BÖLÜM İŞSİZLİK

Transkript

1 BÖLÜM 6 İŞSİZLİK İŞSİZLİK İşsizlik insanları doğrudan ve en şiddetli şekilde etkileyen makroekonomik sorundur ILO kriterlerine göre bir kişinin işsiz olarak tanımlanabilmesi için, bu kişinin durumu aşağıda sıralanan üç koşulu birlikte sağlamalıdır. Çalışabilir çağdaki kurumsal olmayan nüfusa dahil olan kişilerden (15 ve daha yukarı yaş); Referans döneminde bir işi olmayan Bir iş arayan ve bu konuda bir girişimde bulunmuş olan, İş bulduğu takdirde işbaşı yapabilecek durumda olanlardır işsiz olarak tanımlanır. Ayrıca, bir iş aramayan, ancak bir iş bulmuş, başlamak için bekleyen ve iki hafta içinde işbaşı yapabilecek durumda olan kişiler de işsiz kabul edilmektedir. İktisatçıların amacı işsizliğin nedenlerini ortaya koymak, işsizliği azaltacak veya önleyecek, işsizliğin etkilerini azaltacak politikalar oluşturmaktır. Yüksek asgari ücret nasıl etkiler? İnsanlar her gün işini kaybetmekte veya iş bulmaktadır İşgücü piyasasındaki bu akım sonucunda bazıları işsiz kalmaktadır 1

2 Bu bölümde amaç doğal işsizlik oranının belirleyicilerini ve işgücü dinamiklerini içeren bir model oluşturmaktır. Modelde L işgücü E istihdam edilen işçi sayısı U işsiz sayısı L=E+U İşsizlik oranı U/L olur İşgücünü sabit varsayalım Bireyler E ile U arasında geçiş yaparlar s işten ayrılma oranı (bir ay içinde işini kaybedenlerin istihdam içerisindeki payı) f iş bulma oranı (bir ay içinde işe başlayanların işsizler içerisindeki payı) 2

3 İş bulan kişilerle işini kaybeden kişiler eşit ise işgücü piyasası durağan durumdadır Durağanlık koşulu (fu iş bulan kişi sayısı, se işini kaybeden kişi sayısı) fu=se İşgücünden işsiz sayısını çıkarırsak istihdam edilenlerin sayısına ulaşırız L=E+U E=L-U fu=s(l-u) f(u/l)=s(1-(u/l)) (U/L)= s/(s+f) (U/L)=1/(1+(f/s)) Durağan durum işsizlik oranı (U/L) s ve f tarafından belirlenir Doğal işsizlik oranını etkilemek için iş bulma ve işten ayrılma oranını etkilemek gerekir Asıl sorun ise işsizliğin nedenidir Friksiyonel işsizlik Boşta bulunan işler ile işgücünün eşleşmesinin zaman alması işsizliğe neden olur Bu eşleşme nedeniyle oluşan işsizliğe friksiyonel işsizlik denir Talepte meydana gelen kaymalar nedeniyle işgücü talebinin sektörler arası kaymasına sektörel kayma denir Bu sektörel kayma ekonomide devamlı meydana gelmektedir Bu nedenle friksiyonel işsizlik her zaman vardır Hükümetler boşta olan işler ile ilgili ilanlar yayınlayarak friksiyonel işsizliği azaltabilmektedirler Ancak işsizlik sigortası işsizliğin etkisini azaltırken iş bulma isteğini azalttığından friksiyonel işsizliği artırır 3

4 Reel ücret katılıkları Ücretler işgücü arzı ve işgücü talebinin kesiştiği yerde oluşmaktadır. Ancak ücretlerin esnek olmaması bunun gerçekleşmesini engeller Reel ücretin denge ücret düzeyinin üstünde olması işgücü arzının işgücü talebinden fazla olmasına neden olur Bu nedenle firmalar kıt olan işleri işçiler arasında paylaştırır Ücret katılığı ve iş tayınlaması ile oluşan işsizliğe yapısal işsizlik denir Peki, firmalar bu durumda neden ücret düzeyini düşürmüyorlar? Asgari ücret Sendikalar ve toplu pazarlık Etkin ücretler (etkin ücretlerle ilgili 4 teorem vardır) 4

5 1. Ücretlerin yüksek olması işgücü verimliliğini artırmaktadır. Bu da firmaların ücretleri düşürmesini engeller 2. Yüksek ücretler işgücü devir hızını azaltır. 3. İşgücü kalitesi ücret düzeyi ile bağlantılı olabilir 4. Firmalar yüksek ücret ödeyerek işçilerin işten kaytarmaktan (yakalanıp işten atılma riskini göze alıp ahlaki tehlike) alıkoyabilirler Doğal işsizlik = Friksiyonel işsizlik + Yapısal işsizlik Friksiyonel işsizlik kısa dönemlidir Yapısal işsizlik uzun dönemlidir (Tablo 6-2) Doğal işsizliğin dalgalanmasına sebep olarak Demografi: işgücünün kompozisyonunun değişmesi Sektörel kaymalar Verimlilik İşgücüne giriş ve işgücünden çıkışlar Doğal işsizlik oranı modelinde işgücüne girişlerin ve işgücünden çıkışların olmadığını varsaydık İşsizlik istatistiklerinin hazırlanması bu nedenle zorlaşmaktadır. Ayrıca: Tam anlamıyla iş aramayan kimseler Ümidi kırılmışlar işsizlik istatistiklerinin hesaplanmasında sorun oluşturabilmektedir. Bu nedenle bunlar ayrıntılı bir şekilde hesaplanmalıdır. 5