yönetimlerin kurumsal yapıları içerisinde oluşturulacak Çocuk Hakları Birimleri kurulmasına öncülük etmesi dileğimizle... Uluslararası Çocuk Merkezi

7

8

9

10 Tanımlar ÇHS (UNCRC): Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına dair Sözleşme. Çocuk Hakları Komitesi/Komite: Birleşmiş Milletler (BM) adına Çocuk Haklarına dair Sözleşme nin uygulanmasına ilişkin raporların incelenmesi ile yükümlü, taraf Devletler tarafından atanan 18 uzmandan oluşan bir gruptur. Hak: Tarafsız ve eşit, diğer bir deyişle adil bir şekilde sahip olunan özgürlük ve/veya yetki. Haklar özgürlüklerin korunması için bireylere anayasa ve kanunlar ile tanınmış yetkilerdir. Eğer bir kişinin, bir konuda hakkı var ise, devletten veya diğer kişilerden onun yerine getirilmesini isteme yetkisi ne sahiptir demektir. Sivil Toplum Kuruluşu (Hükümet Dışı Kuruluşar): Hükümetin bir parçası olmayan kuruluşlar. Örnek: Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı (TEGV), Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV), Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği gibi. Hükümet: Kanun yapma ve yürürlüğe koyma yetkisine sahip olan organ. İnsan Hakları: İnsanların evrensel hakları olması anlamına gelen düşünce. Katılım: Bu dökümanda katılım, kişinin kendisi ile ilgili alınacak kararlara dahil olma hakkının bulunması anlamına gelmektedir. Maddeler: Yasa, sözleşme, anlaşma gibi metinlerde, her biri başlı başına bir yargı getiren ve çoğu kez rakamlarla belirtilen bölümlerdir. Onay: Hukuki bir belgenin veya anlaşmanın kabul edilmesidir. Prensip/İlke: Ahlaki (etik) kural. Örnek: Prensiplerim gereği kağıt, elektrik ve su kullanımına dikkat ediyorum. 71

11 Sonuç Gözlemleri: Komite, bir ülkenin raporunu inceledikten sonra o ülkenin hükümetinin çocuk haklarını hangi yollar ile geliştirebileceği konusunda öneriler içeren bir rapor hazırlar. Bu rapora sonuç gözlemleri denir. Sorumluluk sahibi: Kişilerin insan haklarına saygı duyulmasını, haklarının korunmasını ve haklarının hayata geçirilmesini garanti altına almakla sorumlu kurum, kuruluş veya birey. Sözleşme: Devletler arasında hukuki olarak bağlayıcı olan anlaşma. Taraf Devlet: Bir sözleşmeyi onaylamış olan devlet, ülke. Temel Haklar/Maddeler: Çocuk Haklarına dair Sözleşme nin maddeleri. Bu maddeler çocuklar için uygulanabilen tüm hakları içermektedir. Kısaltmalar BM ÇHS ICC SHÇEK TBMM UNICEF UNESCO Birleşmiş Milletler Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına dair Sözleşme Uluslararası Çocuk Merkezi Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Türkiye Büyük Millet Meclisi Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu 82

12 Giriş Çocuk hakları her çocuğun onurlu, saygın, eşit ve adil bir yaşam sürmesini sağlayan, koruyan ve güvence altına alan insan haklarıdır. Çocuk hakları, çocukların gelişimlerinin özel bir evresinde olmaları, görüşlerinin nadiren dikkate alınması, çoğunun oy hakkının bulunmaması, hükümetlerin insan hakları konusundaki tutumunu belirleyen siyasi süreçlerde anlamlı rol oynayamamaları, insan hakları ihlallerine daha açık olmaları ve hak ihlalleri durumunda hukuki yollara başvurabilme ve adli sistemden yararlanabilme konusunda önemli sorunlarla karşılaşmalarından dolayı, insan hakları bünyesinde özel olarak tanımlanmaktır. 20 Kasım 1989 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu nda kabul edilen Çocuk Haklarına dair Sözleşme şu ana kadar en fazla onaylanan insan hakları belgesidir.türkiye Cumhuriyeti, Sözleşme yi 14 Eylül 1990 yılında imzalamış ve 1995 yılında onaylamıştır. Sözleşme, başta devlete, hükümetlere, yerel yönetim ve belediyelere çocuk haklarının korunması, saygı duyulması ve hayata geçirilmesi konusunda yasal yükümlülük, sonra da ailelere ve çocuklara ilk elden bakan yetişkinlere, öğretmenlere, sağlık çalışanlarına, hukukçulara, emniyet görevlilierine, ve sivil toplum kuruluşlarına, yani toplumun her kesimine sorumluluklar verir. Bu Kılavuz Kimin için Hazırlandı? Bu kılavuz Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Meclisinin tarih ve 332 No lu kararında oybirliği ile kabul edildiği üzere, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi bünyesinde kurulacak olan Çocuk Hakları Birimi nde görev alacak olan personele bir rehber olması amacıyla hazırlanmıştır. Ancak, diğer belediyeler, yerel ve mahalli yetkililer, sivil toplum kuruluşları, ve ilgili herkes de bu kılavuzu kullanabilir ve yaşadıkları yerlerde çocukların yönetime katılabilmesi için bu kılavuzda fikirler bulabilirler. Ayrıca, 12 yaşından büyük çocuklar da bu kılavuzu kullanabilir ve yaşadıkları yerlerde yönetime katılmak, seslerini duyurmak için 10 3

13 yaşadıkları yerlerdeki yerel yönetim birimlerinde çalışmak için bu kılavuzdan faydalanabilirler. Bu Kılavuz Nasıl Kullanılmalı? Çocuk katılımı ve çocuk dostu yerleşim birimleri konusunda en temel bilgiler sunan ve Gaziantep Büyükşehir Belediye personeli ile gerçekleştirilen eğitim ve seminerlerde elde edilen geribildirimlerin yer aldığı bu kılavuz, temel kavramlara giriş niteliğinde değerlendirilmeli ve Çocuk Hakları Birimi nin temel işlev ve görev tanımları konusunda genel bilgiler elde etmek ve başlangıç için bir çalışma programı hazırlamak amacıyla kullanılmalıdır. Kılavuzun sonunda yer alan Ekler, Belediye de çocuk katılımı ve çocuk hakları konularında yerleşik bir mekanizmanın oluşturulması ile tekrar gözden geçirilerek, Gaziantep iline özel ihtiyaçlar doğrultusunda geliştirilmeli ve edinilen tecrübeler doğrultusunda etkin bir çocuk hakları birimi ve koordinasyon mekanizması olacak şekilde yeniden yapılandırılmalıdır. 11 4

