AYDIN YÖRESİNDE İMAL EDİLEN TARIM ALET VE MAKİNALARININ YÖRE TARIMINDA KULLANIM ORANLARININ BELİRLENMESİ

Transkript

1 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 121 AYDIN YÖRESİNDE İMAL EDİLEN TARIM ALET VE MAKİNALARININ YÖRE TARIMINDA KULLANIM ORANLARININ BELİRLENMESİ Determination of the Ratio of Use of Agricultural Machinery and Implements Constructed in Aydın Region Bülent COŞKUN * Cengiz ÖZARSLAN * Nurettin TOPUZ ** ÖZET Ekonomisi tarıma dayalı olan Aydın ilinde, halkın büyük çoğunluğu geçimini tarımdan sağlamaktadır. Bizzat tarımla uğraģanlar olduğu gibi dolaylı yoldan da olsa geçimini tarıma dayalı sağlayanlar da bulunmaktadır. Bunların baģında ise tarım alet ve makina imalatçıları gelmektedir. Yörede imal edilen bazı alet ve makinalar ise Türkiye çapında bilinmektedir. Bu araģtırmada Aydın ili üreticilerinin kullandıkları tarım alet ve makinalarının yöre imalatı olup olmadığının belirlenmesi, üreticilerin yöre imalatı alet ve makinalara karģı olan düģüncelerinin belirlenmesi ve yörenin alet ve makina ihtiyacının yöre imalatçıları tarafından ne oranda karģılanabildiği belirlenmeye çalıģılmıģtır. Ayrıca yörede yaygın olarak kullanılan fakat imalatı yapılmayan alet ve makina grupları belirlenmiģtir. AraĢtırmanın değerlendirilebilmesi için gerekli verilerin elde edilmesinde ise üreticilerle ve imalatçılarla anket çalıģması yapılmıģtır. Ankete alınan tarımsal üreticilerin kullandıkları tüm alet ve makinaların yaklaģık % 71 ini il içinde, % 28 ini il dıģında ve % 1 ini yurt dıģından ithal edilenler oluģturmaktadır. Buna göre il genelinde üreticilerin yöre imalatçıları tarafından üretilen makinaları tercih ettikleri söylenebilir. ABSTRACT The people living in Aydın and its region mostly deal with agriculture since the economy based on that. There are also some people who make their living with agriculture indirectly such as those who build farm machinery and implements. Some of their products are wellknown in the country. The objective of this study was to determine whether or not the machinery and implements used by the farmers in the region was built by the regional manufacturers and also the farmers thoughts about the regional machinery and implements. The machinery and implement groups not constructed in the region were also determined. A survey study to reveal the necessary information was conducted. The results of the study indicated that 71% of the machinery used by the farmers were built by the regional manufacturers, 28% by manufacturers from out of region and 1% from other countries. It was also concluded that the regional farmers mostly tend to have the machinery and implements built by the regional manufacturers. * Doç. Dr. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinalarý Bölümü AYDIN

