saqartvelos soflis meurneobis mecnierebata akademiis akademiur sabwosi

Transkript

1 sareklamo-sainformacio biuleteni # 1 (44 ) marti, 2012 w. gaas@dsl.ge Tbilisi, 0102, ivane javaxisvilis q. #51 t xvale ar unda hgavdes drevandels, Tu kacs progresi, winsvla adamianisa fuw sityvad ar miacnia ilia WavWavaZe saqartvelos soflis meurneobis mecnierebata akademiis akademiur sabwosi saqartvelos soflis meurneobis mecnierebata akademia Tavis saqmianobas warmartavs akademiis wesdebis Sesabamisad Camoyalibebuli samusao gegmis mixedvit. akademiuri sabwos sxdoma tardeba yoveltviurad (kvartalsi sami gegmiuri sxdoma) da ixilavs agraruli mecnierebis aqtualur sakitxebs, Tanamedrove mdgomareobas, sadreiso amocanebs, ganvitarebis perspeqtivebs da sxv. gazeti akademiis macne, romelic gamodis kvartalsi ertxel, sistematiurad asuqebs akademiis saqmianobas, akademiuri sabwos sxdomaze ganxilul calkeul mnisvnelovan sakitxebs, Tanamedrove saintereso movlenebsa da matdami midgomebs, mowinave gamocdilebasa da teqnologiebs da sxv. gazetsi aseve etmoba yuradreba sazrvargaretis samecniero centrebtan TanamSromlobis mdgomareobisa da ganvitarebis perspeqtivebs. amgvarad gazetis furclebze Suqdeba akademiis akademiuri sabwos mokle angarisi yovel kvartalsi Catarebuli saqmianobis Sesaxeb. vfiqrobt igi kargi sareklamo sainformacio sasualebaa akademiis saqmianobis obieqturad SefasebisaTvis. biohumusis warmoebis mdgomareoba da perspeqtivebi saqartvelosi saqartvelos soflis meurneobis mecnierebata akademiis akademiurma sabwom 2012 wlis 27 ianvars moismina saqartvelos fermerta saxli generaluri direqtoris, mecnierebata doqtoris leri gigineisvilis moxseneba Bbiohumusis warmoebis mdgomareoba da perspeqtivebi saqartvelosi arinisna, rom memcenareobisa da mecxoveleobis dargebis ganvitarebisatvis didi mni- Svneloba aqvs niadagis im zedapirul Sres, romelic bunebam Seqmna milioni wlebis ganmavlobasi. niadagis nayofierebazea damokidebuli ara marto mirebuli produqciis raodenoba, aramed misi samomxmareblo da xarisxobrivi macveneblebi, romlebic ganpirobebulia, agretve, niadagis agroqimiuri, agrofizikuri da biologiuri TvisebebiT. rogorc wesi, niadagis nayofierebis Sesafaseblad pirdapiri macveneblebit sargebloben, romelta Soris umtavres parametrebia N, P 2, K 2 O da ph da warmoadgens organuli nivtierebis (humusis) Semcvelobis xvedriti wili. saqartvelosi niadagebsi gamoikveta humusis da saerto azotis Semadgenlobis Semcirebis tendencia. magalitad, Savmiwa niadagebsi ukanaskneli 300 wlis ganmavlobasi es macvenebeli mkvetrad Semcirda, Sesabamisad 27% da 28%-iT. mineraluri sasuqebit gatacebam wlebis manzilze daaknina organuli sasuqebis masobrivi gamoyeneba da organuli sasuqebis efeqtianobis mravaljeradi amarleba SesaZlebeli gaxda nakelisa da sxva organuli narcenebis gadamusavebis gzit witeli Wiayelebis EISENIA FOETIDA jisis gamoyenebit, ris Sedegadac miireba vermikomposti anu biohumusi. biohumusi warmoadgens nakelisa da sxva organuli narcenebis fermentirebuli substratss witeli kaliforniuli Wiayelebis mier gadamusavebul nivtierebas. sxva organul, organul-mineralur sasuqebtan SedarebiT mas gaacnia mteli rigi upiratesobani. biohumussi akumulirebulia mcenareta mkvebavi nivtierebebis didi mravalferovneba (vitaminebi, antibiotikebi, aminomjavebi, sasargeblo mikrof-

2 lora), romlis atviseba xdeba usualod mcenareta fesvta sistemit da xels uwyobs mat zrda-ganvitarebis process. biohumuss _ koncentrirebul organul sasuqs didi mnisvneloba aqvs ekologiurad sufta mosavlis misarebad, rogorc Ria gruntsi - ise satburebsi. magalitad, pomidoris mosavlianoba izrdeba sasualod 25%, kombostosi - 27%, saadreo kartofilis - 22%, sasilose simindis - 30%. ukanasknel wlebsi msoflios bevr qveyanasi intensiurad vitardeba biohumusis samrewvelo warmoebis metodebi witeli kaliforniuli jisis Wiayelebis gamoyenebit jansari, konkurentunariani, ekologiurad sufta agraruli produqciis sawarmoeblad. saqartvelosi am mimartulebit cota ram ketdeba, isviat gamonakliss warmoadgens ramdenime kerzo iniciativa, rac arasakmarisia. gasatvaliswinebelia saqartvelos mtavrobis 2010 wlis 28 dekembris #1756 gankargulebit damtkicebuli strategia da sakanonmdeblo miaxlovebis programa sursatis uvneblobis sferosi wlidan amoqmedebulia sursa- Tis uvneblobisa da xarisxis Sesaxeb saqartvelos kanonis SeCerebuli muxlebi, romlis mixedvitac savaldebulo xdeba Sida da gare agrarul bazarze moqmedi yvela biznesoperatoris mier sursatis xarisxis da uvneblobis motxovnilebebis dakmayofileba. biohumusis warmoebisatvis sawiroa: nedleulis mopoveba, dajgufeba, daqucmaceba, dozireba da aerobuli wesit fermentirebuli substratis mireba, fermentirebul substrat- Si witeli Wiayelebis Casaxleba da mati arsebobistvis sawiro klimaturi pirobebis Seqmna. teqnologiur processi ar gamoiyeneba aravi- Tari arabiologiuri warmosobis nivtiereba. danisnulebis mixedvit warmoebis teqnologia SesaZloa gaiyos or jgufad: I piradi moxmareba:(mcire fermeruli meurneobebi, mebareoba-mebostneoba, saagarake, damxmare sakarmidamo da Sina meurneobebi) da II agrosamrewvelo obieqtebi (qalaqebis gamwvaneba, sasualo da msxvili fermeruli-sasatbure meurneobebi, specializirebuli saswavleblebi, skolebi, agroturizmis obieqtebi) kaliforniuli witeli Wiayelas saarsebo sakveb garemos warmoadgens fermentirebuli substrati. igi naklebad mozravia, Znelad egueba grunts, gamoirceva didi nayofierebit, wlis ganmavlobasi STamomavlobis saxit warmoqmnis 1000 Wiayelas da sicocxlis xangrzlivoba welia. dre-ramesi gadaamusavebs Tavis wonaze 2-jer met substrats; midrekileba aqvt ert adgilas cxovrebisken, aqtiuria + 15, +25 C temperaturis da tenianobis % diapazonsi. biohumusis ZiriTadi maxasiateblebi: huminiuri mjavebi 6-18 %, ph reaqcia 6,5-7,2, saerto azoti (N) 