14 Çocuk Hakları ve Yerleşim Yerleri Yaşadığımız alanların nasıl oluşturulduğunu sadece bizi kötü etkilediğinde düşünürüz. Bu alanlar geliştirilirken bizi ne kadar etkileyeceklerini çoğunlukla düşünmez, neden bize sorulup sorulmadığını sorgulamayız, başımıza kötü birşey geldiğinde şikayet etmek için buralardan sorumlu yerel yönetim yetkililerine gider, bir mektup gönderir ya da sadece yerel seçimlerde oy vermemiz gerektiğinde katılırız yaşadığımız yerlerin yönetimine. Çocuklar söz konusu olduğunda oy verme haklarının olmaması bir yana kolayca ulaşabilecekleri, onların gözünü korkutmayan büyüklükte, çocukların kolayca anlayacakları idari ve hukuki belgelerle donanmamış bir sistemin olmayışı, genelde yerel yönetimlerde yaşayan insanların yarısına yakınını oluşturan çocuklar için daha da zordur. Oysa kendimizi ilgilendiren kararlara katılmak en temel insan haklarımızdandır ve katılımcı demokrasinin de temelini oluşturur. İyi bir yerel yönetim, yaşadığımız alanları, bizim mutlu olacağımız şekilde, ancak bizlerin katılımı ile yaratabilir. Bu katılım, bir yerel yönetim kapsamında yaşayan tüm insanların, yani çocukların da, katılımı ve görüşlerini içerecek şekilde olmalıdır. Yerel yönetimlerde değişik birimler, insanların ancak genelde sadece yetişkinlerin ihtiyaçları ve görüşleri üzerine hareket eder ve çocukların da o yerleşim yerinde yaşayan ve özel ihtiyaç ve hakları olan bireyler olduğunu unuturlar. Bir çok belediyenin çocuklarla ilgili bir birimi bulunmazken, çocuklarla ilgili, çocukların hayatını fazlasıyla etkileyecek konular sadece sağlık ve eğitim birimlerinin sorumluluğuna verilmiştir. Çocuğu, bir bütün olarak gören, tüm ihtiyaçlarını göz önünde bulunduracak kurumsal bir birim olması gereklidir. Aksi takdirde, çocukların temel insan haklarının gerçekleşmesini desteklememiş oluruz. Bu bütünsel bakışı çocukların medeni, siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel haklarının tümünü uluslararası hukuki bir çerçeve ile garanti altına alan Çocuk Haklarına dair Sözleşme (bundan sonra ÇHS ya da Sözleşme olarak kullanılacaktır) en iyi şekilde çizer. 12 5

15 Çocuk Hakları Çocuklar, tüm insanların doğuştan sahip olduğu temel hak ve özgürlüklere sahiptirler. Çocukluğa mahsus özelliklere ve içinde bulundukları fiziksel, ruhsal, zihinsel, manevi, duygusal, sosyal gelişim dönemlerine bağlı olarak da, çocukların özel ihtiyaçlarına cevap veren özel hakları vardır. Yani, sadece çocuk oldukları için sahip oldukları haklardır; vatandaşlık, tabiyet, ırk, etnik kimlik, dil, cinsiyet, yetenekler ya da diğer özelliklere bakımından, ayrım olmaksızın sahip olduğu haklardır. Çocuk hakları diğer insanlara (çocuklar da dahil!) nasıl davrandığımız ile ilgilidir; kendimize nasıl davranılmasını istiyorsak öyle: insanlık onuruna yaraşır biçimde, saygı göstererek, eşit davranarak, adil davranarak. Sözleşme, çocukların ihtiyaçlarının karşılanması için gerekli çocuk haklarını korumak ve ilerletmek amacıyla taraf olan tüm devletleri bağlayıcı, hukuki yükümlülük getirmiştir. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 10 Kasım 1989 da Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına dair Sözleşme yi kabul etmiştir. Bu güne kadar toplam 193 ülke tarafından onaylanan Çocuk Haklarına dair Sözleşme, tarihte en geniş kabul gören insan hakları belgesidir. Türkiye Cumhuriyeti Sözleşmeyi 14 Eylül 1990 tarihinde imzalamış ve 1995 yılında onaylamıştır. Bu da Sözleşmeyi Türkiye Cumhuriyeti iç hukukunun bir parçası yapmaktadır. Çocuk haklarını anlamak için ilk önce hakkın ne olduğunu anlamak gereklidir. Hak ne demektir? Hak, tarafsız ve eşit, yani adil bir şekilde sahip olunan özgürlük ve/veya yetkidir. Haklar, özgürlüklerin korunması için bireylere anayasa ve kanunlar ile tanınmış yetkilerdir. Eğer bir kişinin, bir konuda hakkı var ise, devletten veya diğer kişilerden onun yerine getirilmesini isteme yetkisi ne sahiptir demektir. İnsan hakları insanların en iyi şekilde yaşaması ve gelişmesi için en temel değerdir. Bu haklar; yemek, barınak, eğitim, şiddetten korunma ve hastayken bakımı içerir. Yaş, cinsiyet, dil, din, ırk 13 6

16 ayırtetmeksizin tüm insanların hakları vardır. İnsan haklarına herkesin saygılı olacağı bir ortam yaratmak Devletlerin sorumluluğudur. İhmal ve istismara karşı yetişkinlerden daha savunmasız bir konumda bulundukları için çocuklar ve ergenler özel haklara ihtiyaç duyarlar. ÇHS, çocukların insan haklarını uluslararası bir sözleşmede biraraya getirmiştir. Devletin görevi, herkesin (ebeveynler, öğretmenler, çocuklar ve ergenler dahil olmak üzere) Çocuk Haklarına dair Sözleşme yi bilmesini ve çocukların haklarına saygı göstermesini sağlamaktır. Yandaki şema, sorumluluk sahipleri ve hak sahipleri arasındaki ilişkinin anlaşılmasına yardımcı olabilir. Sorumluluk sahipleri devlet, hükümet, okullar ya da öğretmenler v.b. olabilir. Hak sahibi de bir çocuk olabilir. Hak sahipleri sorumluluk sahiplerinden hakları ile ilgili sorumluluklarını yerine getirmelerini isterler ve sorumluluk sahipleri de hak sahiplerinin haklarını hayata geçirmelerinde destek olurlar. Bazen belirli hakları amaç olarak düşünebiliriz. Eğitimi örnek alırsak, eğer amaç/hak eğitimse çocuk bir kaç tane sorumluluk sahibinden hak talebinde bulunabilir. 1. Devletin sorumluluğu çocuklar için yeterince okul sağlaması ve ders programlarının çocuklarla ve yaşamları ile ilgili olduğundan emin olmasıdır. 2. Okulun sorumluluğu, çocukların eğitim ve öğrenim göreceği güvenilir bir ortam ve olanak sağlamaktır. 3. Ailenin sorumluluğu çocuğu, giyinmiş, yemeğini yemiş ve derslerine hazır bir şekilde vaktinde okula göndermektir. 4. Çocukların sorumlulukları da eğitim hakkını sonuna kadar kullanmaları; derslerine gereken özeni göstermeleridir. ÇHS nde neler vardır? Sözleşme, 54 maddeden oluşmaktadır. 14 7

