İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza Muhakemesi Hukuku Dersi Final Sınavı (Çift Numaralı Öğrenciler )

Transkript

1 İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza Muhakemesi Hukuku Dersi Final Sınavı (Çift Numaralı Öğrenciler ) Açıklamalar: Sınav süresi 3 saattir. Bir tabaka daha ek kâğıt alabilirsiniz. Lütfen sadece sorulara cevap veriniz ve yazınızın okunaklı, cevaplarınızın gerekçeli olmasına özen gösteriniz. Başarılar dileriz. OLAY VE SORULAR Avrupa ya kaçak göçmen taşıyan Türkiye bandıralı bir gemi yakıt ikmali için İzmir limanında demir atar. Bu esnada gemiyi gören çevredeki kayıkçılar gemiden şüphelenerek durumu İzmir Liman Başkanlığı na haber verirler. Söz konusu idare görevlileri de durumu derhal polis merkezine bildirir. Polis ekipleri olay yerine gelene kadar gemi çoktan demir alır ve İstanbul a doğru yola çıkar. Soru 1: Olayda kayıkçıların ve ilgili idare görevlilerinin yaptıkları bildirimlerin hukuki niteliklerini açıklayarak, geçerli bir bildirim için aranan süre ve merci koşullarını belirtiniz. (9 p) CEVAP 1: Şikâyete bağlı olmayan bir suça dair yetkili mercilere yapılan bildirim ihbardır. Göçmen kaçakçılığı suçu şikâyet bağlı olmadığından yapılan bildirim bu yönüyle ihbardır. (1 p) Ancak bildirimin ihbar olarak değerlendirilebilmesi için kanunda sayılan mercilerden birine yapılması gerekir. Bu merciler esasen savcılık ve kolluktur. Fakat savcılığa iletilmek üzere mahkemeye, valilik veya kaymakamlığa, kamu görevinin yürütülmesiyle bağlantılı suçlarda ilgili kuruma, yurt dışında işlenen suçlar bakımından konsolosluk veya elçiliklere yapılan bildirimler de geçerlidir (CMK 158). (3 p) Ayrıca şikâyetten farklı olarak ihbar için belirli bir süre şartı yoktur. (1 p) Olayda kayıkçıların İzmir Liman Başkanlığına yapmış oldukları bildirimin hukuki niteliği ihbar değil alelade bir bildirimdir. Zira yapılan bildirim, kanunda sayılan mercilerden birine yapılmamıştır. İzmir Liman Başkanlığı her ne kadar bir kamu kurumu olsa da işlenen suç görevle ilişkili olmadığından, bu yönüyle de yetkili bir merci değildir. Dolayısıyla yapılan bildirim ihbar niteliğini taşımamaktadır. (2 p) İlgili idare görevlilerinin durumu polis merkezine bildirmeleri ise ihbar niteliğindedir. Çünkü polis bir kolluk birimi olarak ihbarın yapılabileceği bir mercidir. (2 p) Polis merkezi durumu İstanbul daki Sahil Güvenlik Bölge Komutanlığı na bildirir. Gemi İstanbul da durdurulur ve Sahil Güvenlik Bölge Komutanlığı nın yazılı emriyle gemide arama yapılır. Yapılan arama neticesinde çok sayıda yabancı uyruklu insana ulaşılır. Ayrıca bazı ateşli silahlar ile inceleme sonucu delil niteliği taşıdığı saptanan birtakım belgelere el konulur. Soru 2: Olaydaki işlemler bağlamında Sahil Güvenlik Bölge Komutanlığının ceza muhakemesindeki hukuki konumunu değerlendirerek, işlemlerin hukuka uygun olup olmadığını açıklayınız. (8 p) CEVAP 2: Sahil Güvenlik Bölge Komutanlığı adli kolluğun bir parçasıdır. Bu bağlamda savcının yardımcısıdır. Olaydaki işlemler bağlamında da komutanlık kolluk amiri olarak nitelendirilmelidir. (2 p) Olayda arama ve elkoyma işlemleri yapılmıştır. Hâkim kararı üzerine veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısının, Cumhuriyet savcısına