0,9-3%, saerto Ffosfori (P) 0,9-2,5%, saerto kaliumi (K) 0,6-2,5%, magniumi (M) 0,5-2,3%, rkina (F) 0,5-2,5%, spilenzi (Cu) 3,5-5,1 mg/kg, manganumi (Mn) mg/kg, molibdeni (Mo) mg/kg, baqteriuli flora mlrd kolonia gr, tenianoba 30-50%, msrali organuli nivtiereba 30-70%. kompostirebisas substrati gadis Semdeg stadiebs: lag-faza (lag phase), mezofiluri faza (mesophilic phase), Termofiluri faza (termophilic phase), finaluri faza (final phase). kompostirebistvis kritikuli faqtorebia: ph neitraluri , mudmivi aeraciis pirobebsi Jangbadis Semcveloba 16 18% tenianoba 50 60% temperatura: fazebis mixedvit cvalebadia: maqsimumi ar unda arematebodes C, nawilakebis dispersuloba sm-is farglebsi. sakomposte masis forma da zomebi: simarle sm, sigane sm, sigrzes - mnisvneloba ara aqvs. biohumusis warmoebis procesi gulisxmobs cxovelebis nakelisa Tu sxva bionarcenebis srul fermentaciis Sedegad mirebuli kompostis gadamusavebas Wiayelebis mier. am bunebriv process swirdeba dacqareba Jangbadisa da biopreparatebis (`em~ teqnologia) da Sesabamisi agro-bio-teqnologiuri rejimebis gamartva. danart 3 Si moyvanilia sofel veliscixesi (gurjaanis r-ni) pilot-fabrikis arwera, sadac gamoyenebulia ori metodi: I tradiciuli, zvinulas metodi, da II konveieruli metodi. romelic itvaliswinebs produqciis maral xarisxs, da did warmadobas sanitarul-higienuri pirobebis dacvit mteli wlis ganmavlobasi. `saqartvelos fermerta saxli~ Catarebul kvlevebze dayrdnobit gegmavs wlebsi biohumusis mwarmoebeli 4 mini-fabrikis organizebas kaxetis, mcxeta- mtianetis, samegrelos da awaris regionebsi, rac daexmareba saqartvelos fermerul meurneobebs awarmoon konkurentunariani, ekologiurad sufta sasoflo-sameurneo produqcia, romelic daakmayofilebs evrokavsiris regulaciis motxovnebs adgilobriv da evrokavsiris qveynebsi bioproduqtebis eqsportisatvis. A Sps meqanizaciis saqmianobis Sesaxeb saqartvelos soflis meurneobis mecnierebata akademiis akademiurma sabwom 2012 wlis 27 ianvars ganixila moxseneba Sps meqanizaciis saqmianobis Sesaxeb. momxsenebeli: Sps meqanizaciis generaluri direqtori _Bbesarion TeTvaZe

3 arinisna, rom 2009 წელს საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ინიციატივით, საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინი- სტროს 29 დეკემბრის #1-1/2929 ბრძანებით შეიქმნა შპს მექანიზატორი, რომლის 100%-იან წილსაც ფლობდა სახელმწიფო წლის დეკემბერში გან- ხორციელებული ცვლილებების შედეგად კომპანი- ის წილის 100% გადაეცა სს საქართველოს სოფ- ლის მეურნეობის კორპორაციას, რომელიც დღემ- დე წარმოადგენს კომპანიის ერთადერთ პარტნი- ორს. კომპანიის საწესდებო კაპიტალი 2012 წლის მდგომარებით განსაზღვრულია ლარით და მოიცავს შენობა-ნაგებობებს, სასოფლო-სამეუ- რნეო ტექნიკას, მიწებს, ეროვნულ ვალუტასა და სხვა აქტივებს. შპს მექანიზატორი საქმიანობს აგრა- რულ სექტორში და მოიცავს საქართველოს თითქ- მის ყველა რეგიონს. კომპანიის საქმიანობის ძირითადი მიმართულებებია: მცირე და მსხვილი ფერმერების მომსახურება სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკით; სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკის შესყი- დვა და რეალიზაცია; სასოფლო-სამეურნეო პრო- დუქციის მწარმოებელთა (ფერმერთა) ინფორმაცი- ით უზრუნველყოფა, კონსულტაციების გაწევა და ტრეინინგების ჩატარება; სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის წარმოებაში თანამედროვე ტექნოლო- გიების დანერგვა; სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკაზე სერვისული მომსახურების გაწევა (რემონტი, მა- რაგი ნაწილებით უზრუნველყოფა). ბაზარზე არსებულ კონკურენტებთან შედარებით შპს მექანიზატორს გააჩნია რიგი უპირატესობები: სამუშაოთა შესრულებისას ორგა- ნიზებულობა; მობილურობა და ოპერატიულობა; უახლესი სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკა და აგრეგა- ტები; გამოცდილი ოპერატორები და მაღალკვალი- ფიციური კონსულტანტები სასოფლო-სამეურნეო საკითხებში; სამუშაოს შესრულების მაღალი ხარისხი; კლიენტებთან ანგარიშსწორების გამჭვირ- ვალე სისტემა; კომპანია ქვეყნის მაsშტაბით ახორციელებს 30-მდე სახეობის სხვადასხვა ოპერაციებს, მათ შორისაა: ნიადაგის მოხვნა, ღრმად დამუშავება ე.წ. ჩიზელით ან ზემძიმე დისკოებიანი ფარცხით; ხნულის დადისკვა დისკოებიანი ფარცხით ან და- ფარცხვა თითებიანი ფარცხით; საშემოდგომო და საგაზაფხულო თავთავიანი კულტურების, ასევე სიმინდის და მზესუმზირის თესვა სასუქის შეტა- ნით; ნათესების კულტივაცია სასუქის შეტანით; ხნულის ფრეზირება ჩვეულებრივი და ვერტიკა- ლური ფრეზით (ვენახiს ან ბაღისათვის) და სხვა... კომპანია ოპერირებს საქართველოს თითქმის მთელ ტერიტორიაზე, ყველა რეგიონში წლის სექტემბრის თვიდან კომპანიამ დაიწყო ახალი სერვისცენტრების მშენებლობა; განისაზღვრა პირ- ველი თანამედროვე სტანდარტების სერვის ცენ- ტრის მშენებლობის ადგილები; შეიქმნა ტექნიკური დავალება და შეირჩა საპროექტო სამუშაოებზე მომუშავე კომპანია და მიმდინარეობს ტექნიკური დეტალების დაზუსტება. ამჟამად სერვის ცენტრე- ბის მშენებლობა უკვე მიმდინარეობს 12 მუნიცი- პალიტეტში. ყველა რეგიონის სერვის ცენტრის ძირითადი მახასიათებლები იქნება ტიპიური; ექსტენციის ცენტრში განსაზღვრულია: საკლასო ოთახი - გათვალისწინებული 30 მსმე- ნელზე; ლაბორატორიები: ნიადაგის ანალიზის ლა- ბორატორია; მცენარეთა მავნებლების და დაავადე- ბების ანალიზის; ცხოველთა მოვლის, კვების და დაავადებების გამოკვლევის; თესლის ხარისხის და შხამქიმიკატების ანალიზის და კლიმატური პი- რობების პროგნოზირების ლაბორატორია. ადმინისტრაციული შენობა: მათ შორის: მმართვე- ლის ოთახი; საფინანსო განყოფილება - 2 პერსონა; იურიდიული განყოფილება - 2 პერსონა; მენეჯერის ოთახი - 5 პერსონა; სერვისული მომსახურების ოთახები, მათ შორის: შეხვედ- რების ოთახი 30 პერსონაზე; ბანკი (6-10 კვ. მ); საკონსულტაციო ცენტრი; შხამქიმიკატების მაღაზია; სასტუმრო ოთახი; (7-10 ადამიანზე, 3 ოთახი სველი წერტილებით) სერვისცენტრის ტერიტორიაზე განთავსდება საგუშაგო; მოეწყობა სველი წერტილი - აბაზანა (დუში 5 ადამიანზე); ავტოგასამართი სადგური ( ტონიანი ორი პისტოლეტით); სასაწყობე ფართი - 70 კვ/მ ორ ნაწილად; სარემონტო სადგური: ორი ბოქსი; ვულკანიზაცია 20კვ/მ; სახარატო ოთახი 20 კვ/მ - 30კვ/მ. სამრეცხაო ორი ღია ფარდულით, წყლის რეზერვუარი 20 ტონიანი; ღია ტიპის ფარდულები (ე.