AVRUPA TOPLULUKLARI KOMISYONU KOMİSYONDAN AVRUPA PARLAMENTOSUNA VE KONSEYE TEBLİĞ

Transkript

1 TK EN EN

2 AVRUPA TOPLULUKLARI KOMISYONU Brüksel, COM(2008) 551 sonuç bildirgesi KOMİSYONDAN AVRUPA PARLAMENTOSUNA VE KONSEYE TEBLİĞ Kıbrıs Türk toplumunun ekonomik kalkınmasının teşvik edilmesine yönelik bir mali destek aracını oluşturan 27 Şubat 2006 tarihli 389/2006 sayılı Konsey Tüzüğü kapsamında Topluluk desteğinin uygulanması hakkındaki 2007 İkinci Yıllık Raporu {SEC(2008)2469 sonuç bildirgesi } EN EN

3 KOMİSYONDAN AVRUPA PARLAMENTOSUNA VE KONSEYE TEBLİĞ Kıbrıs Türk toplumunun ekonomik kalkınmasının teşvik edilmesine yönelik bir mali destek aracını oluşturan 27 Şubat 2006 tarihli 389/2006 sayılı Konsey Tüzüğü kapsamında Topluluk desteğinin uygulanması hakkındaki 2007 İkinci Yıllık Raporu 1. GİRİŞ 26 Nisan 2004 tarihinde Konsey şu açıklamayı yapmıştır: Kıbrıs Türk toplumu, Avrupa Birliği içindeki bir geleceğe olan özlemini açıkça ifade etmiştir. Konsey, Kıbrıs Türk toplumunun izolasyonuna bir son verilmesi ve Kıbrıs Türk toplumunun ekonomik kalkınmasını teşvik ederek Kıbrıs ın yeniden birleşmesininin kolaylaştırılması konusunda kararlıdır. Konsey, Komisyona, özellikle adanın ekonomik entagrasyonu ve iki toplumun birbiriyle ve AB ile olan temaslarının artırılmasının üzerinde duran kapsamlı öneriler sunması çağrısında bulunmuştur. Konsey ayrıca, bir çözüm halinde Kıbrıs in kuzeyinde kullanılmak üzere önceden tahsis edilmiş olan 259 milyon Euro luk mali yardımın bu amaca yönelik olarak kullanılmasını önermiştir. Kıbrıs Türk toplumunun ekonomik kalkınmasının teşvik edilmesine yönelik bir mali aracı 1 oluşturan 389/2006 sayılı Konsey Tüzüğü (bundan böyle tümüne birden yardım tüzüğü denilecektir) 27 Şubat 2006 tarihinde kabul edilmiştir. İşbu ikinci rapor 1 Mart 31 Aralık 2007 arasındaki dönemi kapsamaktadır. 2. MALİ YARDIMIN PROGRAMLANMASI 2007 bütçesi içinde programlama gerektiren ek kaynaklara yer verilmemiştir. Raporlama dönemi boyunca yeniden programlama gerekmemiştir. Bazı proje fişleri üzerinde yılında kabul edilen beş Komisyon Kararı üzerinde değişiklik yapılmasını gerektirmeyecek şekilde -- değişiklikler yapılmıştır. 3. UYGULAMA MEKANİZMALARI Mali desteğin idaresinden Avrupa Komisyonu sorumludur. Uygulama mekanizmaları, yardım programının ve programdan yararlanacak olanların geçici ve özel (ad hoc) niteliğine göre belirlenmiştir. Program, bir AB Üye Devletinde uygulanmakta olsa da, Üye Devletin etkin denetimi altında bulunmayan ve AB müktesebatının askıya alındığı bir bölgede uygulanmaktadır. Programın uygulanması amacıyla Genişleme Genel Müdürlüğü bünyesinde Kıbrıs Türk toplumu Çalışma Biriminin bir parçası olarak Komisyon memurları ve sözleşmeli personelden oluşan bir Program Ekibi 2006 yılında kurulmuştur. Program Ekibi, raporlama dönemi boyunca daha da güçlendirilmiştir. Aralık 2007 de 3 Komisyon 1 OJ L65, , sf. 5. EN 2 EN

4 memuru, 14 sözleşmeli personel ve özel bir yüklenici (GTZ) nin idari ve lojistik destek konularında tedarik ettiği 10 yerel personel ile birlikte toplam 27 kişi bulunmaktadır. Kıbrıs ta uzun vadeli görev temelinde çalışan Program Ekibi, Eylül 2006 da surlar ile çevrili Lefkoşa şehrinin kuzey kısmında kurulmuş Program Destek Ofisini kullanmaya devam etmiştir. Ofise lojistik destek, özel bir yüklenici (GTZ) tarafından 20 Haziran 2008 e kadar geçerli bir sözleşmeye dayanarak karşılanmaya devam etmektedir. Program Destek Ofisi, Kıbrıs Türk toplumu paydaşları ile eşgüdümü sağlayan ve toplantı ile seminerlerin yapılabileceği bir yer olarak çok önemli bir araç haline gelmiştir. İlk aşamada tesbit edilmiş olan bina, 2009 sonuna kadar fonları bağlamak için gerekli personel sayısının gittikçe artması nedeni ile çok dar kalmıştır sonbaharında gerekli onarımlardan sonra yeni binaya geçilmesi kararı alınmıştır 2. Haziran 2008 den sonra ofise idari hizmetlerinin (bina, ofis donatımı, destek personel) sağlanması üzere ihale çağrısında da bulunulmuştur. 