2 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 122 ** ArĢ.Gör. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü AYDIN 1. GİRİŞ Aydın ilinde ekonomi büyük oranda tarıma dayalıdır. Ancak ekonomiye tarımın yanı sıra ilde faaliyet gösteren küçük ölçekli sanayi de katkıda bulunmaktadır. Bu küçük ölçekli sanayi içerisinde tarım makinaları imalat sanayi önemli bir paya sahiptir. Bu sektör özelliği nedeni ile hem tarım kesimine hem de sanayi kesimine hitap etmektedir. Aydın ili tarım potansiyeli ile Ege Bölgesi nde ön sıralarda yer almaktadır. Yörede pamuk, incir ve zeytin gibi ürünler baģta olmak üzere, yörenin ekolojik koģulları gereği buğday, narenciye, çilek, elma, mısır gibi bahçe ve tarla ürünleri de yetiģtirilmektedir. Bu geniģ yelpaze, kullanılan tarım alet ve makinalarının çeģitlilik göstermesine neden olmaktadır. Bu durum yörede tarım aletmakina imalatçılarının sayı ve ürün çeģitliliği yönünden fazla sayıda olmasına yol açmaktadır. Yörede orta ve büyük ölçekte üretim yapan 62 adet tarım aletmakina imalatçısı ile basit alet ve makinaları imal edip, bunların bakım ve tamirlerini yapabilen yaklaģık olarak civarında demirci olarak nitelenen imalatçılar bulunmaktadır. Bu imalatçılarda kulaklı pulluktan rototillere, su pompasından ilaçlama makinasına kadar yaklaģık 35 değiģik tarım aletmakinasının imalatı yapılmaktadır. Bunlardan bir kısmı yöre içinde satın alınarak kullanılmakta, bir kısmı il dıģına satılmakta, bir kısmı da ihraç edilmektedir. Bu çalıģmada Aydın daki tarımsal üreticilerin kullandıkları tarım aletmakinalarının ne kadarının yöre imalatı, ne kadarının il dıģı veya yurt dıģı imalatı olduğunun belirlenmesi amaçlanmıģtır. Ayrıca bu aletmakinaların hangi üretim çeģidinde yoğunlaģtığı, üreticilerin yöre içi veya yöre dıģı üretilen makinaları tercih gerekçeleri belirlenmeye çalıģılmıģtır. Elde edilen sonuçlar, yöre imalatçılarının hangi üretim çeģidine yönelmeleri ve üretim stratejilerinin ne olması gerektiğini ortaya koymaya yardımcı olacaktır. 2. MATERYAL ve METOD 2.1. Materyal ÇalıĢmanın materyalini iki sektör oluģturmaktadır. Bunlardan ilki; tarımsal üreticiler, ikincisi ise tarım aletmakinaları imalatçılarıdır. Aydın il genelinde tüm merkezlerde ve ilçelerde tarımsal faaliyet yapılmaktadır. DeğiĢik merkezlerdeki 239 tarımsal iģletme baz alınarak çalıģma yürütülmüģtür. Bu iģletmeler alet ve makinaları yoğun olarak kullanan tarla, bahçe ve hayvancılık üretim kollarında faaliyet gösteren iģletmelerdir. Anket yapılan iģletmelerin ortalama büyüklüğü 13 ha olup, iģletme baģına düģen makina sayısı 13,4 adet, kütle ise 6,62 ton dur. ĠĢletmelerin toplam traktör varlığı 302 adet olup, iģletme baģına ortalama 1,26 adet traktör düģmektedir (Özarslan, 1998). Aydında tarım aletmakina imalat sektörü 11 merkezde yoğunlaģmıģ olup, bu merkezlerde 62 adet orta ve büyük ölçekli firma imalat yapmaktadır. Bu firmalar tarafından, yıllara göre değiģen miktarlarda farklı özelliklere sahip yıllık yaklaģık olarak adet aletmakina üretilmektedir. Bunun dıģında demirci olarak nitelendirilen çok sayıda imalatçının da tarım alet ve makinaları üretimi yaptıkları bilinmektedir (CoĢkun, 1997).