წ ნავესი ) ტრაქტორი; კომბაინი; აგრეგატები 100 ერთეული (სიგრძე- 5 მ.) ტერიტორია შემოსაზღვრული იქნება ღობით (დაბალი კედელი + მავთულბადე) sul saproeqto-saamseneblo samusaoebis Rirebulebaa კომპანიის ტექნიკური პარკი ძირითადად ევროპული თანამედროვე სტანდარტების ტექ- ნიკითაა წარმოდგენილი მექანიზატორის საკუ- თრებაშია 41 კომბაინი, 157 ტრაქტორი და 450-მდე სხვადასხვა სახის მისაბმელი ტექნიკა. კომპანიის პარკის შემადგენლობა ისეთი მსოფლიო ბრენდე- ბიTaa წარმოდგენილი როგორიცაა: New Holland, John Deer, Sampo, Kuhn კომპანიის ბალანსზე რიცხული ტრაქტო- რების სიმძლავრე არის ცხ.ძ ( კვტ.) მოთხოვნის შესაბამისად, მოცემული სიმძლავრით შესაძლებელია ჰა-მდე მიწის ფართობზე სხვადასხვა აგროტექნიკური ოპერაციების ჩატარება. ასევე კომპანიის ბალანსზე ირიცხება 28 ერთეული მარცვლეულის ამღები კომბაინი საერთო სიმძლავრით 4640 ცხ.ძ ( 3250 კვ.ტ.), მოთხოვნის შესაბამისად, მოცემული სიმძლავრით შესაძლებელია ჰა-მდე ფართობზე მარცვლეული კულტურების მოსავლის აღება

4 წლის 5 თვის მონაცემებiთ შპს მექანიზატორმა სხვადასხვა აგროოპერაციების სახით სულ მომსახურება გაწია ჰა მიწაზე და აქედან მიღებულ იქნა შემოსავლის სახით ლარი. კომპანიის განვითარებისათვის გამოიყოფა რამდენიმე პრიორიტეტული მიმართულება. ესენია: კადრების გადამზადება; სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკის სარემონტო ბაზების შექმნა; თანამედ- როვე სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკის შემოყვანა და ტექნოლოგიების დანერგვა წარმოების პროცესში; შიდა მეურნეობის განვითარება, სათესლე მასალის წარმოება. agroproduqciis eqsport-importis tendenciebi saqartvelosi saqartvelos soflis meurneobis mecnierebata akademiis akademiurma sabwom 2012 wlis 24 Tebervals ganixila akademikos S. WalaganiZis da akademiis wevr-korespondentis T. kunwulias moxseneba agroproduqciis eqsport-importis tendenciebi saqartvelosi saqartvelosi bolo wlebsi Camoyalibda yvela saxis produqciis eqsport_ importis zrdis tendencia. analogiuri surati SeiniSneboda agroproduqciis segmentsic wels, 2000 weltan SedarebiT eqsporti gazrdilia 3-jerze metad, xolo importi 4,2-jer. arsanisnavia, rom sabwota wlebsi saqartvelodan respublikatasoris saqonelgacvlasi monawile 9 dargidan (masin moqmedi fasebisa da transportirebis tarifebis gatvaliswinebit) dadebiti saldo hqonda mxolod agroproduqciis eqsports _ 1430,8 mln rubli, rac 1,7-jer aremateboda analogiuri produqciis imports. danarceni produqtebis urtiertmiwodebis saldo uaryofiti iyo da 1989 wels 384,8 mln rubls Seadge.nda. ssrk daxuruli bazris dakargvis Semdeg ganvitarebuli movlenebis gamo, agroproduqciis eqsportsi seriozuli raodenobrivi da struqturuli cvlilebebi moxda, gacnda axali saeqsporto sasaqonlo jgufebi, romlebic sul ufro mzard adgils ikaveben qveynebidan gatanili produqciis mtlian moculobasi. magalitad, bolo sami wlis monacemebit dawinaurda cocxali cxovelebis _ msxvilfexa rqosani pirutyvis, cxvrisa da Txis eqsporti, romelta mtlianma komerciulma Rirebulebam 2010 wels 34 mln ass dolari Seadgina. seriozuli saeqsporto sasaqonlo pozicia gaxda Txili, romlis Rirebuleba bolo wlebis monacemebit 65_70 mln ass dolars Soris meryeobda. aseve zrdis tendenciit xasiatdeboda mineraluri wylisa da yurznis naturaluri Rvinoebis eqsporti, Sesabamisad 38 da 9 procentit. garda zemotcamotvlili produqtebisa, saanalizo wlebsi zrdis tendenciit xasiatdeboda Tevzis, bostneulis, dafnis fotlis, mravalwlovani mcenareebis Teslisa da nayofis, samkurnalo da teqnikuri danisnulebis mcenareebis, xilisa da bostneulis wvenebis, spirtiani sasmelebis eqsporti. amave periodsi Camoyalibda Caisa da sxva tradiciuli produqtebis eqsportis Semcirebis tendencia. amave wlebsi zrdis tendenciit xasiatdeboda agroproduqciis importi da man 2006, 2007 da 2008 wlebsi yvelaze maral nisnuls miarwia, Sesabamisad 842; 855 da 935 mln ass dolars _ 2010 wlebsi agroproduqciis xvedriti wona mtlian importsi 14,8 _ 31,4 procents Soris meryeobda. tradiciul saimporto produqtebtan ertad: (xorbali da xorblis fqvili, mcenareuli zeti, Saqari, xorci da xorcis produqtebi, rze da rzis produqtebi da sxva). gaizarda im produqtebis importi, romelta warmoebisatvis saqartvelosi xelsayreli niadagur_klimaturi pirobebia da movla-moyvanis gamocdilebac arsebobs. magalitad, 2010 wels, 2000 weltan SedarebiT kartofilis importi gazrdilia 3,7- jer, pomidoris _ 3,5-jer, xaxvis, xaxvisnairebis da nioris 42,2-jer. mecxoveleobis sakvebis importma 21 mln ass dolars gadaawarba. kvebis produqtebis importis zrda miutitebs qveyanasi mocemul produqtebze motxovnisa da misi gayidvis garantiis arsebobaze, rasac motxovna_miwodebis kanonidan gamomdinare Tavisufal bazarze adgilobrivi warmoebis gamococxleba unda gamoewvia, rac faqtiurad ar moxda Sesabamisi codnisa da infrastruqturis uqonlobis gamo. ufro metic, produqciis importis zrdis kvaldakval moxda adgilobrivi warmoebis Semcireba, mat Soris mosaxleobisatvis sasicocxlod aucilebeli produqtebis. bostneulit mosaxleobis TviTuzrunvelyofis macvenebli 70, xolo kartofilit _ 86 procentamde Semcirda da a.s. yovelive es miutitebs - 4 -