4. RAPORLAMA DÖNEMİ BOYUNCA UYGULAMA 4.1. Genel Bakış Komisyon, yardım programını emsali olmayan bir siyasi, hukuki ve diplomatik ortamda uygulamaktadır. Rapor döneminde Komisyon böyle bir ortamda çalışmanın getirdiği bazı pratik güçlüklerle karşı karşıya kalmıştır. Komisyonun sağlam mali idarenin prensiplerine uygun bir şekilde çalışarak uygulamaya devam edebilmesi için bazı özel düzenlemelerin yürürlüğe konması gerekmiştir. Avrupa Komisyonu fonuyla işleyen benzeri yardım programlarında, yardımın uygulanacağı kural ve koşullar genelde yardımdan yararlanacak devletin hükümetiyle varılan finansman anlaşmaları tarafından tespit edilir. Bu anlaşmalar, vergilendirme, çalışma ve oturma izinleri gibi konuları düzenler. Kıbrıs Türk toplumunun ekonomik kalkınmasına ilişkin bu yardım programı için bu tür bir anlaşma yoktur. Bu sebeple, Komisyon hangi kural ve koşulların yerel olarak uygulanabileceğine ilişkin kendi anlayışına güvenerek programı uygulamak durumundadır. Bu kural ve koşullar tatbik edilemez ve sözleşmenin geçerli olduğu dönem boyunca değiştirilebilir. Böylece, yüklenicileri ile sözleşme imzalayan Komisyon, finansman sözleşmelerinin bulunduğu ortamlarda normalde var olmayan yükümlülükler üstlenmek zorunda kalabilir. Yükleniciler, kendilerini bu tür belirsizliklerden korumak için hizmetlerine daha yüksek bir fiyat biçebilirler. Komisyon, uygulama devresinde olsun, tamamlanmış projelerin devamlılığının sağlanması aşamasında olsun, bu programın başarılı olabilmesi için Kıbrıs Türk toplumunun desteğine gerek duymaktadır. Komisyon, Avrupa Topluluğunca finanse edilen projelerin yardımdan yararlanacak yerel kişiler tarafından sahiplenilmesi için çabalamaktadır. Kıbrıslı Türk uzmanlar teknik şartname ve proje tanımının oluşuma katkıda bulunmaktadırlar. Kıbrıslı Türk paydaşlar ihale devresine aktif şekilde katılmış, uzmanları ihale değerlendirme panellerine dahil edilmiştir. İhale kararından sonra yardımdan yararlanacak Kıbrıslı Türkler Yönetim Kurulunda aktif bir rol oynamaktadırlar. 2 Yeni binaya Haziran 2008 de taşınılmıştır. EN 3 EN

5 Kıbrıs Türk toplumu her proje için bir muhatap tespit etmiştir. Bir Yardım Komitesi kurulmuştur. Kıbrıslı Türkler AT prosedürlerine alışkın değillerdir. Önemli ilerleme gösterildiyse de öğrenme eğrisi oldukça diktir ve hazmetme kapasitesi bakımından sonuçlar oldukça karışıktır. Uzun dönemde sürdürebilirliği temin etmek için daha yapılacak çok iş vardır. Yardım programı sözleşmelerinin akde bağlanması için tanınan sürenin kısalığı ek bir güçlük arz etmektedir. Başta genel siyasi ortamın yardımın uygulanmasını nasıl etkilediği hususu olmak üzere, ilk yıllık raporda vurgulanmış olan risklerin bazılarıyla bu raporlama dönemi boyunca da karşılaşılmıştır. Uzlaşma projelerinde sorunlar çıkmıştır. Başta Kıbrıslı Türk liderlerin yardım programını bu faaliyetlerde kullanmaya ilişkin isteksizliği nedeniyle mayınların temizlenmesine geç başlanmıştır. Tarih Öğretimi projesine ( dönemi boyunca iki toplumun ögretmen ve sendikaları arasında