ulaşılamadığı hallerde ise kolluk amirinin yazılı emri ile kolluk görevlileri arama yapabilirler. Olayda cumhuriyet savcılığına ulaşılamama ve gecikmesinde sakınca bulunan bir hal var ise Komutanlığın yazılı emriyle arama yapılması işlemi hukuka uygun olacaktır. Bu şartlar yoksa arama işlemi hukuka aykırı olacaktır. (2 p) Elkoyma işlemi de yine Savcılığa ulaşılamadığı ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde (sonradan hâkim onayına sunmak üzere) kolluk amirinin yazılı emriyle mümkündür. (2 p) Olayda bu şartlar dâhilinde ateşli silahlara elkoyma işleminin hukuka uygun olduğu söylenebilirse de birtakım belgelere incelenmek suretiyle elkoyma işlemi hukuka aykırıdır. Zira belge ve kâğıtları inceleme yetkisi C. Savcısı ve hâkime aittir (CMK 122). Olaydan kolluk görevlilerin belgeleri inceleyerek elkoyma işlemi bu yönüyle hukuka aykırıdır. (2 p) Başlatılan soruşturma kapsamında geminin bağlama limanının Mersin olduğu anlaşılır. Bağlama limanından fazla bilgi elde edemeyen savcılık, kaçakçılık faaliyetinin örgüt kapsamında işlendiği şüphesiyle gözaltına alınan A ve B nin kimleri aradıklarını tespit etmek amacıyla yetkili mercie başvurur. 1

2 Soru 3: Savcılığın A ve B ye ilişkin başvurusunun hukuki niteliğini ve başvurduğu merciyi yazınız. (4 p) CEVAP 3: A ve B ye ilişkin başvurunun niteliği telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi koruma tedbirinin bir parçası olarak iletişimin tespitidir. İletişimin tespiti; iletişimin içeriğine müdahale etmeden, iletişim araçlarının diğer iletişim araçlarıyla kurduğu iletişime ilişkin arama, aranma, yer bilgisi ve kimlik bilgilerinin tespitine yönelik işlemdir. Yani şüpheli veya sanığın kimlerle ve ne zaman bağlantıya geçtiğinin tespit edilmesidir. (2 p) Şüpheli ve sanığın telekomünikasyon yoluyla iletişiminin tespiti, soruşturma evresinde hâkim, kovuşturma evresinde mahkeme kararına istinaden yapılır (CMK 135/6). Olayda bu tedbire soruşturma evresinde başvurulduğu için savcılık sulh ceza hâkimliğine başvurulmuştur. (2 p) Savcılık, tespit kapsamında en çok aranan numarayla ilgili telefon konuşmalarına erişebilmek için ayrıca yetkili merciden 4 ay süreyle uygulanacak bir karar alır. Yapılan dinlemeler neticesinde telefon hattını kullanan C nin, avukatı olduğu anlaşılan D ye Gemiye baskın yapılmış, sendeki sahte pasaportları ve gemiyle ilgili evrakları hemen ulaştır, sıkıntı yaşamayalım dediği kayıt altına alınır. Soru 4: Savcılık telefon konuşmalarına erişebilmek için hangi merciye başvurmuştur ve bu başvurunun hukuki niteliği nedir? Mercinin 4 ay süreyle uygulanacak bir karar vermesi doğru mudur? Dinleme kapsamında C nin D ile olan konuşmasının kayda alınması hukuka uygun mudur? (11 p) CEVAP 4: Olaydaki başvurunun hukuki niteliği telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi koruma tedbiri kapsamında iletişimin dinlenmesi ve kayda alınmasıdır. (2 p) Bu tedbire ağır ceza mahkemesince oy birliği ile karar verilir. Dolayısıyla başvurulan merci Ağır Ceza Mahkemesidir. (2 p) Tedbir kararı en çok iki ay için verilebilir; bu süre, bir ay daha uzatılabilir. Ancak, örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili olarak gerekli görülmesi halinde, mahkeme yukarıdaki sürelere ek olarak