4. Bölüm Objektifler a) Netlik halkası: b) Netlik göstergesi: c) Alan Derinliği Göstergesi: Diyafram Halkası: e)diyafram göstergesi:

Transkript

1 4. Bölüm Objektifler Objektif, film veya duyarlı yüzey (sensor) üzerine düşen görüntünün net ve yeterli parlaklıkta olmasını sağlayan mercekler grubundan oluşan araçlardır. Duyarlı yüzey üzerinde oluşturulan görüntünün denetimi objektifler aracılığıyla sağlanır. Bir objektif üzerinde, kuramsal olarak, görüntünün denetimi için belli mekanizmalar bulunur. Bunlar: a) Netlik halkası b) Netlik göstergesi, c) Alan derinliği göstergesi, d) Diyafram halkası e) Diyafram göstergesidir. Bazı tür objektiflerde ise a) örtücü, b) örtücü göstergesi bulunur. Bu denetim mekanizmalarına sırasıyla değinilecek olursa; a) Netlik halkası: Bu halka sağa sola çevrilerek fotoğraf makinesine farklı uzaklıklarda olan nesnelerin duyarlı yüzey üzerine net olarak düşmesi sağlanır. Halkanın sağa sola çevrilmesi sırasında objektifin içinde yer alan mercekler veya mercek grupları ileri geri hareket ederek film düzlemine düşen görüntünün net olarak oluşması sağlanır. b) Netlik göstergesi: Objektif üzerinde bulunan ve konunun film düzlemine olan uzaklığın metre ve/ya feet olarak gösteren sayılar dizisidir. c) Alan Derinliği Göstergesi: Duyarlı yüzey üzerine düşen görüntünün ne kadar bölümünün net olarak görüleceğini fotoğraf çekilmeden önce tespit etmeye yarayan bir göstergedir. d) Diyafram Halkası: Objektif içinde bulunan ve duyarlı yüzey üzerine düşecek olan ışığın miktarını denetleyen bir mekanizmadır. Seçilen diyafram açıklığı aynı zamanda alan derinliğini de belirler. e)diyafram göstergesi: Üzerinde diyafram değerlerinin yazılı olduğu bir göstergedir. Diyafram değerleri uluslararası ölçülerle belirlenmiştir ve uluslararası çizelge şöyledir: Bu değerler f stop olarak anılır ve pozlamada önemli rol oynar. Bazı objektifler üzerinde örtücü ve örtücü göstergesi da bulunur. Bu tür objektifler genellikle orta boy fotoğraf makineleri ve stüdyo tipi büyük fotoğraf makinelerinde kullanılır. Ancak son yıllarda üretilen ve diyafram, netlik gibi ayarları elektronik olarak kontrol edilebilen objektiflerde yukarıda sözü edilen göstergeleri görmek olanağı yoktur. Objektifler, normal odak uzunluklu, kısa odak uzunluklu (geniş açılı) ve uzun odak uzunluklu (tele) objektifler olarak üçe ayrılır. 1

2 Fotoğraf Makinelerinde Odaklama Fotoğraf makinelerinde netlik bir başka deyişle odaklama farklı biçimlerde yapılabilir. Odaklama, görüntülenecek olan konunun seçik çıkabilmesi için film düzeyine veya fotoğraf makinesinin odak noktasına net olarak düşürülmesi işidir. Hemen hemen herkes bir büyüteçle bir yerlere bakmayı denemiştir. Büyütecin çevrildiği noktanın net olarak görünebilmesi için, büyütecin ileri, geri hareket ettirilmesi gereği vardır. Fotoğraf makinesinin net yapma mantığı da bunun aynısıdır. Objektif üzerinde bulunan netlik bileziği sağa-sola hareket ettirilerek görüntünün odak noktasına net olarak düşmesi sağlanır. Bu sağa-sola hareket, objektif içindeki merceklerin ileri geri hareket etmesinden başka bir şey değildir. Fotoğraf makinelerinde, manuel (elle yapılan netlik), otomatik (auto focus veya fotoğraf makinesinin yaptığı netlik) ve sabit netlik veya fiks net denilen netlik biçimleri vardır. Sabit Netlik: Basit, bas-çek türü fotoğraf makinelerinde, makinenin hangi mesafeler arasını net göreceği bellidir. Bu tür fotoğraf makinelerinin net gördüğü alanlar genellikle 120 cm. ile sonsuz arasındadır. 