17 1 den başlayarak 41 de dahil olmak üzere sıralanan maddeler hak maddeleri olarak bilinirler. Bu maddeler, çocukların temel haklarından bahseder. Bu haklar çocukların ulaşılabilecek en iyi düzeyde, hayatta kalmaları ve gelişmelerini sağlayacak ortamın nasıl olması gerektiğini anlatır. Sözleşme de 42. maddeden 54. maddeye kadar olanlar taraf Devletlerin Sözleşme yi nasıl uygulayacağını, uygulamaları nasıl izleyeceğini ve raporlayacağını anlatır. Sözleşme nin Yönlendirici İlkeleri ÇHS nin hak içeren maddeleri, Sözleşme nin yönlendirici ilkeleri denilen dört ilke çerçevesinde uygulanmalıdır. Bu maddeler çocuklara gösterilecek olan saygının en temel değerlerini yansıtmaktadır. Bu ilkeler: Ayırımcılık gözetmeme (Madde 2) Haklar, çocuklar arasında hiçbir ayırım ve fark gözetmeksizin uygulanır. Çocuğun yüksek yararı (Madde 3) Hükümetler, kurumlar, kuruluşlar ve bireyler yani herkes çocuk için en iyi olanı, çocuğun yararını düşünmelidir. Yaşama ve gelişme (Madde 6) Bütün çocukların yaşama hakkı vardır. Devlet/hükümetler, çocuğun hayatta kalması ve sağlıklı gelişebilmesi için mümkün olan çabayı göstermelidir. Katılım (Madde 12) Çocuklar ve ergenler kendi hayatlarını etkileyecek kararlar alınacağı zaman görüşlerini serbestçe ifade etme ve düşüncelerine önem verilmesi hakkına sahiptir. Hak maddeleri ne içerir? Bu dört maddede temel ilkeleri açıklanmış olmasına rağmen Sözleşme de garanti altına alınan hakların tümü yansıtılmamaktadır. 15 8

18 Bu sebepten Sözleşme yi daha iyi anlayabilmek için bölümlere ayırabiliriz. Sözleşmede yer alan 41 hak maddesi 3 katagoriye ayrılabilir; Hizmet, Koruma ve Katılım. Her bir kategori gündelik hayatın farklı alanlarında uygulanır; ev, okul, işyeri ve sosyal alan gibi. Hizmet Hakları; çocuklar için gereken yaşam standartını, sağlık bakımını, ücretsiz eğitimi, yasal ve sosyal hizmetleri içerir. Koruma hakları; çocukların her türlü ayırımcılıktan, suistimalden, ihmalden, zorbalıktan, kaçırılmaktan korunmasını ve çocuk adalet sisteminde güvende olmalarını içerir. Katılım hakkı; çocukların düşüncelerini özgürce ifade etmelerini, demokratik karar alma süreçlerinin her düzeyinde (belediye alt yapı çalışmaları, valilik, kaymakamlık, köy, muhalle muhtarlığı, vb.) fikirlerinin değerlendirilmesini, bilgilendirilmeyi ve sosyal hayata katılımı içerir. Bir Hak Olarak Çocuk Katılımı Çocuk Hakları Sözleşmesi ne göre; kendilerini ilgilendiren konular sözkonusu olduğunda, çocukları dinlemeliyiz ve kendileri ile ilgili alınacak kararlarda onlarında görüşlerine başvurmalıyız. Katılım temel bir haktır. Katılım hakkı, diğer haklarımızı kullanabilmemiz için gerekli bir temeldir. Katılım hakkı, çocukların kendi kapasiteleri ölçüsünde, kendi hayatlarını ilgilendiren konularda kendi kararlarını verme ve faaliyetle geçmeleri konusunda yetişkinlerin çocukları teşvik etmesi, saygı duyması ve koruması demektir. Son yıllarda katılımcı planlamanın popülaritesi, çeşitli uluslararası ajansların ve ulusal hükümetlerin, sivil toplum kuruluşlarının katkıları ile artmıştır. Daha önceleri radikal bir fikir olarak kabul edilen çocuk ve gençlerin katılımına destek artarak devam etmektedir. Buna karşın, çoğu zaman katılım sözü, özellikle de çocuk ve gençlerin katılımı, farklı kavram ve yaklaşımları tanımlamak için anlamı dışında da kullanılmaktadır. Buna bağlı olarak da, katılımın uygulanması da yanlış yönlendirilmiş olarak, uygun olmayan 16 9

19 yollarda ya da toplumun çıkarları ile ters düşecek bir biçimde kontrol edilerek ya da manipule edilerek kullanılmaktadır. Bu bölümde hem genel tanımı itibari ile hem de çocuk ve gençler ile ilgili olarak katılım kavramı üzerinde durulacaktır. Katılım kavramının ne olup ne olmadığı katılımcı planlama programlarının da temelini oluşturacaktır. Katılım Nedir? Bu projede çocuk katılımı şu sekilde tanımlanmaktadır: çocukların değişik düzeylerde kendilerini etkileyen karar alma süreçlerine düzenli ve sürekli bir şekilde görüş bildirmesi ve katılmasıdır. Bu süreç aşağıda sıralanan koşulların yerine getirilmesini gerektirir: Çocukların ve yetişkinlerin karşılıklı saygı ve güç paylaşımı esasına dayalı diyalog ve bilgi paylaşımı; Çocuklara hem süreci hem de sonuçları etkileyebileyebilme gücünü ve yetkisini verir; Çocukların gelişen kapasitelerine, tecrübelerine, ilgilerine saygılıdır yılında ÇHS nin kabul edilmesi ile katılım hakkı uluslararası hukukun bir parçası olmuştur. Sözleşme nin ülkeler tarafından onaylanması ile çocuk hakları ulusal hukukta da yerini almıştır. Katılım hakkı Sözleşme nin değişik yerlerinde güvence altına alınmış olmasına karşın, en açık olarak madde 12 de kendi başına bir hak olarak güvence altına alınmış ve altı çizilmiştir: Madde 12: 1. Taraf Devleter, görüşlerini oluşturma yeteneğine sahip çocuğun, kendini ilgilendiren her konuda görüşlerini serbestçe ifade etme hakkını bu görüşlere çocuğun yaşı ve olgunluk derecesine uygun olarak, gereken özen gösterilmek suretiyle tanırlar. 2. Bu amaçla, çocuğu etkileyen herhangi bir adli veya idari kovuşturmada çocuğun ya doğrudan doğruya veya bir temsilci ya da uygun bir makam yoluyla dinlenmesi fırsatı, ulusal yasanın usule ilişkin kurallarına uygun olarak çocuğa, özellikle sağlanacaktır. 1 UNICEF MENA Bölge Ofisi,

