SEMPOZYUM DEĞERLENDİRME RAPORU

Transkript

1 SEMPOZYUM DEĞERLENDİRME RAPORU Stratejik Kamu Yönetimi Sempozyumu (SKYS) Ekim :00/15:00 Marmara Üniversitesi Sivil Toplum KuruluĢları AraĢtırma ve Uygulama Merkezi, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu ve Siyasal Bilgiler Fakültesi iģbirliği ile düzenlenen Stratejik Kamu Yönetimi Sempozyumu Ekim 2014 Cuma günü gerçekleģtirildi. Türkiye de 12 farklı üniversitede eğitim veren, alanında uzman 20 akademisyenin katılımı ile gerçekleģen sempozyumda, kamu yönetimi ve yerel yönetimlerde yapılan reformlar neticesinde Ģekillenen stratejilerin ve farklı uygulama örneklerinin analiz edilmesi mümkün oldu. Stratejik Kamu Yönetimi Sempozyumu 2014 e 12 farklı üniversiteden 1 20 akademisyen tebliğ sunumu ile katıldı. Tebliğ sunumlarını dinlemek üzere; farklı üniversitelerden akademisyen, bürokrat, çeģitli sivil toplum kuruluģlarının temsilcileri ve farklı üniversitelerde eğitim alan lisansüstü öğrencilerden yaklaģık 100 katılımcı sempozyumda yer aldı. Katılımcı davetleri hususunda; özellikle alan bilgisi ve uygulama deneyimi ile sempozyuma katkı sağlayacak katılımcıların belirlenmesine öncelik verildi. Stratejik Kamu Yönetimi Sempozyumu 2014 öncesinde tebliğ sunacak akademisyenlerin katılımı ile sabah kahvaltısı düzenlendi. Kahvaltı toplantısı ile farklı üniversitelerden sempozyuma katılan araģtırmacıların tanıģması ve sempozyum öncesi değerlendirme yapabilmesi mümkün oldu. 24 Ekim 2014 Cuma günü, 09:00-15:00 saatleri arasında, sempozyum düzenleme kurulu tarafından ilan edilen programda yer alan 20 tebliğden 14 ünün sunumu, belirtilen 3 oturum dahilinde gerçekleģtirildi. Sempozyumun açılıģ konuģması Sempozyum Düzenleme ve Yürütme Kurulu BaĢkanı Doç. Dr. Yüksel DEMİRKAYA tarafından yapıldı. Stratejik Kamu Yönetimi Sempozyumu nun hazırlık sürecine ve sempozyumun gelecek hedeflerine konuģmasında yer veren DEMĠRKAYA, ilki düzenlenen bu etkinliğin sürdürülebilir olması yönünde çalıģmaların devam ettiğini belirtti. AçılıĢ konuģmasının ardından baģlatılan ilk oturum ile tebliğ sunum süreci baģladı. Kamuda Yeniden Yapılanma: Reform baģlıklı ilk oturumda toplam 6 panelist tebliğ sunumunu gerçekleģtirdi. Prof. Dr. Hamza ATEŞ in oturum baģkanlığını yaptığı panel, 15 er dakikalık tebliğ sunumu ve 15 dakika genel değerlendirme olmak üzere toplam 90 dakika sürdü. Kamu yönetiminde reform süreci ile Ģekillenen yeniden yapılanma döneminin farklı konular üzerinden analiz edildiği ilk oturumda, ilk konuģmacı Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Genel Sekreteri Dr. Fatih AKBULUT, Prof. Dr. Hamza ATEġ ile birlikte hazırladığı Kamu Yönetiminde Karar Alma Sürecinde Bulgulara Dayalı Sistematik Bir Araç Olarak Etki Değerlendirmesi baģlıklı tebliğin sunumunu gerçekleģtirdi. Farklı kurumsal yapılarda, farklı stratejik aktörlerin yer aldığı yönetsel yapılarda, uygulama sürecinde koordinasyon sağlamak ve bu süreci nitelikli hale getirmek üzere çeģitli etki değerlendirmelerinden faydalanıldığını 1 Aydın Üniversitesi, İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, Sakarya Üniversitesi, Ordu Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Fatih Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, İç İşleri Bakanlığı, Kırklareli Üniversitesi, Konya Selçuk Üniversitesi, Süleyman Demirel Üniversitesi