120 cm.den daha yakın noktalar fotoğraflanmak istenirse fotoğraf netsiz (flu) çıkar. Otomatik Netlik: Gelişmiş kompakt fotoğraf makinelerinde ve gelişmiş tek mercekli refleks fotoğraf makinelerinde netlik konunun fotoğraf makinesinden uzaklığına göre fotoğraf makinesi tarafından otomatik olarak yapılır. Otomatik netlik çoğu zaman auto focus olarak da adlandırılır. Otomatik netlik sistemi son yıllarda üretilen tek mercekli refleks fotoğraf makinelerinde neredeyse standart hale gelmiştir, hatta orta format fotoğraf makinelerinde de başarıyla uygulanmaya başlanmıştır. Otomatik netlik sistemi fotoğrafçıya büyük kolaylıklar sağlar. Otomatik netlik sistemiyle netlik yapan fotoğraf makinelerinin ilk modellerinde netlik yavaş yapıldığı için, profesyoneller tarafından pek tercih edilmemişti ve Otomatik netlik sisteminin o günlerden kalan kötü bir şöhreti vardı. Yavaş netlik fotoğrafçı için zaman kaybı demekti. Son yıllarda üretilen fotoğraf makinelerinde netlik yapan motorlar ve mesafe ölçüm sistemleri oldukça geliştirilmiştir ve netlik oldukça hızlı yapılmaktadır. Hatta fotoğrafçının bakaçtan baktığı noktayı göz bebeğinin hareketinden belirleyerek o noktaya netlik yapmaktadır. Dolayısıyla otomatik netlik yapan fotoğraf makineleri amatör ve profesyonel kullanıcılar arasında hızla yayılmıştır. Otomatik netlik sistemi olan fotoğraf makinelerini manuel olarak da kullanmak olanaklıdır. 2

3 Manuel Netlik (Elle Yapılan Netlik): Fotoğraf makinelerinde netlik yapmanın yollarından biri de elle yapılan netliktir. Netliğin otomatik olarak veya elle yapılması tümüyle fotoğrafçının seçimidir. Otomatik Netlik Sistemi Kullanılırken Dikkat Edilecek Konular Otomatik netlik sistemi zaman zaman sorunlar yaratmaktadır. Günümüzde otomatik netlik sistemi çok gelişmiş olmasına rağmen aşağıda belirtilen durumlarda netlikte sorunlar çıkabilmektedir. Bu durumlarda netliğin elle (manuel) olarak yapılması önerilir. Bu durumlar: Düşük kontrastlı konularda, örneğin: mavi gök yüzü, tek renkli düz yüzeyler, Az ışıklı bölgelerdeki konular, Arka ışığın çok fazla olduğu durumlar, ayna, parlak otomobil yüzeyi, parlak cam vb. gibi konuların fotoğraflanması, Demir parmaklık, çit vb. gibi konuların arkasında yer alan sahneler, Tül perde, duman vb. gibi konular ve bu konuların arkasında kalan sahnelerdir. Objektifin odak uzunluğu ne demektir? Objektifin optik merkezi ile film düzlemi arasındaki uzaklık objektifin odak uzunluğunu belirler. Odak uzunluğu milimetre olarak ifade edilir. Bir objektifin odak uzunluğunun belirleyicisi, o objektifin takılı olduğu fotoğraf makinesinin kullandığı film boyutuyla ilintilidir. Örneğin, 36 pozluk veya 35 mm. olarak adlandırdığımız filmler üzerine, görüntü 24 mm.ye 36 mm.lik bir alana kaydedilir Bu filmin diyagonal, bir başka deyişle çapraz uzunluğu ise 43 mm. dir. Sözü edilen 43 mm. bu fotoğraf makinesinin kullanması gereken normal odak uzunluklu objektiftir. Günümüzde bu sayı yuvarlanarak 50 mm. olarak kabul edilmiştir ve modern fotoğraf makinelerinin çoğunda 50 mm. odak uzunluğu olan bir objektif normal odak uzunluklu objektif olarak kabul edilir. Örneğin; orta format olarak bilinen ve 4,5 x 6 cm. lik bir alana görüntü kaydını yapan bir fotoğraf makinesinin kullanacağı normal odak uzunluklu