her defasında bir aydan fazla olmamak ve toplam üç ayı geçmemek üzere uzatılmasına karar verebilir. Olayda tedbir için 4 aylık sürenin birden verilmesi bu yönüyle hukuka aykırıdır. (3 p) Dinleme kapsamında C nin D ile olan konuşmasının kayda alınması hukuka aykırıdır. Zira D, C nin avukatı olup meslek sebebiyle tanıklıktan çekinme hakkına sahip olan kişidir. Şüpheli veya sanığın tanıklıktan çekinebilecek kişilerle arasındaki iletişimi kayda alınamaz. Kayda alma gerçekleştikten sonra bu durumun anlaşılması hâlinde, alınan kayıtlar derhâl yok edilir (135/3). (2 p) Ayrıca D olayda şüpheli konumundadır ve suça iştirak etmiştir. Tanıklıktan çekinme hakkına sahip olan kişinin suça iştirak etmesi durumunda, Yargıtay ın artık bu fıkra hükmünün uygulanmaması gerektiği yönünde yerleşik içtihatları bulunmaktadır. Bu durum, kanunda böyle bir ayırım olmadığı gerekçesiyle doktrin tarafından eleştirilmektedir. Dolayısıyla doktrine göre bu halde dahi C nin D ile konuşmasının kayda alınması hukuka aykırı olacaktır. (2 p) Bunun üzerine savcılığın yazılı talimatıyla kolluk tarafından D nin bürosunda arama yapılır ve aramada ele geçirilen pasaportlara el konulur. Ayrıca aynı talimat kapsamında geminin mülkiyet durumunun incelenmesi için gemiye de el konularak belediyeye ait limana bağlanır. Soru 5: D nin bürosunda gerçekleştirilen işlemlerin ve gemiye el konulmasının hukuka uygun olup olmadığını değerlendiriniz. (9 p) CEVAP 5: D nin bürosundaki işlem avukat bürolarında aramadır. Avukat büroları ancak mahkeme kararı ile ve kararda belirtilen olayla ilgili olarak savcının denetiminde aranabilir. Baro başkanı veya onu temsil eden bir avukat aramada hazır bulundurulur. Olayda aramanın savcılık talimatıyla kolluk tarafından yapılması, savcı ve baro başkanı veya onu temsilen bir avukatın aramada hazır bulunmaması yönüyle işlem hukuka aykırıdır. Bu kapsamda yapılan aramada pasaportlara el konması da yine aramayla bağlantılı olarak hukuka aykırı olacaktır. (4 p) Gemiye el konulması özel el koyma hallerinden taşınmaz hak ve alacaklara elkoyma işlemidir. Fakat bunun için bazı şartlar vardır. Öncelikle kanunda katalog halinde sayılan suçlardan birinin işlendiğine ve geminin bu suçlardan elde edildiğine dair somut delillere dayanan kuvvetli şüphe sebebi bulunmalıdır. Bu tedbire başvurmadan önce kanunda sayılan kurumlardan ilgili malvarlığı değerinin suçtan elde 2

3 edildiğine dair rapor alınması gerekir. Elkoyma kararını sadece ağır ceza mahkemesi oy birliğiyle verebilir. Son olarak kara, deniz ve hava ulaşım araçları hakkında verilen elkoyma kararı, bu araçların kayıtlı bulunduğu sicile şerh verilmek suretiyle icra olunur. Olayda her ne kadar katalog suçlardan olan göçmen kaçakçılığı suçunun işlendiğine dair kuvvetli şüphe sebebinin varlığı ve geminin mülkiyet durumunun incelenmesi söz konusu olsa da elkoyma kararını savcılık vermiştir, bu yönüyle karar hukuka aykırıdır. Ayrıca ilgili kurumlardan rapor alınmamış ve gemiye, kayıtlı bulunduğu sicile şerh edilmek suretiyle elkonmamıştır. Dolayısıyla gemiye elkoyma işlemi hukuka aykırıdır. (5 p) Soruşturma sonucunda savcılık, A, B, C ve D hakkında suç işleme amacıyla örgüt kurma (TCK m.220/1, 2) 1 ve bu örgütün faaliyeti olarak göçmen