geliştirilen işbirliğini temel alan proje) ise Kıbrıs Cumhuriyeti Hükümetinin Avrupa Konseyi tarafından uygulanacak bir projeye Komisyon un katılımına ilişkin rezervleri sebebiyle başlanamamıştır. Kıbrıs Cumhuriyeti Hükümetinin Kıbrıs Rum mülk sahiplerinin isimlerini temin etmek için gerekli bulduğu uzun süre zaten sıkışık bir zaman çizgelesini daha da sıkıştırmıştır. Gecikmeyi azaltmak diğer etkenlerin yanı sıra bu bilginin daha hızlı şekilde temin edilmesine de bağlıdır. İş, hizmet ve tedarik, AT dış yardım kurallarına göre karşılanmaktadır. Raporlama dönemi sırasında, yerel Kıbrıslı Türk yüklenicilerin, AT tedarik kurallarınin ihale sürecine açık, rekabetçi yaklaşımınin yerel menfaatleri zayıflatacağı yönündeki düşünceleri nedeniyle AT tarafından finanse edilen ihalelere katılmama kararları yüzünden, ilk çıkartılan çalışma ihaleleri olumsuz şekilde etkilenmiştir Hedef bazında ilerleme Yardım tüzüğü kapsamında yapılacak mali yardım beş öncelikli hedefe odaklanmaktadır. (hedef ve proje bazında dökümü için 1. Eke bakınız). Tahsis edilen 259 milyondan milyon yardım tüzüğünün operasyonel kısmına ayrılmıştır. Raporlama dönemi boyunca önemli faaliyetler ve konular aşağıda sıralanmaktadır: Hedef: Altyapının geliştirilmesi ve yeniden yapılandırılması Raporlama döneminde faaliyetler, bu önceliğe göre finanse edilecek büyük işler ve ikmal bölümleri için ihale belgelerinin hazırlanması ve bunların kavramsal tasarımları için hizmet ihalelerinin düzenlenmesi üzerine odaklanmistir. Lefkoşa nın kuzeyinde ivedilikle değiştirilmesi gereken asbestos borularına ilişkin ilk çalışma ihalesi, Kıbrıslı Türk şirketlerin katılmama kararıyla daha da ağırlaşan zorluklarla karşılaşmıştır (bkz. yukarıda 4.1. paragraf). Hem az teklif sunulduğundan (ihalenin göreceli olarak düşük değeri uluslararası inşaat şirketlerinden pek ilgi görmemesine sebep olmuştur), hem de sunulan teklifler kurallara uygun görülmediğinden ihale işlemi iptal edilmiştir 3. 3 İhaleyi iptal etme kararı Şubat 2008 de alınmıştır. EN 4 EN

6 Çevre koruması konusunda Komisyon, Karpaz yarımadası için bir idare planının hazırlanışını hızlandırmaya çalışmıştır yazı sırasında Dipkarpaz/Rizokarpazo Köyünden Karpaz yarımadasının ucuna gidecek bir elektrik hattının inşaatı, gelişigüzel gelişmenin bölgenin ekolojik değerine zarar verebileceği şeklinde endişelere yol açmış ve böylece Karpaz özel çevre koruma bölgesinin idare planını hızla hazırlamak üzere Kıbrıs Türk toplumuna yardım edilmesine karar verilmiştir. Çerçeve yüklenicilerden uygun teklif gelmemesi üzerine bu faaliyetin bu amaçla 4 çıkarılmış ana hizmet ihalesine eklenmesine karar verilmiştir. Lefke maden alanının rehabilitasyonu için bir fizibilite çalışması konusunda bir sözleşme imzalanmıştır. Sözleşmenin imzasından önce Komisyona, Lefke yakınında bir serbest liman bölgesi kurulması imtiyazı karşılığında, bu bölgenin temizlenmesi işinin özel bir şirkete verildiği bildirilmiştir. Komisyon, kontratı ancak bu görevlendirilen şirketin etkin şekilde çalışıp sözleşmeden doğan yükümlülüklerini yerine getireceği kesin olarak anlaşıldığında imzalamıştır. Katı atık idare planı taslağı bu sonbaharda tamamlanmış ve Kıbrıs Türk toplumu ile görüşülmüştür. Bu plan, Katı Atık İdaresi Sektör Programı kapsamında çalışma ve tedarik sözleşmelerini çıkarmak için önemli bir önkoşuldur. Yeni bir çöpsahası ve atık transfer istasyonu için yer seçenekleri belirlenmiştir. Enerji sektöründe enerji sayaçları tedariki için ilk ihale hazırlığı, Kıbrıslı