20 18 11

21 Etkileşimlidir. Katılım; yerelde yaşayanların kendi seslerini duyurabilmelerinin yanısıra, diğerlerinin seslerini de dinlemeleri demektir. Katılımcı süreci, tüm toplum düzeyinde bir diyaloğu, yetişkinlerle, çocuk ve gençlerin birlikte çalışmalarını öngörür. İhtiyaçlara cevap verir. Süreç yerel ihtiyaç ve koşullara uygun cevap verdiğinden, her süreç birbirinden farklıdır. Genel yaklaşım açısından bir tutarlılık bulunsa da, süreç içerisindeki adımların sırası hiçbir zaman aynı değildir. Kolaylaştırıcıların esnek olmaları ve değişen ihtiyaç ve koşullara cevap verebilmek üzere, uygulanması gereken en iyi yol haritasını tayin ederek, önceden belirlenmiş katı kuralları takip etmeye çalışmamaları gerekir. Sponsor olan kuruluşların ve uzmanların, katılım süreci için gereken zamanı ayırmaları ve süreç içerisinde acele etmemeleri gerekir. Herkesin fikrini ve görüşlerini belirtebileceği, başkalarının fikirlerini dinleyebileceği, sorunların analiz edilip ve alternatiflerini araştırılabileceği ve uygulama planlarının görüşülebileceği ortam sağlanmalı ve zaman ayrılmalıdır. İlgilidir. Katılım yerelde yaşayan insanların hayatlarını etkileyen sorunlar ve olaylar hakkındaki bilgilerine dayanır. Çocukların ve gençlerin, çoğu zaman yetişkinlerden farklı olan algılarını ve konu hakkındaki verilerini tanır ve değer verir. Katılım aynı zamanda, bilgilendirilmiş bir süreci takip etmek için, bölge dışından gelen uzmanların bilgi ve uzman becerilerini de biraraya getirir. Süreç içersinde yeralan teknik terimler ve anlaşılması güç olan kavramlar, çocukların ve gençlerin kolayca anlayabileceği bir sadelikte açıklanır. Eğiticidir. Katılım süreci, proje sponsorları, yerel yönetimdeki yetkililer, projede yeralan uzmanlar ve her yaştan yerel nüfus dahil herkes için eğitici olan bir süreçtir. Katılımın başarılı olabilmesi için, herkesin öğrenmeye istekli, yeni anlayışlar geliştirmeye hevesli olması gerekir. Çocuklar ve gençler için katılım süreçleri kapasitelerini geliştirdilkeri, problem çözme ve demokratik karar süreçlerine katılımı öğrendikileri bir araçtır. Yansıtıcıdır. Katılımcı gelişme kişisel ve grup olarak yansıtmanın rolünü kişisel ve grup öğrenme fırsatı olarak ele alır. Yansıtma ile katılımcılar hem süreç hem de sonuçlar olarak neyin çalıştığını, iyi işlediğini hem de daha iyi bir sonuç ve süreç için nelerin geliştirilmesi gerektiğini tanımlayabilirler. Bu da grubun, kendilerini etkileyebilecek, daha büyük sorunları tanımalarını, genel olarak 19 12

22 farkındalıklarının artması ile yine grup olarak davranacakları yeni faaliyetlere yol açacaktır. Dönüşümcüdür. Katılımın süreçlerinin temel amacı, yerel toplum içersinde bir çeşit dönüşüm, değişim meydana getirebilmektir. Bu dönüşüm sadece fiziki ve ekonomik değişimlerle sınırlı değil, yerel halk ile toplum arasındaki, katılımcılar arasındaki ilişkilerdeki ve belki de en önemlisi olarak da tüm katılanların kişisel değer ve algılarındaki değişim ve dönüşümü kapsar. Çocuklar ve gençler açısından bu dönüşüm oldukça etkilidir; kişisel değer yargılarını geliştirdikleri, toplumun bilgili, etkin ve sorumlu bir bireyi olma becerilerini geliştirdikleri bir süreçtir. Sürdürülebilir. Yerel halk, fikirlerinin sorulup değer verildiği ve kendi ihtiyaçlarına cevap verdiğini düşündüğü bir proje ve faaliyetin amacına erişebilmesi için uygulamaları destekleyecektir. Geniş ölçekte düşündüğümüzde, sürdürülebilir bir kalkınma ancak katılım ile mümkündür, çünkü katılım gerçekleştirilen faaliyetler konusunda kişilerin sorumluluk hissetmelerini sağlar. Katılım sayesinde çocuklar ve gençler de dahil olmak üzere tüm yerel halk, kendi çabalarının ya da tersi olarak ilgisizliklerinin uzun vadede etkilerinin neler olduğunun bilincine varır. Kişiseldir. Katılım insanlararası bir etkileşim sürecidir. Başarısı çoğunlukla kişilerin tutum, değer ve becerileri, katılan kişiler ve kurumlarla ilgilidir. Gençler ve çocuklarla çalışan yetişkinler, katılım süreçlerinde kontrolü genç katılımcılara bırakabilmeli, onların ihtiyaç ve bakış açılarına karşı hassas, açık fikirli, dinlemeye ve onlardan öğrenmeye istekli ve şeffaf olmalıdırlar. Tüm bunlardan daha da önemlisi, çocuk ve gençlerin yararlarına karşı ilgili ve onların hayatlarında olumlu değişiklikler gerçekleştirilmesi yolunda çalışmaya istekli olmalıdırlar. Gönüllüdür. Katılım hiç bir zaman bir zorunluluk değildir. Kişiler katılım süreçlerine, konun kendileri için önemli olduğunu düşündükleri, nasıl dahil olabileceklerini bildikleri ve katılımlarının bir fark yaratacağını bildikleri için katılırlar. Çocukların ve Gençlerin Katılımının Önemi Çocuk ve gençlerin katılımı; katılımın ne olduğunu bilmenin yanısıra, potansiyel yararlarının ne olduğunun tüm katılanlar tarafından bilinmesine dayanır

23 Çocuk ve Gençler için Katılımın Yararları: Yeni ve heyecanlı bir faaliyete dahil olurlar. Yaşadıkları toplum ve çevreye yeni bir bakış açısı ile bakarlar. Demokrasi ve toleransın ne olduğunu öğrenirler. Yeni arkadaşlar, rol modeller ve kendilerine kaynak olabilecek kişiler ile tanışırlar. Yeni bilgi ve beceriler kazanırlar. Yaşadıkları toplumda ve çevrede olumlu değişimler gerçekleşmesine yardımcı olurlar. Çevre bilinci ve sivil sorumlulukları gelişir. Kendi belirledikleri hedeflere erişebilme yolunda kendilerine olan güvenleri artar. Kendilerine güvenleri ve, kişilikleri gelişir; kendileri ile gurur duyma hisleri kuvvetlenir. Çocuk ve Gençlerin Katılımının, Toplumun Diğer Bireyleri Açısından Yararları: Çocuk ve gençler ile olumlu ve yapıcı ortamlarda etkileşime girilmesi, nesiller arasında varolan yanlış anlama ve güvensizlik hislerinin üstesinden gelinebilmesine yardım eder. Çocukların ve gençlerin yaşadıkları toplum, dünya ve en önemlisi onların kendilerini nasıl gördüklerinin yetişkinler tarafından anlaşılmasını sağlar. Çocukların ve gençlerin hayat kalitelerinin iyileştirilebilmesinin yollarını tarif eder. Yaşanılan yerdeki toplum anlayışını kuvvetlendirir. Çocukların ve gençlerin fikir ve başarılarının kabul görmesini, tanınmasını sağlar. Toplumun geleceğine zaman ve para ayrılmasına yardımcı olur. Çocuk ve Gençlerin Katılımının, Yöneticiler için Yararları: Hizmet sundukları yerel halkın ihtiyaç ve sorunları hakkında kapsamlı bilgi sahibi olurlar. Daha bilgili planlama ve kalkıma kararları alırlar. Çocuk Haklarına dair Sözleşme nin ruhunu ve yerel yönetimlerin görevlerini daha iyi uygulamış olurlar