kaçakçılığı (TCK m.79/1, 3) 2 ve resmi belgede sahtecilik suçlarından (TCK m.204/1) 3 dolayı İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi ne hitaben iddianame düzenler. Mahkeme bir süre geçtikten sonra, iddianame hakkında herhangi bir karar vermeksizin duruşma hazırlıklarına başlar. Bu aşamada D, bürosunda bulunan pasaportlarla ilgili sekreteri S nin tanık olarak çağrılmasını mahkemeden talep eder ancak mahkeme bu talebi kabul etmez. Soru 6: Mahkemenin iddianame hakkında herhangi bir karar vermesi gerekir mi? Bu konuda belirli bir süre var mıdır? Muhakeme aşaması itibariyle D nin talebini ve mahkemenin kararını değerlendiriniz. Buna rağmen D nin S yi tanık olarak dinletme imkânı var mıdır? (8 p) CEVAP 6: Mahkemenin, şayet iddianame iade edilecekse 15 gün içerisinde bir karar vermesi gerekir. Bu süre sonunda iade edilmeyen iddianame kabul edilmiş sayılır (CMK 174). Dolayısıyla olayda mahkemenin bir karar vermeksizin duruşma hazırlıklarına başlaması iddianameyi kabul ettiği anlamına gelmektedir. (4 p) D nin talebi muhakeme aşaması itibariyle, kovuşturma evresinde duruşma hazırlığı aşamasında savunma delillerinin toplanmasıdır. Sanık, savunma delillerinin toplanmasını istediğinde, bunların ilişkin olduğu olayları göstermek suretiyle bu husustaki dilekçesini duruşma gününden en az beş gün önce mahkeme başkanına veya hâkime vermesi gerekmektedir (CMK 177). Olayda bu şartlara uyulmamışsa, mahkemenin talebi reddetmesi hukuka uygundur. (2 p) Mahkeme başkanı veya hâkim, sanığın veya katılanın gösterdiği tanık veya uzman kişinin çağrılması hakkındaki dilekçeyi reddettiğinde, sanık veya katılan o kişileri mahkemeye getirebilir. Bu kişiler duruşmada dinlenir (CMK 178). Dolayısıyla D, S yi mahkemeye getirebilecek ve S duruşmada dinlenebilecektir. (2 p) Belirlenen günde duruşma başlar ve sanıkların sorgusuna geçilir. A ve B savunma yapmak istemediklerini, C ise savunmasını avukatı olan D nin yapacağını söyler. Mahkeme, savcının da talebiyle D nin C nin savunmasını yapmaktan yasaklanmasına karar vererek resen başka bir avukat görevlendirir. Soru 7: Mahkemenin D hakkındaki kararı nasıl adlandırılmaktadır ve bu karar hukuka uygun mudur? Mahkemenin resen başka bir avukat görevlendirmesi doğru mudur? Neden? (5 p) CEVAP 7: Mahkemenin D hakkındaki kararı müdafinin görevden yasaklanmasıdır. Örgüt suçları (TCK m.220 ve 314 te sayılan suçlar) ile terör suçlarından tutuklu ve hükümlü olanların müdafilik veya vekillik görevini üstlenen avukat, hakkında bu suçlar nedeniyle kovuşturma açılması halinde tutuklu veya hükümlünün müdafilik veya vekilliğini üstlenmekten yasaklanabilir. Olayda C ve D hakkında her ne kadar TCK 220. madde kapsamında kovuşturma açılmış olsa da C tutuklu olmadığından müdafisi olan D nin görevden yasaklanması kararı hukuka aykırı olacaktır. (3 p) 1 TCK m.220- (1) Kanunun suç saydığı fiilleri işlemek amacıyla örgüt kuranlar veya yönetenler, örgütün yapısı, sahip bulunduğu üye sayısı ile araç ve gereç bakımından amaç suçları işlemeye elverişli olması halinde, iki yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Ancak, örgütün varlığı için üye sayısının en az üç kişi olması gerekir. (2) Suç işlemek amacıyla kurulmuş olan örgüte üye olanlar, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. 