Türk paydaşların teknik şartnamelere gerekli açıklamaları geç getirmeleri sonucunda gecikmiştir. SCADA 5 sistemi için AT desteği de paydaşların projeyi farklı kaynaklardan finanse etmeyi düşünmelerinden dolayı geciktirilmiştir. Telekomünikasyon alanında, sektörü yönetim, denetim ve şebeke operasyonları açısından yenilemek için teknik yardımı hazırlamak, mevcut operasyonel altyapıyı IP 6 temelli şebekeler ile tam uyumlu hale getirmek ve uzak bölgelerdeki müşterilere ulaşacak şekilde geliştirecek yatırımları yapabilmek için planlanan kavram inceleme çalışması gerçekleştirilmiştir. Proje idare biriminin akdedilmesiyle Trafik Güvenliği programı çıkarılmıştır Hedef : Sosyal ve ekonomik gelişmenin teşvik edilmesi Kırsal kalkınma alanında Geçici bir Kırsal Kalkınma Planı düzenlenmiş, bu çerçevede, çiftçilere koyun ve keçi çiftliklerinde, hijyeni geliştirme amaçlı bir pilot proje uygulamaları çağrısında bulunulmuştur. İnsan kaynaklarının geliştirilmesine gelince, üç ilkokula bilgisayar tedarik edilmesini amaçlayan ufak bir pilot projenin uygulanmasinda zorluklarla karşılaşılmış ve yerel tedarikçilerin teklif vermemesi üzerine iptal edilmesi gerekmiştir. Başöğretmenlere iki günlük bir liderlik eğitim atölyesi yapılmıştır. İnsan kaynakları gelişimi sektör programını uygulamak üzere Komisyona destek olması için Avrupa Eğitim Vakfı ile anlaşmaya varılmıştır Komisyon Kıbrıs ın kuzey bölümünde ileride gerçekleştirme potansiyeli olan Natura 2000 sitelerinin idaresi ve korunması için teknik yardım hizmet sözleşmesini Nisan 2008 de imzalamıştır. Veri Tabanlı Kontrol ve Gözetleme Sistemi Internet Provider İnternet Sağlayıcı EN 5 EN

7 Kentsel ve yerel altyapının gelişimi UNDP ile ortaklaşa yönetilmektedir. Surlarla çevrili Lefkoşa kentinde Bedesten binasının restorasyonunun son aşamasına başlanmıştır. Köy meydanlarının restorasyonu gibi pilot projelere katılmaları üzere köyler belirlenmiştir. Ancak, yerel yüklenicilerin teklif sunmamaları üzerine küçük bir köye su tedariğini yeniden başlatma projesi iptal edilmek zorunda kalınmıştır. Mikro ve küçük ölçekli işletmelere yönelik kredi programı nın uygulanmasında zorluklarla karşılaşılmıştır. Komisyon kararında belirlenen uygulama mekanizmasının (bir kalkınma bankası ve hizmet sözleşmesi ile yapılacak bir hibe anlaşması yoluyla uygulama) sonuçta gerçekleştirilmesinin olanaksız çıkması üzerine mekanizmanın tekrar gözden geçirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Bunun sebebi ise kalkınma bankalarının kâra yönelik doğası ile AT Finans Tüzüğünün hibelerden kâr üretilmemesi yönündeki kuralı arasında doğan bağdaşmazlıktır Hedef: Uzlaşma ve güven tahsis edici önlemlerin teşvik edilmesi ve sivil toplumun desteklenmesi Kayıp Kişiler Komitesini (KKK) desteklemek üzere bir hibe anlaşması imzalanmıştır. AT katkısı, KKK ye yapılmış en büyük mali katkıdır. KKK 2007 de kayıp kişilerin cenazelerini ailelerine geri verme aşamasına varmıştır. AT desteğiyle üç dilde (İngilizce, Yunanca ve Türkçe) bir web sitesi geliştirilmiştir. Sivil toplumu desteklemek üzere ilk teklif çağrısı çıkartılmıştır. Bu alanda başarılı bir uygulama sağlanması büyük ölçüde siyasi ortama bağlıdır. Bu açıdan, aşağıda sıralanan sorunlarla karşılaşılmıştır: (1) Mayınların temizlenmesi: UNDP ile hibe sözleşmesi Mart 2007 de imzalanmış, fakat uygulama Kıbrıs Türk liderlerinin rezervleri nedeniyle Temmuz ayına kadar fiilen engellenmiştir. Liderliğin ilk tutumu mayın temizleme işleminin döneminde 7 olduğu gibi değişik