24 Çocuklar ve gençler sürüdürülebilir kalkınma hedeflerine dahil etmiş olurlar, böylelikle Gündem 21 ve Habitat Gündeminin amaçlarına da erişmeyi kolaylaştırırlar. Daha çocuk dostu ve insancıl bir şehir ortamı yaratılmasını sağlamış olurlar. Çocuk ve Gençlerin Katılımı Hakkında Değişen Tutumlar Dünya yetişkinler tarafından yönetiliyor. Yetişkinler hangi değişikliklerin, nerede ve ne zaman yapılması gerektiğine karar veriyorlar. Anlamlı çocuk ve genç katılımı, değişimler gerçekleştirmeye gücü olan yetişkinlerden oluşan bir çalışma ile çocukları ve gençleri neler yapılması gerektiği konusunda fikirbirliğine erişme yolunda çocukların ve gençlerin de katılımı, artan gücü ve motive etmeye istekli yetişkinlerin varlığı ile gerçekleşir. Bu saydığımız şartlar sonuçta bir başarıyı garanti etmese de (projelerin başarısını etkileyen başka faktörler de vardır), bu şartlar olmadığı takdirde katılım süreci bir sonuca ulaşmayacaktır. Pek çok yetişkin- aralarında çocukların savunuculuğunu yapanlar da dahil olmak üzere- çocuk ve gençlere karşı tavırlarından dolayı, çocuk ve gençlerin katılımına desteklerini tehlikeye atmaktadırlar. Örneğin, bunlar, çocukluk dönemini, tüm yetişkinlerin tasa ve endişelerinden uzak geçirilmesi gereken, kutsal bir dönem olarak değerlendirebilirler. Ya da çocuk ve gençlerin katılımını, kendilerini iyi hissetmelerine yarayan ancak pratikte pek de yararı olmayan bir süreç gibi görüp, çalışanların işgücünün ve finansal kaynakların daha verimli işler için kullanılmasını tercih etmeleri gibi. Çoğu zaman, çocukların ve gençlerin yeterli bilgi ve becerilere sahip olmamasından dolayı, karar süreçlerine katılımlarının gereksiz olduğu yönünde bir inanış hakimdir. Yetişkinlerin çocuk ve gençlerin katılımına karşı tavırlarını ve bakış açısını değiştirmek, uygulanacak olan program ve projelerin de başarısını etkileyecek önemli bir adımdır. Aşağıdaki tabloda çocuk ve gençlerin katılımı hakkında genel tutum ve engellere yer verilmiştir. Bu listede yer alan engeller belediye çalışanları, gençlik 22 15

25 savunucuları ve proje yöneticilieri tarafından 1998 yılında düzenlenen bir çalıştay sırasında ortaya çıkmıştır. Çocuk Dostu Yerleşim Birimleri Bu bölümde, Çocuk Dostu Şehir uygulamaları kapsamında, çocuk katılımı konusunda Avrupa da bazı şehir belediyeleri tarafından gerçekleştirilen projeler hakkında bilgiler verilmiştir. Örnek çalışmalar olarak farklı forumlarda paylaşılan bu projeler, şehirlerde yaşayan çocukların ve gençlerin ihtiyaçları gözönüne alınarak başka yerel yönetim birimleri tarafından tekrarlanabilir. Proje Adı: Tilburg da Büyümek Ülke: Hollanda Projenin Yürütücüsü: Tilburg Belediyesi Projenin Odak noktaları: Odak alanları Düşük Orta Yüksek Durum Analizi X Çocuk ve X Gençlerin Katılımı Sektörlerarası X Yaklaşım Stratejik Ortaklıklar X Dezavantajlı X Gruplara verilen Önem Çocuk Dostu X Şehirler ile İletişim Ağının Kurulması Savunuculuk X Stratejileri Kurumsal ve X Hukuki Reformlar Kapasite Geliştirme X İzleme ve X Değerlendirme 23 16

26 Hedef Grubu: Tilburg da yaşayan çocuklar ve gençler Tilburg, yaklaşık 200,000 nüfusu ile Holanda nın altıncı büyük şehridir. Geçtiğimiz on yıl içinde Hollanda nın pek çok şehrinde nüfus patlaması gözlenmiştir. İnşa edilen binaların şehir merkezindeki yoğunluğu, yeşil alanların azlığı ve artan trafik, şehir merkezlerini çocuk ve genç dostu olmayan çevrelere dönüştürmüştür. Yeni şehirleşme planları varolan şehir planlarına entegre edilmemiş, çocukların ve gençlerin yaşam koşulları gözönüne alınmamıştır. Çocuklar ve gençlerle yapılan görüşmelerde aşağıdaki kaygılar ortaya çıkmıştır: Çocuklar ve gençler için oyun, eğlence ve spor olanakları özellikle yaşadıkları mahallelerde azalmıştır. Çocuklar ve gençler için varolan olanaklar ve hizmetler (oyun bahçeleri, basketbol alanları vb.) ihtiyaç ve talebi karşılayamamaktadır. Gençler, yetişkinler ve belediyedeki yetkililerin gözünde negatif bir imaja sahiptirler. Gençler daha az iş imkanlarına sahip olmaları ve şehir merkezlerinde kendilerini güvende hissetmedikleri için sorunlarla karşı karşıya kalmaktadırlar. Hollanda nın büyük şehirlerinde göçmen ailelerin sayıları gittikçe artmaktadır. Politik kurumlar, geçen on yıl içerisinde çok kültürlü bir toplum kavramını benimsemişlerdir. Bu kavram, göçmen grupların kendi kültürlerini devam ettirirken, nesiler içerisinde yavaş yavaş Hollanda kültürüne uyum sağlamaları beklentisini taşıyordu. Ancak, bu beklenti her zaman doğru çıkmadı; pek çok göçmen ailenin ikinci hatta üçüncü nesil çocukları Hollanda kültürüne entegre olmaktan çok uzak olarak yetiştiler ve gitgide artan sayıda genç okulu yarıda bırakmak, suç işlemek gibi sorunsal davranışlar göstermeye başladılar. Buna karşı bir tepki olarak, pek çok belediye bu problemlere pozitif davranışları desteklemek yerine negatif davranışlara karşı sıfır tolerans politikası ile karşılık verdiler. Tilburg de yaşanan tecrübeler göstermiştir ki, pek çok sorun daha 24 17

27 yapıcı ve önleyici stratejiler ve genç insanları daha ciddiye alarak ve sosyal katılımlarını harekete geçirerek önlenebilir. Politik Çerçeve Tilburg şehrinde yeni yönetim modeli 1985 yılından itibaren uygulanmaya başlandı. Amacı, kötüleşen finansal durum ve bilgi paylaşımının azalması gibi, şehirde karşılaşılan daha pek çok sorunun çözülmesi idi. Şehir için yeni bir vizyon başlatıldı: Modern Endüstriyel bir Şehir. Bunu gerçekleştirebilmek yolunda, kamu idaresini ve sunduğu hizmetleri daha etkin hale getirebilmek amacıyla iş idaresi metodları ve teknikleri kullanılmaya başlandı. Bu sayede belediye taleplere daha rahat cevap verebilen, müşteri odaklı ve saydam oldu. Bunlar gerçekleştirilirken: Açık standartları, yönergeleri ve tedbirleri ile bir çerçeve yaratıldı. Farklı birimler, departmanlar arasında koordinasyon güçlendirildi. Kontrol ve planlama araçları geliştirildi. Birimlerin performansı üzerindeki kontrol güçlendirildi. Bu yeni modelin benimsenmesi, tüm paydaşlar açısından işlerin ve sorumlulukların tamamı ile yeniden yapılandırılmasını gerektiriyordu. Bu da vatandaşların şehirlerini geliştirmek açısından daha fazla haklar elde etmenin yanısıra, daha fazla sorumluluk üstlenmeleri demekti. Yeni model büyük bir başarıya erişti: finansal tablo olumlu yönde değişti, Tilburg de yaşayanlar yaşadıkları çevre ve belediyelerinin çalışmalarından daha memnun oldular. Yeni model, Tilburg Belediyesi nin ortaya çıkan sorunlara daha esnek bir şekilde cevap vermesini kolaylaştırdı. Bu sorunlardan biri de, özellikle göçmen ailelerin çocukları arasında, okulu terk oranlarında meydana gelen artma idi. Yaygın olarak görülen bu soruna cevap olarak, 1990 ların sonunda gençler için olan politikalar analiz edilmeye başlandı. Bu araştırmalar gösterdi ki, bu sorunun çözümünde sorumlu olması gerekenler, pek çok farklı kuruma yayılmıştı ve sorunların nedeni açık olarak bilinmiyordu. Özel bir gençlik tedbiri olarak Tilburg de Büyümek tüm paydaşların yeni ve açık roller ve sorumluluklar almaları için yeni bir çerçeve geliştirilmesi amacını taşıyordu. Gençlerin katılımı bu tedbirin en temel öğesi idi. Gençler girişimlerde bulunarak, karar 25 18