objektifi ise 75 mm. ye karşılık gelir. Normal odak uzunluklu objektif insan gözünün gördüğü açıyı, yaklaşık olarak filmin üzerine düşürür. Sayısal Fotoğraf Makinelerinde Netleme Sayısal fotoğraf makinelerinin birçoğunda otomatik netleme (Auto Focus) sistemleri vardır. Gelişmiş modellerde ve sayısal SLR fotoğraf makinelerinde hem elle netleme (analog) hem de otomatik netleme sistemleri bulunur. Analog fotoğraf makinelerinde karşılaşılan netleme sorunlarıyla sayısal fotoğraf makinelerinde de karşılaşılır. Otomatik netlemede karşılaşılacak sorunlar, elle yapılan netlemelerle en aza indirgenebilir. Yukarıda da sözü edildiği gibi sayısal SLR fotoğraf makinelerinde elle netlik yapma olanağı 3

4 vardır. Ayrıca orta sınıf olarak adlandırılan sayısal fotoğraf makinelerinde de elle netleme için ayarlar bulunur. Bu ayarlara ya sayısal fotoğraf makinesinin menüsünden veya tek bir AF/MF tuşundan ulaşmak olanaklıdır. Sayısal Fotoğraf Makinelerinde Kullanılan Objektiflerde Odak Uzunluğu ve Sayısal Fotoğraf Makinelerinde Sensor Sayısal fotoğraf makinesi sayın alınırken karşımıza çıkan iki sorudan biri, makinenin çözünürlüğü, bir başka deyişle makinenin çözünürlüğü, diğeri ise sensorudur. Öncelikle sensorün ne olduğunu ve ne işe yaradığını açıklamaya çalışalım. Sensor, sayısal fotoğraf makinesinde görüntünün üzerine düştüğü ışığa duyarlı bir yüzeydir. Sensor üzerine düşen bu görüntü işlendikten sonra sayısal biçime dönüşür ve sayısal olarak kaydedilir. Sensor görüntünün kaydedildiği ortam değildir. Sayısal fotoğrafçılığa ilk başlayanların birçoğu görüntü kayıt işleminin sensorda olduğunu düşünür. Sensor piksellerden oluşur. Her bir pikseli, mozaik bir resmi oluşturan küçük taşlar olarak düşünebiliriz. Günümüzde piyasada var olan gündelik kullanıma, amatörlere yönelik kompakt sayısal fotoğraf makineleri genelde 7-12 MP (Mega Piksel) çözünürlüğündedir. DSLR (Digital Single Lens Reflex) olarak bilinen yarı profesyonel ve profesyonel fotoğraf makinelerinde ise çözünürlük MP lerden başlayıp MP lere dek uzanmaktadır. Çözünürlüğün büyük olması basılacak olan fotoğrafın da büyük olabilmesi anlamına gelir. 20X30 cm. lik bir baskı için yaklaşık 6-7 MP yeterlidir. Burada şunu da ilave etmenin yararlı olacağını düşünüyoruz: Sayısal fotoğraf makinesi satın alırken ne için kullanılacağına karar vermek gerekir. Sadece anı fotoğrafları çekilecekse 3-4 MP bile yeterlidir. Ama büyük boy fotoğraflar isteniyorsa yüksek çözünürlükte makineler almak gereklidir. Yüksek çözünürlükte, örneğin; 10 MP lik bir sayısal fotoğraf makinesi satın alıp onu 3MP de kullanmak çok da akıllıca değildir. A4 boyutunda (210X297mm.) boyutunda, herhangi bir yayında kullanılacak fotoğraflar için de 6-7 MP yeterlidir. Profesyonel çekimler için, 12 MP ve üzeri fotoğraf makineleri önerilir. 12 MP ve üzerindeki bir sayısal fotoğraf makinesiyle orta format analog fotoğraf makinesi kalitesine yakın fotoğraflar elde edilebilir. Sensorlarla ilgili bilinmesi gereken bir başka konu da sensorun türüdür. Sensor türleri veya sınıflaması; CCD Charge Coupled Device), Süper CCD ve CMOS (Complementary Metal Oxide Semi-conductor), biçiminde yapılabilir. Sensorlar teknik olarak mikro boyutlardaki transistorlardan oluşur. Sensorlar üzerindeki transistor dizilişleri sensorun tipini belirler. 4