2 TCK m.79- (1) Doğrudan doğruya veya dolaylı olarak maddi menfaat elde etmek maksadıyla, yasal olmayan yollardan; a) Bir yabancıyı ülkeye sokan veya ülkede kalmasına imkân sağlayan, b) Türk vatandaşı veya yabancının yurt dışına çıkmasına imkân sağlayan, Kişi, üç yıldan sekiz yıla kadar hapis ve onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Suç, teşebbüs aşamasında kalmış olsa dahi, tamamlanmış gibi cezaya hükmolunur. (3) Bu suçun bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, verilecek cezalar yarı oranında artırılır. 3 TCK m.204- (1) Bir resmi belgeyi sahte olarak düzenleyen, gerçek bir resmi belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren veya sahte resmi belgeyi kullanan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. 3

4 Mahkeme yasaklama halinde resen başka bir avukat görevlendiremez, görevlendirme için mahkemenin barodan avukat talep etmesi gerekmektedir. (2 p) Sorgusunda D, mahkemenin davaya bakamayacağını, çünkü dosyanın İzmir e ve oradaki Asliye Ceza Mahkemesi ne gönderilmesini gerektiğini belirterek bu yönde karar verilmesini talep eder. Mahkeme ise süresinde ileri sürülmediği gerekçesiyle bu talepleri reddeder. Soru 8: D nin taleplerinin hukuki niteliğini belirterek, Mahkemenin kararını değerlendiriniz. (11 p) CEVAP 8: D nin talepleri yer ve madde itibariyle yetki itirazlarıdır. (2 p) Olayda ülke içerisinde deniz aracıyla bir suç işlenmiştir. Bu durumda geminin bağlama limanında bulunan mahkeme ile (Mersin) geminin ilk ulaştığı yer (İzmir) mahkemesi yer itibariyle yetkili mahkemelerdir. (2 p) Yer itibariyle yetkisizlik iddiasının, duruşmada sorgudan önce yapılması gerekir. Olayda D, bu itirazı sorgusunda yaptığından süresinde yapmamıştır ve mahkeme (İstanbul) istisnaen yetkili hale gelmiştir. Dolayısıyla mahkemenin kararı yerindedir. (2 p) Ağırlaştırılmış müebbet, müebbet hapis, on yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlar ile kanunda açıkça sayılan bazı suçlarda (örneğin TCK m.204/2 deki resmi belgede sahtecilik) madde bakımından yetkili mahkeme ağır ceza mahkemesidir. Diğer suçlar bakımından ise asliye ceza mahkemesi yetkilidir. Suçun cezasının üst sınırı esas olup, oransal artırım içeren nitelikli haller hesaba katılmayacaktır. Olaydaki; suç işlemek amacıyla örgüt kurma, göçmen kaçakçılığı ve resmi belgede sahtecilik (204/1) suçları bakımından madde itibariyle yetkili mahkeme asliye ceza mahkemesidir. Her ne kadar olaydaki gibi göçmen kaçakçılığı suçunun bir örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde cezanın yarı oranında artırılması söz konusuysa da bu durum oransal bir artırım olduğundan hesaba katılmaz. (3 p) Madde itibariyle yetkisizlik iddiası ise kovuşturma evresinin her aşamasında ileri sürülebilir, dolayısıyla mahkemenin süre yönüyle bu talebi reddetmesi hukuka aykırı olacaktır. (2 p) Bu halde İzmir veya Mersin asliye ceza mahkemeleri yer ve madde itibariyle yetkili mahkemeler olacaktır. (+1 p) EK: Ayrıca duruşmada suçun hukukî niteliğinin değiştiğinden bahisle görevsizlik kararı verilerek dosya alt dereceli mahkemeye gönderilemez kuralı burada geçerli olmayacaktır. Çünkü olayda suçun hukuki niteliğinin değişmesi söz konusu değildir. (+1 