5 agrowarmoebis aramdgradobaze, romlis dazleva SesaZlebelia iseti berketebis gamoyenebit, rogoricaa vawrobis msoflio organizaciis wevroba, rac Cvens mewarmeebs sxva qveynebis bazarze produqciis dabali sabajo tarifebit Setanis uflebas azlevs. am SemTxvevaSi aucilebelia mxolod mocemul produqciaze importior qveyanasi dawesebuli xarisxis standartis dacva. saqartvelosatvis uarresad xelsayrelia Rrma da yovlismomcveli vawrobis Sesaxeb evrokavsirtan molaparakebebis warmatebit gamartva, rac gaertianebis qveynebis bazarze GSP+ programit gatvaliswinebuli ze meti dasaxelebis produqciis sabajo gadasaxadis garese Setanis uflebas izleva. eqsportis zrdisatvis agretve udidesi mnisvneloba aqvs ass administraciis gadawvetilebas saqartvelostan vawrobis Tavisufali rejimis SemoRebis Sesaxeb, rasac amerika dremde msoflios mxolod 17 qveyanastan iyenebda. bzebis intensiuri xmoba, rogorc bucqebis, ise xeebisac. satyeo-patologiuri gamokvlevebisas gamoyenebuli iyo vizualuri, rekognoscirebuli, marsrutuli, laboratoriuli kvlevisa da analizis metodebi. kolxetis bza (Buxus Colchica Pojark.) Sedis bzisebrta ojaxis (Buxaceae Baill.) bzis gvarsi (Buxus W.). am gvaridan saqartvelosi bunebrivad gavrcelebulia kolxetis bza. kolxetis bza Tbili da teniani havis saxeobas warmoadgens da kolxuri tyis erterti mnisvnelovani komponentia, romelic adre ufro fartod yofila gavrcelebuli, magram Zvirfasi merqnis gamo Zlieri eqspluatacia ganicada da misi fartobebi katastrofulad Semcirda. igi umtavresad gvxvdeba Rrma da daburul xeobebsi. arsanisnavia, rom miuxedavad tenianobis motxovnilebisa bza simsralisa da sicivis amtanobasac amjravnebs, risi dasturicaa misi arseboba fasanaurtan xeobasi 1700 m-ze zrvis donidan. gamokvlevebit dadginda, rom mimdinareobs bzebis masobrivi da intensiuri xmoba xmeba, rogorc bucqebi, ise mozrdili xeebi. daavadebis simptomebi yvela zemot arni- Snul obieqtze ertnairia da asetia: axladdainficirebul fotlebze Cndeba muqi yavisferi laqebi, Semdeg ki fotoli masobrivad kargavs simwvanes qlorotuli xdeba da cviva. am procesis ramdenjerme ganmeorebisas xmeba ylortebi, totebi da Semdeg mteli mcenarec. zemoxsenebuli daavadeba (bzis fotlebis mowva anu sidamwvre) pirvelad arinisna me-20 saukunis 90-ian wlebsi axal zelandiasa da did britanetsi. amjamad igi gavrcelebulia espanetsi, italiasi, xorvatiasi, germaniasi; yvelgan mimdinareobs bunebrivi bzesaqartvelosi bzis daavadebebis arsebuli mdgomareoba da mat winaarmdeg brzolis RonisZiebebis Sesaxeb saqartvelos soflis meurneobis mecnierebata akademiis akademiurma sabwom 2012 wlis 24 Tebervals ganixila agraruli universitetis vasil gulisasvilis satyeo institutis tyis dacvis ganyofilebis mecnier TanamSromlebis, doqtorebis: arcil supatasvilis da bizina TavaZis moxseneba saqartvelosi bzis daavadebebis arsebuli mdgomareoba da mat winaarmdeg brzolis RonisZiebebis Sesaxeb. arinisna, rom 2011 wels Catarebuli satyeo-patologiuri gamokvlevisas dadginda, rom saqartvelosi gavrcelebulia da Tanda- TanobiT farto xasiats irebs aqamde ucnobi sokovani daavadeba bzis fotlebis mowva, romlis gamomwvevi sokoa Cylindrocladium buxicola. amjamad bunebrivi bzebis, rogorc xeebis, ise bucqebis, intensiuri xmoba arinisneba walenjixisa da martvilis raionebsi, kolxetis erovnul parksi, kintrisis dacul landsaft- Si da mtiralas erovnul parksi; xolo, jerjerobit susti intensivobit arinisneba xmoba Woroxisa da mawaxelas xeobebsi. Catarebuli dazverviti gamokvlevebit dgindeba, rom saqme gvaqvs kavkasiis endemuri saxeobis kolxuri bzis - Buxus Colchica Pojark., rogorc saxeobis ekologiurkatastrofastan. kolxuri bza (Buxus colchica Pojark.) saqartvelos tyeebis ert-erti yvelaze Zvirfasi da isviati saxeobaa. igi saqartvelos dendrofloris reliqtia. bza bunebrivad ZiriTadad gvxvdeba dasavlet saqartvelosi, subtropikul zonasi. gavrcelebulia fragmentulad mcire fartobebze bucqebisa da mcire simarlis xeebis saxit. armosavlet saqartvelosi ki misi gavrceleba dakavsirebulia bzobis sakulto dresaswaultan, misi nergebis gadatanis gamo. bza mcire raodenobit Sereulia kolxuri tyis iset saxeobebtan, rogoricaa: muryani (Alnus barbata C.M.M.), xurma (Diospyrus lotus W.), nekercxlebi (Acer camprestre W., A. Waetum C.M.M.), dafna (Waurus nobilis W.), imeretis muxa (Querqus imeretina Sten.) da sxva mravali. zemot arnisnul ubnebsi bzianebis satyeopatologiuri gamokvlevebis sawiroeba gamoiwvia im garemoebam, rom ukanasknel wlebsi dasavlet saqartvelos sxvadasxva raionebidan Semosuli informaciis Tanaxmad aq arinisneba - 5 -

6 bisa da misi xelovnuri nargaobebis masobrivi xmoba da miuxedavad ucxoetis bevr qveyanasi mimdinare intensiuri samecniero gamokvlevebisa, am daavadebis winaarmdeg, raime RonisZiebis SemuSaveba jerjerobit ver moxerxda. unda arinisnos, rom rogorc Cans, saqartvelosi am daavadebis gavrcelebas xeli Seuwyo ertis mxriv sakarantino pirobebis darrvevam da meores mxriv, ukanaskneli periodis klimaturma anomaliebma, ramac bza stresul mdgomareobasi Caayena. problemis sirtulidan gamomdinare, sa- Wiroa bzis koromebisa da xelovnuri nargaobebis patologiuri gamokvlevebi, rogorc dasavlet saqartvelos sxva raioneb- Si, ise armosavlet saqartvelosic. bostneuli kulturebis biomravalferovneba saqartvelosi mimdinare wlis Tebervals TurqeTis qalaq erzrumsi Catarda saertasoriso simpoziumi, romelsic monawileoba miiro da moxsenebit - bostneuli kulturebis biomravalferovneba saqartvelosi gamovida akademiis saertasoriso organizaciebtan kavsirisa da saqmianobis koordinatori, doqtoranti TinaTin epitasvili da soflis meurneobis mecnierebata doqtori nato kakabaze. arinisna, rom saqartvelos soflis meurneobis ganvitarebis Tanamedrove etapze misi bunebrivi, sameurneo da ekonomikuri pirobebidan gamomdinare, im mraval dargta Soris, razec mnisvnelovnad aris damokidebuli mosaxleobis da zogadad qveynis ekonomikuri sizliere, bostneulbarceul kulturata movla-moyvanas uzvelesi droidanve did yuradreba etmoba qartveli miwatmoqmedis mier da swored es gaxda safuzveli imisa, rom dres saqar- Tvelo itvleba ramdenime bostneuli kulturis biomravalferovnebis warmosobis kerad. msoflio masstabit bostneuls miekutvneba 1200 saxis mcenare, romelic 78 ojaxsia gaertianebuli, m.s. TiTqmis naxevari kulturuli formaa, xolo danarceni velurad mozardi. saqartvelosi iwarmoeba 70 saxeobis bostneuli, mat Soris zogier- Ti Zalze mcire raodenobit. bostneuli adamianis kvebis aucilebeli