3 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ Yöntem ÇalıĢma anketleme esasına uygun olarak yürütülmüģtür. Bu kapsamda öncelikle anket yapılacak tarımsal iģletmeler belirlenmiģtir. Merkezlerin traktör varlıklarının % 1 i esas alınarak basit tesadüfi örnekleme yöntemine göre belirlenen 239 iģletmeye, Aletmakinaların edinim yeri ve firması, Aletmakinalara iliģkin görüģleri (tercih sebepleri, sorunları vb.) gibi sorular yöneltilmiģtir. Ġmalatçılara yönelik anket çalıģması yürütülürken, tüm firmalar ile yüz yüze görüģülerek anketleme yapılmıģtır. Firmaların ürettikleri aletmakina çeģitleri ile uzun yıllar içerisindeki ortalama üretim sayıları ve üretimin gerçekleģtirildiği merkezler belirlenmiģtir. Her iki anket çalıģmasında ilçe bazında elde edilen bilgiler toplanarak Aydın il geneli için; il içi, il dıģı ve yurt dıģı üretimi kullanım oranları ile bu aletmakinaların üretildikleri firmaların sayıları belirlenmiģ ve sonuçlar bulgular kısmında verilmiģtir. 3. BULGULAR Anketlerin değerlendirilmesiyle elde edilen sonuçlar çizelge 1 de özetlenmiģtir. Çizelge 1. Aydın il genelinde tarımsal üreticilerin kullandıkları aletmakinaların il içinden, il dıģından ve yurt dıģından edinilme oranları. ĠĢlem AletMakina Toprak ĠĢleme Dipkazan Kulaklı Pulluk Diskli Pulluk Çizel Toprak Frezesi Rototiller Kültüvatör Kombikürüm DiĢli Tırmık Ġl Ġçi Ġl DıĢı Yurt DıĢı Aydın da Üretim Yapan Kullanım Kullanım Kullanım Firma Oranı Oranı Oranı Sayısı 2 89,66 10,34 6+D 97,34 2,07 0,59 100,00 8+D 70,53 29, ,00 80, ,94 41,18 5,88 7+D 28,57 70,00 1,43 96,00 4,00 7+D 97,03 2,97

4 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 124 Diskli Tırmık Goble Diskaro Tapan Merdane Lister Sedde Makinası Tesviye Küreği Skreyper Çizelge 1 (Devamı) 10+D 91,76 7,12 1, ,14 42,86 13+D 98,81 1,19 5+D 100,00 D 96,00 4,00 5+D 56,60 43,40 8+D 93,75 6, ,33 20,00 6,67 ĠĢlem AletMakina Ġl Ġçi Ġl DıĢı Yurt DıĢı Aydın da Üretim Yapan Kullanım Oranı Kullanım Oranı Kullanım Oranı Firma Sayısı EkimDikim Ünv. Ekim Mak. 6+D 95,71 4,29 Pnöm. Ekim. Mak. 1 61,11 22,22 16,67 Fide Dikim Mak. 33,33 66,67 Bakım Kaymak Kırma Aleti 1 100,00 Sant.Güb.Dağ.Mak. 9+D 93,59 6,41 Güb. Ara Çapa Mak. 4+D 99,25 0,75 Ara Çapa Aleti 6+D 95,40 4,60 Frez. Ara Çapa Mak. 3 48,59 50,70 0,71 Tarla Pülverizatörü 6 92,05 7,95 Bahçe Pülverizatörü 98,36 1,64 Su Pompası 5 31,78 67,29 0,93 HasatHarman Çayır Biçme Mak. 95,24 4,76

5 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 125 Silaj Makinası 60,00 40,00 Yıldız Tırmık 100,00 Balya Makinası 100,00 Biçer Bağlar Mak. 100,00 Sap Döver Harman 100,00 Makinası Sap Parçalama Mak. 4+D 96,36 3,64 TaĢıma Tarım Arabası 12+D 38,03 61,31 0,66 Su Tankeri 9+D 90,27 9,73 Diğer Sepet Yem Kırma Mak. D Zeytin Eleği Zeytin Çizme D Makinası 100 Süt Sağım Mak Fıstık Eleği D Fıstık Hasat Mak. D 100 Fıstık Harman D Makinası 100 Kaldıraç Kepçe Mısır Daneleme D Makinası D: Demircileri göstermektedir. Anket yapılan iģletmelerle sınırlı kalmak koģuluyla; çizelge 1 incelendiğinde üreticilerin kullandıkları aletmakinalar Ģu Ģekilde gruplandırılabilir: a) Tamamen İlde Üretilenler:

6 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 126 Bu gruba giren merdane, kaymak kırma aleti, sepet, zeytin eleği, zeytin çizme makinası, fıstık hasat makinası, fıstık harman makinası, kaldıraç ve kepçenin tamamı Aydın ili imalatıdır. Toplam 50 adet aletmakina çeģidinin % 18 i bu grupta yer almaktadır. Anket kapsamında incelenen iģletmelerdeki toplam 3279 adet aletmakinanın % 1,13 ü bu grupta yer almaktadır. b) Tamamen İl Dışında Üretilenler: Üreticilerin kullandıkları diskli pulluk, yıldız tırmık ve sap döver harman makinasının tamamı il dıģı yerli üretimdir. Toplam aletmakina çeģidinin % 6 sı bu grupta yer almaktadır. ĠĢletmelerdeki aletmakinaların % 0,55 i bu grupta yer almaktadır. c) Tamamen İthal Olanlar: Üreticilerin kullandıkları tamamı ithal olan balya makinası ve biçer bağlar makinası ile birlikte anket kapsamında rastlanılmayan ancak yörede varlığı bilinen biçer döver ve pamuk hasat makinalarının toplam alet makina çeģidi içerisindeki payları % 8 olmaktadır. ĠĢletmelerdeki aletmakinaların % 0,21 i bu makinalardan oluģmaktadır. d) İl İçinde ve İl Dışında Üretilenler: Üreticilerin kullandıkları Aydın ili içinde ve il dıģında üretilmiģ olan aletmakinalar çizelge 2 de verilmiģtir. Çizelge 2 bu alet makinaların il içi üretim oranlarına göre düzenlenmiģtir. Çizelge 2 incelendiğinde toprak frezesi ve fide dikim makinalarının il içi üretim oranlarının düģük olduğu, buna karģın bazı özel makinaların yarısının, çizel, goble diskaro ve sedde makinalarının ise yarısından fazlasının il dıģında üretilen makinalardan oluģtuğu görülür. Bu grupta yer alan diğer alet ve makinaların hemen hemen tamamına yakınının il içinde üretildiği söylenebilir. Toplam aletmakina çeģidinin % 40 ı bu grupta yer almaktadır. ĠĢletmelerdeki aletmakinaların % 48,67 si bu grupta yer almaktadır. Çizelge 2. Ġl içinde üretilen makinaların kullanım oranları. AletMakina\Yüzde Sınırı % 025 % 2650 % 5175 % Ara Çapa Aleti (95.4)

7 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 127 Çizel (70.53) Dipkazan (89.66) DiĢli Tırmık (97.03) Fide Dikim Makinası (33.33) Fıstık Eleği (50) Goble Diskaro (57.14) Gübreli Ara Çapa Makinası (99.25) Lister (96) Mısır Daneleme Makinası (50) Santrifüj Güb. Dağ. Makinası (93.59) Sap Parçalama Makinası (96.36) Sedde Makinası (56.6) Su Tankeri (90.27) Tapan (98.81) Tarla Pülverizatörü (92.05) Tesviye Küreği (93.7) Toprak Frezesi (20) Üniversal Ekim Makinası (95.71) Yem Kırma Makinası (50) e) İl İçi ve İthal Olanlar: Bu gruba giren aletmakinaya rastlanmamıģtır. f) İl Dışı ve İthal Olanlar: Aydın tarımında kullanılıp il dıģında üretilen ve ithal olan aletmakinalar çizelge 3 de verilmiģtir. Çizelge 3 bu alet makinaların il dıģı üretim oranlarına göre düzenlenmiģtir. Çizelge 3. Ġl dıģında üretilen makinaların kullanım oranları. AletMakina\Yüzde Sınırı % 025 % 2650 % 5175 % Bahçe Pülverizatörü (98.36) Çayır Biçme Makinası (95,24). Kombikürüm (96) Silaj Makinası (60) Süt Sağım Makinası (89) Çizelge 3 den görüleceği üzere silaj makinasının % 40 ı ithal olup, diğer makinaların tamamına yakını il dıģı yerli üretim olarak Aydın tarımında kullanılmaktadır. Toplam aletmakina çeģidinin % 10 u bu grupta yer almaktadır. ĠĢletmelerdeki aletmakinaların % 7,23 ü bu grupta yer almaktadır.