28 süreçlerine katılarak ve kendilerini de ilgilendiren konular hakkında fikirlerini açıklayarak topluma olumlu şekilde katkıda bulunabilirler.tilburg şehri, tüm Hollanda da gençleri politika oluşturma sürecine dahil eden ilk belediye olarak, yerel gençlik stratejilerinin oluşturulması konusunda da bir örnek teşkil etmektedir. Etkinliğinin bir göstergesi olarak da Hollanda Prensi ve Prensesinin 2001 yılında Tilburg şehirini ziyaretleri gösterilebilir. Bu tür üst düzey ziyaretler söz konusu olduğunda, ziyaret organizasyonları yerel yönetimlerin üst düzey yöneticilerinden oluşan bir protokol tarafından organize edilir. Tilburg Belediyesi ise ziyaretleri sırasında şehirin Kraliyet mensuplarına tanıtımını gençlere bırakmışlar, tamamen gençler tarafından organize edilen bir program takip edilmiştir. Girişimin Tanıtımı Amaç: Girişimin temel amacı, çocuklar ve gençlerin topluma bağımsız kişiler olarak katılımlarının sağlanmasıdır. Bunu sağlamak için aile yaşamı, okul, eğlence ve istihdam vb. sosyal sistemler içerisine gençlerin tam anlamı ile katılmaları için fırsatlar sunulmalıdır. Tilburg Belediyesi bunu belediye ile gençler arasında, sorumlulukların ve hakların açık şekilde tanımlanması ile gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır. Girişimin Amaçları: Aşağıda yer alan amaçlar tanımlanmıştır: Çocukların ve gençlerin sosyal olarak bağımsız olmalarının sağlanması: Toplum içerisindeki yerinizin bilinmesi ve gençler hakkında alınan kararlara nasıl katılınacağının bilinmesi Çocukların ve gençlerin kendi kendilerine bakabilmesinin sağlanması: Önce kendinize sonra da başkalarına bakabilme Gençler arasında duygusal dengenin sağlanması: Dış baskılara karşıkoyabilme ve kendine güveni geliştirme Çocukların ve gençlerin gelecekteki finansal bağımsızlığının garanti edilmesi: Doğru tutumların öğrenilmesi, finansal olarak kendi kendine yetebilmek ve bir işe sahip olmak için kapasiteye ve bakış açısına sahip olunması. Çocuklar için Şehirler Forumu 26 19

29 Türkiye den sadece Gaziantep Büyükşehir Belediyesi nin üye olarak çalışmalarına katıldığı, 2007 yılında Stturgart ta 25 Avrupa ülkesinden 50 yi aşkın belediyenin katılımı ile kurulan Çocuklar için Şehirler Forumu (Cities for Children Forum), 5 tematik alanda (eğitim, uygun barınma koşulları ve açık alanların bulunması, sağlık, iş hayatı özel hayat dengesinin kurulabilmesi, çocuk ve gençlerin katılımı, trafik ve güvenlik) Avrupa şehirlerinin çocuklar ve gençler için daha yaşanılır, güvenli yerleşim birimleri olmalarını sağlamayı amaçlayan bir oluşumdur. Bu Forum un çalışma amaçlarına uygun olarak, yukarıda bahsedilen 5 tematik alanda yapılan örnek çalışmaların ve projelerin paylaşıldığı çalıştaylar gerçekleştirilmektedir. Aşağıda, Çocuklar için Şehirler Forum una üye Belediyelerin çocuk katılımı konularında yaptıkları örnek çalışmalardan özetler bulabilirsiniz. Tartu Şehrinde Gençlik Parlamentosu Yürütücü Kuruluş: Tartu Şehir Yönetimi Gençlik Politikaları ve Hizmetleri Bölümü Kuruluşun yapısı: Yerel Belediye (Tartu/ Finlandiya) Projenin özeti: Bu proje yerel yöneticiler ile şehirde yaşayan çocuklar ve gençler arasında var olan iletişim kopukluğuna bir çözüm bulabilmek, çocuk ve gençler için zamanlarını faydalı bir şekilde geçirebilecekleri bir faaliyet yaratmak ve çocuk ve gençlerin sosyal refah ve yerel politikalar konusunda daha ilgili, bilgi sahibi kişiler olmaları için bir fırsat yaratmayı amaçlamaktadır. Proje, Tartu şehrinde yaşayan çocuklar ve gençlerin Şehir Konseyi ve Şehir Yönetimi içerisinde temsil edilmelerini sağlamak ve aynı zamanda kurulan Gençlik Parlamentosu için üyeler yetiştirmeye çalışmıştır. Bu proje kapsamına, Gençlik Parlamentosunda görev alan 23 üye çocuk ve genç temsilci, Tartu şehrinde yaşayan 350 çocuk ve gence çeşitli faaliyetlerle ulaşmışlardır. Seçilen temsilciler çocuk ve gençlerin katılımı hakkında okullarda seminerler düzenlemişler, şehirde yaşayan çocukların ve gençlerin sorunları ve ihtiyaçları hakkında yine çocuk ve gençlerle görüş alışverişinde bulunarak, bu sorunların ve ihtiyaçların şehir yönetim politikaları içerisinde yeralarak, çözüme ulaştırılması konusunda çalışmışlardır