bir bütçe ile finanse edilmesi ve 259 milyon euro luk yardım programı çerçevesine alınmaması yolunda olmuştur. Ayrıca, temizleme faaliyetlerinin tam hızda uygulanabilmesi için gerekli bilginin (örneğin mayın haritalarının) yayımlanması konusunda UNFICYP ve Türk Ordusu ancak Aralık 2007 tarihinde bir uzlaşmaya varabilmişlerdir. UNDP, sözleşmenin imzalanmasından az sonra Nisan ayından itibaren y bir mayın temizleme ekibini hazır (in situ) bulundurmuştur. Bu gecikmeler, baştan tahmin edilemeyen ek harcamalara neden olmuştur. (2) Tarih öğretim projesi: Komisyon sözleşmeyi Temmuz 2007 de imzalamış, Avrupa Konseyi ise kendisini projeyi uygulamaya yetkili görmediğinden onayını vermemiştir. Kıbrıs Cumhuriyeti projenin tasarısının ve finanse edilme şeklinin Avrupa Konseyi ile mevcut işbirliği çerçevesini değiştirdiğini iddia ederek itiraz etmiş, Avrupa Konseyinin kabul edemeyeceği (bir mutabakat zaptının imzası) 8 resmi anlaşmalar talep etmiştir döneminde Kıbrıs a mayınların temizlenmesi için bir pilot proje/hazırlık faaliyetleri kapsamında 5 milyon tedarik edilimiştir. İşbu raporun kabulü sırasında bu proje halen engellenmektedir. Aradan bir yılı aşkın zaman geçmiştir ve sözleşmenin durum değişikliğini kayda alarak düzeltilmesi gerekecektir. EN 6 EN

8 (3) Siyasi Eğitim Akademisi: Sözleşme raporlama döneminde imzalandıysa da, uygulamaya konulması Avrupa Konseyi kararıyla Şubat 2008 de yapılacak Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı seçimleri sonrasına ertelenmiştir Hedef: Kıbrıs Türk toplumunun Avrupa Birliği ne yakınlaştırılması Bu konudaki ana başarı, ilk burs tekliflerinin sonuçlandırılmasıdır. 2007/2008 akademik yılı için 105 bursun bulunmasına rağmen (25 i öğretmenlere, 80 i üniversite öğrencilerine mahsus) ancak 39 başvuruda bulunulmuş ve ancak 30 burs verilebilmiştir (15 i öğretmenlere, 15 i üniversite öğrencilerine). Özellikle üniversite öğrencilerinin projeye gösterdiği düşük ilgi, projenin yeniliğine ve tanıtım süresinin kısalığına atfedilmektedir. Buna ilaveten, bir yıllığına yurt dışında okumaya gidecek öğrencilerin ödeyecekleri okul harcını kaybetmeyi istemeyen yerel üniversiteler, öğrencilere projeyi tanıtmakta tereddüt etmişlerdir. Tüzük 2008/2009 akademik yılı için lisanüstü öğrenciler için de geçerli hale getirilmiş, bununla ilgili bildiri Eylül ayında yayınlanmıştır Hedef: Kıbrıs Türk toplumunu topluluk müktesebatını tanıtmaya ve uygulamaya hazırlamak Bu hedef özellikle Komisyonun Teknik Yardım ve Bilgi Değişim Ofisi (TAIEX) aracılığıyla yürütülmektedir yılının sonuna kadar 197 uzmanın katıldığı 122 faaliyet düzenlenmiştir. Yardım özellikle aşağıda sıralanan beş alana odaklanmıştır. Bu yardımın büyük bir kısmı yardım tüzüğünün başka bölümlerinden finanse edilen benzeri yatırım projelerini ve hibe programlarını tamamlayıcı niteliktedir. Patates ekimi, yetiştirilmesi, hasat ve ticaretinin denetlenmesi için, özellikle bitki sağlığı uzmanlarının mobilize edilerek Yeşil Hat Tüzüğü uygulamasının desteklenmesi. Tarım - Müktesebatın ileride uygulanması için özellikle mevcut politikaların ve reformların analiz edilmesi. Geçici Kırsal Kalkınma Programına dair öncelikleri saptamak önemli faaliyetler arasında idi. Çevre özellikle müktesebat ile ilgili ve gelecekte yapılması öngörülen eğitim ve kapasite artırımı için öncelikli alanların tespit edilmesi. İleride gerçekleştirme potansiyeli olan Natura 2000 statüsü içinde tabiatı koruma alanlarının sınırlarının tesbiti için çalışmalar iki numaralı hedef