produqtia. dreisatvis saqartvelosi saxnavi miwis fartobi Seadgens ha, aqedan bostneuls uwiravs ha, barceuls ha /statistikis monacemebi/. mecnieruli kvlevebis monacemebis მixedviT adamianta kvebis racionsi ¼1/4 nawili unda ekavos sxvadasxva saxis bostneulis moxmarebas. adamianma wlis ganmavlobasi sawiroa moixmaros 125_ 140 kg bostneulis da barceulis produqti. adgilobrivi bostneul_barceuli kulturebis biomravalferovneba gamoirceva iseti elementebis marali SemcvelobiT, rogoricaa vitaminebi, marilebi, organuli mjavebi da sxva elementebi. agretve mat gaacniat marali kvebiti da dieturi Rirebulebebi. isini didi raodenobit Seicaven kaliumis, natriumis, kalciumis marilebs, unari aqvt gaaneitralon momatebuli mjavianoba mravaljeradi xorciani produqtebis mirebisas. axali mwvane bostneuli da kombostosnair mcenareta sxvadasxva saxeoba fosforisa da rkinis ZiriTadi wyaroebia. zogierti bostneuli, rogoricaa xaxvi da niori Seicaven bevr fitoncidebs, ris gamoc gaacniat marali baqteriociduli Tvisebebi. gansakutrebit sasargebloa bostneulis moxmareba nedli saxit, amitomaa aucilebeli wlis ganmavlobasi moxmarebis gaxangrzliveba da mati ramdenjerme Tesva. saqartvelosi bostneuls awarmoeben rogorc Ria, aseve dacul gruntsi. am ukanasknels gansakutrebit didi mnisvneloba aqvs Semodgoma-zamTarSi da adre gazafxulze axali bostneulit momaragebis saqmesi, magram bostneulit ZiriTadi mommaragebeli mainc Ria gruntia da mas gansakutrebuli yuradreba etmoba. bostneuli nakrebia mteli rigi vegetatiuri da reproduqtiuli organoebis mqone sxvadasxva saxis mcenareebisa, romlebic sxvadasxva ojaxebsia gaertianebuli da ertmanetisagan gansxvavdebian biologiuri TaviseburebebiT, movla-moyvanis teqnologiit da gamoyenebis metodebit. sakvebad gamoyenebis TvalsazrisiT, bostneuli kulturebis reproduqtiuli organoebi sxvadasxva xasiatisaa da iyofa Semdeg jgufebad: nayofianebi gaertianebulia kulturebi, romelta axalgazrda nayofebi gamoiyeneba sakvebad /kitri, yabayi, patisoni, badrijani, bostnis barda, lobio, parkosnebi, tkbili simindi/; - 6 -

7 momwifebul nayofianebi /pamidori, sazam- Tro, nesvi, gogra/; fotlovanebi da RerofoTlovanebi /Taviani da fotlovani kombosto, fotlovani Warxali mangoldi, salata, wiwmati, ispanaxi, revandi, mjauna, fotlovani oxraxusi da niaxuri, fotlovani mdogvi, mravalwliani xaxvi/; xaxvnairebi /Taviani xaxvi, prasi, niori/; Zirxvenebi /stafilo, sufris Warxali, Savi boloki, Tvis boloki, miwamxala Talgamura, turnefsi Talgami, ZirTeTra pasternaki, Ziriani oxraxusi da niaxuri/; fesvurianebi /mdogvi/; tuberianebi /saadreo kartofili da batati/; fotolnayofianebi /kolrabi/; yvavilisebrni /artisoki/; ylortwarmonaqmnianebi /yvavilovani kombosto, ekala,brokoli, satacuri/; sokoebi/qama soko/ da a.s. zemot CamoTvlili bostneuli kulturebi miekutvnebian sxvadasxva botanikur saxeobebs, romlebic Sedian Semdeg ojaxebsi: varosanta /kombosto, miwamxala - Talgamura, turnefsi - Talgami, Savi boloki, Tvis boloki, Cinuri boloki, mdogvi/; qolgosanta / stafilo, oxraxusi, niaxuri, qinzi, pasternaki - ZirTeTra/; nacarqatamasebrta /sufris Warxali, ispanaxi, fotlovani Warxali/; gogrovanta / kitri, sazamtro, nesvi, gogra, yabayi, patisoni/; ZaRlyurZenasebrTa /pamidori, wiwaka, badrijani, kartofili, fizalisi/; parkosanta /barda, lobio/; rtulyvavilovanta /sala- Ta, tarxuna, artisoki/; SroSanisebrTa/- Taviani xaxvi, prasi, niori/; wiwiburasebrta /revandi, mjauna/ ; marcvlovanta / sabostne tkbili simindi/; SroSanisebrTa da marcvlovanta ojaxis warmomadgenlebi ertlebnianebia, danarceni sxva orlebnianebi. M me-18 saukunis qartveli istorikosi da geografi vaxusti bagrationi Tavis nasromsi:,,saqartvelos geografiuli arweriloba - ixseniebs saqartvelosi moyvanil bevr bostneul kulturebis biomravalferovnebas, xalxuri seleqciit Seqmnil jisebs; kombostosnairebi, xaxvnairebi, Zirxvenebi, gogrovnebi, parkosnebi, mwvanilebi. i. javaxisvilis mixedvit bostneulis bevri saxeoba veluri warmosobisaa. mravali saukunis ukan saqartvelosi Semotanili iqna da moyavt barceuli kulturebi: sazamtro, nesvi, gogra, kitri, agretve xaxvi, niori, boloki, badrijani, kombosto. saqartvelosi iqna gamoyvanili arnisnuli kulturebis jisebi, romelta mravalferovneba moziebuli da motavsebulia miwatmoqmedebis institutsi arsebul mcenareta genetikuri resursebis banksi, romelic Seiqmna saertasoriso organizacia ICARDA-ას (სოფლის მეურნეობის სამეცნიერო კვლევების საერთაშორისო ცენტრი მშრალი რეგიონებისათვის)- ფინანსური მხარდაჭერით. დღეის მდგომარეობით 3000-ზე მეტი სათესლე მასალა ინახება გენბანკში, აქედან 600-ზე მეტი ბოსტნეულის სათესლე მასალაა, romlis დანიშ- ნულებაა სამეცნიერო მიმართულებით კვლევებში ჩართვა. საქართველო არის 2006 წელს შექმნილი ბოსტნეული კულტურების კვლევისა და განვითა- რების ქსელის-CACVEG-წევრი ქვეყანა და თანამ- შრომლობს AVRDC-თან, ბოსტნეული კულტურე- ბის მსოფლიო ცენტრთან aიპ agraruli universitetis struqturuli erთeulis ი.ლომოუ- რის მიწათმოქმედების ინსტიტუტის მეშვეობით. mebostneobis msoflio centridan wlebsi institutis motxovnit mirebulia pamidoris, tkbili wiwakis, mosis, sabostne bardis, sabostne soiis, sabostne lobios, Cinuri kombostos 60-mde jisi. yovelive es ganapirobebs biomravalferovnebis gazrdas. saqartvelos soflis meurneobasi salizingo saqmianobis ganvitarebis Sesaxeb saqartvelos soflis meurneobis mecnierebata akademiam 2012 wlis 30 marts ganixila sakitxi saqartvelos soflis meurneobasi salizingo saqmianobis ganvitarebis Sesaxeb (momxseneblebi, akademikosi S. WalaganiZe, akademiis wevr-korespondenti T. kunwulia) arinisna, rom agrosasursato seqtor- Si, satyeo da Tevzis meurneobasi lizingis sagani SeiZleba iyos: sasoflo-sameurneo teqnika, rzis qarxnebi, fermebi, mowyobiloba mecxoveleobisatvis, jisiani pirutyvi, marcvlis da bostneulis satavsoebi, soflis sacxovrebeli saxlebi, xetyis damamzadebeli teqnika, metevzeobis produqciis Sesanaxi da gadamamusavebeli mowyobilobebi, sasoflo-sameurneo mcire aviacia da a.s. lizingi agrarul seqtorsi gulisxmobs xangrzlivvadiani arendit teqnikis - 7 -