30 Çalışma Programı: Gençlik Parlementosunun çalışma metodları çok çeşitli şekillerde olsa da, Parlamento temsilcileri ayda iki kere yapılan düzenli toplantılara katılmışlar, okullardan yetkililer ile öğrencilerin yeraldığı yuvarlak masa toplantıları düzenleyerek, çocuklar ve gençlerden olduğu kadar okul yöneticilerinden de şehirde yaşayan çocukların ve gençlerin sorunları ve ihtiyaçları konularında geribildirimler toplamışlardır. Yuvarlak masa toplantılarında tartışılan sorunlar hakkında, yerel yönetim yetkileri ile toplantılar düzenlemişlerdir. Yapılması planlanan faaliyetler arasında, Tartu şehrinde yaşayan çocuk ve gençler için bir anket hazırlanarak, okullarda dağıtılmasıyla çocuk ve gençlerin sorunları hakkında daha kapsamlı bilgiler elde edilmesi amaçlanmaktadır. Bunun yanısıra, yerel yönetim yetkililerinin çocukların ve gençlerin sorularını cevaplayacakları tartışma toplantıları düzenlenecektir. Yürütülen tüm bu faaliyetler, dayanağını Gençlik Parlamentosunda gönüllü olarak görev alan çocuklar ve gençlerden ve onların şehir yönetimi ve şehir yaşamına katılma ve katkıda bulunma isteğinden almaktadır. Bu faaliyetler için şehir yönetimi Gençlik Parlamentosuna yıllık 1600 Euro tutarında bir bütçe ayırmışlardır. Gerçekleştirilen faaliyetlerin masrafları bu bütçeden karşılanmaktadır. Bu projenin sonuçları gözönüne alındığında, oluşturulan Gençlik Parlamentosu ile yerel yönetim birimleri arasında yeralmışsa da, şehir yönetimi kurumsal yapısı içerisinde tanınması ve Tartu şehrinde yaşayan çocuklar ve gençlerin Gençlik Parlamentosu ve işlevleri hakkında kapsamlı bilgi sahibi olmaları devam eden bir süreçtir. Proje başarısını, Gençlik Parlamentosunda temsilci olarak bulunan çocukların ve gençlerin motivasyonundan almakta, yerel yönetimin sağladığı imkan ve destekle de proje başarıya doğru ilerlemektedir. Bu proje kapsamında karşılaşılan sorunların başında, ilk aşamada, Gençlik Parlamentosunun yerel yönetimin tüm birimleri tarafından tanınmaması, iletişimdeki zorluklar yer almıştır. Bazı şehir yönetimi yetkililerinin Gençlik Parlamentosu temsilcilerini ve çalışmalarını tanımaması, gençlerin motivasyonunda bir düşüşe de sebep olmuştur. Şehir yönetiminin Gençlik Parlamentosunun faaliyetleri 28 21

31 için ayırdığı bütçe de, yapılması planlanan faaliyetler gözönüne alındığında azdır. Gençlik Parlamentosu hakkında, Tartu şehrinde çocukların ve gençlerin yaptığı bazı yorumlardan şunları örnek verebiliriz: Gençlik Parlamentosu, çocukların ve gençlerin şehir yöneticileri ile biraraya gelerek, şehirde yaşayan çocukların ve gençlerin sorunlarını tartışabildikleri, çözüm aradıkları ender bir fırsattır. Gençlik Parlamentosu temsilcisi Gençlik Parlamentosunun en önemli etkisi, temsilcilere kazandırdığı öz güven ve kişisel gelişimdir. Gençlik Parlamentosunun faaliyetleri sırasında kazandığımız tecrübe ve beceriler, gelecekte bizler için mükemmel kazanımlardır. Gençlik Parlamentosu Başkanı Projenin Adı: Offenbach Çocuk Odaklı Haritası: Çocuklar için çocuklar tarafından yapılan bir harita Yürütücü Kuruluşlar: Bu proje, Offenbach şehiri Çocuk ve Gençlik Parlementosu ile Çocuk ve Gençlik Sosyal Yardım Bürosu işbirliğinde gerçekleştirilmiştir. Kuruluşun yapısı: Yerel belediye Offenbach şehirinde belediyenin kurumsal yapısı içinde yer alan Çocuk ve Gençlik Parlementosu 1998 yılında oluşturulmuş, siyasi partilerden bağımsız olarak çocukların ve gençlerin siyasi temsilini sağlayan ve onların çıkarlarını savunan bir mekanizmadır. Offenbach Belediyesi, Gençlik Parlementosunun çalışmalarını sürdürmesi için yıllık 5000 Euro tutarında bir bütçe ayırmıştır. Bu proje, Çocuk ve Gençlik Parlementosunun temsilcileri tarafından, Offenbach şehrinde yaşayan çocukların ve gençlerin şehirde güvenli bir şekilde hareket edebilmelerini sağlayacak bir çözüm olarak ortaya çıkmıştır. Çocuk odaklı olarak hazırlanan şehir haritasının ilk kopyası Ekim 2007 tarihinde hazırlanarak okullara dağıtılmıştır. Çocuklar tarafından değerlendirilen haritalar üzerinde önerilen değişiklikler tamamlanma ve tekrar basım sürecine gelinmiştir

32 Projenin sonuçları şu şekilde özetlenebilir: Bu harita çocuklara ve gençlere güvenli ulaşım alternatiflerini göstererek, şehir içinde rahat hareket edebilmelerini sağlamıştır. Ayrıca, çocuklara ve annebabalara tatil günleri için geziler, faaliyetler planlayabilmeleri için bir başvuru kaynağı olmuştur. Proje, Çocukların ve gençlerin çevrelerini keşfetmelerini destekleyen bir faaliyet olarak, şehirdeki ilginç ve bilgilendirici yerler hakkında yetişkinlerle etkileşime girecekleri iyi bir çocuk katılımı örneği olmuştur. Çocuk ve gençlerin yaşadıkları çevreyi ve şehiri tanımalarına fırsat veren, çevrelerini tanırken, bir yerden bir yere hareket serbestisi hakkında düşündüren ve bunu yaparken şehirde yaşayan yetişkinlerle etkileşime girdikleri, sosyal becerilerini geliştirdikleri bir faaliyet olmuştur. Bu proje kapsamında Offenbach şehrinde yaşayan çocuk ve gence ulaşılmıştır. Çocuk odaklı şehir haritasının hazırlanmasının farklı aşamalarında farklı metodlar kullanılmıştır. Bilgi toplama ve planlama aşaması, değerlendirme aşaması ve marketing aşaması olarak ayırabileceğimiz bu aşamalarını ilki olan bilgi toplama ve planma aşamasında; farklı kurumlarda (anaokulları, yuvalar, gençlik merkezleri ve ilköğretim okulları) bulunan çocuklarla yapılan görüşmeler ve onlardan alınan bilgiler doğrultusunda, şehirde çocukların ilginç bulduğu tüm yerlerinin işaret edildiği ilk çizimler yapılmıştır. Daha sonra toplanan tüm bilgiler, çocukların ihtiyaçları doğrultusunda tekrar gözden geçirilerek bu yerlere çocuklar için en güvenli ulaşım yolları gösterilmiştir. (Otobüs yolları, bisiklet ile gidilebilen yollar vb.) Son olarak pazarlama aşamasında, projenin çıktılarının belediye yetkililerine ve okullarda çocuklarla paylaşımı gerçekleştirilmiştir. Araştırma, tasarım, haritanın çizmi ve en son olarak da haritanın tanıtımı aşamalarında 500 e yakın çocuğa ulaşılmıştır. Bu çocuklardan 20 si projenin en başından itibaren projeni yürütülmesinden sorumlu olmuşlardır. Bu 20 çocuk 1 belediye çalışanı ve 1 Çocuk Sosyal Yarım Bürosu temsilcisinden destek ve tavsiye alarak çalışmışlardır. Belediyede görevli bir başka yetkili de 30 23