5 Geçtiğimiz yıllarda pahalı sayısal fotoğraf makinelerinde CCD sensorlar ucuz sayısal makinelerde ise CMOS sensorlar kullanılırdı. Bu yüzden CMOS sensorlar kötü bir şöhrete sahipti. CMOS sensorların üretimleri ucuz olduğu için ucuz makinelerde kullanılmıştır. CMOS sensorlar bugün birçok yüksek kaliteli sayısal makinede kullanılmaktadır. CMOS sensorlar, CCD lere göre daha az enerji tüketir. O yüzden de son yıllarda kullanımları iyice yaygınlaşmıştır. Sensorün Fiziksel Boyutu Sayısal fotoğraf makinelerinde kullanılan sensorların boyutları her makinede değişiklik gösterebilir. Çoğu profesyonel veya yarı profesyonel fotoğraf makinesinin sensor boyutu 23.7X15.7 mm.dir. Son yıllarda full frame adı verilen ve 35 mm. analog fotoğraf makinelerinde kullanılan filmlerin 24X35 mm. kayıt yüzeyine eşit boyutta sensorlar üretilmiştir. Sensorun boyutu, çözünürlüğünden bağımsızdır. Bir başka deyişle 23.7X15.7 mm. boyutundaki bir sensor A Marka fotoğraf makinesinde 6 MP olurken B Marka fotoğraf makinesinde 12 MP olabilir. Sensor Boyutunun Görüntü Üzerindeki Etkisi Dinamik Aralık /Alan Sensorların görüntü üzerinde iki önemli etkisi vardır. Bunlardan ilki görüntü kalitesiyle ilgilidir. Sayısal bir fotoğrafın kalitesini, analog fotoğrafçılıkta grene karşılık gelen ve (noise) gürültü olarak adlandırılan etme ve dinamik aralık/alan (dynamic range) etkiler. Dinamik aralık, en basit tanımıyla bir sensorun, detayları verebilme veya görebilme özelliğidir. Bu özellik şöyle açıklanabilir. Fotoğrafı çekilen bir sahnenin üzerinde farklı ışık şiddetinde alanlar vardır. Bir başka deyişle, bir sahnede karanlık-aydınlık bölgeler vardır. Örneğin bir ormanın fotoğraflandığını düşünelim. Gökyüzü oldukça parlak, ormanda ağaçların bulunduğu bölüm gölgeli veya karanlık olabilir. Bu orman yakınında bir göl ve dağ olduğunu düşünelim. Güneş gölde parlaklıklar oluşturabilir. Dağın zirvesi karlı olabilir. Bunların her biri farklı ışık şiddetindedir, bir başka deyişle her biri farklı ışık yansıtır. Bir insan gözü bu sahnedeki tüm detayları görebilir. Gölgede ve aydınlıkta kalan tüm detaylar göz tarafından görülür ve beyin bunu algılar. Ama bir film veya sensor insan gözü kadar hassas değildir. Gölgedeki detaylara göre ölçüm alınırsa parlak gökyüzü, göldeki parlayan bölümler vs. in detayları yok olur. Fotoğrafçıların deyimiyle parlak yüzeyler patlar. Parlak gökyüzü veya parlak detaylardan ölçüler alınırsa, bu kez karanlık veya gölgeli alanlardaki detaylar yok olur. Dinamik alanı geniş olan bir sensor sözü edilen 5

6 görüntü kayıplarını daha iyi karşılayabilir. Aydınlıktan karanlığa dek giden ışık şiddeti aralığında büyük boyutlu sensorların daha iyi detay verdiği bilinmektedir. Fokal Çarpan Sensorun görüntü üzerindeki bir diğer etkisiyse objektifin odak uzunluğuyla ilgili olanıdır. Bilindiği gibi, analog fotoğraf makinesinin kullandığı filmin boyutu, o makine için kullanılacak normal odak uzunluğunun boyutunu da belirler. 24X36 mm. boyutlarında bir film kullanan fotoğraf makinesinin odak uzunluğu 43.26mm. ye eşittir. Makine üreticileri buna yaklaşık bir değer olan 50 mm. yi normal odak uzunluklu bir objektifin değeri olarak kabul etmiş ve normal odak uzunluklu objektifleri buna göre üretmektedirler. Eğer bir sensorun boyutu 23.7X15.7 mm. ise bunun hipotenüsüne karşılık gelen sayı mm. dir. Bir başka deyişle bu fotoğraf makinesinin kullanacağı normal odak uzunluklu objektif yaklaşık 28 mm. olacaktır. Bunun altındaki değerler geniş