2 belirten AKBULUT, sunumunda bu değerlendirmelere detaylı olarak yer verdi. GeliĢmiĢ ve geliģmekte olan ülkelerde uygulanan etki değerlendirmelerinin kavramsal temellerinden bahsedilen sunumda, ayrıca bu temeller üzerine Ģekillenen uygulama örneklerine de yer verildi. Düzenleyici etki analizinin reformlar çerçevesinde Türkiye deki uygulamalarına değinilen tebliğde, Türkiye nin Avrupa Birliği ne uyum süreci ve paralelinde gerçekleģen uygulamalarda etki değerlendirmesinin gerekliliği vurgulandı. Ġlk oturumda ikinci konuģmacı Yeditepe Üniversitesi Kamu Yönetimi Bölümü nden Yrd. Doç. Dr. Hande TEK TURAN Kalkınma Ajansları aracılığıyla Türkiye'de Bölgesel Kalkınma Politikalarının Yeniden Yapılanması baģlıklı tebliğ sunumunu gerçekleģtirdi. Sunumunda, Avrupa Birliği ne giriģ ve adaylık süreciyle birlikte geleneksel bölgeselleģme politikalarının yerini alan, özel sektör ve bölgesel rekabet fikri ile Ģekillenen yeni bölgesel geliģme modeline değinen TURAN, yeni bölgesel kalkınma anlayıģının yerel aktörlerle iģbirliğine dayalı olarak gerçekleģeceğini belirtti. Sunumda Türkiye nin kalkınma göstergelerinin ortaya çıkardığı çeģitlilik ve bu çeģitliliğin bölgesel geliģme yönünde evrilmesi amacıyla yapılandırılan kalkınma ajanslarının yeri ve etkisi değerlendirildi. Ajansların, kurumsal yapılanmaları, iģleyiģleri, insan kaynakları ve hibe mekanizmaları dikkate alındığında, Avrupa daki örnekleri gibi uygulayıcı değil ama bölgesel ve yerel aktörler için yüksek teknik kapasite ile koordinatör ve katalizör olarak hareket eden destekleyici ajanslar olduğu tespiti ve yeni bölgesel yaklaģıma uygunluğu değerlendirildi. Ġlk oturumda üçüncü konuģmacı Fatih Üniversitesi, Siyaset Bilim ve Kamu Yönetimi Bölümü nden Doç. Dr. Kemal ÖZDEN Türkiye de Yerel Yönetim Reformları; Yönetsel ve Siyasal Arka Plan baģlıklı tebliğ sunumunu gerçekleģtirdi. Sunumunda, reformun tanımına ve önemine yer veren ÖZDEN, Türkiye de kamu yönetimi reformlarının tarihine kısaca değindikten sonra reform sürecinin Türkiye için gerekliliğine ve uygulama sürecinde karģılaģılan zorluklara dikkat çekti. Ayrıca, yerel yönetim reformlarının Ģekillenmesine vesile olan dıģ ve iç sebepler ile reform öncesi ve sonrasında karģılaģılan, bürokratik, politik ve sosyal engellere sunumda yer verildi. Ġlk oturumda dördüncü konuģmacı Marmara Üniversitesi, Avrupa Birliği Enstitüsü nden Doç. Dr. Mustafa Tayyar KARAYİĞİT Belediyelerde Kamu-Özel ĠĢbirliği baģlıklı tebliğ sunumunu gerçekleģtirdi. Sunumunda 1980 sonrasında kamuya ait iģletmelerin özelleģtirilmesi sürecine paralel olarak geliģen ve 1990 larda yeni bir kavram olarak ortaya çıkan kamu-özel iģbirliği kavramına belediye kurumsal yapısı üzerinde yer veren KARAYĠĞĠT, kavramın geliģim sürecine değindi. Çerçeve bir model olarak kamu-özel iģbirliği kavramının içinde pek çok modeli barındırdığı ve uygulama örneklerinin oldukça eski dönemlere dayandığına sunumda yer verildi. Kamu-özel iģbirliği, Yeni Kamu ĠĢletmeciliği YaklaĢımı nı pratiğe döken ve piyasa mekanizması ile özel sektör disiplinini kamu alanına taģıyan bir araç olabileceği belirtildi. Ġlk oturumda beģinci konuģmacı Ġstanbul Medeniyet Üniversitesi, Mahalli Ġdareler ve ġehircilik Bölümü nden Doç. Dr. Tarkan OKTAY Yerel Yönetim Reformu ve Belediye Meclisleri baģlıklı tebliğ sunumunu gerçekleģtirdi. Sunumunda Türkiye de modern belediyelerin kuruluģ tarihine ve merkeziyetçi yapıdaki dönüģümle belediyelerin kurumsal yapılarındaki sürece bağlı değiģime değinen OKTAY, kamu yönetiminde yeniden yapılanma sürecinde belediye meclislerine yönelik uygulamalarda somut adımların varlığına dikkat çekti. Yerelde yapılan reformlarının eksik kalan hususlar ve uygulamada ortaya çıkan problemlere rağmen belediye meclisinin geliģmesi bakımından önemli bir adım olduğu vurgulandı.