p) Öte yandan D, mahkeme heyetinden H nin, duruşmaya katılan ve kendisinin yasaklanmasını talep eden savcının kardeşi olduğunu belirterek derhal oturuma ara verilmesini, H nin heyetten çıkarılarak, daha önce katıldığı kararların geçersiz sayılmasını talep eder. Oturumu bitirdikten sonra H nin de katılımıyla toplanan mahkeme, D nin bu talebini de zamanında ileri sürmediği için reddeder. Soru 9: D nin H hakkındaki iddiasının hukuki niteliği nedir? Mahkemenin ret gerekçesi hukuka uygun mudur? Mahkemenin bu kararı H nin katılımıyla vermesi doğru mudur? (9 p) CEVAP 9: D nin H hakkındaki iddiası hâkimin reddi niteliğindedir. (1 p) Hâkimin reddi sebepleri, mutlak ve nispi ret sebepleri olarak ikiye ayrılır. Mutlak ret sebeplerinin (CMK m.22, 23) ileri sürülmesi bakımından kanunda bir süre öngörülmemiştir. Fakat nispi ret (tarafsızlığını şüpheye düşürecek) sebeplerinden dolayı bir hâkimin reddi, ilk derece mahkemelerinde sanığın sorgusu başlayıncaya kadar istenebilir. Ancak sonradan ortaya çıkan veya öğrenilen sebepler bakımından duruşma bitinceye kadar ve öğrenmeden itibaren yedi gün içinde ret istenebilir (CMK m.25). (2 p) Hâkimin, şüpheli, sanık veya mağdurla (kardeşlik gibi) akrabalık ilişkisi mutlak ret sebebi olduğu halde savcıyla akrabalık ilişkisi mutlak ret sebebi değildir. Ancak bu husus, nispi ret sebebi (tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebep) yapılabilir, fakat bu yöndeki talebin belirli süreler içinde ileri sürülmesi gerekir. Olayda D bu ilişkiyi baştan itibaren biliyorsa, ret talebini duruşma başladıktan ve sorgusu yapıldıktan sonra yaptığından mahkemenin kararı yerindedir. Buna karşılık söz konusu ilişkiyi sonradan öğrenmişse duruşma bitene kadar ve fakat yedi gün içinde talepte bulunmalıdır. Olayda buna dair bir bilgi olmadığından mahkemenin kararının hukuka uygunluğu duruma göre değişecektir. (3 p) Ret talebinin incelenme usulünde önce şekli inceleme yapılır. Bu incelemede ret istemi süresinde yapılmamışsa, ret sebebi ve delili gösterilmemişse ve ret isteminin duruşmayı uzatmak amacıyla yapıldığı 4

5 açıkça anlaşılıyorsa ret istemi geri çevrilir. Bu inceleme reddi istenen hâkimin mensup olduğu mahkeme tarafından ilgili hâkimin de katılımıyla yapılır. Olayda D nin bu talebi zamanında ileri sürmediğine dair inceleme şekli incelemedir ve H nin de katılması doğrudur. (3 p) Yapılan muhakeme sonucunda mahkeme D hakkında resmi belgede sahtecilik suçundan 2 yıl hapis cezasına hükmetse de bu kararı, D nin karşı çıkmasına rağmen belirli bir süre açıklamamaya karar verir. D bu kararın hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle ilgili merciye dilekçe vererek, kararın Yargıtay tarafından incelenmesini ister. Merci kararın temyize tabi olmadığını belirterek reddeder. Soru 10: Mahkemenin verdiği kararın adını ve hukuki etkisini yazınız. Karar hukuka uygun mudur? Bu karara karşı D hangi merciye başvurmuştur? Mercinin kararı yerinde midir? (10 p) CEVAP 10: Mahkemenin D hakkında verdiği karar hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararıdır. (1 p) Sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan ceza, iki yıl veya daha az süreli hapis veya adlî para cezası ise; mahkemece, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, kurulan