açılı objektif, üzerindekiler de dar açılı objektif gruplarını kapsayacaktır. Eğer analog 35 mm. film kullanan bir makinede kullanılan örneğin 200 mm. lik bir objektifi 1,5X fokal çarpanı olan bir DSLR de kullanırsanız 200X1,5=300 mm. lik bir objektifle elde edilen görüntü, bir başka deyişle analog fotoğraf makinesinde kullanılandan daha dar bir açı elde edilecektir. Bir başka örnek verecek olursak; 35 mm. film kullanan makinede geniş açı olan 28 mm. odak uzunluğundaki bir objektif, 15X fokal çarpanı olan bir DSLR makinede 42 mm. ye karşılık gelecektir. Bir başka deyişle 35 mm. film kullanan makinedeki geniş açılı objektif 23.7X15.7 mm. lik bir sensoru olan DSLR de tele objektif konumuna geçecektir. Dar bir mekânda, geniş açı kullanılarak yapılacak çekimlerde yetersiz kalacaktır. Optik Zum (zoom) ve Sayısal (Dijital) Zum Çoğu sayısal fotoğraf makinesinde optik zum ve sayısal zum bulunur. Optik zumda fotoğraf makinesinin objektifi içinde yer alan mercekler veya mercek grupları fizik olarak hareket eder. Fotoğraflanan konuya mekanik hareketlerle yaklaşılır veya uzaklaşılır. Optik zum özelliği, örneğin; 3X-5X-16X gibi tanımlarla gösterilir. Bunun anlamı objektifin konuya üç, beş veya onaltı kez yaklaşabilme özelliğine sahip olduğudur. Günümüzde,sayısal fotoğraf makineleri için, 24X e dek bir başka deyişle konuya 24 kez yaklaşabilen objektifler üretilmiştir. Optik zumun fokal çarpanının yüksek olmasının olumlu ve olumsuz yönleri vardır. Yüksek zum oranlarında makinenin çok küçük titremeleri bile fotoğrafın silik çıkmasına neden olabilir. Yüksek zum oranlarında üç ayak kullanılması önerilir. 6

7 Sayısal zumda ise mercek veya mercek gruplarında herhangi bir hareket yoktur. Sayısal zumda, fotoğraf makinesi içindeki bir yazılımla fotoğrafı kesip büyüterek yaklaşma işlemini gerçekleştirir. Bu da çözünürlüğün azalmasına ve fotoğraftaki keskinliğin yok olmasına neden olur. O yüzden zorunluluklar dışında optik zum kullanılması pek önerilmez. Sayısal Fotoğraf Makinelerinde Makro Çekimler Analog makinelerin objektiflerinden farklı olarak, sayısal fotoğraf makinelerinin birçoğunun, kompakt, objektifi değiştirilemeyen ileri amatör ve yarı profesyonel modellerin, objektifleri makro çekimler yapmaya olanak sağlar. Son yıllarda üretilen sayısal makinelerin birçoğunda, fotoğraflanacak konuya 1 cm. ye kadar yaklaşma olanağı bulunmaktadır. Bu özellik sayısal SLR fotoğraf makinelerine fazladan makro objektif almayı istemeyenler için kolaylıklar sağlar. Makro çekimlerde optik zum kullanılmaz. Optik zum kullanılmak istendiği zaman fotoğraflarda netsizlikler oluşur. Sayısal Fotoğraf Makinelerinde Objektifler Sayısal fotoğraf makinelerinin objektiflerinin yapıları, analog fotoğraf makinelerindeki objektiflerin yapılarıyla aynıdır. Bilindiği gibi fotoğraf makinelerinde kullanılan objektifler kısaca, geniş açılı, normal ve tele objektifler olarak üçe ayrılır. Normal odak uzunluğunu da belirleyen hatırlanacağı gibi, kullanılan filmin çapraz (diyagonal) uzunluğuydu. Sayısal fotoğraf makinelerinde kullanılan CCD veya CMOS birimlerin boyları farklıdır. Normal 35 mm. Film kullanan fotoğraf makinelerinde olduğu gibi, CCD veya CMOS boyutu 24X36 mm. olanlar olduğu gibi, CCD veya CMOS boyutları daha küçük olanlar da vardır. Örneğin: Bazı CCD veya CMOS ların boyutları 23,5X15.7 mm.dir, dolayısıyla diyagonal boyut daha küçük olur. 7