3 Stratejik Kamu Yönetimi Sempozyumu nun Kamuda Yeniden Yapılanma: Reform baģlıklı ilk oturumunda beģ konuģmacı tebliğ sunumunu gerçekleģtirdi. Oturum sonunda dinleyici olarak oturumda yer alan katılımcıların sorularına yer verildi. Cevaplanan sorular ve oturum baģkanı Prof. Dr. Hamza ATEġ in genel değerlendirmesi ile ilk oturum tamamlandı. Oturum sonrasında verilen arada, sempozyuma dinleyici olarak katkı sağlayan katılımcıların tebliğ sunan araģtırmacılar ile bir araya gelmesi mümkün oldu. Özellikle lisansüstü öğrencilerinin akademik çalıģma alanlarını belirleme noktasında ayrıca önemli olan oturum arası sohbetleri hususunda katılımcılardan olumlu geri dönüģler alındı. Performans Yönetimi ve KurumsallaĢma baģlıklı ikinci oturumda toplam 5 panelist tebliğ sunumunu gerçekleģtirdi. Marmara Üniversitesi, Fransızca Kamu Yönetimi Bölümü nden Prof. Dr. Ömer Faruk GENÇKAYA nın baģkanlığını yaptığı panel, 15 er dakikalık tebliğ sunumu ve 15 dakika genel değerlendirme olmak üzere toplam 90 dakikada sonlandırıldı. Türkiye de reform hareketi ile kamu yönetiminde ve yerel yönetim mekanizmalarında ortaya çıkan performans odaklı yönetim anlayıģı ve bu anlayıģla Ģekillenen kurumsallaģma ikinci oturumda sunulan tebliğlerin ortak temasını oluģturdu. Ġkinci oturumda ilk konuģmacı Marmara Üniversitesi, Yönetim Bilimleri Anabilim Dalı ndan Doç. Dr. Yüksel DEMİRKAYA Belediyeler için Performans Ölçüt ve Kriterlerinin Belirlenmesi baģlıklı tebliğ sunumunu gerçekleģtirdi. Sunumunda performans odaklı yönetim anlayıģının mevzuat altyapısı ile Ģekillenen son durumunu değerlendiren DEMĠRKAYA, belediyelerde kurumsal performansın ölçülmesinde kullanılan ve kullanılması gereken ölçüt ve kriterlere değindi. Performansa dayalı yönetimin anlayıģını, yerel yönetimlerde reform süreci paralelinde analiz eden sunumda, yerel yönetimlerin kurumsal kapasitelerinin arttırılabilmesi için performansa dayalı yönetim kültürünün etkin uygulanması gereğine vurgu yapıldı. Ġkinci oturumda ikinci konuģmacı Ordu Üniversitesi nden Yrd. Doç. Dr. Ahmet FİDAN Yerel YönetiĢim ve Kent Konseyleri baģlıklı tebliğ sunumunu gerçekleģtirdi. KüreselleĢme ve beraberinde getirdiği yönetim düģüncesinin, kamu yönetiminde var olan tek elden yönetim anlayıģının sorgulanmasında ve yönetiģim temelli yönetim uygulamaların ortaya çıkmasında önemli bir etken olduğu belirtildi. Yerel yönetimlerde yönetiģim temelli uygulamaların bir örneği olan kent konseylerine yer verilen sunumda, yönetiģim kavramı kent konseyleri üzerinden değerlendirildi. Ġkinci oturumda üçüncü konuģmacı Sakarya Üniversitesi Sağlık Yönetimi Bölümü nden Yrd. Doç. Dr. Harun KIRILMAZ Kamu Yönetimi Reformu: Sağlık Hizmetlerinin ÖzerkleĢmesi ve ÖzelleĢtirilmesi baģlıklı tebliğ sunumunu gerçekleģtirdi. Türkiye de son 25 yılda yeni yönetim anlayıģı çerçevesinde yapılan reformların sağlık politikasına etkilerinin analiz edildiği sunumda; Ulusal Sağlık Politikası, Sağlıkta DönüĢüm