8 momxmarebelze gadacemas, misi Rirebulebis nawil-nawil gadaxdit ramdenime wlis man- Zilze. ekonomikuri TvalsazrisiT lizingi aris krediti, romelsac lizingis gamcemi azlevs lizingis mimrebs arendasi gadacemuli qonebis saxit. amdenad sasoflosameurneo saqonelmwarmoeblebisatvis lizingi ertdroulad wyvets or umnisvnelovanes problemas _ teqnikis SeZena da am operaciebis dafinanseba. lizingi sasualebas azlevs soflis saqonelmwarmoeblebs ganvadebit gamoisyidon lizingis sagnebi, romelta fasi rceba ucvleli lizingis mteli periodis manzilze. gasatvaliswinebelia, rom lizingis yvela mimrebisatvis dawesebulia dabali saarendo gadasaxadi (3% lizingis sagnis narceni Rirebulebidan). bolo dros sul ufro fartovdeba ardgenili teqnikis lizingi, rac gansakutrebit saintereso unda iyos saqartvelos- Tvis. agrosasursato seqtorsi lizingis ekonomikuri upiratesoba Semdegnairad SeiZleba Camoyalibdes: samamulo da sazrvargaretis teqnikis SeZenis SesaZlebloba Tavdapirveli finansuri Senatanebis garese; marali mobiluroba, rac sasualebas izleva moxdes operatiuli reagireba mowyobilebebis SeZenisas bazris infrastruqturasi momxdar cvlilebebze; servisis farto speqtri teqnikis SeZenis Semdeg; finansuri salizingo gadasaxadebi, romlebic xels uwyoben lizingis mimrebis finansuri gegmebis stabilizacias da nawilobriv arbileben inflaciuri procesebis Sedegebs. miuxedavad imisa, rom saqartvelosi 100-mde salizingo kompaniaa Seqmnili, isini faqtiurad ar saqmianoben, rac ZiriTadad realuri ekonomikis ganvitarebasi Seqmnili situaciita ganpirobebuli. bolo dros SeiniSneba 2-3 firmis gaaqtiureba. igi dakav- Sirebulia IUSAID-is programis ganxorcielebastan, romelic soflis meurneobis gamococxlebas itvaliswinebs. normalur pirobebsi saqartvelosi didi salizingo motxovna unda iyos sasoflo-sameurneo teqnikaze, romelic yovelwliurad Zvirdeba da misi SeZena Tundac bankis kreditit, calkeuli saqonelmwarmoeblebis mier TiTqmis SeuZlebelia. igive SeiZleba itqvas mcire da sa- Sualo warmadobis gadamamusavebeli sawarmoebis danadgar-mowyobilobebze, romelta fasi yovelwliurad matulobs. lizingis ganvitarebas xels uslis mcire zomis sasoflo-sameurneo sawarmoebis arseboba, sadac produqciis warmoeba ZiriTadad dafuznebulia xelit Sromasa da Zveli teqnologiebis gamoyenebaze, rac ganapirobebs mati saqonlianobis dabal dones. salizingo saqmianobis gamococxleba ver moxdeba, vidre ar gatardeba RonisZiebebi miwebis konsolidaciisatvis, wvrili mewarmeebis mier kooperativebis Camoyalibebisa da mat mierve warmoebuli nedleulis adgilze gadamusavebis gzit. warmoebis organizaciisadmi aseti midgoma gaacens motxovnas ara marto codnaze, aramed Tanamedrove sasoflosameurneo teqnikasa da nedleulis gadamamusavebel danadgar-mowyobilobebze, romlebic mwiri finansuri SesaZleblobebis pirobebsi mxolod lizingis gamoyenebit SeiZleba iqnes SeZenili. imis gatvaliswinebit, rom warmoebis ZiriTadi sasualebebi saqartvelosi ar iwarmoeba, sawiro gaxdeba saertasoriso lizingis finansuri formis gamoyeneba. lizingis ganvitarebasi aqtiuri monawileoba unda miiros saxelmwifom investirebuli Tanxis SeRavaTiani dabegvrisa da salizingo operaciebsi monawile saqonelmwarmoeblebistvis dabalprocentiani sesxebis kreditebis gamoyofis gzit. arnisnuli RonisZiebis gatarebit SesaZlebeli gaxdeba axali teqnikisa da danadgar-mowyobilobebis SeZenaze investiciebis gazrda, rac gansakutrebit mnisvnelovania im pirobebsi, roca soflis meurneobis ganvitarebisatvis komerciuli bankebis mier gamoyofili kreditebi, kreditebis saerto raodenobis 1.5 _ 2%-s ar aremateba. salizingo organizaciis funqciis Sesruleba SeuZlia soflis meurneobis korporaciastan arsebul Sps meqanizators. lizinguri operaciebis gafartoebis kvalobaze am organizaciastan mizansewonili iqneba salizingo kompaniis Camoyalibeba. kompaniis saqmianobasi saxelmwifos monawileobis gamo mis mier lizingis gamcemis funqciis Sesruleba uarresad mimzidveli gaxdeba. igi teqnikas arendit gadascems sasoflo-sameureno kooperativebs da msxvil fermerebs, rametu iaponuri teqnikis arendit fizikur pirebze gadacemis praqtikam Sedegi ver gamoiro

9 Nniadagis minimaluri damusavebisatvis kombinirebuli manqanebis konstruqciebis srulyofis sakitxisatvis saqartvelos soflis meurneobis mecnierebata akademiam 2012 wlis 30 marts moismina saqartvelos soflis meurneobis mecnierebata akademiis wevr-korespondentis Eelguja SafaqiZis moxseneba niadagis minimaluri damusavebisatvis kombinirebuli manqanebis konstruqciebis srulyofis sakitxisatvis arinisna, rom soflis meurneobasi Sromis nayofierebis amarlebis ert-erti ZiriTadi pirobaa miwis gamoyenebis efeqturobis gadideba. miwis gamoyenebis efeqturoba izomeba mosavlis gadidebit da mdgradobit da erteuli produqciis misarebad danaxarjebis raodenobit. saqartvelosi soflis meurneobis produqciis warmoebisatvis gamoiyeneba 3 ml 248 atasi ha ( 46,4%), saidanac saxnavia 800 atasi ha ( 11,4%). saqartvelos statistikis erovnuli samsaxuris 2010 wlis monacemebit sagazafxulo da sasemodgomo natesi fartobebi sul iyo 275,3 atasi ha, mat Soris: marcvlovani 191,4 atasi ha; sakvebi kulturebi 8,5 atasi ha; kartofili da bostneuli 48,3 atasi ha; sxva kulturebi 27,1 atasi ha wlisatvis iklo natesi fartobebis raodenobam ha-dan (2008 w) ha-mde (17,0%-iT); mat Soris: sasemodgomo da sagazafxulo marcvleuli kulturebis ha-dan (2006 w) ha-mde (16%-iT). natesi fartobebis Semcirebis erterti ZiriTadi mizezia niadagis damusavebis aratanamedrove, gazrdili resurssemcveli teqnologiebis gamoyeneba, xolo sas.sam. Kkulturebis, m.s. marcvleuli kulturebis, saheqtaro mosavlianobis Semcireba