8 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 128 g) İl İçi, İl Dışı ve İthal Olanlar: Aydın tarımında kullanılıp il içi ile il dıģında üretilen ve ithal olan aletmakinalar çizelge 4 de verilmiģtir. Çizelge 4 bu alet makinaların il içi üretim oranlarına göre düzenlenmiģtir. Çizelge 4. Ġl içinde üretilen makinaların kullanım oranları. AletMakina\Yüzde Sınırı % 025 % 2650 % 5175 % Diskli Tırmık (91,76) Frezeli Ara Çapa Makinası (48,59) Kulaklı Pulluk (97,34) Kültüvatör (28,57) Pnömatik Ekim Makinası (61,11) Rototiller (52,94) Skreyper (73,33) Su Pompası (31,78) Tarım Arabası (38,03) Aydın tarımında hem il içi, hem il dıģı üretim ve hem de ithal edilerek kullanılan aletmakinalardan kulaklı pulluk ile diskli tırmıkların il içerisinde üretilenlerden tercih edildiği görülmektedir. Buna karģın kültüvatör, frezeli ara çapa makinası, su pompası ve tarım arabalarının büyük oranda il dıģında veya yurt dıģında üretilen makinalar arasından seçildiği söylenebilir. Çiftçiler pnömatik ekim makinalarının, rototillerin ve skreyperlerin yarıdan fazlasını il içinde üretilen makinalardan tercih etmektedirler. Toplam aletmakina çeģidinin % 18 i bu grupta yer almaktadır. ĠĢletmelerdeki aletmakinaların % 42,21 i bu grupta yer almaktadır. Ankete alınan tarımsal üreticilerin kullandıkları toplam 3279 adet alet ve makinanın yaklaģık 2328 adetini (% 71) il içinde, 917 adetini (% 28) il dıģında ve 36 adetini (% 1) yurt dıģında üretilenler oluģturmaktadır. Buna göre il genelinde üreticilerin yöre imalatçıları tarafından üretilen makinaları tercih ettikleri söylenebilir. Ancak il dıģında üretilip Aydın çiftçisi tarafından kullanılan alet ve makinaların kullanım oranı da küçümsenmeyecek boyuttadır. Hayvansal üretimde kullanılan çayır biçme makinası, silaj makinası, yıldız tırmık ve süt sağım makinalarının üretimde kullanılan toplam aletmakinalar içerisindeki payları oldukça düģük olup, aynı zamanda yörede bunları üreten imalatçılar da bulunmamaktadır. Yörede hayvancılığın geliģmesine paralel olarak bu alet ve makinaları üreten imalatçıların teģvik edilmesi önerilebilir. Kombikürüm, bahçe pülverizatörü (sırt pülverizatörü) gibi üretimde yoğun olarak kullanılan aletmakinaların ilde imalatçıları bulunmamaktadır. Toplam aletmakinalar içerisinde yüksek orana sahip olan bu aletmakinaları üretmeye yöre imalatçıları yönelebilir. Ġldeki tarımsal üretimde yoğun olarak kullanılan ve çoğu iģletmede bulunan toprak frezesi, kültüvatör, frezeli ara çapa makinası, su pompası ve tarım arabalarını