için yapılacak yönetim planlarına bir örnektir. Yiyecek güvenliği Faaliyetler arasında Kıbrıs Türk toplumunun Ekim 2007 de adada patlak veren şap hastalığına tepkisini desteklemek; hem hayvan sağlığına hem veteriner kamu sağlığına ilişkin veteriner standartlarını yükseltmek için yapılması gereken yatırımları değerlendirmek; müktesebat ile ilgili ve gelecekte yapılması öngörülen eğitim ve kapasite artırımı için öncelikli alanların tespit edilmesi bulunmaktadır. İstatistikler Bu alandaki çalışmalarla Kıbrıs ın kuzeyi için daha güvenilir ve karşılaştırılabilir bir veri tabanı geliştirmek için ihtiyaçların saptanması ve böylece adanın bütünleşmesinden sonra AB standartları ile uyumlu ve adanın tamamına ilişkin istatistiklerin yapılmasına imkan tanınacaktır. EN 7 EN

9 Bu öncelikli hedef kapsamında mevcut çevre hizmetlerinin nasıl verildiğini inceleyecek ve yapılabilecek düzeltmeleri önerecek bir proje çıkarılmıştır Tahsis Edilmemiş Teknik Destek ve Program Yedek Kredisi Raporlama dönemi boyunca bu olanaktan faydalanılmamıştır Yardım tüzüğünün 4. Madde 3. Paragrafı altında idari masrafları karşılayacak maddi yardım Komisyonun yardım programını uygulayabilmesini desteklemek üzere toplam 18,85 milyon euro ayrılmıştır (yani toplam mali ödeneğin yüzde 7,2 si) Bu destek, programın uygulanması için çalışan personel maaşları (sözleşmeli personel ve bağımsız milli uzmanlar) ve görev masrafları ile Program Destek Ofisiyle bağlantılı harcamaları da kapsamaktadır. Komisyona ihale süreci bağlamında destek olmak için, proje tanımının yazılması, tekliflerin değerlendirilmesi gibi sözleşmeler imzalanmıştır Mali yürütme (sözleşmeler ve ödemeler) Ek 2 ve Ek 3, sırasıyla raporlama dönemi boyunca imzalanmış sözleşmeler ve toplam sözleşmeleri listelemektedir Sözleşmeler Raporlama döneminin sonu itibariyle toplam 17,5 milyon euro luk sözleşme yapılmıştır. Bu miktarın yaklaşık 17 milyon euro luk kısmı yardım programının operasyonel bölümüne, 0,5 milyon euro luk kısmı ise Yardım Tüzüğünün 4. Madde 3. paragrafına ilişkin destekleyici faaliyetlere yöneliktir yılının sonunda, toplam olarak yaklaşık 33 milyon euro luk sözleşme yapılmıştır. Bu miktarın yaklaşık 31,2 milyon euro luk kısmı yardım programının operasyonel bölümüne, 1,8 milyon euro luk kısmı ise destekleyici faaliyetlere yöneliktir. 4. Ek sözleşmelerin operasyonel ve destekleyici bölümler arasında dökümünü göstermektedir Ödemeler 4.4. İzleme Komisyon, raporlama dönemi süresi boyunca yüklenicilerine yaklaşık 8,1 milyon euro ödemiştir. Bu miktarın yaklaşık 0,9 milyon euro luk kısmı personel ve görev masraflarına harcanmıştır yılının sonunda Komisyon yüklenicilerine yaklaşık 12,29 milyon euro ödemiştir. Bu miktarın yaklaşık 1,24 milyon euro luk kısmı personel ve görev masraflarına harcanmıştır. Raporlama dönemi sırasında Komisyon yardımdan yararlanacak Kıbrıslı Türkleri dahil eden bir Uygulama Teftiş Mekanizması (IRM UTM) oluşturmuştur. UTM nin amacı, belirli aralıklarla tüzük hedeflerinin gerçekleştirilmesi için kaydedilen ilerlemeyi teftiş etmek ve Kıbrıs Türk toplumuna yönelik yardım tüzüğünün etkili ve kaliteli bir şekilde 9 Faaliyetlerin özel niteliği sebebiyle personel ve görev masrafları diğer destek masraflarından ayrı tutulmaktadır. EN 8 EN