hükmün sanık hakkında bir hukukî sonuç doğurmamasını ifade eder (2 p) HAGB kararı verilebilmesinin şartlarından biri de sanığın bu kararı kabul etmesidir, aksi halde bu karar verilemez. Olayda D nin karşı çıkmasına rağmen HAGB kararı verilmesi hukuka aykırıdır. (2 p) Gerek itiraz gerekse temyiz talebi, kararı veren (hâkim veya) mahkemeye yapılır. Olayda temyiz talebinde bulunulmuş olup, başvurulan merci HAGB kararını veren yerel mahkemedir. Hükmü veren mahkeme şekli bir inceleme yaparak, temyiz talebi süresinde yapılmamışsa veya temyiz edilemeyecek bir hüküm temyiz edilmişse veya temyiz edenin buna hakkı yoksa talebi reddeder (CMUK 315). (2 p) HAGB kararı temyize tabi olmayıp, bu karara karşı itiraz kanun yoluna gidilebilir (CMK 231/12). Olayda D karara itiraz etmesi gerekirken temyiz talebinde bulunmuştur. Burada kanun yolunun belirlenmesine hata söz konusudur. Bu durumda, kabul edilebilir bir başvuruda kanun yolunun belirlenmesinde yanılma, başvuranın haklarını ortadan kaldırmaz. Bu hâlde başvurunun yapıldığı merci, başvuruyu derhâl görevli ve yetkili olan mercie gönderir (CMK 264). Dolayısıyla merciinin temyiz talebini itiraz olarak değerlendirmesi ve buna göre işlem yapması (kararını düzeltmesi veya üç gün içinde itirazı incelemeye yetkili merciye göndermesi) gerekir. (3 p) Mahkeme ayrıca tüm sanıkları suç işlemek amacıyla örgüt kurma ve örgüt faaliyeti olarak göçmen kaçakçılığı suçlarından 8 er yıl hapis cezasına mahkûm eder, el konulan geminin malik A ya iadesine karar verir. Verilen kararlara karşı yalnızca A ve D temyiz kanun yoluna başvurur. Yargıtay yaptığı inceleme sonucunda, mevcut delillere göre olayda örgütün bulunmadığı, suçun yalnızca iştirak halinde işlenmiş olduğu, geminin elde ediliş biçiminin yeterince araştırılmadığı gerekçeleriyle kararı bozar. Dosyayı yeniden ele alan yerel mahkeme, Yargıtay ın kararı doğrultusunda ve fakat yalnızca hükme karşı kanun yoluna başvuran A ve D bakımından suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçundan dolayı beraat ve göçmen kaçakçılığı suçuna iştirakten 2 yıl hapis cezasına hükmeder ve bu cezaları da erteler. Mahkeme ayrıca A nın maliki olduğu geminin de müsaderesine hükmeder. Soru 11: Yargıtay ın bozma kararından A ve D dışındaki sanıklar yararlanabilir mi? Geminin müsadere edilmesi kararı hukuka uygun mudur? (6 p) CEVAP 11: Davasız yargılama olmaz ilkesi gereğince sanık lehine verilen bozma kararından, yalnızca temyiz talebinde bulunarak kanun yolu davasını açan A ve D nin faydalanması gerekir. Ancak eğer bozulan yönler diğer sanıklara da uygulanabilir nitelikteyse bozmanın sirayeti ilkesi gereğince temyize yoluna başvurmayan (dava açmayan) diğer sanıklar da temyiz talebinde bulunmuşçasına (davasız yargılama olmaz ilkesine istisna) Yargıtay ın bozma kararından faydalanabileceklerdir. (CMUK m. 325: Hüküm, cezanın tatbikatında kanuna muhalefet edilmesinden dolayı maznun lehine olarak bozulmuşsa ve bozulan cihetlerin temyiz talebinde bulunamamış olan diğer maznunlara da tatbikı kabil olursa bu maznunlar dahi temyiz talebinde bulunmuşçasına hükmün bozulmasından istifade ederler.) Bu halde kararı temyiz etmeyen B ve C de A ve D hakkında verilen lehe karardan faydalanacaklardır. (3 p) Geminin müsadere edilmesi kararı ise cezayı ağırlaştırma yasağını (reformatio in peius) gündeme getirmektedir. Hüküm yalnız sanık tarafından veya onun lehine Cumhuriyet savcısı veya 262 nci maddede gösterilen kimselerce temyiz edilmişse, yeniden verilen hüküm, önceki hükümle belirlenmiş 5