9 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 129 üreten ildeki firma sayıları sırası ile 3, 7, 3, 5, 12 adettir. Çok sayıda demirci de bunların imalatını yapmaktadır. Buna karģın yöre çifçilerinin tercihlerini büyük oranda il dıģı üretimlere yöneltmiģ olmaları bu makinaları il içinde üreten imalatçıların kapasite, fiyat ve kalite olarak üretim politikalarını gözden geçirmelerini gerektirmektedir. Üreticilerin kullandıkları rototiller ve sedde makinalarının yaklaģık yarısı Aydın ili üretimidir. Rototiller üreten 2 ve sedde makinası üreten 5 adet firmanın ildeki pazar paylarını artırabilmeleri için gerekli önlemler almaları önerebilir. Ġldeki tarımsal üreticilerin kullandıkları aletmakinalar konusundaki görüģleri Çizelge 5 te verilmiģtir. Çizelge 5. Aydın tarımında kullanılan aletmakinalarda karģılaģılan genel problemler. AletMakina Ġl Ġçi Ġl DıĢı % Problemler % Problemler Çayır Biçme Mak. 100 Malzeme kalitesizliği,ayar problemi Diskli Tırmık 87,5 Yatak problemi, disklerde 12,5 Yatak problemi kırılma,iģlem bozukluğu DiĢli Tırmık 100 DiĢ kırma ve aģınma Fide Dikim Mak. 100 DiĢli aģınması, disklerde kırılma, fide zedeleme, ayaklarda aģınma Frez. Ara Çapa Mak. Güb. Ara Çapa Mak. Kulaklı Pulluk Sant.Güb.Dağ.Mak. 42,31 Mil ve zincir kırılması, Ģanzuman arızası, keçelerden yağ sızması 57,6 9 Mil ve zincir kırılması,keçelerden yağ sızması, sıra arası ve derinlik ayar problemi 100 Norm ayar güçlüğü, ayaklarda aģınma 100 Uç demiri aģınması 90,91 Norm ayar güçlüğü, 9,09 Norm ayar güçlüğü dağılım düzgünlüğünde bozukluk 100 Kayıp oranı yüksekliği Sap Döver Harman Makinası Sedde Makinası 50 Kova ve zincir kırılması 50 Kova kırılması Su Tankeri 100 Kalitesiz lastik kullanımı Süt Sağım Makinası 100 Yedek parça problemi Tarım Arabası 100 Kalitesiz lastik kullanımı Çizelge 5. (Devam) AletMakina Ġl Ġçi Ġl DıĢı % Problemler % Problemler Tarla Pülverizatörü 100 Norm ayar problemi, düģük kaliteli malzeme

10 Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ 130 Ünviversal Ekim Makinası kullanımı, yedek parça problemi 86,21 Norm ayar problemi, ayaklarda aģınma, mekanik arızalar 13,7 9 Norm ayar problemi, ayaklarda aģınma, mekanik arızalar Üreticilerin ortaya koyduğu toplam 172 adet Ģikayetten % 14,53 ü yedek parça ve aletmakina fiyat yüksekliği, satıģ sonrası servis eksikliği, malzeme kalitesizliği gibi genel konularda yoğunlaģmakta, geri kalan % 85,47 si ise kullanılan aletmakinalar hakkındadır. Aletmakina Ģikayetlerinin % 70,07 sini il içinde, % 28,57 sini il dıģında üretilen makinalar ve % 1,36 sını da ithal makinalar oluģturmaktadır. Çizelge 5 te verilen problemler Aydın çiftçisinin aletmakina tercih yönelimlerini etkilemektedir. ġikayetler genelde frezeli ara çapa makinası, santrifüj gübre dağıtma makinası, üniversal ekim makinası ve tarla pülverizatöründe yoğunlaģmakta olup, bu üretimi gerçekleģtiren firmaların çiftçi sorunlarına eğilmeleri gerekmektedir. KAYNAKLAR COġKUN, M.B., DOĞAN, T. ve YALÇIN, Ġ., Aydın Yöresinde Tarım Makinaları Ġmalatçılarının Mevcut Durumunun ve Sorunlarının Saptanması (YayımlanmamıĢ ZRF96013 Nolu ADÜ AraĢtırma Fonu Proje Raporu), AYDIN. ÖZARSLAN, C. ve YALÇIN, Ġ., Aydın Yöresinde Tarım ĠĢletmelerinde Tarımsal Mekanizasyon Durumu, GeliĢim Eğilimi ve Sorunları (YayımlanmamıĢ ZRF96010 Nolu ADÜ AraĢtırma Fonu Proje Raporu), AYDIN.