Programı ve Sağlık Bakanlığı nın teģkilat yapısında değiģim sağlayan düzenlemelere yer verildi. Yasal düzenlemelerin istikrarsız politikalar sebebiyle amacına ulaģmadığına dikkat çeken KIRILMAZ, 2003 sonrası sağlıkta dönüģüm reformu neticesinde ortaya konulan uygulamaların sağlık hizmetlerinin özelleģmesine etki ettiğini ancak bu ilerlemenin sağlık hizmetlerinin özelleģmesinde kayda değer herhangi bir ilerleme sağlamadığına bazı sayısal veriler üzerinden vurgu yaptı. Ġkinci oturumda dördüncü konuģmacı ĠçiĢleri Bakanlığı Ġstanbul Emniyet Müdürlüğü nden Doç. Dr. Bahadır ŞAHİN GeliĢmiĢ ve GeliĢmekte Olan Ülkelerin Yeni Kamu Yönetimi Politikalarının KarĢılaĢtırmalı Analizi baģlıklı tebliğ sunumunu

4 gerçekleģtirdi. Yeni kamu yönetimi politikalarının geliģmiģ ülkelerde ve geliģmekte olan ülkelerdeki kullanımlarında farklılıklar görüldüğüne değinen ġahġn, kamu bürokrasisinin verimliliğini artırmayı hedefleyen yeni kamu yönetiminin ülkemizde karģılaģtığı sorunları ortaya çıkarmak için aynı teknikleri kullanan geliģmiģ ülke kamu yönetimi sistemlerinin yüzleģtiği problemler ve bu problemlerden kurtulma yollarına sunumunda yer verdi. Tebliğ sunumunda uygulama örneği olarak emniyet teģkilatının kullandığı yeni kamu yönetimi araçlarına değinen konuģmacı, benzer teģkilatların ve benzer metotların kıyaslanmasıyla yeni kamu yönetimi anlayıģının Türkiye de daha verimli uygulanabileceğine vurgu yaptı. Ġkinci oturumun baģkanlığını gerçekleģtiren Prof. Dr. Ömer Faruk GENÇKAYA oturumun genel değerlendirmesi üzerinden Yeni Kamu Yönetimi AnlayıĢına Göre Türkiye de Yerel Yönetimlerde Etik Altyapı Sorunları baģlıklı tebliğ sunumunu gerçekleģtirdi. Yeni kamu yönetimi anlayıģı ile gelen etik uygulamaların yasal düzenlemeler olmaktan ileri gidemediğine ve çıkar çakıģması olarak ifade ettiği etik olmayan uygulama örneklerinin varlığına vurgu yapan GENÇKAYA; yolsuzluğun yaygın ve kamu görevlilerinin etik değerlerden yoksun olduğu ülkelerde kamu yönetiminde reform sonuçlarının etkisiz olacağını ifade etti. Stratejik Kamu Yönetimi Sempozyumu nun ikinci oturumu beģ konuģmacının tebliğ sunumu ile gerçekleģti. Oturum sonunda dinleyici olarak oturumda yer alan katılımcıların sorularına yer veridi. Cevaplanan sorular ve oturum baģkanı Prof. Dr. Ömer Faruk GENÇKAYA nın genel değerlendirmesi ile ikinci oturum tamamlandı. Ġkinci oturum sonrasında katılımcılar Marmara Üniversitesi Öğretim Üyeleri Yemekhanesi nde öğle yemeğinde bir araya geldi. Marmara Üniversitesi nin farklı kurumlarının iģbirliğiyle sempozyum kapsamında gerçekleģtirilen öğle yemeğinde alanında uzman pek çok akademisyen tanıģma imkanı buldu. Sohbet eģliğinde gerçekleģen öğle yemeğinin ardından yoğun dinleyici katılımı ile üçüncü oturuma geçildi. Metropoliten Yönetim baģlıklı üçüncü oturumda toplam 4 panelist tebliğ sunumunu gerçekleģtirdi. Üçüncü oturumun baģkanlığını üstlenen Süleyman Demirel Üniversitesi, Kamu Yönetimi Bölümü nden Prof. Dr. Hüseyin