33 haritanın dizaynı aşamasında teknik detaylar konusunda çocuklara destek vermiştir. Çocuk odaklı haritanın hazırlanması yaklaşık Euro ya malolmuştur. Bu harcamanın büyük bir kısmını basım masrafları oluşturmaktadır. Proje başarı ile gerçekleştirilmiş, bir sonraki aşamalarında çocuklardan gelecek geri bildirimler doğrultusunda haritanın geliştirilmesi mümkün olacaktır. Onsekiz ay süren bu projenin başarı ile gerçekleştirilmesindeki temel sebeplerden biri, Offenbah şehrinde yaşayan çocuklar ve gençlerin yerel yönetim yetkilileri ile mükemmel bir işbirliği içinde büyük bir motivasyon ile çalışmalarıdır. Projenin uygulanması sırasında karşılaşılan zorlukların biri, bilgi toplama ve planma aşamasında, çocukların bulunduğu kurumların ziyaret edilerek, çocuklar yapılan görüşmelerin uzun zaman almasıydı. Bu sebeple, proje bir sene yerine 18 ay sürmüştür. Bu projeye ek olarak Offenbach Belediyesi çocukların katılımını destekleyen başka fikirleri de dahil ederek, hazırlanan çocuk odaklı haritanın çocuklardan gelecek geribildirimler doğrultusunda geliştirilmesini destekleyecektir. Projenin Adı: Belediye Okulu Yürütücü Kuruluşlar: Cologne Belediyesi Aile ve Çocuk Hizmetleri Bölümü tarafından yürütülmüştür. Kuruluşun Türü: Belediye Cologne şehir Belediyesi, Aile ve Çocuk Hizmetleri Bölümü nün girişimi ile yürütülen bu projenin amacı, gençlerin sosyal gelişiminin ilerletilmesi ve şehirde yaşayan gençlerin politik konularda olgunluğa erişmiş vatandaşlar olarak yetişmelerinin sağlanmasıdır. Bu proje ile Belediye Okulu olarak adlandırılan ve gençlerin yerel yönetimdeki yetkililer ve politikacılar ile biraraya gelmelerine olanak veren ve böylelikle gençlerin şehir yönetimi ve idari yetkiler hakkında kapsamlı bilgi sahibi olmalarını sağlayan bir mekanizma kurulmuştur. Bu girişim, gençlerin şehir yönetiminde karar süreçlerine aktif katılımlarını özendirmeyi amaçlamıştır. Belediye okulu, şehirdeki okullar, çocukların ve gençlerin yeraldığı diğer kurumlarla çalışmaktadır. Bu okul, şehir konseyi ve idari kadro ve 31 24

34 daha da önemlisi gençlerin birbirleri ile etkileşim içerisinde çalışmasını sağlamaktadır. Bu projenin önemli bir faaliyeti olarak, Belediye de Gençlerin Günü olarak kabul edilen bir gün düzenlenerek, yaşlar arasında ve şehrin farklı kesimlerinden ve farklı okullardan gençler kurgusal olarak siyasi partiler oluşturmuşlar ve Belediye binası içerisinde kurgusal bir konsey toplantısı gerçekleştirmişlerdir. Şehirde yaşayan çocuklar ve gençler için önemli bir konunun ele alınıp tartışıldığı bu kurgusal konsey toplantısında, farklı bakış açılarından olan gençler, görüşlerini ifade etme ve kendileri gibi düşünen çocuk ve gençleri temsil etme fırsatı bulmuşlardır. Yapılan bu kurgusal şehir konseyi toplantısına Belediyenin üst düzey yetkilileri de izleyici olarak katılmışlardır. Çocuk ve gençler için önem taşıyan bazı sorunların kapsamlı olarak tartışıldığı ve çözüm önerilerinin paylaşıldığı bu konsey toplantısı, şüphesiz Belediye yetkilileri için de son derece bilgilendirici olmuştur. Gençlerin kurgusal olarak hazırladıkları ve Belediye Meclisinin toplandığı salonda gerçekleştirilen Şehir Konseyi toplantısı ile son bulan proje faaliyetleri yaklaşık 3 ay sürmüş ve 90 genç bu proje kapsamında aktif olarak çalışmıştır. Kısa süreli bir proje olmasına rağmen, çocukları ve gençleri bir araya getiren, sorunlar üzerine birlikte düşünüp, çözüm yollarını Belediye yetkililier ile paylaştıkları etkileşimli bir faaliyet olması dolayısı ile oldukça ses getirmiştir. Politikacıların ve yetkililerin çocuk ve gençlerin bakış açılarını anlayamaya çalışarak, ihtiyaçlarına kulak vermeleri ve yerel yönetimin önceliklerini yeniden gözden geçirmeleri için çok iyi bir faaliyet olmuştur. Projenin Adı: Arkadaştan Arkadaşa Organizasyonun Türü: Devlet Kurumu Yürütücü Kuruluş: Riga Hristiyan Ortaokulu Bu proje Latvia nın Riga şehirinde çocukları ve gençlerin şehirdeki yardımseverlik faaliyetlerine katılımlarını desteklemek ve farklı sorunlar ve zorluklar içersinde yaşayan yaşıtlarını tanıma, onları anlama ve yardımcı olabilme becerilerini geliştirmek üzere organize edilmiştir yılında başlayan proje ile okul çağında olan çocuklar 32 25

35 hedeflenmiş ve Riga şehrinde bulunan Çocuk Hastanesin de kan kanseri tedavisi gören çocuklarla çalışılmıştır. Bu proje ile yaklaşık 300 çocuk ve gence ulaşılmış, ve Riga Çocuk Hastanesi nde yatarak kan kanseri tedavisi gören çocuklar için, tedavi masraflarını karşılanması ve hastaneye bağış sağlanması için fikirler üretmeleri istenmiştir. Çocuklar ve gençler ilk önce gruplar oluşturarak bağış toplamak için farklı fikirleri değerlendirmişler, yerel sponsorlar bulunması, gönüllü müzisyenlerin bulunması, hastane yetkilileri ile ve yerel medya ile çalışılarak halkın bu konu üzerine dikkatinin çekilmesi üzerinde çalışmışlardır. Çocuklar ve gençler bu proje kapsamında kendi fikirlerini yaratıp, tüm faaliyetleri kendi başlarına uygulamaya çalışmışlardır. Yetişkinler çocuklar ve gençlere sadece destek sağlamışlardır. Çocuk Dostu Yerleşim Yerleri Oluşturulması Müdahele Çerçevesi Bu doküman Çocuk Dostu Şehirlerin tanımlanması ve geliştirilmesi üzerine bir çerçeve sunmaktadır. Çocuk haklarının uygulanması amacıyla yerel yönetişim sisteminin basamaklarını tanımlamaktadır. Taraf Devletlerin Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi nin yerel yönetimlerce de uygulanması sürecine gerekli olan çerçeveyi tanımlamaktadır. Çocuk Dostu Şehirler kavramı; büyük, küçük, kentsel ya da kırsal olsun, çocukların dahil olduğu her türlü toplum yönetimine dahil edilebilecek bir kavramdır. Bu çerçeve her boyuttan yönetime adapte edilebilecek bir yapıdadır. Çocuk Dostu Şehirler girişimi; küresel olarak toplumların hızlı transformasyonu ve şehirleşmesi, merkezi olmayan bir yapı kapsamında yerel belediyelerin nüfus üzerinde artan sorumlulukları, bunun bir sonucu olarak ulusal politik ve ekonomik sistemlerde şehir ve ilçelerin artan önemi gibi bir dizi akımın sonucunda ortaya çıkmıştır. Çocuk Dostu Şehirler girişimi Çocuk Haklarına dair Sözleşme nin çocuklarının hayatlarını doğrudan etkileyecek alanlarda uygulanmasını teşvik etmektedir. Tüm vatandaşlar için en yüksek hayat kalitesine erişmeyi teşvik eden bir stratejidir