10 uygulanmasını desteklemektir. Bir diğer amacı da yardımdan yararlanacak Kıbrıslı Türklerin programı olabildiğince sahiplenmeleridir, zira bu, uygulama ve sürdürülebilirliğin başarısını temin etmek açısından son derece önemli bir önkoşuldur. UTM nin ilk toplantısı 20 Eylül 2007 tarihinde gerçekleşmiştir. Toplantı sonrası programın uygulanmasını hızlandıracak ve iyileştirecek bir dizi karar alınmış, kararların başarısı Program Ekibi ile yardımdan yararlanan ve paydaş Kıbrıslı Türkler arasında yapılan düzenli toplantılar aracılığıyla yakından denetlenmiştir Bilgilendirme, Tanıtım ve Görünürlük AB nin kendilerini desteklediğini göstermek açısından Kıbrıs Türk toplumu için görünürlük önemlidir. Raporlama dönemi sırasında özellikle teklif ve proje çağrılarının çıkartıldığının vurgulanması amacıyla 15 basın bildirisi 10 yayımlanmıştır. Kıbrıs Türk medyası ile iki söyleşi yapılmıştır. Üç temel görünürlük faaliyeti düzenlenmiştir: 1) 2007/2008 akademik yılı için topluluk bursu kazanmış öğrenci ve öğretmenlere yönelik (Kıbrıs Türk lideri Mehmet Ali Talat ın katıldığı) bir Bon Voyage kokteyli 2) Program kapsamında planlanmış son hibe anlaşmasının imzalanması vesilesiyle UNDP ve Komisyon arasında altı yıldır süren başarılı işbirliğini kutlayan bir tören 3) Avrupa Toplulukları tarafından finanse edilen Kayıp Kişiler Komitesi web sitesinin çıkartılması. Bazı projeleri tanıtmak üzere kitapçıklar yayımlanmış ve topluluk burs projesini tanıtmak üzere bir web sitesi hazırlanmıştır. Ayrıca Genişleme Genel Müdürlüğü web sitesi: yardım programını tanıtmaya devam etmekte ve Yardım Tüzüğünün, Komisyonun Ekonomik Yardım Kararlarını ve diğer ilgili belgeleri içermektedir Kıbrıs Cumhuriyeti Hükümeti ile yapılan istişareler Komisyon, Kıbrıs taki mevcut siyasi durumu ve ayrıca adanın entegrasyonu ve yeniden birleştirilmesi konularını göz önünde bulundurarak tüzüğün kabul edildiği sırada Konsey Tutanaklarına şu ifadeyi eklemiştir: Komisyon, tüzük kapsamındaki yardımın uygulanmasıyla ilgili önemli konularda Kıbrıs Cumhuriyeti Hükümetiyle bilgi alışverişinde bulunmaya hazır olduğunu beyan etmektedir. Komisyon, ayrıca, yapılacak fizibilite çalışmaları sırasında bu tüzük kapsamında finanse edilecek faaliyetlerin mülkiyet haklarını etkilemesi ihtimalinin doğması halinde Kıbrıs Cumhuriyeti Hükümetiyle bilgi alışverişinde bulunmaya hazır olduğunu beyan etmektedir. Programlama aşamasından sonra özellikle yüksek düzeyli Komisyon memurlarının adaya ziyaretleri sırasında Kıbrıs Cumhuriyeti Hükümeti temsilcileriyle toplantılar yapılmıştır. Raporlama süresi boyunca bu şekilde yedi ziyaret yapılmıştır. Özellikle çevre, enerji ve telekomünikasyon alanlarında yardım tüzüğünün giriş bölümünün 8. paragrafına uygun olarak, bütün adayı kapsayacak planların yapılabilmesini sağlamak amacıyla ilgili Bakanlıkların temsilcileriyle çalışma toplantıları gerçekleştirilmiştir. Mülkiyet haklarına gelince, raporlama dönemi sırasında özellikle uygulamanın UNDP ile ortaklaşa yapıldığı kentsel ve yerel altyapının yenileştirilmesi için birkaç küçük altyapı projesi başlatılmıştır. Bu amaçla Komisyon Kıbrıs Hükümetinden özel mülkiyet sahiplerinin isimlerini teyit etmesini istemiştir. Ancak Kıbrıs Hükümeti bu gibi isteklere 10 Uygulamaya başlandığından bu yana toplam 17 basın bildirisi yayımlanmıştır. EN 9 EN