GÜL ün baģkanlığını yaptığı oturum, 15 er dakikalık tebliğ sunumu ve 15 dakika genel değerlendirme olmak üzere toplam 75 dakikada sonlandırıldı. Yerel yönetim reformlarının metropoliten yönetimler üzerinden değerlendirildiği son oturumda ilk konuģmacı Kırklareli Üniversitesi, Muhasebe ve Finans Bölümü nden Yrd. Doç. Dr. Zekeriya DEMİR Kamu Yönetimi Reformu: Hesap Verebilirlik (5018 sayılı kanun) Kamu Harcamalarının Denetlenmesi baģlıklı tebliğ sunumunu gerçekleģtirdi. Marmara Üniversitesi nden Doç. Dr. Yaşar KABATAŞ ve TMSF MüfettiĢi Dr. Nizamülmülk GÜNEŞ birlikte hazırlanan tebliğde 5018 sayılı kanunun kamu yönetiminde meydana getirdiği değiģim uygulama örnekleri üzerinden değerlendirildi. Hesapverebilirlik ve denetim kavramlarına yer verilen sunumda, 5018 sayılı kanununun kamu mali yönetimine etkisi analiz edildi. Üçüncü oturumda ikinci konuģmacı Marmara Üniversitesi, Yönetim ve Organizasyon Bölümü nden Doç. Dr. Nihal EKİN ERKAN Türkiye de Kamu Yönetimi Reformu ve Kentsel Planlama baģlıklı tebliğ sunumunu gerçekleģtirdi. Marmara Üniversitesi nden Doç. Dr. İclal ATTİLA ile birlikte hazırladığı çalıģmada; Türkiye de kentsel planlama ve reform sürecinin paralelliğine tarihsel perspektifte yer veren ERKAN, 6306 ve 6360 sayılı kanun örnekleri ile merkeziyetçi yerelleģme uygulamalarının varlığına dikkat çekti. TOKĠ, ÇġB,

5 Ġller Bankası A.ġ. vb örneklendirmeler ile kentsel planlama anlayıģının fiziksel dönüģüm temelli uygulamalardan ileri gitmediğine değinen konuģmacı, yapılan reformların ve bu alanda yapılan bilimsel çalıģmaların kuramsal altyapılarının güçlendirilmesine yönelik olması gerektiğini belirtti. Üçüncü oturumda üçüncü konuģmacı Marmara Üniversitesi, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Bölümü nden Yrd. Doç. Dr. Halil İbrahim ALPASLAN Kamu Yönetimi Modernizasyonu Kapsamında Denetim Sürecinin Değerlendirilmesi baģlıklı tebliğ sunumunu gerçekleģtirdi. Araş. Gör. Adviye DENİZLİ ile birlikte hazırladığı çalıģmada 5018 sayılı kanunun iki örnek model üzerinden analiz eden ALPASLAN, uygulamada kullanılan modelin Kıta Avrupası modeline yakınlığına ve sürdürülebilirliğine değindi. Üçüncü oturumda oturum baģkanı ve panelist olarak yer alan Süleyman Demirel Üniversitesi nden Prof. Dr. Hüseyin Gül, oturumun genel değerlendirmesi üzerinden Türkiye de Yerel, Metropoliten ve Bölgesel Ölçekte Ġdari Reformlar baģlıklı tebliğ sunumunu gerçekleģtirdi. GÜL, Metropoliten planlama ve yerel yönetimlerde son reform olan 6360 sayılı kanun üzerinden değerlendirmelerde bulundu. BüyükĢehir belediye yönetim modelinde yapılan değiģimin ortaya çıkaracağı sakıncalarına değinilen sunumda, büyük kentsel alanların planlanmasında daha kalıcı düzenlemelerin yapılması gerekliliğine dikkat çekildi. Stratejik Kamu Yönetimi Sempozyumu nun üçüncü oturumu dört konuģmacının tebliğ sunumu ile gerçekleģti. Oturum sonunda dinleyici olarak oturumda yer alan katılımcıların sorularına yer