ki gamowveulia energo resursebis gazrdit, sawvav-sacxebi masalebis, sasuqebis da mcenareta dacvis sasualebebis sabazro fasebis mkvetri zrdit. mizansewonilia Seiqmnas sasoflosameurneo fartobebis atvisebis da kulturuli mcenareebis, gansakutrebit marcvleuli kulturebis, movla-moyvanis Tanamedrove resursdamzogi samanqano teqnologiebis ganxorcielebis saxelmwifo programebi. arnisnuli problemis gadawrisatvis sawiroa, rom damusavdes msoflios ganvitarebul qveynebsi aprobirebuli da danergili teqnologiebi, romlebic uzrunvelyofen garantirebul maral mosavals. aucilebelia damusavdes iseti samanqano teqnologiebi, romlebic uzrunvelyofen sacvlel musa organoebiani kombinirebuli manqanebis gamoyenebas, romlis drosac SesaZlebelia agregatis erti gavlit ramdenime teqnologiuri procesis Sesruleba, sadac amis sasualebas agroteqnikuri motxovnebi izleva. arnisnul samanqano teqnologias miekutvneba niadagis minimaluri damusaveba. niadagis minimaluri damusavebis metodi gamoiyeneba kargad kultivirebul niadagebsi da warmoadgens niadagis damusavebis mecnierulad dasabutebul metods, romelic aertianebs ramdenime operacias ert samusao processi, amcirebs niadagis zedapiris damusavebis raodenobas an aucileblobis SemTxvevaSi sawiroebs herbicidebis gamoyenebas, rac sasualebas izleva Semcirdes agregatebis gavlata raodenoba, romelic metad mnisvnelovani faqtoria niadagis dacviti RonisZiebebis vrcel nusxasi. niadagis minimaluri damusavebis dros mcirdeba energetikuli danaxarjebi, saxnavi fenis gamkvriveba da gamtverianeba. niadagis minimaluri damusavebis teqnologiis ganxorcielebit miirweva: niadagis dacva mzime traqtorebis da satraqtoro satransporto sasualebebis uaryofiti zemoqmedebisgan, energetikuli danaxarjebis da SromiTi resursebis Semcireba, sasoflo-sameurneo kulturebis mosavlianobis gazrda, produqciis TviTRirebulebis kleba da a.s. niadagis minimaluri damusaveba far- Tod aris aprobirebuli msoflios mraval qveyanasi, mat Soris ass da kanadasi, braziliasi, germaniasi, safrangetsi, belorusiasi, rusetsi, yazaxetsi da a.s. sadac yvelgan gamoyenebulia farto modebis, rtuli konstruqciis da didi mwarmoeblurobis manqanebi, romelta gamoyeneba saqartvelos mcirekonturian nakvetebsi TiTqmis SeuZlebelia. arnisnulis gatvaliswinebit saqar- Tvelos agraruli universitetis soflis meurneobis meqanizaciis departamentsi mcire konturiani nakvetebisatvis damusavda kombinirebuli manqanis sqema, sadac ramodenime samusao organos gamoyenebit agregatis erti gavlit SesaZlebelia niadagis srulfasovani gafxvierebis mirweva, anu momzaddeba niadagi sasoflo-sameurneo kulturebis dasatesad. arsanisnavia, rom marcvleuli kul

10 turebis movla-moyvanis Tanamedrove teqnologiebis ganxorcielebis yvelaze karg obieqts dedofliswyaros raioni warmoadgens, sadac xorbals ukavia ha far- Tobi, rac saqartvelos saxnavi fartobebis %-s warmoadgens (2010 wels saqartvelosi xorbali ha daitesa); arnisnul raionsi SesaZlebeli iqneba farto modebis ganis niadagis damusavebis kombinirebuli manqanebis gamoyeneba, rac gatvaliswinebili unda iyos qveyanasi Semosatani manqanebis nomenklaturis SerCevis dros. agretve mizansewonilia dedoflis wyaros raionsi ganxorcieldes zusti miwatmoqmedebis teqnologiebis sapilote proeqtic, romelic gulisxmobs niadagis damusavebis teqnologiebsi GPS sistemebis CarTvas, rogoricaa paraleluri martvisa da avtopilotirebis sistemebi. saertasoriso TanamSromloba qartuli frinvelis adgilobrivi jisebis problemebis Sesaxeb ukrainis qalaq kamianec-podolskis saxelmwifo agrarul-teqnikur universitetsi a.w marts Catarda II saertasoriso konferencia zooteqnikuri mecniereba: istoria, problemebi, perspeqtivebi. massi monawileoba miiro da moxsenebit - qartuli frinvelis adgilobrivi jisebis problemebis Sesaxeb gamovida akademiis swavluli mdivani, akademiuri doqtori anatoli giorgaze. arinisna, rom ukanasknel periodsi msoflios mowinave qveynebsi mefrinveleseleqcionerebi did yuradrebas utmoben adgilobrivi-endemuri frinvelis jisebis SenarCunebas, romelic msoflio genofondis umnisvnelovanesi nawilia da Rirebuli genetikuri masalaa axali xazebisa da krosebis Sesaqmnelad, romlebic mdgradia sxvadasxva daavadebebisadmi da naklebad momtxovnia Senaxvisa da kvebis pirobebisadmi. AmaT unda daakmayofilon XXI saukunis momxmareblis motxovnilebebi kargi sagemovno Tvisebebis mqone ekologiurad sufta produqtze. saqartvelosi, romelic oditganve cnobili iyo adgilobrivi jisis frinvelis mravalferovnebit, dreisatvis mzime mdgomareobaa. GgadaSenebis pirasaa misuli umni- Svnelovanesi adgilobrivi frinvelis ji- Sebi, romelta Sorisaa qatmis jisebi: megrula, Calisferi, Savi; javaxuri bati; kolxuri xoxobi. martalia es frinveli ar miekutvneba Sinaur frinvelebs, magram igi qartuli faunis namdvili siamayea. didia misi sasoflo-sameurneo mnisvneloba, radganac mas bolo periodsi warmatebit amravleben fermerul meurneobebsi. megrula da Califeri Seqmnilia perioduli SejvarebiT adgilobrivi aborigenuli qatmebis, koxinxinis, bramas, plimutrokis, rod-ailendis jisis qatmebtan mkacri SerCeviTa da gadarcevit, kvebis gansakutrebul pirobebsi didi raodenobis mwvane masisa da yviteli simindis gamoyenebit. megrula garegnulad plimutroks mogvagonebs. is kombinirebuli mekvercxulmexorculi mimartulebisaa. sasualo masa dedlebis 1,9kg. mamalebis 2,4 kg. sasualo wliuri kvercxmdebloba 170c. kvercxis masa 57gr. kvercxis ganayofiereba maralia da 90% Seadgens. Kkondiciuri wiwilebis gamosavali 93%. Mmegrulas xorci xasiatdeba kanqvesa cximis Tanabari ganawilebit da kargi sagemovno TvisebebiT. Calisferi garegnulad niu-gempsirs waagavs. igi mexorcul-mekvercxuli mimar- Tulebisaa. dedlebis saშualo masa 2,0 kg. mamlebis 2,6 kg. sasualo wliuri kvercxmdebloba 160c. kvercxis masa 59 gr. kvercxis ganayofiereba 90% Seadgens. kondiciuri wiwilebis gamosavali 95%. Savi mexorcul-mekvercxuli mimartulebisaa, SeferilobiT Savia. Ddedlebis sasualo masa 2,3 kg. mamlebis 2,8 kg. sasualo wliuri kvercxmdebloba 150 c. kvercxis masa 59,5 gr. kvercxis ganayofiereba 89% Seadgens Kkondiciuri wiwilebis gamosavali 96%. Ggasuli saukunis 70-ian wlebsi Savis bazaze mecnierebi atarebdnen kvlevebs rata mierot qatmis Wirisadmi mdgradi individi. winaswari Sedegebi gasaocari iyo. Savi sakmaod mdgradi armocnda arnisnuli daavadebis mimart. samwuxarod garkveuli