11 karşılık vermekte gecikmekte, bu şekilde yatırım projelerini tehlikeye sokmaktadır. Özel mülkiyet sahiplerinin isimlerini elde etmek yalnızca ilk aşamadır. Bunun arkasından Komisyon çalışma sözleşmelerini imzalamadan önce bu kişilerden izinlerini istemek ve almak durumundadır. 5. SONUÇLAR Rapor verme süresince faaliyetler şunlara odaklanmıştır: (1) Uygulamada normal hıza ulaşmak: İhale belgelerinin hazırlanması açısından ön çalışmaların yapılmasına başlanmış ve hibe programlarına, çalışma ve hizmet sözleşmelerine yönelik teklif çağrılarında bulunulmuştur. Avrupa Konseyinin onaylamadığı Tarih Öğretim projesi dışında teklif çağrıları gerektirmeyen ve Komisyon Kararlarında adı geçen tüm doğrudan anlaşmalar UNDP ve Avrupa Konseyi ile imzalanmıştır. (2) Uygulama mekanizmalarının pekiştirilmesi: Bunun için ek personel istihdam edilmesi ve gerekli uygulama usullerinin yerleştirilmesi gerekmektedir. Tüzüğün kendine özgü nitelikleri ve Komisyon un çalışma çerçevesi nedeniyle bu alanda mevcut durum için özel tasarlanmış düzenlemeler öngörülmüştür. Uygulama, Komisyon un içinde bulunduğu ortam sebebiyle güçlük arz etmeye devam etmektedir. İlk yıllık raporda betimlenmiş zorlukların bazıları 2007 yılı sırasında da ortaya çıkmıştır ve uygulama döneminin geri kalanı için de geçerli olmaya devam edecektir: (1) Sıkışık sözleşme son teslim tarihleri ve program süresinin darlığı: (a) Önceden proje hazırlığı yapılmamasından dolayı üç yıl içersinde büyük kapsamlı altyapı yatırımlarının akdedilmesinde zorluk çekilmektedir. (b) Yıllık olarak planlanan faaliyetler esasen planlanmış olan beş yıl ( ) için değil, sadece birbirini izleyen üç yıl ( ) için yürütülebilecektir. Çiftçiler, okullar, yerel topluluklar, sivil toplum kuruluşları ve benzeri konularda tüm hibe projelerine ait ihale çağrılarının çıkarılması için 2009, son yıl olacaktır. Burs projesi için son çağrı Eylül 2008 de yapılacaktır yılından sonra Kıbrıs Türk toplumunu desteklemeye devam edebilmek için ek mali yardım gerekecektir. (2) Mülkiyet konusu: Planlanmış altyapı yatırımlarının çoğunun yeri henüz belirlenmeyi beklemektedir. Özel mülkiyet sahibi Kıbrıslı Rumların mülkiyet miktarına bakıldığında 11, çoğu yatırımın bu mal sahiplerinin izni olmadan yürütülemeyeceği görülmektedir. Kıbrıs Cumhuriyeti Hükümetinin Kıbrıs Rum mülk sahiplerinin isimlerini temin etmek için gerekli bulduğu uzun süre zaten sıkışık bir zaman çizgelesini daha da sıkıştırmıştır. Mülk sahiplerinin izninin alınamaması nedeniyle devam edemeyecek bazı projelerin risklerini azaltmak için yedek projeler hazırlanacaktır, ancak bu tedbir planlanmış yatırım projelerinin hepsinin sözleşmeye bağlanmasını sağlamak için yeterli olmayabilir. 11 Kuzey Kıbrıs ta bulunan özel mülkiyetin yaklaşık %78 inin Kıbrıslı Rum şahıslara ait olduğu tahmin edilmektedir. EN 10 EN

12 (3) Yardımdan faydalanacak toplumun düşük hazmetme kapasitesi: Kıbrıs Türk toplumu küçüktür ve böylesine kısa bir sürede bu kadar büyük kaynakları hazmetmesini sağlayacak gerekli yapıya sahip değildir. Artan sahiplenme ve işbirliğine rağmen bu alandaki gelişmeler henüz tamamen olumlu değildir. (4) Kıbrıs Türk toplumu ve Kıbrıs Rum toplumu arasındaki işbirliği: Kıbrıs ın yeniden birleştirilmesini kolaylaştırmak amacıyla uygulanacak olan programın başarısı, büyük oranda adadaki iki toplumun iyi bir işbirliği içinde olmasına bağlıdır. Başlı başına yardım programıyla doğrudan ilişkili olmayan ancak adadaki genel siyasi durumla ilgili olan sorunlar, programın bazı bölümlerinin uygulanması konusunda her iki toplumun da engel çıkarmasına yol açabilir. Uygulama yeniden birleşme sürecinde ilerleme kaydedilmesiyle önemli ölçüde kolaylaştırılabilir. İki Liderin kapsamlı müzakerelere BM Genel Sekreteri nezaretinde 3 Eylül 2008 de başlama kararları, uygulamanın kolaylaştırılması ve yardım programının başarılı olabilmesi için olumlu bir çerçeve yaratacaktır. EN 11 EN