6 olan cezadan daha ağır olamaz (CMK 307/4). Olayda her ne kadar yalnızca lehe temyiz varsa da Kanunda sadece cezayı ağırlaştırma yasağı öngörüldüğünden gemi hakkında güvenlik tedbiri niteliğinde olan müsadere kararının verilmesi hukuka uygundur. (3 p) METİN SORUSU Soru 12: Gözaltı koruma tedbirine ilişkin güvenlik paketi olarak anılan kanunla yapılan son değişiklikleri kısaca yazınız ve bu değişiklikleri CMK nın genel sistemini de dikkate alarak değerlendiriniz. (15 p) CEVAP 12: Gözaltı koruma tedbirinde yapılan değişiklikle; suçüstü halleriyle sınırlı olmak kaydıyla; kişi hakkında katalog halinde sayılan suçlarda mülki amirlerce belirlenecek kolluk amirleri tarafından yirmidört saate kadar, şiddet olaylarının yaygınlaşarak kamu düzeninin ciddi şekilde bozulmasına yol açabilecek toplumsal olaylar sırasında ve toplu olarak işlenen suçlarda kırksekiz saate kadar gözaltına alınma kararı verilebilir. (8 p) Düzenlemeyle kolluk amirine, savcıya haber vermeksizin 48 saate kadar gözaltına alma yetkisi verilmektedir. Düzenleme CMK nun genel sistemine ve pek çok hükmüne aykırıdır. Kanunun kendi içerisinde çelişkilere neden olabilecektir. Suç soruşturmasında mülki amir tarafından belirlenen kolluk amirine C. Savcısına haber dahi vermeksizin koruma tedbiri uygulama yetkisi verilmektedir. Düzenlemeye göre kolluk amirine tanınana bu yetki kapsamında yapılan işlemler hakkında 24 saat ve toplu suçlarda 48 saatlik süre bitmeden C. Savcısına haber vermek zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu durum esasen C. Savcısının, adli görevleri bakımından emri altında bulunan kolluk görevlileri üzerinde yetkisinin sınırlanması ve adli soruşturmanın mülki amir, yani yürütme organı temsilcisi tarafından belirlenmiş kolluk görevlisi tarafından yapılması anlamına gelmektedir. Diğer yandan C. Savcısının bu zaman dilimi içerisinde gözaltı işlemine müdahale edip edemeyeceği de belli değildir, mevcut düzenleme C. Savcısı ve kolluk amiri veya mülki amir arasında yetki çatışmasını doğuracak mahiyettedir. Oysa CMK nun 161. maddesi başta olmak üzere C. Savcısının yetkilerini düzenleyen bütün hükümleri, adli kolluk amir ve görevlilerini C. Savcısının emri altında çalışan kişiler olarak tanımlamıştır. (4 p) Düzenleme koruma tedbirlerinde geçerli olan kanunilik ilkesine aykırıdır. Her koruma tedbiri bir anayasal hakkı sınırladığından, Anayasanın 13. maddesi hükümleri gereğince kanunla düzenlenmelidir. Kanunla düzenleme şekli anlamda yasama meclisi tarafından kabul edilmiş ve yürürlüğe sokulmuş bir kanuni düzenlemenin varlığının yanı sıra, öngörülebilirliği yani hukuk güvenliğini sağlayacak biçimde net ve belirli olmayı da gerekli kılar. Özellikle sayılan suçlar arasında yer alan toplumsal olaylar sırasında işlenen suçlar ifadesi belirsizdir. Bir siyasi parti kongresinde çıkan kavga veya bir maç sonrası yaşanan olaylar toplumsal olay niteliğinde midir gibi hususlar belirsizdir. (3 p) 6