11 mizezebis gamo es kvlevebi ar damtavrebula. Uunda arinisnos, rom adgilobrivi jisis qatmebi yvela asakobriv periodsi gamoircevian marali rezistentobit, romelic dadgenili iqna sisxlis Sratis lizocimuri da baqteriociduli aqtivobis SeswavliT. es faqti kidev ufro amarlebs mat Rirebulebas. javaxuri bati daudasturebeli monacemebit mirebulia gareuli nacrisferi batisagan. Bbumbulis SeferilobiT ganasxvaveben nacrisfers, TeTrs da Wrels. bumbulis Seferiloba korelaciur kavsir- Sia Tvalis, niskartis da fexis fertan. TeTrebs Tvalebi cisferi aqvt, ruxebs muqi nacrisferi, nacrisferebs yavisferi. Mbumbulis muqi Seferilobis dros niskarti muqia damaxasiatebeli winwklebit, fexebi ki vardisferia. bumbulis Ria Seferilobisas niskarti yviteli ferisaa. dedlebis masa 3,8 kg, mamlebis 4,6 kg. Tumca kvebisa da Senaxvis karg pirobebsi arnisnuli macveneblebi dedlebisatvis SeiZleba gaizardos 4,5 kg-mde, mamlebisatvis 7 kgmde. wliuriksasualo kvercxmdebloba calia. kolxuri xoxobi dreisatvis gvxdeba kolxetis dablobze mdinareebis mtkvris, iorisa da alaznis velebze. agretve samonadireo meurneobebsi da nakrzalebsi. samwuxarod mati ricxovnoba Zalzed Semcirebulia. dedlebis sasualo masa 800 gr., mamlebis 1600 gr. kvercxmdebloba 8-12 cali, zogjer 18 cali. inkubacia grzeldeba dre. zemot arwerili frinvelebi udaod miekutvnebian im saxeobebs roმlebic Seadgenen qveynis genetikur resursebs da isini warmatebit SeiZleba gamoyenebuli iqnes soflis meurneobasi. aucilebelia satanado yuradreba mieqces genetikuri masalis mirebasa da Segrovebas (sperma, oociti, embrioni, somaturi ujredebi, dnm), romelic ganapirobebs arnisnuli saxeobebis individebis sufta saxit Senaxvas da SemdgomSi mat gamravlebas. iset genetikur masalas, rogoricaa sperma da adreuli ebrionaluri ujredebi xangrzlivi SenaxvisaTvis umjobesia Cautardes kriokonservacia. jer kidev 2000 wels qartveli mecnier zooteqnikosebis mier eqspediciuri metodit Seswavlili da arwerili iqna adgilobrivi frinvelis jisebis mdgomareoba. amis safuzvelze Sedgenili iqna frinvelis adgilobrivi jisebis ardgenis saxlemwifo programa. samwuxarod mas ar mieqca satanado yuradreba. arsanisnavia, rom es jisebi ara mxolod saqartvelos sakutrebaa, aramed msoflio genofოndis mnisvnelovani nawilia. mecnierebma daadgines, rom Tanamedrove msoflio mefrinveleoba warmodgenilia mcire genetikuri bazit, romelic momavalsi gamoiwvevs Rirebuli da aucilebeli alelebis gaqrobas. Seqmnili mdgomareobidan gamosvlis ert-erti gzaa adgilobrivi qartuli frinvelis jisebis Senaxva da gamravleba. saertasoriso simpoziumi Temaze anatoliis samitis (WISAS) pirveli zamtris samiti turizmi, sporti, biomravalferovneba da globaluri cvlilebebi mimdinare wlis Tebervals q. erzrumsi (TurqeTi) Catarda saertasoriso simpoziumi Temaze anatoliis samitis (WISAS) pirveli zamtris samiti turizmi, sporti, biomravalferovneba da globaluri cvlilebebi, romelic organizebuli iyo erzrumis ataturqis universitetis da evropis abresumis gzis konsorciumis (ESRUC) mier. arnisnul seminarze saqartvelos soflis meurneobis mecnierebata akademiidan monawileoba miiro TinaTin epitasvilma. aseve Cveni qveynidan monawileobdnen: TinaTin gelasvili (axalcixis saswavlo institutis reqtori), roin kavrelisvili (axalqalaqis saxelmwifo saswavlo institutis reqtori), irakli baramize (batumis SoTa rustavelis saxelmwifo universitetis reqtoris moadgile), zurab vadawkoria (Tbilisis saxelwifo samedicino universitetis reqtori), nato kakabaze (saqartvelos agraruli universiteti). arnisnuli seminari maralorganizebuli da masstaburi iyo. masze ganixilul iqna iseti mnisvnelovani sakitxebi, rogoricaa: turizmis ganvitareba awaris magalitze; biomravalferovnebis konvencia, globaluri taqsonomiis iniciativa da adgilobrivi mravalferovnebis martva;

12 sportis dekomercializacia; eko-megobruli turizmis da universitetebis roli; turizmi, sporti, biomravalferovneba, globaluri cvlilebebi regionalur da erovnul doneze; turizmi rogorc mdgradi ganvitarebis sasualeba ekonomikasi; abresumis gza aziasi; mtiani regionebis turizmis ganvitarebis perspeqtivebi; urbanizacia da turizmi; geosainformacio sistemebi turizmsi; soflis meurneobis gavlena globaluri ekologiuri problemebis gadawyvetaze; globaluri cvlilebebis gavlena niadagis degradaciaze da sxva saintereso sakitxebi. simpoziumis bolos arinisna, rom ase- Ti Sexvedrebi momavalsic gagrzeldeba. saertasoriso simpoziumi. smm akademiis warmomadgeneli T.epitaSvili q. erzrumi (TurqeTi), Tebervali, 2011w. pirvel kvartalsi sul mosmenili da ganxiluli iqna 10 sakitxi, mat Soris: saqartvelos kulturuli memkvidreobis dacvis problemebi (akad. S.WalaganiZe), agraruli seqtoris teqnologiur-resursuli potencialis zrdis strategiuli sistema (akad.o.qeselasvili). akademiuri sabwos sxdomaze asve ixileboda aragegmiuri, mimdinare sakitxebi. ganxilul calkeul sakitxebze sakanonmdeblo iniciativasa da rekomendaciebze, satanado reagirebisatvis werilobit ecnoboda zemdgom organoebs ( garemos dacviti RonisZiebebis ganxorcielebis sainjinro (meqanizacia) uzrunvelyofis Sesaxeb ). prescentri akademiis macne - saqartvelos s. m. mecnierebata akademiis samecniero Jurnal moambis damateba. "News of Academy "- addition of a scientific magazine "Moambe" of The Academy of Agricultural Sciences of Georgia