veridi. Cevaplanan sorular ve oturum baģkanı Prof. Dr. Hüseyin GÜL ün genel değerlendirmesi ile üçüncü oturum tamamlandı. Oturumlarda ön plana çıkan noktalar; Kamuda yeniden yapılanma: Reform baģlıklı oturumda ön plana çıkan ilk husus; Türkiye de reform süreci ile gelen yasal düzenlemelerin hangi düzeyde uygulamaya geçirilebildiğine yöneliktir. Reformun tanımlandığı ve Türkiye perspektifinden vizyon analizinin yapıldığı oturumda, reform kavramının Türkiye de kavram olarak karģılığı nedir sorusuna cevap aranmaya çalıģıldı. Türkiye de reforma neden ihtiyaç duyulduğu sorularını kalkınma ajansları, belediye meclisleri gibi kurumsal yapılar üzerinden değerlendiren oturumda; katılımcılar, reformlar ile yerel yönetimlerin kurumsal kapasitesinde nasıl bir değiģiklik meydana geldiğini tespit etmeye çalıģtı. Performans Yönetimi ve KurumsallaĢma konulu ikinci oturumda; reform söylemi ve uygulama süreci ile Ģekillenen, kamu yönetiminde ortaya çıkan performans odaklı yönetim anlayıģının fotoğrafı çekildi. Kamu yönetiminin farklı birimlerinde uygulamaya konulan, uygulama süreci farklı ölçüt ve kriterlerle ölçülen performansın; nasıl verimli hale getirilebileceğine yönelik tespitler yapıldı. Yeni kamu yönetimi anlayıģının etkisi ile kamu yönetiminde meydana gelen değiģim ve bu değiģim ile Ģekillenen yasal mevzuata göre faaliyet gösteren farklı kurumların mevcut durumu üzerinden kapsamlı analizlerde bulunuldu. Yeni kamu yönetimi modeli ve buna paralel uygulamaların hayata geçirildiği Türkiye de kurum performanslarının hedeflenen ölçüde yükselmemesi durumu tebliği sunumlarında yer alan örnekler üzerinden tanımlandı. Oturumda ön plana çıkan sonuç, performans odaklı yönetim anlayıģının uygulama sonuçlarına yansımadığı yönünde oldu. Metropoliten Yönetimler konulu üçüncü ve son oturumda kentsel alana yönelik yönetsel uygulamaların yerindeliği tartıģıldı. Kronoloji ile desteklenen kentsel planlama anlayıģı ve son dönem uygulamalarının ortaya çıkardığı sonuçlar üzerine analizlerde

6 bulunuldu. Özellikle 6360 sayılı yeni büyükģehir kanununun ön plana çıktığı oturumda, büyük kentsel alanlar için yapılacak düzenlemelerin sürdürülebilir olması yönünde gerekli ön araģtırmaların yapılması gerekliliğine vurgu yapıldı. Oturumda yer alan tebliğler ıģığında ön plana çıkan diğer bir husus 5018 sayılı kanun ve uygulama örneklerinin yansımaları oldu. Hesap verebilirlik, kamu harcamalarının denetlenmesi ve model uygulamaların etkinlik ve verimliliğinin değerlendirildiği oturumda; Ģeffaf, açık, etkin bir yönetime Türkiye de ulaģılamamasının hakim yönetim kültürü ile iliģkisi ortaya konulmaya çalıģıldı. Oturumların tamamlanmasının ardından sempozyum düzenleme ve yürütme kurulu baģkanı Doç. Dr. Yüksel DEMĠRKAYA kapanıģ konuģması ile Stratejik Kamu Yönetimi 2014 ü sonlandırdı. Stratejik Kamu Yönetimi Sempozyumu 2014, katılım sertifikalarının takdim edilmesi ve sempozyum toplu fotoğrafının çekilmesi ile tamamlandı.